Bài giảng Kinh tế vĩ mô 1 - Chương 6: Tiền tệ và chính sách tiền tệ - Nguyễn Thị Hồng

KINH TẾ VĨ MÔ I CHƯƠNG VI: TIỀN TỆ VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 2 CHƯƠNG VI: TIỀN TỆ VÀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ I. Khái quát chung về tiền 1. Khái niệm Tiền là bất cứ thứ gì được chấp nhận chung trong thanh toán và trao đổi. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 3 2. Chức năng của tiền  Phương tiện thanh toán  Dự trữ giá trị  Đơn vị hạch toán 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 4 3. Đo lường khối lượng tiền Căn cứ vào mức độ được chấp nhận thanh toán (hay khả năng thanh khoản - L: Liquidity) người ta đo lường khối lượng tiền như sau:  M0 Đối với nội bộ một nền kinh tế, đây là loại tiền được chấp nhận cao nhất. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 5 3. Đo lường khối lượng tiền  M1 = Khả năng thanh khoản của M1 thấp hơnM0 Trong phạm vi chương trình, người ta sử dụng loại tiền này để đo lường khối lượng tiền lưu thông trong nền KT. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 6 3. Đo lường khối lượng tiền  M2= Trong ba loại tiền kể trên, khả năng thanh khoản của M2 là thấp nhất. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 7 II. Ngân hàng thương mại và hoạt động “tạo tiền” của NHTM 1. Ngân hàng thương mại NHTM là một trung gian tài chính, kinh doanh tiền tệ, hoạt động dựa trên nghiệp vụ chủ yếu là nhận gửi và cho vay tiền. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 8 2. Hoạt động “tạo tiền” của NHTM Hoạt động “tạo tiền” của NHTM được hiểu là hoạt động tạo ra thêm phương tiện thanh toán (gồm tiền mặt và tiền séc) cho nền KT thông qua nghiệp vụ của mình. Khi huy động được tiền gửi, các NHTM luôn luôn giữ lại một phần khoản này gọi là dự trữ thực tế 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 9 2. Hoạt động “tạo tiền” của NHTM Tỷ lệ dự trữ thực tế, ký hiệu rr (reserve-deposit ratio) hoặc ra với đặc điểm 0% < rr (ra) < 100% hay 0 < rr (ra) < 1. Trong đó: rrr (reserve requirement ratio) hoặc rb: tỷ lệ dự trữ bắt buộc re (excess reserve ratio): tỷ lệ dự trữ dôi dư 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 10 2. Hoạt động “tạo tiền” của NHTM Ví dụ: Giả sử NHTM huy động được khoản tiền là 1 tỷ đồng, tỷ lệ dự trữ thực tế là rr = 10%. Với điều kiện khoản tiền này chỉ di chuyển trong hệ thống NHTM thì việc nhận gửi và cho vay liên tục nhằm giúp khách hàng có tiền séc để thanh toán sẽ tạo ra tổng lượng phương tiện thanh toán bằng tiền séc cho nền KT là bao nhiêu? 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 11 2. Hoạt động “tạo tiền” của NHTM Hệ thống NHTM Tiền gửi (D) Dự trữ (R) Cho vay (ΔD) NH1 1 NH2 NH3 ... NH(n+1) 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 12 2. Hoạt động “tạo tiền” của NHTM Ta có: nrrrrrrD )1(...)1()1(1 2  Vì: 0 < rr < 1 nên Do vậy: 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 13 2. Hoạt động “tạo tiền” của NHTM 12 2 )1(...)1()1( )1(...)1()1(.1   n n rrrrrrD rrrrrrrrrrrrrrR 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 14 2. Hoạt động “tạo tiền” của NHTM Hệ thống NHTM Tiền gửi (D) Dự trữ (R) Cho vay VCB 1 BIDV ACB ... NH(n+1) 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 15 2. Hoạt động “tạo tiền” của NHTM Ở trên, chúng ta đã giả định rằng tiền gửi chỉ di chuyển trong hệ thống NHTM, vậy điều gì sẽ xảy ra khi một số tiền rò rỉ ra ngoài lưu thông? 