Bài giảng Kỹ Thuật lập trình - Chương 5: Lập trình phòng thủ - Lương Mạnh Bá

Lập trình phòng thủ (3LT-2BT) Last update 09-2010 1 SE-SoICT DEFENSIVE PROGRAMMING? Xuất phát từ khái niệm defensive driving. Khi lái xe bạn luôn phải tâm niệm rằng bạn không bao giờ biết chắc được người lái xe khác sẽ làm gì . Bằng cách đó , bạn có thể chắc chắn rằng khi họ làm điều gì nguy hiểm , thì bạn sẽ không bị ảnh hưởng ( tai nạn ). Bạn có trách nhiệm bảo vệ bản thân , ngay cả khi người khác có lỗi Trong defensive programming, ý tưởng chính là nếu chương trình (con ) được truyền dữ liệu tồi , nó cũng không sao , kể cả khi với CT khác thì sẽ bị fault. Một cách tổng quát , lập trình phòng thủ nghĩa là : làm thế nào để tự bảo vệ mình khỏi thế giới lạnh lùng, tàn nhẫn của dữ liệu không hợp lệ , các sự kiện mà có thể " không bao giờ " xảy ra , và các lập trình viên khác ‘ sai lầm ’ Last update 09-2010 2 SE-SoICT 1. Bảo vệ CT khỏi các Invalid Inputs Trong thực tiễn :“Garbage in, garbage out.” Trong lập trình “ rác rưởi vào – rác rưởi ra ” là điều không chấp nhận Một CT tốt không bao giờ sãn xuất ra rác rưởi , bất kể đầu vào là gì ! Với 1 CT tốt thì :” rác rưởi vào , không có gì ra ”, “ rác rưởi vào , có thông báo lỗi ” hoặc “ không cho phép rác rưởi vào ”. Theo tiêu chuẩn ngày nay, “garbage in, garbage out” là dấu hiệu của những CT tồi , không an toàn Last update 09-2010 3 SE-SoICT Ba cách để xử lý rác vào Kiểm tra giá trị của mọi dữ liệu từ nguồn bên ngoài Khi nhận dữ liệu từ file, bàn phím , mạng , hoặc từ các nguồn ngoài khác , hãy kiểm tra đê đảm bảo rằng dữ liệu nằm trong giới hạn cho phép . Hãy đảm bảo rằng giá trị số nằm trong dung sai và xâu phải đủ ngẵn để xử lý. Nếu một chuỗi được dự định để đại diện cho một phạm vi giới hạn của các giá trị ( như một ID giao dịch tài chính hoặc một cái gì đó tương tự ), hãy chắc chắn rằng các chuỗi là hợp lệ cho mục đích của nó ; nếu không phải từ chối . Nếu bạn làm việc trên 1 ứng dụng bảo mật , hãy đặc biệt lưu ý đến những dữ liệu có thể tấn công hệ thống :làm tràn bộ nhớ, injected SQL commands, injected html hay XML code, tràn số Last update 09-2010 4 SE-SoICT Ba cách để xử lý rác vào Check the values of all routine input parameters Kiểm tra giá trị của tất cả các tham số truyền vào các hàm cũng cần như kiểm tra dữ liệu nhập từ nguồn ngoài khác Decide how to handle bad inputs Khi phát hiện 1 tham số hay 1 dữ liệu không hợp lệ , bạn cần làm gì với nó ? Tùy thuộc tình huống , bạn có thể chọn 1 trong các phương án được mô tả chi tiết ở các phần sau. Last update 09-2010 5 SE-SoICT 2 Assertions 1 macro hay 1 CT con dùng trong quá trình phát triển ứng dụng, cho phép CT tự kiểm tra khi chạy . Return true >> OK, false >> có 1 lỗi gì đó trong CT. VD : Nếu hệ thống cho rằng file dữ liệu về khách hàng không bao giờ vượt quá 50 000 bản ghi , CT có thể chứa 1 assertion rằng số bản ghi là <= 50 000. Khi mà số bản ghi <= 50,000, assertion sẽ không có phản ứng gì . Nếu đếm hơn 50 000 bản ghi , nó sẽ lớn tiếng “ khẳng định ” rằng có 1 lỗi trong CT. Last update 09-2010 6 SE-SoICT Sử dụng assertions để ghi lại những giả thiết được đưa ra trong code và để loại bỏ những điều kiện không mong đợi . Assertions có thể đc dùng để kiểm tra các giả thiết như : Các tham số đầu vào nằm trong phạm vi mong đợi ( tương tự với các tham số đầu ra ) file hay stream đang được mở (hay đóng ) khi 1 CTC bắt đầu thực hiện (hay kết thúc ) 1 file hay stream đang ở bản ghi đầu tiên (hay cuối cùng ) khi 1 CTC bắt đầu ( hay kết thúc ) thực hiện 1 file hay stream được mở để đọc , để ghi , hay cả đọc và ghi Giá trị của 1 tham số đầu vào là không thay đổi bởi 1 CTC 1 pointer là non-NULL 1 mảng đc truyền vào CTC có thể chứa ít nhất X phần tử 1 bảng đã đc khởi tạo để chứa các giá trị thực 1 danh sách là rỗng (hay đầy ) lkhi 1 CTC bắt đầu (hay kết thúc ) thực hiện Last update 09-2010 7 SE-SoICT ND cuối không cần thấy các thông báo của assertion ; Assertions chủ yếu được dùng trong quá trình phát triển hay bảo dưỡng ứng dụng . Dịch thành mã khi phát triển , loại bỏ khỏi mã trong sản phẩm >>hiệu quả. Last update 09-2010 8 SE-SoICT Rất nhiều NNLT hỗ trợ assertions : C++, Java và Visual Basic. Kể cả khi NNLT không hỗ trợ , thì cũng có thể dễ ràng xd VD: #define ASSERT( condition, message ) { if ( !(condition) ) { fprintf ( stderr , "Assertion %s failed: % s\n ", condition,message ); exit( EXIT_FAILURE ); } } Last update 09-2010 9 SE-SoICT Guidelines for Using Assertions Sử dụng mã xử lý lỗi với những điều kiện ta chờ đợi sẽ xảy ra ; Dùng assertions cho các ĐK không mong đợi ( không bao giờ xảy ra ) Error-handling : kiểm tra với lỗi đầu vào Assertions : kiểm tra có bugs trong CT.. Error handling hướng tới việc xử lý lỗi , còn assertion thì hướng đến việc hiệu chỉnh chương trình , tạo ra các phiên bản của PM. Tránh đưa mã xử lý vào trong assertions Điều gì xảy ra khi ta turn off the assertions ? Last update 09-2010 10 SE-SoICT Guidelines for Using Assertions(tt ) Với các hệ thống lớn , assert, và sau đó xử lý lỗi Với 1 nguyên nhân gây lỗi xác định , hoặc là dùng assertion hoặc error-handling , nhưng không dùng cả 2. ? Với các HT lớn , nhiều người cùng Pt và kéo dài 5-10 năm , hoặc hơn nữa ? Cả assertions và error handling code có thể đc dùng cho cùng 1 lỗi . Ví dụ trong source code cho Microsoft Word, những điều kiện luôn trả về true thì đc dùng assertion, nhưng đồng thời cũng đc xử lý . Với các hệ thống cực lớn , ( VD Word) , assertions là rất có lợi vì nó giúp loại bỏ rất nhiều lỗi trong quá trình PT HT Last update 09-2010 11 SE-SoICT 3. Kỹ thuật xử lý lỗi  ( Error Handling Techniques) Error handling dùng để xử lý các lỗi mà ta chờ đợi sẽ xảy ra Tùy theo tình huống cụ thể , ta có thể trả về 1 giá trị trung lập , thay thế đoạn tiếp theo của dữ liệu hợp lệ , trả về cùng giá trị như lần trước , thay thế giá trị hợp lệ gần nhất , Ghi vết 1 cảnh báo vào tệp , trả về 1 mã lỗi , gọi 1 thủ tục hay đối tượng xử lý , hiện 1 thông báo hay tắt máy. Last update 09-2010 12 