Bài giảng Lập trình C - Chương 5: Kiểu mảng và xâu kí tự - Ngô Công Thắng

Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 1 Ch ng 5. Ki u m ng và xâu ký tươ ể ả ự I. M ngả II. Xâu ký tự III. Bài t p ch ng 5ậ ươ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 2 I. M ngả 1. Khái ni m v ki u m ngệ ề ể ả 2. Khai báo bi n m ng m t chi uế ả ộ ề 3. Truy nh p các ph n t c a m ng m t chi uậ ầ ử ủ ả ộ ề 4. Kh i t o m ng m t chi uở ạ ả ộ ề 5. M ng nhi u chi uả ề ề 6. Chú ý v ch s c a ph n t m ngề ỉ ố ủ ầ ử ả 7. Vào/ra v i bi n m ngớ ế ả Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 3 I.1. Khái ni m v ki u m ngệ ề ể ả M ng là m t nhóm các bi n n m c nh nhau ả ộ ế ằ ạ có cùng ki u, cùng tên. M i bi n đ c g i là ể ỗ ế ượ ọ m t ph n t . Các ph n t c a m ng đ c truy ộ ầ ử ầ ử ủ ả ượ nh p tr c ti p thông qua tên bi n m ng và ch ậ ự ế ế ả ỉ s .ố S ph n t c a m ng đ c xác đ nh ngay t ố ầ ử ủ ả ượ ị ừ khi đ nh nghĩa ra m ng. Đây là đi m h n ch ị ả ể ạ ế c a m ng b i vì n u không dùng h t các bi n ủ ả ở ế ế ế c a m ng s gây lãng phí b nh .ủ ả ẽ ộ ớ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 4 I.2. Khai báo bi n m ng m t chi uế ả ộ ề Khai báo bi n m ng là xác đ nh tên bi n m ng, ki u ế ả ị ế ả ể ph n t , s chi u và kích th c m i chi u.ầ ử ố ề ướ ỗ ề  Cú pháp khai báo bi n m ng m t chi u:ế ả ộ ề Ki u_ph n_t Tên_bi n_m ng[Kích th c];ể ầ ử ế ả ướ trong đó kích th c là s ph n t c a m ng, ph i cho d i ướ ố ầ ử ủ ả ả ướ d ng h ng ho c bi u th c h ng. Ki u ph n t có th là b t kỳ ạ ằ ặ ể ứ ằ ể ầ ử ể ấ ki u nào.ể Ví d :ụ int a[5]; Ví d này đ nh nghĩa m t bi n m ng có tên là a, ụ ị ộ ế ả ki u ph n t là int, s chi u là m t và kích th c (s ể ầ ử ố ề ộ ướ ố ph n t c a m ng) là 5.ầ ử ủ ả Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 5 I.3. Truy nh p các ph n t c a m ng m t chi uậ ầ ử ủ ả ộ ề Các ph n t c a m ng đ c đánh s . Các s ầ ử ủ ả ượ ố ố này g i là ch s . Ph n t đ u tiên có ch s là ọ ỉ ố ầ ử ầ ỉ ố 0, ph n t th 2 có ch s là 1, M ng có ầ ử ứ ỉ ố ả kích th c n thì ph n t cu i cùng có ch s ướ ầ ử ố ỉ ố n-1. Ví d :ụ n u ta đ nh nghĩa m t bi n m ngế ị ộ ế ả int a[5]; thì ta đ c m t bi n m ng tên là a có 5 ph n ượ ộ ế ả ầ t , ph n t đ u tiên có ch s là 0, ph n t th ử ầ ử ầ ỉ ố ầ ử ứ 5 có ch s là 4.ỉ ố Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 6 I.3. Truy nh p các ph n t c a m ng m t chi uậ ầ ử ủ ả ộ ề M i ph n t c a m ng có th truy nh p tr c ỗ ầ ử ủ ả ể ậ ự ti p thông qua tên bi n m ng và ch s c a nó ế ế ả ỉ ố ủ đ t trong ngo c vuông []. Ch s c a ph n t ặ ặ ỉ ố ủ ầ ử có th cho d i d ng h ng ho c bi u th c.