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 16 2. Hoạt động “tạo tiền” của NHTM Giả sử trong bước thứ 2 của quá trình mở rộng tiền gửi, một NHTM cho một cá nhân vay. Họ không để tiền trong tài khoản mà rút ra để chi tiêu. Ví dụ số tiền số tiền rò rỉ là 0,2 tỷ đồng, bây giờ NHTM thứ 2 sẽ chỉ còn cho vay 0,7 tỷ đồng. Khi đó, sự khuyếch đại theo tỷ lệ 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 17 III. NHTW và hoạt động điều tiết lượng cung tiền của NHTW 1. Chức năng của NHTW (NHNN) NHTW là NH duy nhất của một quốc gia thực hiện các chức năng sau:  In tiền, phát hành tiền và điều tiết lượng cung tiền  Ngân hàng của các NHTM Cụ thể, NHTW thực hiện các nhiệm vụ sau:  Mở tài khoản để lưu giữ các khoản dự trữ và là trung tâm thanh toán cho hệ thống các NHTM, 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 18 1. Chức năng của NHTW (NHNN)  Thực hiện quản lý nhà nước đối với các NHTM  Cấp tín dụng cho các NHTM, và đóng vai trò là người cho vay cuối cùng của các NHTM. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 19 1. Chức năng của NHTW (NHNN)  Ngân hàng của chính phủ  Mở tài khoản lưu giữ các khoản dự trữ quốc gia, các khoản cho vay và đi vay cấp CP.  Giúp CP hoạch định và thực thi chính sách tiền tệ, đồng thời hỗ trợ chính sách tài khóa khi cần thiết (tạm ứng cho NSNN) 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 20 2. Hoạt động điều tiết lượng cung tiền của NHTW a. Xác định lượng cung tiền  Khái niệm: Lượng cung tiền (Money Supply: MS) là tổng khối lượng PTTT bằng tiền mặt và tiền séc hiện có trong nền KT.  Cách xác định: Giả sử NHTW in ra một lượng tiền là M0 và phát hành một lượng gọi là tiền cơ sở (Monetary Base: B) hay tiền mạnh (High - Powered Money: H0). 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 21 a. Xác định lượng cung tiền Lượng tiền NHTW phát hành sẽ được phân phối như sau:  Tiền mặt ngoài hệ thống NH (Currency outside banks: Cu hoặc U)  Tiền nằm tại các NHTM (Reserve: R) 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 22 M0 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 23 a. Xác định lượng cung tiền Lượng cung tiền lớn hơn nhiều so với lượng tiền cơ sở nhờ hoạt động tạo ra “tiền” của các NHTM (MS > H0 (B)) 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 24 a. Xác định lượng cung tiền Tỷ lệ tiền mặt ngoài NH so với tiền gửi, ký hiệu là cr: Suy ra: Nhớ lại phần trước: 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 25 a. Xác định lượng cung tiền Ta có:  )(0 BH MS Suy ra: 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 26 a. Xác định lượng cung tiền Trong đó: được gọi là số nhân cung tiền (Money multiplier). Nhận xét:  mM > 1 (vì 0 < rr < 1): Khi mM không đổi nếu lượng tiền cơ sở thay đổi thì lượng cung tiền sẽ 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 27 a. Xác định lượng cung tiền  Trong điều kiện các yếu tố khác không đổi:   cr rr 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 28 b. Công cụ điều tiết lượng cung tiền  Nghiệp vụ thị trường mở (Open Market Operation: OMO) Đây là nghiệp vụ NHTW áp dụng nhằm điều chỉnh lượng cung tiền thông qua hoạt động mua vào hoặc bán ra trái phiếu CP. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 29 b. Công cụ điều tiết lượng cung tiền Chú ý: Cần phân biệt việc mua, bán TPCP của NHTW với việc mua, bán công trái hoặc TPCP của CP. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 30 b. Công cụ điều tiết lượng cung tiền  Quy định tỷ lệ dự trữ bắt buộc (rrr) Chúng ta nhớ lại là rr = rrr + re Khi NHTW thay đổi tỷ lệ dự trữ bắt buộc sẽ làm thay đổi số nhân cung tiền mM và MS. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 31 b. Công cụ điều tiết lượng cung tiền  Quy định lãi suất chiết khấu (Discount rate: id) Lãi suất chiết khấu là lãi suất mà NHTW yêu cầu NHTM trả khi NHTM vay tiền của NHTW. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 32 IV. Thị trường tiền tệ 1. Cầu tiền (Money Demand: MD) a. Khái niệm Cầu tiền là tổng khối lượng phương tiện thanh toán (tiền mặt và tiền séc) mà các tác nhân trong nền KT cần, tương ứng với mỗi mức lãi suất còn các yếu tố KT khác cho trước. * Có 3 động cơ cho việc giữ tiền: 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 33 1. Cầu tiền (Money Demand: MD)  Giao dịch  Dự phòng  Đầu cơ 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 34 1. Cầu tiền (Money Demand: MD) b. Các yếu tố ảnh hưởng đến cầu tiền  Mức giá chung P Khi P↑ 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 35 b. Các yếu tố ảnh hưởng đến MD  Lãi suất Lãi suất là chi phí của việc nắm giữ tiền. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 36 1. Cầu tiền (Money Demand: MD)  Thu nhập c. Đồ thị đường cầu tiền Đồ thị đường MD mô tả mối quan hệ giữa lượng cầu về tiền và lãi suất. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 37 c. Đồ thị đường cầu tiền 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 38 c. Đồ thị đường cầu tiền Nhận xét:  Khi lãi suất i thay đổi, các yếu tố KT khác không đổi thì có sự  Khi lãi suất không thay đổi nhưng các yếu tố KT khác thay đổi thì đường MD 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 39 Sự dịch chuyển đường cầu tiền M i 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 40 2. Cung tiền (Money Supply: MS) MS là một đường thẳng đứng trong đồ thị mô tả mối quan hệ giữa lãi suất và lượng cung tiền. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 41 2. Cung tiền (Money Supply: MS) 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 42 3. Cân bằng trên thị trường tiền tệ 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 43 V. Chính sách tiền tệ Chính sách tiền tệ (Monetary Policy) là việc NHTW sử dụng các công cụ tác động vào thị trường tiền tệ, qua đó tác động đến tổng cầu và SL. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 44 1. Chính sách tiền tệ mở rộng a. Khái niệm: CSTT mở rộng (lỏng) là việc NHTW sử dụng các công cụ nhằm tăng lượng cung tiền. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 45 1. Chính sách tiền tệ mở rộng 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 46 1. Chính sách tiền tệ mở rộng b. Điều kiện áp dụng 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 47 1. Chính sách tiền tệ mở rộng 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 48 2. Chính sách tiền tệ thắt chặt a. Khái niệm CSTT thắt chặt là việc NHTW sử dụng các công cụ nhằm cắt giảm lượng cung tiền MS. 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 49 2. Chính sách tiền tệ thắt chặt 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 50 2. Chính sách tiền tệ thắt chặt b. Điều kiện áp dụng 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 51 2. Chính sách tiền tệ thắt chặt 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 52 3. Các yếu tố quyết định hiệu quả của CSTT Có 3 nhân tố cơ bản quyết định SL thay đổi bao nhiêu khi MS thay đổi: a. Độ nhạy cảm của cầu tiền với lãi suất (hay độ dốc của đường MD) Tăng cung tiền sẽ có hiệu quả trong việc tăng SL khi 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 53 3. Các yếu tố quyết định hiệu quả của CSTT 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 54 3. Các yếu tố quyết định hiệu quả của CSTT b. Độ nhạy cảm của đầu tư với lãi suất (độ dốc của đường đầu tư) Tăng cung tiền sẽ có hiệu quả trong việc tăng SL khi 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 55 3. Các yếu tố quyết định hiệu quả của CSTT 04/12/2010 Nguyen Thi Hong - FTU 56 3. Các yếu tố quyết định hiệu quả của chính sách tiền tệ c. Độ lớn (hay khả năng khuyếch đại) của số nhân chi tiêu.