SE-SoICT Chắc chắn thay vì chính xác Giả sử một ứng dụng hiển thị thông tin đồ họa trên màn hình . Một vài điểm ảnh ở góc tọa độ dưới bên phải hiển thị màu sai . Ngày tiếp theo , màn hình sẽ làm mới , lỗi không còn.Phương pháp xử lý lỗi tốt nhất là gì ? Chính xác có nghĩa là không bao giờ gặp lại lỗi Chắc chắn có nghĩa là phần mềm luôn chạy thông , kể cả khi có lỗi Ưu tiên tính chắc chắn để có tính chính xác . Bất cứ kết quả nào đó bao giờ cũng thường là tốt hơn so với Shutdown. Thỉnh thoảng trong các trình xử lý văn hiển thị một phần của một dòng văn bản ở phía dưới màn hình . Khi đó ta muốn tắt CT ? Chỉ cần nhấn trang lên hoặc xuống trang , màn hình sẽ làm mới , và sẽ hiển thị sẽ trở lại bình thường . Đôi khi , để loại bỏ 1 lỗi nhỏ , lại rất tốn kém . Nếu lỗi đó chắc chắn không ảnh hưởng đến mục đích cơ bản của ứng dụng , không làm CT bị die, hoặc làm sai lệch kết quả chính , người ta có thể bỏ qua, mà không cố sửa để có thể gặp phải các nguy cơ khác . Hiện tại có 1 dạng phần mềm “ chịu lỗi “ tức là loại phần mềm sống chung với lỗi , để đảm bảo tính liên tục , ổn định  Last update 09-2010 13 SE-SoICT 4. Xử lý ngoại lệ - Exceptions Exception : bắt các tình huống bất thường và phục hồi chúng về trạng thái trước đó . Dùng Ngoại lệ để thông báo cho các bộ phận khác của chương trình về lỗi không nên bỏ qua Lợi ích của ngoại lệ là khả năng báo hiệu điều kiện lỗi . Phương pháp tiếp cận khác để xử lý các lỗi tạo ra khả năng mà một điều kiện lỗi có thể truyền bá thông qua một cơ sở mã không bị phát hiện . Ngoại lệ có thể loại trừ khả năng đó . Chỉ dùng ngoại lệ cho những điều kiện thực sự ngoại lệ Exceptions đc dùng trong những tình huống giống assertions— cho các sự kiện không thường xuyên , nhưng có thể không bao giờ xảy ra Exception có thể bị lạm dụng và phá vở các cấu trúc , điều này dễ gây ra lỗi , vì làm sai lệch luồng điều khiển Last update 09-2010 14 SE-SoICT Ví dụ : trong các PM ứng dụng , khi xử lý dữ liệu ( C#) try { cmd.ExecuteNonQuery(); ErrorsManager.SetError(ErrorIDs.KhongCoLoi); } catch { ErrorsManager.SetError(ErrorIDs.SQLThatBai, database.D b Name,“ ten_strore "); } VB.NET Try Return CBO.FillCollection(CType(SqlHelper.ExecuteReader(Con Str , "T imH Don", iSoHoaDon), IDataReader),GetType(ThanhToan.ChiTietHDInfo)) Catch ex As Exception mesagebox.show(ex.message ) End Try Last update 09-2010 15 SE-SoICT Dim tran As SqlTransaction Try conn.Open() tran = conn.BeginTransaction() SqlHelper.ExecuteNonQuery(tran, "ThemHDon", _ HDInfo.SoHoaDonTC, HDInfo.TenKhach, _ HDInfo.PhuongThucTT) iMaHD = GetMaHoaDon_Integer(tran) For Each objCT In arrDSCT SqlHelper.ExecuteNonQuery(tran, "ThemChiTietH D ", objCT.ChiTiet, _ obj CT.SoTienVND, iMaHDP) Next tran.Commit() Catch ex As Exception tran.Rollback() End Try Last update 09-2010 16 SE-SoICT Phục hồi tài nguyên khi xảy ra lỗi ? Thường thì không phục hồi tài nguyên Nhưng sẽ hữu ích khi thực hiện các công việc nhằm đảm bảo cho thông tin ở trạng thái rõ ràng và vô hại nhất có thể Nếu