ể ướ ạ ằ ặ ể ứ Ví d :ụ 5 ph n t c a m ng a ví d trên có ầ ử ủ ả ở ụ tên là a[0], a[1], Ta có th dùng các l nh ể ệ sau: a[0]=100; cout<<a[1]; for(int i=0;i<5;++i) scanf(“%d”,&a[i]); Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 7 I.4. Kh i t o m ng m t chi uở ạ ả ộ ề Ta có th kh i t o giá tr cho các ph n t c a ể ở ạ ị ầ ử ủ m ng ngay khi khai báo b ng cách li t kê các ả ằ ệ giá tr kh i t o đ t trong ngo c {}.ị ở ạ ặ ặ Ví d :ụ Các giá tr kh i t oị ở ạ Kích th c m ngướ ả int a[5] = {12, 6, 10, 7, 19}; D u ch m ph yấ ấ ẩ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 8 I.4. Kh i t o m ng m t chi u (ti p)ở ạ ả ộ ề ế N u s giá tr kh i t o ít h n kích th c m ng thì ế ố ị ở ạ ơ ướ ả các ph n t còn l i s đ c kh i t o b ng 0. N u s ầ ử ạ ẽ ượ ở ạ ằ ế ố giá tr kh i t o l n h n kích th c m ng thì trình ị ở ạ ớ ơ ướ ả biên d ch s báo l i.ị ẽ ỗ Ví d :ụ int a[3] = {6,8}; //a[0]=6, a[1]=8, a[2]=0 int a[2] = {8, 6, 9}; //Báo l iỗ V i nh ng m ng đ c kh i t o có th không c n ớ ữ ả ượ ở ạ ể ầ xác đ nh kích th c m ng. Khi đó trình biên d ch s ị ướ ả ị ẽ đ m s giá tr kh i t o và dùng s đó làm kích ế ố ị ở ạ ố th c m ng. ướ ả Ví d :ụ int a[] = {3, 5, 8}; //s đ c m ng có kích th c là 3ẽ ượ ả ướ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 9 I.5. M ng nhi u chi uả ề ề M ng m t chi u là m ng mà các ph n t c a nó đ c ả ộ ề ả ầ ử ủ ượ truy nh p qua m t ch s . M ng nhi u chi u là m ng ậ ộ ỉ ố ả ề ề ả mà các ph n t đ c truy nh p qua nhi u ch s .ầ ử ượ ậ ề ỉ ố  C cho phép khai báo các m ng nhi u chi u v i kích ả ề ề ớ th c m i chi u có th khác nhau. Cú pháp chung nh ướ ỗ ề ể ư sau: Ki u Tên_bi n_m ng[Kích th c chi u 1][Kích th c chi u 2];ể ế ả ướ ề ướ ề Ví d :ụ int a[4][3]; L u ý là m i chi u ph i đ c bao b i c p ngo c []ư ỗ ề ả ượ ở ặ ặ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 10 I.5. M ng nhi u chi u (ti p)ả ề ề ế Đ truy nh p ph n t c a m ng m chi u thì ta ph i ể ậ ầ ử ủ ả ề ả dùng m ch s . Ch s c a m i chi u có giá tr t 0 đ n ỉ ố ỉ ố ủ ỗ ề ị ừ ế kích th c c a chi u đó tr đi 1. Cú pháp chung nh ướ ủ ề ừ ư sau: Tên_bi n_m ng[ch s chi u 1][Ch s chi u 2]ế ả ỉ ố ề ỉ ố ề M ng 2 chi u có th xem nh là m ng m t chi u có ả ề ể ư ả ộ ề các ph n t là m t m ng m t chi u.ầ ử ộ ả ộ ề  Ta cũng có th kh i t o giá tr cho các ph n t c a ể ở ạ ị ầ ử ủ m ng nhi u chi u ngay khi đ nh nghĩa. Ví d :ả ề ề ị ụ int a[2][3] = {{5, 7, 9},{3, 6, 7}}; Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 11 I.6. Chú ý v ch s c a ph n t m ngề ỉ ố ủ ầ ử ả Trình biên d ch C s không báo l i khi ch s ị ẽ ỗ ỉ ố dùng đ truy nh p ph n t c a m ng n m ể ậ ầ ử ủ ả ằ ngoài kho ng cho phép, t c là nh h n 0 ả ứ ỏ ơ ho c l n h n kích th c m ng tr 1. Đi u ặ ớ ơ ướ ả ừ ề này r t nguy hi m b i vì n u ta ghi d li u ấ ể ở ế ữ ệ vào ph n t m ng v i ch s n m ngoài ầ ử ả ớ ỉ ố ằ kho ng cho phép thì có th ghi đè lên d li u ả ể ữ ệ c a các ch ng trình khác đang ch y ho c ủ ươ ạ ặ chính ch ng trình c a ta.