Bài giảng Luật hình sự Việt Nam - Chương 29: Các tội xâm phạm nghĩa vụ, trách nhiệm của quân nhân

CHƯƠNG XXIX CÁC TỘI XÂM PHẠM NGHĨA VỤ, TRÁCH NHIỆM CỦA QUÂN NHÂN Mục tiêu Cung cấp công cụ nhận diện các tội xâm phạm nghĩa vụ, trách nhiệm của quân nhân 1. Một số vấn đề chung 2. Các tội phạm cụ thể Nội dung 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG 1.1. LỊCH SỬ LẬP PHÁP HS ĐẤU TRANH CHỐNG CÁC TỘI XÂM PHẠM NGHĨA VỤ, TRÁCH NHIỆM CỦA QUÂN NHÂN Sắc lệnh 163 ngày 23/08/1946 về tổ chức TA binh lâm thời quy định 12 tội danh Sắc lệnh 264 ngày 01/02/1948 bổ khuyết một số tội phạm trong sắc lệnh 163 BLHS 1985 Chương XI BLHS 1999 Chương XXIII 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG 1.2. KHÁI NIỆM VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM NGHĨA VỤ, TRÁCH NHIỆM CỦA QUÂN NHÂN Sức mạnh của quân đội, Trình độ sẵn sàng chiến đấu, Chế độ phục vụ trong quân đội MKQ KT Hành vi HĐ phạm tội hoặc KHĐ phạm tội và rất đa dạng Nhiều tội có tính chất nguy hiểm lớn và có CTTP HT 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG 1.2. KHÁI NIỆM VỀ CÁC TỘI XÂM PHẠM NGHĨA VỤ, TRÁCH NHIỆM CỦA QUÂN NHÂN Lỗi cố ý hoặc vô ý Động cơ rất khác nhau C T MCQ QN tại ngũ; QNDB trong th/gian t/trung HL; CD được trưng tập phục vụ QĐ; DQTV phối hợp chiến đấu 2. CÁC TỘI PHẠM CỤ THỂ TỘI CHỐNG MỆNH LỆNH (ĐIỀU 316 BLHS99) Quan hệ chỉ huy - phục tùng trong quân đội Người PT có thể có 1 trong các HV: Từ chối chấp hành ML Cố tình không thực hiện ML đã được phổ biến (KHĐ) ML có thể bị chống 1 phần hoặc toàn bộ; ML của cấp trên phải hợp pháp Cấp ra lệnh là chỉ huy có th/quyền MKQ Kh¸ch thÓ TỘI CHỐNG MỆNH LỆNH (ĐIỀU 316 BLHS99) Lỗi của người phạm tội là cố ý Quy định tại Điếu 315 BLHS99 Chñ thÓ MCQ TỘI CH KHÔNG NGHIÊM CHỈNH ML Người PT có HV Chấp hành mệnh lệnh 1 cách lơ là Chấp hành mệnh lệnh chậm trễ Chấp hành tuỳ tiện HQ nghiêm trọng Lỗi vô ý (VYQT hoặc VYCT) MCQ MKQ Tội cản trở đồng đội thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm (Điều 318 BLHS99) HV phạm tội xâm hại; Hoạt động hoàn thành nhiệm vụ; Quan hệ đoàn kết hoàn thành nhiệm vụ. Tội cản trở đồng đội thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm (Điều 318 BLHS99) MKQ của TP gồm các dấu hiệu: Tạo ra điều kiện, hoàn cảnh để gây trở ngại cho đồng đội; Tác động trực tiếp đến đồng đội bằng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực, ép buộc... TỘI LÀM NHỤC, HÀNH HUNG CHỈ HUY CẤP TRÊN HV phạm tội xâm phạm: QH chỉ huy - phục tùng; QH đoàn kết cấp trên, cấp dưới; Nhân phẩm, danh dự tự do thân thể của chỉ huy. TỘI LÀM NHỤC, HÀNH HUNG CHỈ HUY CẤP TRÊN Người phạm tội có HV: Làm nhục. Hành hung Làm nhục, hành hung cấp trên phải xảy ra trong QH công tác mới là PT này TỘI LÀM NHỤC, HÀNH HUNG CHỈ HUY CẤP TRÊN Lỗi CYTT Chủ thể: Cấp dưới trong QH c/tác với nạn nhân TỘI LÀM NHỤC HOẶC DÙNG NHỤC HÌNH ĐỐI VỚI CẤP DƯỚI (ĐIỀU 320) Có 2 HV trong MKQ của TP: Làm nhục cấp dưới; Dùng nhục hình với cấp dưới có thể bằng HV cụ thể Chỉ cấu thành tội này nếu HV làm nhục, dùng nhục hình trong