các biến vẫn còn đc truy xuất thì chúng nên đc gán các giá trị hợp lý Trường hợp thực thi việc cập nhật dữ liệu , nhất là trong 1 phiên – transaction – liên quan tới nhiều bảng chính , phụ , thì việc khôi phục khi có ngoại lệ là vô cùng cần thiết . ( rollback ) Last update 09-2010 17 SE-SoICT 5.Gỡ rối – debbuging Các chương trình đã viết có thể có nhiều lỗi ? – tại sao phần mềm lại phức tạp vây ? Sự phức tạp của CT liên quan đến cách thức tương tác của các thành phần của CT đó , mà 1 phần mềm lại bao gồm nhiều thành phần và các tương tác giữa chúng Nhiều kỹ thuật làm giảm số lượng các thành phần tương tác : Che giấu thông tin Trừu tượng hóa Có các kỹ thuật nhàm đảm bảo tính toàn vẹn thiết kế phần mềm Documentation Lập mô hình Phân tích các yêu cầu Kiểm tra hình thức Nhưng chưa có 1 kỹ thuật nào làm thay đổi cách thức xây dựng phần mềm => luôn xuất hiện lỗi khi test, phai loại bỏ = gỡ rối ! Last update 09-2010 18 SE-SoICT LTV chuyên nghiệp cũng tốn nhiều thời gian cho gỡ rối ! Luôn rút kinh nghiệm từ các lỗi trước đó Viết code và gây lỗi là điều bình thường – vấn đề làm sao để không lặp lại! LTV giỏi là người giỏi gỡ rối Gỡ rối không đơn giản , tốn thời gian => cần tránh gây ra lỗi . Các cách làm giảm thời gian gỡ rối là : Thiết kế tốt Phong cách LT tốt Kiểm tra các ĐK biên Kiểm tra các “ khẳng định ” – assertion và tính đúng đắn trong mã nguôn Thiết kế giao tiếp tốt , giới hạn việc sử dụng dữ liệu toàn cục Dùng các công cụ kiểm tra Phòng bệnh hơn chữa bệnh !! Last update 09-2010 19 SE-SoICT Động lực chính cho việc cải tiến các ngôn ngữ LT là cố gắng ngăn chặn các lỗi thông qua các đặc trưng ngôn ngữ như : Kiểm tra các giới hạn biên của các chỉ số Hạn chế không dùng con trỏ , bộ dọn dẹp , các kiểu dữ liệu chuỗi Xác định kiểu nhập/xuất Kiểm tra dữ liệu chặt chẽ . Mỗi ngôn ngữ cũng có những đặc tính dễ gây lỗi : lệnh goto , biến toàn cục , con trỏ trỏ tới vùng không xác định , chuyển kiểu tự động LTV cần biết trước những đặc thù để tránh các lỗi tiềm ẩn , đồng thời cần kích hoạt mọi khả năng kiểm tra của trình biên dịch và quan tâm đến các cảnh báo Ví dụ : so sánh C,Pascal , VB Last update 09-2010 20 SE-SoICT Debugging Heuristic Debugging Heuristic When Applicable (1) Understand error messages Build-time (2) Think before writing Run-time (3) Look for familiar bugs (4) Divide and conquer (5) Add more internal tests (6) Display output (7) Use a debugger (8) Focus on recent changes Last update 09-2010 21 SE-SoICT Understand Error Messages Gỡ rối khi build-time dễ hơn lúc run-time , khi và chỉ khi ta Hiểu đc các thông báo lỗi !!! Một số là từ tiền xử lý ( preprocessor) #include int main(void ) /* Print "hello, world" to stdout and return 0. { printf("hello , world\n"); return 0; } $ gcc217 hello.c -o hello hello.c:1:20: stdioo.h : No such file or directory hello.c:3:1: unterminated comment hello.c:2: error: syntax error at end of input Misspelled #include file Missing */ Last update 09-2010 22 SE-SoICT Understand Error Messages ( tt ) (1) Hiểu đc các thông báo lỗi !!! Một số là từ lúc biên dịch ( compiler) #include int main(void ) /* Print "hello, world" to stdout and return 0. */ { printf("hello , world\n") retun 0; } $ gcc217 hello.c -o hello hello.c : In function `main': hello.c:7: error: ` retun ' undeclared (first use in this function) hello.c:7: error: (Each undeclared identifier is reported only once hello.c:7: error: for each function it appears in.) hello.c:7: error: syntax error before numeric constant Misspelled keyword Last update 09-2010 23 SE-SoICT Understand Error Messages ( tt ) (1) Hiểu đc các thông báo lỗi !!! Một số là từ nối kiểm ( linker) #include int main(void ) /* Print "hello, world" to stdout and return 0. */ { prinf("hello , world\n") return 0; } $ gcc217 hello.c -o hello hello.c : In function `main': hello.c:6: warning: implicit declaration of function ` prinf ' /tmp/cc43ebjk.o(.text+0x25): In function `main': : undefined reference to ` prinf ' collect2: ld returned 1 exit status Misspelled function name Compiler warning (not error ): prinf () is called before declared Linker error: Cannot find definition of prinf () Last update 09-2010 24 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Trình gỡ rối : IDE : kết hợp soạn thảo, biên dịch , gỡ rối Các trình gỡ rối với giao diện đồ họa cho phép chạy chương trình từng bước qua từng lệnh hoặc từng hàm , dừng ở những dòng lệnh đặc biệt hay khi xuất hiện những đk đặc biệt , bên canh đó có các công cụ cho phép định dạng và hiển thị giá trị các biến , biểu thức Trình gỡ rối có thể đc kích hoạt trực tiếp khi có lỗi . Thường để tìm ra lỗi, ta phải xem xét thứ tự các hàm đã đc kích hoạt (theo vết ) và hiển thị các giá trị các biến liên quan Nếu vẫn không phát hiện đc lỗi : dùng các BreakPoint hoặc chạy từng bước – step by step Có nhiều công cụ gỡ rối mạnh và hiệu quả , tại sao ta vẫn mất nhiều thời gian và trí lực để gỡ rối ? Nhiều khi các công cụ không thể giúp dễ ràng tìm lỗi , nếu đưa ra 1 câu hỏi sai , trình gỡ rối sẽ cho 1 câu trả lời , nhưng ta có thể không biết là nó đang bị sai Last update 09-2010 25 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Có đầu mỗi , phát hiện dễ ràng (Good clues, easy bugs) : Khi có lỗi , ta thường cho là trình dịch , thư viện hay bất cứ nguyên nhân nào khác Tuy nhiên , cuối cùng thì lỗi vẫn thuộc về CT. Rất may là hầu hết các lỗi thường đơn giản và dễ tìm . Hãy khảo sát các đầu mối của việc xuất ra kq có lỗi và cố gắng suy ra nguyên nhân gây ra nó Khi có đc 1 số thông tin về lỗi và nơi xảy ra lỗi , hãy tạm dừng để ngẫm nghĩ xem lỗi xảy ra như thế nào? Suy luận ngược trở lại trạng thái của CT bị hỏng để xđ nguyên nhân gây ra lỗi Gỡ rối liên quan đến việc lập luận lùi , giỗng như tìm kiếm các bí mật của 1 vụ án . 