ươ ủ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 12 I.7. Vào/ra v i bi n m ngớ ế ả Không dùng đ c l nh printf và scanf ượ ệ v i c bi n m ng, ch dùng đ c v i ớ ả ế ả ỉ ượ ớ t ng ph n t c a m ng. Ví d :ừ ầ ử ủ ả ụ int a[5]; for(int i=0;i<5;++i) {printf("Nhap vao phan tu thu %d: ”, i+1); scanf(“%d”,&a[i]); } for(int i=0;i<5;++i) printf(“%d ”,a[i]); Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 13 Bài t pậ 1. Cho dãy s nguyên aố 1, a2, a3,, an. S p x p ắ ế dãy s tăng d n t trái qua ph i.ố ầ ừ ả 2. Cho dãy s aố 1, a2, a3,, an. Tính t ng và ổ trung bình c ng các s d ng mà chia h t ộ ố ươ ế cho 3. 3. Cho ma tr n nguyên có m hàng, n c t. Tính ậ ộ t ng và trung bình c ng các ph n t d ng ổ ộ ầ ử ươ ch n. Đ a ma tr n đã nh p và các k t qu ra ẵ ư ậ ậ ế ả màn hình. Ma tr n đ a ra ph i theo hàng, ậ ư ả c t.ộ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 14 II. Xâu ký tự 1. Khái ni m v ki u xâu ký tệ ề ể ự 2. Khai báo bi n xâu ký tế ự 3. Kh i t o bi n xâu ký tở ạ ế ự 4. Vào/ra v i bi n xâuớ ế 5. Các hàm chu n x lý xâu ký tẩ ử ự 6. M ng xâu ký tả ự Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 15 II.1. Khái ni m v ki u xâu ký tệ ề ể ự Xâu ký t là m t dãy ký t có ký t cu i cùng ự ộ ự ự ố là ký t r ng. Ký t r ng có giá tr s là 0 và ự ỗ ự ỗ ị ố vi t là '\0'.ế Xâu ký t đ c C l u tr nh m t m ng ký ự ượ ư ữ ư ộ ả t , nó cho phép truy nh p vào t ng ký t c a ự ậ ừ ự ủ xâu nh truy nh p vào t ng ph n t c a ư ậ ừ ầ ử ủ m ng. Tuy nhiên, trong m t s tr ng h p C ả ộ ố ườ ợ xem xâu ký t nh nh ng ki u d li u c b n. ự ư ữ ể ữ ệ ơ ả Ví d , có th nh p vào và đ a ra c bi n xâu ụ ể ậ ư ả ế b ng l nh scanf và printf.ằ ệ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 16 II.2. Khai báo bi n xâu ký tế ự Khai báo bi n xâu ký t là xác đ nh tên bi n xâu và ế ự ị ế s ký t c c đ i có th ch a trong bi n xâu.ố ự ự ạ ể ứ ế  Cú pháp khai báo bi n xâu ký t gi ng cú pháp khai ế ự ố báo bi n m ng m t chi u:ế ả ộ ề char Tên_bi n_xâu[S ký t c c đ i + 1];ế ố ự ự ạ Ví d :ụ char s[16]; trong đó s ký t c c đ i cho d i d ng h ng ho c ố ự ự ạ ướ ạ ằ ặ bi u th c h ng.ể ứ ằ  Bi n xâu có th ch a các xâu ký t có đ dài khác ế ể ứ ự ộ nhau. Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 17 II.3. Kh i t o bi n xâuở ạ ế Khi đ nh nghĩa bi n xâu ta có th kh i t o ị ế ể ở ạ cho nó. D i đây là 2 cách kh i t o:ướ ở ạ  Kh i t o nh bi n m ng:ở ạ ư ế ả char str[6] = {'D', 'H', 'N', 'N', 'I', '\0'};  Kh i t o b ng h ng xâu:ở ạ ằ ằ char str[6] = "DHNNI"; H ng xâu là m t dãy ký t đ t gi a 2 d u ằ ộ ự ặ ữ ấ ph y kép. Khi vi t h ng xâu ta không vi t ẩ ế ằ ế ký t '\0', ký t này s đ c trình biên d ch ự ự ẽ ượ ị thêm vào. H ng xâu r ng là h ng xâu ằ ỗ ằ không có ký t nào "".