quan hệ công tác TỘI LÀM NHỤC HOẶC DÙNG NHỤC HÌNH ĐỐI VỚI CẤP DƯỚI (ĐIỀU 320) Lỗi của người phạm tội là CYTT Chủ thể là người chỉ huy cấp trên TỘI LÀM NHỤC, HÀNH HUNG ĐỒNG ĐỘI (ĐIỀU 321 BLHS99) Điểm khác là: Quan hệ giữa người PT và nạn nhân là quan hệ đồng đội với đồng đội (những người đồng cấp) Các dấu hiệu của tội phạm này giống như trong tội phạm quy định tại Điều 319, 320 BLHS TỘI ĐẦU HÀNG ĐỊCH (ĐIỀU 322 BLHS99) HV phạm tội xâm phạm; Kỷ luật chiến trường; Sức mạnh chiến đấu của quân đội; Uy tín của quân đội KT TỘI ĐẦU HÀNG ĐỊCH (ĐIỀU 322 BLHS99) Người PT có HV đầu hàng địch HV đầu hàng địch là tự nguyện: Tự hạ vũ khí để địch bắt khi còn khả năng chiến đấu, khả năng tự vệ; Tự chạy sang hàng ngũ địch HV đầu hàng địch xảy ra trong chiến đấu: Trong một trận đánh hoặc Trong chiến dịch MKQ TỘI ĐẦU HÀNG ĐỊCH (ĐIỀU 322 BLHS99) Lỗi cố ý Động cơ không phải là dấu hiệu bắt buộc: Hèn nhát; Ham sống sợ chết; Cầu an... MCQ Kỷ luật chiến đấu; Ngh/vụ giữ gìn BMQS; Uy tín và truyền thống tr/thành với TQ của quân đội Lỗi cố ý TỘI KHAI BÁO HOẶC TỰ NGUYỆN LÀM VIỆC CHO ĐỊCH KHI BỊ BẮT LÀM TÙ BINH (ĐIỀU 323 BLHS) Tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh Khai báo BMQS TỘI BỎ VỊ TRÍ CHIẾN ĐẤU (ĐIỀU 324 BLHS99) KT CỦA TP: SỨC MẠNH CHIẾN ĐẤU; KỶ LUẬT TRONG CHIẾN ĐẤU VÀ KỶ LUẬT CHIẾN TRƯỜNG TỘI BỎ VỊ TRÍ CHIẾN ĐẤU (ĐIỀU 324 BLHS99) HV PHẠM TỘI BAO GỒM: BỎ VỊ TRÍ CHIẾN ĐẤU KHÔNG LÀM NHIỆM VỤ TRONG CHIẾN ĐẤU NHỮNG HV TRÊN CHỈ XẢY RA TRONG HOÀN CẢNH CÓ CHIẾN SỰ GIỮA TA VÀ ĐỊCH MCQ CỦA TP: LỖI CỐ Ý TỘI ĐÀO NGŨ (ĐIỀU 325 BLHS99) Khách thể của TP Chế độ nghĩa vụ quân sự (NVQS); Chế độ phục vụ trong quân đội MKQ của TP Tội phạm kéo dài, thể hiện: HĐ PT: Rời bỏ đ/vị nhằm trốn tránh nghĩa vụ. KHĐ PT: Không trở về đ/vị nhằm tr/tránh ng/vụ. Người có HV trên chỉ bị coi là PT nếu: Đã bị xử lý về HV này mà còn VP, hoặc; Gây HQ nghiêm trọng Xảy ra trong thời chiến TỘI TRỐN TRÁNH NHIỆM VỤ (ĐIỀU 326 BLHS) Chế độ th/hiện ngh/vụ của QN Chế độ kỷ luật của quân đội Tự gây thương tích cho mình; Tự gây tổn hại sức khoẻ cho mình Thủ đoạn gian dối khác Lỗi CYTT Mục đích: trốn tránh nhiệm vụ mcq KT mkq TỘI CỐ Ý LÀM LỘ BÍ MẬT CÔNG TÁC QUÂN SỰ (BMCTQS); TỘI CHIẾM ĐOẠT, MUA BÁN HOẶC TIÊU HUỶ TÀI LIỆU BMCTQS (ĐIỀU 327 BLHS99) Khác với các TP ấy ở đối tượng của các HVPT: BMCTQS Giống với các TP quy định tại các Điều 263, 286 BLHS Khác với các TP ấy ở đối tượng của các HVPT: BMCTQS Giống với các TP quy định tại các Điều 264, 287 BLHS TỘI VÔ Ý LÀM LỘ BMCTQS; TỘI LÀM MẤT TÀI LIỆU BMCTQS (ĐIỀU 328 BLHS99) TỘI BÁO CÁO SAI (ĐIỀU 329 BLHS) Chế độ báo cáo trong quân đội Cung cấp cho cấp trên những thông tin không đúng sự thật HQ nghiêm trọng: Có mối QHNQ giữa HV và HQ Lỗi cố ý MCQ KT MKQ TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ TRỰC CHIẾN, TRỰC CHỈ HUY, TRỰC BAN (ĐIỀU 330 BLHS) HV phạm tội xâm hại chế độ trực chiến, trực chỉ huy, trực ban HV chấp hành không nghiêm chỉnh các quy định trực chiến, trực chỉ huy, trực ban. HQ nghiêm trọng là d/hiệu bắt buộc của MKQ Có mối QHNQ giữa HV