1 số vđề không thể xảy ra và chỉ có những thông tin xác thực mới đáng tin cậy . => phải đi ngược từ kết quả để khám phá nguyên nhân , khi có lời giải thích đầy đủ , ta sẽ biết đc vấn đề cần sửa và có thể phát hiện ra 1 số vđề khác Last update 09-2010 26 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Tìm các lỗi tương tự : Khi gặp vđề , hãy liên tưởng đến những trường hợp tương tự đã gặp. Vd1 : int n; scanf(“%d”,n ); ? Vd2 : int n=1; double d=PI; printf(“%d %f \ n”,d,n ); ?? Không khởi tạo biến (với C) cũng sẽ gây ra những lỗi khó lường . Int n; scanf(“%d”, & n) Last update 09-2010 27 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Kiểm tra sự thay đổi mới nhất Lỗi thường xảy ra ở những đoạn CT mới đc bổ sung Nếu phiên bản cũ OK, phiên bản mới có lỗi => lỗi chắc chắn nằm ở những đoạn CT mới Lưu ý, khi sửa đổi , nâng cấp : hãy giữ lại phiên bản cũ – đơn giản là comment lại đoạn mã cũ Đặc biệt , với các hệ thống lớn , làm việc nhóm thì việc sử dụng các hệ thống quản lý phiên bản mã nguồn và các cơ chế lưu lại quá trình sửa đổi là vô cùng hữu ích ( source safe ) Last update 09-2010 28 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Tránh mắc cùng 1 lỗi 2 lần : Sau khi sửa 1 lỗi , hãy suy nghĩ xem có lỗi tương tự ở nơi nào khác không . VD : for (i=1;i< argc;i ++) { if (argv[i][0] !=‘-’) break; switch (argv[i][1]) { case ‘o’ : /* tên tệp ouput */ outname = argv[i ]; break; case ‘f’ : from = atoi(argv[i ]); break; case ‘t’ : to = atoi(argv[i ]); break; } } Tên tệp sai vì luôn có –o ở trước tên =>gp: outname = &agrv[i][2]; Tương tự ? Chú ý : nếu đơn giản có thể viết code khi ngủ thì cũng đừng ngủ gật khi viết code. Last update 09-2010 29 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Xem các vết (stack trace) Thường người gỡ rối có thể thực hiện CT, 1 cách chung nhất là kiểm tra trạng thái CT khi bị lỗi. TD như số hiệu dòng mã nguồn cũng là 1 phần của chồng vết. Xét VD sau: int arr[N]; qsort (arr, N, sizeof(arr[0],icmp) Do sự bất cẩn, người lập trình gõ scmp thay vì icmp.=> Đương nhiên là ct dịch không thể phát hiện lỗi này và khi thực hiện ct đó, lỗi sẽ xảy ra và tạo nên 1 chồng vết: 0. strcmp(0x1a2,0x1c2)[“strcmp, s”:31 1. scmp (p1=0x10001048,p2=0x1000105c)[badqs.c”: 13 ] 2. qst(0x 10001048, 0x 10001074,0 x 400b20,0x4) [“qsort.c”:147] . 5. _istart () [“crts”: 13] => CT có lỗi ớ trcmp Last update 09-2010 30 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Gỡ rối ngay khi gặp Khi phát hiện lỗi , hãy sửa ngay , đừng để sau mới sửa , vì có thể lỗi không xuất hiện lại ( do tình huống) Cũng đừng quá vội vàng , không suy nghĩ chín chắn , kỹ càng , vì có thể việc sửa chữa này ảnh hưởng tới các tình huống khác Last update 09-2010 31 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Đọc trước khi gõ vào Đừng vội vàng , khi không rõ điều gì thực sự gây ra lỗi và sửa không đúng chỗ sẽ có nguy cơ gây ra lỗi khác Có thể viết đoạn code gây lỗi ra giấy => tạo cách nhìn khác , và tạo cơ hội để nghĩ suy Đừng miên man chép cả đoạn không có nguy cơ gây lỗi , hoặc in toàn bộ code ra giấy in => phá vỡ cây cấu trúc Last update 09-2010 32 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Giải thích cho người khác về đoạn code Tạo đk để