Bài giảng Luật hình sự Việt Nam - Chương 8: Mặt chủ quan của tội phạm

Chương VIII MẶT CHỦ QUAN CỦA TỘI PHẠM Cung cấp một công cụ để đánh giá thái độ tâm lý của người phạm tội đối với HV, HQ và trên cơ sở đó xác định TNHS của họ Mục tiêu bài giảng NỘI DUNG 4. SAI LẦM VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA SAI LẦM ĐỐI VỚI TNHS 3. ĐỘNG CƠ VÀ MỤC ĐÍCH PHẠM TỘI 2. LỖI 1. KHÁI NIỆM VỀ MẶT CHỦ QUAN CỦA TỘI PHẠM NHỮNG BIỂU HIỆN BÊN NGOÀI 1. HV NGUY HIỂM CHO XH 2. HQ NGUY HIỂM 3. QHNQ 4. BIỂU HIỆN KHÁC 1. KHÁI NIỆM TỘI PHẠM NHỮNG BIỂU HIỆN TL 1. LỖI 2. ĐỘNG CƠ PT 3. MỤC ĐÍCH PT MCQ của TP MKQ của TP MẶT TÂM LÝ BÊN TRONG CỦA TP 2. LỖI 2.1. KHÁI NIỆM VỀ LỖI THỪA NHẬN VÀ TÔN TRỌNG QUYỀN TỰ DO CỦA CON NGƯỜI KHÔNG CHẤP NHẬN VIỆC QUY TỘI KHÁCH QUAN NHẰM CẢI TẠO, GIÁO DỤC NGƯỜI PHẠM TỘI CÓ LỖI LÀ NGUYÊN TẮC CƠ BẢN THỪA NHẬN NGUYÊN TẮC CÓ LỖI LÀ: Xử sự phù hợp với quy định của PL NG Ư ỜI PHẠM TỘI XỬ SỰ TRÁI PL CÓ LỖI Có điều kiện Lựa chọn không lựa chọn ĐỊNH NGHĨA VỀ LỖI Vô ý Thái độ tâm lý của ng ư ời phạm tội đối với: LỖI Cố ý Thể hiện d ư ới dạng Hành vi Hậu quả 2.2. LỖI VỚI VẤN ĐỀ TỰ DO VÀ TRÁCH NHIỆM Vì sao XH có thể buộc con người phải chịu trách nhiệm về HV của họ? Con người sống trong XH có nhiều nhu cầu Giải quyết vấn đề Đ ể thoả mãn nhu cầu con người cần phải hành động H ành động thoả mãn nhu cầu là tất yếu Nhu cầu của con người do các điều kiện tự nhiên và xã hội tạo nên Hành động thoả mãn nhu cầu Đ ược hình thành một cách có quy luật L à kết quả của sự tác động qua lại giữa những điều kiện xã hội và con người Hành vi của con người có tính quy định trước Con người không thể vì th / mãn nh / cầu mà xử sự đi ngược lại lợi ích của XH Mọi xử sự của con người đều bị chi phối bởi quy luật khách quan Nhờ ý thức mà con người: N hận thức được quy luật L ợi dụng q / luật để t h/ hiện m / đích của mình Đây là tự do của con người Tự do ý chí là là khả năng tâm lý của con người có thể tự mình lựa chọn biện pháp xử sự trong điều kiện XH nhất định Kết luận vấn đề  Tự do là cơ sở để lên án người có hành vi trái pháp luật  Tự do là cơ sở của tr / nhiệm và tr / nhiệm chỉ đặt ra khi con người có tự do  Trong khi có tự do mà con người hành động trái với lợi ích của Nhà nước, xã hội thì có nghĩa là họ có lỗi  Người có lỗi khi thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội thì phải chịu TNHS Nhận thức đ ư ợc t/c của HV Thấy tr ư ớc đ ư ợc HQ 2.3. CÁC LOẠI LỖI CỐ Ý LÝ TRÍ Mong muốn cho HQ xảy ra CỐ Ý TRỰC TIẾP Ý CHÍ 2.3. CÁC LOẠI LỖI CỐ Ý Nhận thức đ ư ợc t/c của HV Bỏ mặc cho HQ xảy ra Thấy tr ư ớc đ ư ợc HQ CỐ Ý GIÁN TIẾP Ý CHÍ LÝ TRÍ Bé trai 3 tuổi tử vong vì điếu cày của bố Mâu thuẫn gia đình, chồng ném điếu cày vào vợ nhưng lại trúng cậu con trai 3 tuổi, khiến cháu chết sau đó tại bệnh viện. Ngày 23/7, hai vợ chồng anh Nam và chị Hà ở Ngô Quyền (Hải Phòng) đã xảy ra xô xát. Theo anh Nam, buổi tối, hai vợ chồng giục nhau kèm con trai lớn học bài, nhưng chị Hà bỏ ra ngoài . Tức giận, anh Nam ném điếu cày về phía vợ . Cùng lúc đó, đứa con bé là Hoàng, 3 tuổi, lẫm chẫm chạy theo mẹ nên chiếc điếu cày đã bay vào người cháu. Cơ quan chức năng đang điều tra, làm rõ vụ việc Theo Bẫy chuột thành ra giết bạn Người đàn ông 46 tuổi ( bị cáo Phạm Quốc Việt ) đứng trước tòa cứ vục mặt vào lòng bàn tay nghẹn ngào: "Gà bị mất nhiều quá nên bị cáo mới chăng dây điện quanh chuồng chứ không cố ý giết người"... Người vào vườn và bị điện giật chết chính là bạn nhậu chí cốt của ông ( Nguyễn Văn Hiếu - láng giềng thân thiết của bị cáo ) Phiên tòa kết thúc với mức án 5 năm tù cho bị cáo Việt. Vẻ đau đớn khắc khổ đều hiện rất rõ trên gương mặt của hai người phụ nữ: vợ của bị cáo và bị hại. Giờ đây hai trụ cột cùng lúc vắng bóng, còn những đứa trẻ thiếu cha liệu có tiếp tục được đến trường Thứ T ư, 25/7/2007 , Một số loại lỗi cố ý khác Căn cứ vào thời điểm hình thành sự cố ý Cố ý đột xuất Cố ý có dự mưu Một số loại lỗi cố ý khác Căn cứ vào mức độ thấy trước hậu quả Cố ý không xác định Cố ý xác định 2.4. CÁC LOẠI LỖI VÔ Ý VÔ Ý VÌ QUÁ TỰ TIN Ý CHÍ LÝ TRÍ TIN HQ KHÔNG XẢY RA TIN NGĂN NGỪA ĐƯỢC HQ THẤY TRƯỚC ĐƯỢC HQ Khoảng 13h20' ngày 24/7 /2007 , tại Km15 QL21 thuộc địa bàn xã Mỹ Thuận, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định đã xảy ra một vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng, làm 31 người bị thương, trong đó có 7 người bị thương nặng. Theo nguồn tin ban đầu, xe ôtô khách BKS 18N-3019 do Phạm Văn Quyên (31 tuổi, trú tại phường Châu Sơn, thị xã Phủ Lý, Hà Nam) điều khiển, trên xe chở 30 hành khách. Đến Km15 QL21, do phóng nhanh vượt xe cùng chiều nên xe 18N-3019 đã đâm vào xe ôtô tải BKS 29M-2068 chạy ngược chiều, do Nguyễn Ngọc Sơn (27 tuổi), trú tại đường Điện Biên, phường Cửa Bắc, TP Nam Định điều khiển. Hậu quả làm 2 lái xe và 5 hành khách ngồi các hàng ghế đầu của xe ôtô khách bị thương nặng, 24 hành khách ngồi phía sau bị thương nhẹ, hai xe ôtô hư hỏng nặng. TNGT nghiêm trọng làm 31 người bị thương VÔ Ý VÌ CẨU THẢ NGƯỜI THỰC HIỆN HÀNH VI PHẠM TỘI PHẢI THẤY TRƯỚC HQ CÓ THỂ THẤY