và HQ. Lỗi vô ý TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ BẢO VỆ (ĐIỀU 331 BLHS99) Người phạm tội có HV chấp hành không nghiêm chỉnh các quy định về tuần tra, canh gác, áp tải, hộ tống. HQ nghiêm trọng. Lỗi vô ý TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ ĐẢM BẢO AN TOÀN TRONG CHIẾN ĐẤU HOẶC TRONG HUẤN LUYỆN (ĐIỀU 332) An toàn trong chiến đấu, huấn luyện An toàn về người, ph/tiện, vũ khí, TS HV chấp hành không nghiêm chỉnh các quy định về an toàn trong chiến đấu hoặc trong huấn luyện HQ là dấu hiệu bắt buộc của TP này Có mối QHNQ giữa HV và HQ Lỗi vô ý MCQ KT MKQ TỘI VI PHẠM CÁC QUY ĐỊNH VỀ SỬ DỤNG VŨ KHÍ QUÂN DỤNG (ĐIỀU 333 BLHS) HVPT xâm phạm chế độ QL và SD VKQD Người PT có HV VP các QĐ cụ thể về SD VKQD HQ phải là nghiêm trọng Mối QHNQ giữa HV và HQ Lỗi vô ý TỘI HUỶ HOẠI VKQD, PHƯƠNG TIỆN KỸ THUẬT QUÂN SỰ (ĐIỀU 334 BLHS99) KT của tội phạm: Sức mạnh và kh/năng chiến đấu của quân đội; Sở hữu của Nhà nước. ĐTTĐ: Các loại vũ khí thông thường Người PT có HV làm cho VKQD, PTKTQS mất hoàn toàn tính năng và giá trị SD bằng các thủ đoạn khác nhau Lỗi CYTT TỘI LÀM MẤT HOẶC VÔ Ý LÀM HƯ HỎNG VKQD, PTKTQS (ĐIỀU 335 BLHS99) HV phạm tội bao gồm: Làm mất VKQD, PTKTQS Làm hư hỏng VKQD, PTKTQS HQ nghiêm trọng Lỗi vô ý TỘI VI PHẠM CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI THƯƠNG BINH, TỬ SỸ TRONG CHIẾN ĐẤU (ĐIỀU 336 BLHS) HVPT xâm hại: Chính sách đối với TB, LS; KL ch/trường; TM, SK của TB; Lợi ích của gia đình liệt sỹ HVPT gồm: Bỏ TB, tử sỹ tại trận địa Không ch/sóc TB gây HQNT Chiếm đoạt di vật của tử sỹ Lỗi cố ý TỘI CHIẾM ĐOẠT HOẶC HUỶ HOẠI CHIẾN LỢI PHẨM (ĐIỀU 337 BLHS) HV phạm tội xâm hại: Sở hữu Nhà nước đối với CLP Kỷ luật chiến đấu của quân đội ĐTTĐ của tội phạm là CLP gồm: Vũ khí; PTKTQS; Quân trang; Lương thực, thực phẩm; Thuốc men và dụng cụ y tế; Những tài sản khác TỘI CHIẾM ĐOẠT HOẶC HUỶ HOẠI CHIẾN LỢI PHẨM (ĐIỀU 337 BLHS) HV phạm tội gồm: Chiếm đoạt CLP Huỷ hoại CLP Cố ý làm hư hỏng CLP Chiếm đoạt, huỷ hoại CLP phải được thực hiện trong chiến đấu hoặc thu dọn chiến trường mới coi là PT này TPHT: CLP bị chiếm đoạt hoặc huỷ hoại Lỗi cố ý TỘI QUẤY NHIỄU NHÂN DÂN (ĐIỀU 338 BLHS) Tình đoàn kết quân dân; Bản chất và tr/thống CM của QĐ. TP thể hiện ở HV quấy nhiễu ND Người có HV quấy nhiễu: Đã bị xử lý KL hoặc Gây HQNT mới phải chịu TNHS. Lỗi cố ý KT MCQ MKQ TỘI LẠM DỤNG NHU CẦU QUÂN SỰ TRONG KHI THỰC HIỆN NHIỆM VỤ (ĐIỀU 339 BLHS) Hoạt động đúng đắn khi thực hiện nhiệm vụ QS Uy tín của quân đội TP thể hiện ở việc lạm dụng nhu cầu QS tức là vượt quá sự cần thiết do nhu cầu QS đòi hỏi Người lạm dụng chỉ bị truy cứu TNHS khi: Gây THNT cho TS của NN, tổ chức hoặc công dân Có mối QHNQ giữa HV và HQ. MKQ KT TỘI NGƯỢC ĐÃI TÙ BINH, HÀNG BINH (ĐIỀU 340) Kỷ luật quân đội Chính sách tù, hàng binh của NN TM, SK, NP, DD của tù, hàng binh TP thể hiện ở HV ngược đãi: Tra tấn; Dùng nhục hình; Miệt thị; Không cho ăn uống; Làm việc nặng nhọc; ốm đau không được cứu chữa... TP khi có 1 trong các HV nêu trên. MKQ KT Cám ơn HẾT CHƯƠNG XXIX