ự Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 18 II.3. Kh i t o bi n xâu (ti p)ở ạ ế ế  L u ý là khi kh i t o cho bi n xâu b ng h ng xâu ư ở ạ ế ằ ằ thì s ký t c c đ i c a bi n xâu ph i l n h n s ký ố ự ự ạ ủ ế ả ớ ơ ố t c a h ng xâu ít nh t là 1, b i vì trình biên d ch s ự ủ ằ ấ ở ị ẽ đ a thêm vào bi n xâu m t ký t r ng. Ví d :ư ế ộ ự ỗ ụ char str[5] = "DHNNI"; //Sai char str[6] = "DHNNI"; //Đúng  Cũng gi ng nh bi n m ng, khi kh i t o cho bi n ố ư ế ả ở ạ ế xâu thì có th không c n xác đ nh s ký t c c đ i, ể ầ ị ố ự ự ạ khi đó trình biên d ch s xác đ nh s ký t c c đ i ị ẽ ị ố ự ự ạ b ng s ký t c a h ng xâu c ng thêm 1. Ví d :ằ ố ự ủ ằ ộ ụ char str[] = "DHNNI"; Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 19 II.4. Vào/ra v i bi n xâuớ ế Có th dùng l nh printf và scanf v i c bi n ể ệ ớ ả ế xâu. Ví d :ụ char str[11]; printf(“%s”,str); scanf(“%s”,str); scanf ch nh p vào đ c các xâu ký t không ỉ ậ ượ ự có d u cách.ấ S d ng gets(Bi n xâu) đ nh p vào xâu ký ử ụ ế ể ậ t có c d u cách. Ví d : gets(str);ự ả ấ ụ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 20 II.5. Các hàm chu n x lý xâu ký tẩ ử ự C có m t th vi n hàm làm vi c v i xâu ký t ộ ư ệ ệ ớ ự là string.lib. Mu n s d ng các hàm này ta ố ử ụ ph i khai báo s d ng:ả ử ụ #include Hàm l y đ dài c a xâu: ấ ộ ủ strlen(s) cho đ dài ộ c a xâu s (không tính ký t '\0'). Ví d : ủ ự ụ strlen(“08T1A”) => 5 Hàm copy xâu: strcpy(s1, s2) copy xâu s2 vào bi n xâu s1, s2 có th là h ng xâu ho c ế ể ằ ặ bi n xâu.ế Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 21 II.5. Các hàm chu n x lý xâu ký t (ti p)ẩ ử ự ế Hàm n i xâu: ố strcat(s1,s2) n i xâu s2 vào cu i bi n ố ố ế xâu s1, s2 có th là h ng xâu ho c bi n xâu, bi n ể ằ ặ ế ế xâu s1 ph i có s ký t c c đ i đ ch a các ký t s2 ả ố ự ự ạ ủ ứ ự khi thêm vào. Hàm so sánh xâu: strcmp(s1,s2) so sánh hai xâu s1 và s2 theo mã ASCII, có phân bi t ch hoa ch ệ ữ ữ th ng. Hàm tr v m t giá tr int:ườ ả ề ộ ị < 0 n u s1 < s2ế ==0 n u s1 == s2ế > 0 n u s1 > s2ế Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 22 II.5. Các hàm chu n x lý xâu ký t (ti p)ẩ ử ự ế Hàm đ o xâu: ả strrev(s) đ o ng c các ký t ả ượ ự trong xâu s, đ u v cu i, cu i v đ u.ầ ề ố ố ề ầ Hàm chuy n ch th ng thành ch hoa: ể ữ ườ ữ strupr(s) chuy n các ch cái th ng trong xâu ể ữ ườ s thành ch hoa, các ch khác không thay ữ ữ đ i.ổ Hàm chuy n ch hoa thành ch th ng: ể ữ ữ ườ strlwr(s) chuy n các ch cái hoa trong xâu s ể ữ thành ch th ng, các ch khác không thay ữ ườ ữ đ i.