ngẫm nghĩ Thậm chí có thể giải thích cho người không phải LTV Extrem programming : làm việc theo cặp , pair programming, người này LT, người kia kiểm tra , và ngược lại Khi gặp vấn đề , khó khăn , chậm tiến độ , lập tức thay đổi công việc => rút ra khỏi luồng quán tính sai lâm Last update 09-2010 33 SE-SoICT Không có đầu mối khó gỡ lỗi (No clues, hard bugs) Làm cho lỗi xuất hiện lại Cố gắng làm cho lỗi có thể xuất hiện lại khi cần Nếu không đc , thì thử tìm nguyên nhân tại sao lại không đc Chia để trị Thu hẹp phạm vi Tập trung vào dữ liệu gây lỗi Last update 09-2010 34 SE-SoICT Không có đầu mối khó gỡ lỗi (No clues, hard bugs) Hiển thị kết quả để định vị khu vực gây lỗi Thêm vào các dòng lệnh in giá trị các biến liên quan , hoặc đơn giản xác định tiến trình thực hiện: “ đến đây 1” Viết mã tự kiểm tra Viết thêm 1 hàm để kiểm tra , gắn vào trước và sau đoạn có nguy cơ , comment lại sau khi đã xử lý lỗi Tạo log file Lưu vết Giúp ghi nhớ đc các vấn đề đã xảy ra , và giải quyết các vđề tương tự sau này , cũng như khi chuyển giao CT cho người khác .. Last update 09-2010 35 SE-SoICT Hiển thị KQ .. In các giá trị tại các điểm nhạy cảm Poor: Maybe better: Better: printf("%d ", keyvariable ); stdout is buffered; CT có thể có lỗi trước khi hiện ra output printf("%d ", keyvariable ); fflush(stdout ); printf("%d\n ", keyvariable ); Gọi fflush () để làm sạch buffer 1 cách tường minh In '\n' sẽ xóa bộ nhớ đệm stdout , nhưng sẽ không xóa khi in ra file Last update 09-2010 36 SE-SoICT Hiển thị KQ (cont.) Maybe even better: Maybe better still: fprintf(stderr , "%d", keyvariable ); FILE * fp = fopen("logfile ", "w"); fprintf(fp , "%d", keyvariable ); fflush(fp ); In debugging output ra stderr ; debugging output có thể tách biệt với các in ân của CT Ghi ra 1 a log file Ngoài ra : stderr không dùng buffer Last update 09-2010 37 SE-SoICT Các phương pháp gỡ rối Phương sách cuối cùng (last resorts-p 128) Dùng 1 trình gỡ rối để chạy từng bước Nhiều khi vấn đề tưởng quá đơn giản nhưng lại không phát hiện được , ví dụ các toán tử so sánh trong Pascal va VB có độ ưu tiên ngang nhau , nhưng với C ? Chú ý đặc trưng NN. ( == và != nhỏ hơn !) Thứ tự các đối số của lời gọi hàm : ví dụ : strcpy(s1,s2) int m[6]={1,2,3,4,5,6}, *p,*q; p=m; q=p+2; *p++ =*q++; *p=*q; ??? Lỗi loại này khó tìm vì bản thân ý nghĩ của ta vạch ra 1 hướng suy nghĩ sai lệch : coi điều không đúng là đúng Đôi khi lỗi là do nguyên nhân khách quan : Trình biên dịch , thư viện hay hệ điều hành , hoặc lỗi phần cứng : 1994 lỗi xử lý dấu chấm động trong bộ xử lý Pentium. Last update 09-2010 38 SE-SoICT Các lỗi xuất hiện thất thường : Khó giải quyết Thường gán cho lỗi của máy tính , hệ điều hành Thực ra là do thông tin của chính CT : không phải do thuật toán , mà do thông tin bị thay đổi qua mỗi lần chạy Các biến đã đc khởi tạo hết chưa ? Lỗi cấp phát bộ nhớ ? Vd : char * vd ( char *s) { char m[101]; strncpy(m,s,100) return m; } Giải phóng bộ nhớ động ? for (p= listp ; p!