TRƯỚC HQ KHÔNG THẤY TRƯỚC HQ 2.5. TRƯỜNG HỢP HỖN HỢP LỖI HẬU QUẢ TÌNH TIẾT LỖI CỐ Ý VÔ Ý XEM ĐIỀU 104, 111 BLHS CẤU THÀNH TĂNG NẶNG 2.6. SỰ KIỆN BẤT NGỜ SỰ KIỆN BẤT NGỜ KHÔNG BUỘC THẤY TRƯỚC H ÂỤ Q ỦA NGƯỜI GÂY HẬU QUẢ KHÔNG THỂ THẤY TRƯỚC H ẬU Q ỦA Có thể đ ư ợc phản ánh là tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ định khung hoặc tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự Không phải là dấu hiệu bắt buộc chung cho mọi cấu thành tội phạm Có thể làm thay đổi mức độ nguy hiểm cho XH của HV CHỈ CÁC TỘI PHẠM CỐ Ý MỚI CÓ ĐỘNG C Ơ PHẠM TỘI THỰC HIỆN H ÀNH V I CON NGƯỜI ĐỘNG LỰC THÚC ĐẨY ĐỘNG C Ơ PHẠM TỘI Môc ®Ých kh«ng ph¶i lµ dÊu hiÖu b¾t buéc trong mäi CTTP NÕu ®éng c¬ lµ nguyªn nh©n cña hµnh vi th× môc ®Ých lµ khuynh h­íng cña ý chÝ CẦN PHÂN BIỆT MỤC ĐÍCH PHẠM TỘI VỚI HẬU QUẢ CỦA TỘI PHẠM CHỈ CÁC TỘI PHẠM CỐ Ý TRỰC TIẾP MỚI CÓ MỤC ĐÍCH PHẠM TỘI PHẢI ĐẠT Đ Ư ỢC KHI THỰC HIỆN TỘI PHẠM NG Ư ỜI PHẠM TỘI ĐẶT RA KẾT QUẢ TRONG Ý THỨC CHỦ QUAN MỤC ĐÍCH PHẠM TỘI 29 HẬU QỦA CỦA TỘI PHẠM MỤC ĐÍCH PHẠM TỘI Thuộc MKQ của TP Thuộc MCQ của TP Tồn tại trên thực tế Tồn tại trong ý thức Có sau khi thực hiện hành vi phạm tội Có trước khi thực hiện hành vi phạm tội Có thể không phát sinh Luôn luôn tồn tại Có thể có trong mọi tội phạm Chỉ có trong các tội phạm CYTT So sánh hậu quả của tội phạm và mục đích phạm tội 1. Khái niệm về lỗi 2. Các hình thức lỗi 3. Trường hợp hỗn hợp lỗi 4. Sự kiện bất ngờ Cần phải nhớ Điền từ còn thiếu vào chỗ trống Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội bị coi là có lỗi khi người đó đã tự mình lựa chọn một xử sự trái pháp luật trong khi có đủ khả năng và điều kiện lựa chọn một xử sự khác phù hợp với quy định của pháp luật (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) (...) Khẳng định nào đúng? 1. Cố ý gián tiếp là lỗi của người gián tiếp thực hiện hành vi phạm tội. 2. Khác nhau duy nhất giữa lỗi cố ý trực tiếp và lỗi cố ý gián tiếp là ở dấu hiệu ý chí. 3. Người gây thiệt hại trong sự kiện bất ngờ thì không phải chịu TNHS vì họ không có lỗi. 4. Động cơ phạm tội là dấu hiệu bắt buộc của mọi tội phạm 20 15 10 5 4. SAI LẦM VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA SAI LẦM ĐỐI VỚI TNHS SAI LẦM NHẬN THỨC KHÔNG ĐÚNG ĐẮN VỀ: NHỮNG TÌNH TIẾT THỰC TẾ CỦA HV TÍNH CHẤT PHÁP LÝ CỦA HÀNH VI SAI LẦM VỀ CÔNG CỤ PH.TIỆN SAI LẦM VỀ ĐÁNH GIÁ QHNQ SAI LẦM VỀ PHÁP LUẬT SAI LẦM VỀ ĐỐI TƯỢNG SAI LẦM SAI LẦM VỀ SỰ VIỆC SAI LẦM VỀ KHÁCH THỂ Bài học đã kết thúc. Ở nhà các con nhớ ôn lại bài và đọc trước bài mới