ổ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 23 II.6. M ng xâu ký tả ự M t m ng xâu ký t r t hay đ c s d ng, ch ng ộ ả ự ấ ượ ử ụ ẳ h n nh dùng đ l u tr danh sách tên, danh sách ạ ư ể ư ữ m t kh u, danh sách tên t p,ậ ẩ ệ Đ t o m ng các bi n xâu r ng ta t o m t m ng hai ể ạ ả ế ỗ ạ ộ ả chi u b i vì xâu ký t cũng là m t m ng và m ng ề ở ự ộ ả ả xâu ký t th c ch t là m ng c a các m ng.ự ự ấ ả ủ ả Ví d : đ l u tr 5 h tên, m i h tên có t i đa 20 ụ ể ư ữ ọ ỗ ọ ố ký t ta đ nh nghĩa m ng xâu nh sau:ự ị ả ư char names[5][21]; Đo n ch ng trình d i đây ạ ươ ướ cho phép ng i s d ng nh p vào các h tên đ l u ườ ử ụ ậ ọ ể ư trong m ng trên.ả Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 24 II.6. M ng xâu ký t (ti p)ả ự ế for(int i=0;i<5;++i) { printf("Nhap vao mot ho ten (an enter de thoat): “); gets(names[i]); if(strlen(names[i])==0) break; } Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 25 II.6. M ng xâu ký t (ti p)ả ự ế Ta cũng có th kh i t o m ng xâu ngay khi ể ở ạ ả đ nh nghĩa gi ng nh các m ng khác. Ví d :ị ố ư ả ụ char Thu[7][] = {"Thu Hai", "Thu Ba", "Thu Tu", "Thu Nam", "Thu Sau", "Thu Bay", "Chu Nhat"}; Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 26 Bài t p ch ng 5ậ ươ  Bài 1. Vi t ch ng trình nh p vào m t dãy n s ế ươ ậ ộ ố nguyên, hãy s p x p dãy s này theo th t không ắ ế ố ứ ự gi m b ng ph ng pháp s p x p ch n.ả ằ ươ ắ ế ọ  Bài 2. Hình vuông kỳ o b c n đ c đ nh nghĩa là ả ậ ượ ị m t ma tr n vuông c p n sao cho:ộ ậ ấ  Ch a đ nứ ủ 2 s t nhiên đ u tiên (1, 2, 3,, nố ự ầ 2)  T ng các s trên t ng hàng b ng t ng các s trên t ng c t ổ ố ừ ằ ổ ố ừ ộ b ng t ng các s trên đ ng chéo chính b ng t ng các s ằ ổ ố ườ ằ ổ ố trên đ ng chéo ph .ườ ụ Vi t ch ng trình nh p vào s t nhiên l n, đ a ra ế ươ ậ ố ự ẻ ư màn hình m t hình vuông kỳ o b c n l đó.ộ ả ậ ẻ Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 27 Bài t p ch ng 6 (ti p)ậ ươ ế Ví d d i đây là 2 hình vuông kỳ o b c 3 ụ ướ ả ậ và b c 5:ậ 8 1 6 3 5 7 4 9 2 17 24 1 8 15 23 5 7 14 16 4 6 13 20 22 10 12 19 21 3 11 18 25 2 9 Bài gi ng Ngôn ng C - Ch ng 5 GV. Ngô Công Th ngả ữ ươ ắ 28 Bài t p ch ng (ti p)ậ ươ ế  Bài 3. Vi t ch ng trình nh p vào m t s t nhiên n, ế ươ ậ ộ ố ự đ a ra màn hình s nh phân t ng ng d i d ng ư ố ị ươ ứ ướ ạ xâu ký t .ự  Bài 4. Hai t x và y g i là anagram v i nhau n u ừ ọ ớ ế m i ký t c a t này cũng có m t trong t kia ỗ ự ủ ừ ặ ừ (không phân bi t ch hoa ch th ng) và h n n a ệ ữ ữ ườ ơ ữ s l ng t ng lo i ký t xu t hi n trong hai t là ố ượ ừ ạ ự ấ ệ ừ b ng nhau. Ví d các t sau là anagram c a nhau: ằ ụ ừ ủ read, dear, dare. Vi t ch ng trình nh p vào 2 t x ế ươ ậ ừ và y r i ki m tra xem chúng có ph i là anagram c a ồ ể ả ủ nhau không.