=NULL; p=p->next) free(p ) ; ??? Last update 09-2010 39 SE-SoICT Các công cụ gỡ lỗi (p 131) Last update 09-2010 40 SE-SoICT Tóm lại Gỡ rối là 1 nghệ thuật mà ta phải luyện tập thường xuyên Nhưng đó là nghệ thuật mà ta không muốn Mã nguồn viết tốt có ít lỗi hơn và dễ tìm hơn Đầu tiên phải nghĩ đến nguồn gốc sinh ra lỗi Hãy suy nghĩ kỹ càng , có hệ thống để định vị khu vực gây lỗi Không gì bằng học từ chính lỗi của mình – điều này càng đúng đối với LTV Last update 09-2010 41 SE-SoICT Thêm – Những lỗi thường gặp với C, C++ 1. Array as a parameter handled improperly – Tham số mảng đc xử lý không đúng cách 2. Array index out of bounds – Vượt ra ngoài phạm vi chỉ số mảng 3. Call-by-value used instead of call-by reference for function parameters to be modified – Gọi theo giá trị , thay vì gọi theo tham chiếu cho hàm để sửa 4. Comparison operators misused – Các toán tử so sánh bị dùng sai 5. Compound statement not used - Lệnh phức hợp không đc dùng 6. Dangling else - nhánh else khong hợp lệ 7. Division by zero attempted - Chia cho 0 8. Division using integers so quotient gets truncated – Dùng phép chia số nguyên nên phần thập phân bị cắt 9. Files not closed properly (buffer not flushed) - File không đc đóng phù hợp ( buffer không bị dẹp ) 10. Infinite loop - lặp vô hạn 11. Global variables used – dùng biến tổng thể Last update 09-2010 42 SE-SoICT 12. IF-ELSE not used properly – dùng if-else không chuân 13. Left side of assignment not an L-value - phía trái phép gán không phải biến 14. Loop has no body – vòng lặp không có thân 15. Missing "&" or missing "const" with a call-by-reference function parameter – thiếu dấu & hay từ khóa const với lời gọi tham số hàm theo tham chiếu 16. Missing bracket for body of function or compound statement – Thiếu cặp {} cho thân của hàm hay nhóm lệnh 17. Mission reference to namespace - Thiếu tham chiếu tới tên miền 18. Missing return statement in a value-returning function – Thiếu return 19. Missing semi-colon in simple statement, function prototypes, struct definitions or class definitions – thiếu dấu ; trong lệnh đơn 20. Mismatched data types in expressions – kiểu dữ liệu không hợp 21. Operator precedence misunderstood - Hiểu sai thứ tự các phép toán Last update 09-2010 43 SE-SoICT 22. Off-by-one error in a loop – Thoát khỏi bởi 1 lỗi trong vòng lặp 23. Overused (overloaded) local variable names - Trùng tên biến cục bộ 24. Pointers not set properly or overwritten in error – Con trỏ không đc xác định đúng hoặc trỏ vào 1 vị trí không có 25. Return with value attempted in void function – trả về 1 giá trị trong 1 hàm void 26. Undeclared variable name – không khai báo biến 27. Un-initialized variables – Không khởi tạo giá trị 28. Unmatched parentheses – thiếu } 29. Un-terminated strings - xâu không kết thúc , thiếu “ 30. Using "=" when "= =" is intended or vice versa 31. Using "&" when "&&" is intended or vice versa 32. "while" used improperly instead of "if“ – while đc dùng thay vì if Last update 09-2010 44 SE-SoICT