Bài giảng Pháp luật đại cương - Chương 1: Những kiến thức cơ bản về Nhà nước

LOGOwww.themegallery.com HỌC PHẦN PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG LOGOwww.themegallery.com Chương 1. Những kiến thức cơ bản về Nhà nước Chương 2. Bộ máy Nhà nước CHXHCN Việt Nam Chương 3. Những kiến thức cơ bản về pháp luật Chương 4. Quy phạm PL, quan hệ PL và hệ thống các văn bản QPPL Việt Nam Chương 5. Thực hiện PL, vi phạm pháp luật và trách nhiệm pháp lý Chương 6. Hệ thống PL, ý thức PL và pháp chế XHCN. Chương 7. Pháp luật về Phòng, chống tham nhũng NỘI DUNG HỌC PHẦN LOGOwww.themegallery.com TÀI LIỆU THAM KHẢO Khoa Luật – Trường ĐH Kinh tế Đà Nẵng, Tập bài giảng pháp luật đại cương. LOGOwww.themegallery.com Văn bản pháp luật 1. Hiến pháp Việt Nam năm 2013; 2. Luật Phòng, chống tham nhũng 2005 (SĐ, BS 2012); LOGOwww.themegallery.com CHƯƠNG 1 NHỮNG KIẾN THỨC CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC LOGOwww.themegallery.com * Các quan điểm phi Macxit lý giải về nguồn gốc ra đời của Nhà nước: Thuyết “thần học”: Nhà nước do thượng đế sáng tạo ra Hệ quả Tồn tại trong mọi xã hội Sự phục tùng quyền lực NN là đương nhiên I. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƯỚC 1. Nguồn gốc và bản chất của Nhà nước a. Nguồn gốc của Nhà nước LOGOwww.themegallery.com Ý chí Nhà nước Sự thỏa thuận Sự thỏa thuận Ý chí Thuyết khế ước XH: NN ra đời là kết quả của một khế ước (Hợp đồng) được ký kết giữa những con người sống trong trạng thái tự nhiên không có NN. LOGOwww.themegallery.com * Quan điểm Macxit về nguồn gốc ra đời của NN: LOGOwww.themegallery.com b. Bản chất của Nhà nước Tính giai cấp của Nhà nước Bản chất Tính xã hội của Nhà nước LOGOwww.themegallery.com * Tính giai cấp của Nhà nước + Nhà nước là công cụ để giai cấp thống trị thực hiện sự thống trị của giai cấp mình đối với các giai cấp và tầng lớp khác trong XH trên cả 3 phương diện: kinh tế, chính trị và tư tưởng. * Tính xã hội của Nhà nước + Nhà nước là đại diện chính thức cho toàn xã hội, là phương tiện tổ chức bảo đảm lợi ích chung của XH. LOGOwww.themegallery.com * Những đặc trưng cơ bản của NN Nhà nước Thiết lập quyền lực công cộng đặc biệt Phân chia và quản lý dân cư theo các đơn vị HC, lãnh thổ Có chủ quyền quốc gia Ban hành PL và quản lý XH bằng PL Quy định và thu các loại thuế dưới hình thức bắt buộc LOGOwww.themegallery.com “Nhà nước là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, một bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện các chức năng quản lý đặc biệt nhằm duy trì trật tự xã hội, thực hiện mục đích bảo vệ địa vị của giai cấp thống trị trong xã hội”. Định nghĩa Nhà nước: LOGOwww.themegallery.com 2. Kiểu, hình thức, chức năng và bộ máy NN a. Kiểu Nhà nước NN XHCN NN tư sản NN phong kiến NN chủ nô LOGOwww.themegallery.com Hãy xác định người đứng đầu trong các Nhà nước sau: 1. Vương quốc Anh 2. Vương quốc Campuchia 3. Nhật Bản 4. Hợp chủng quốc Hoa Kỳ 5. Cộng hòa Pháp 6. Cộng hòa liên bang Nga 7. Cộng hòa nhân dân Trung Hoa 8. Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. LOGOwww.themegallery.com b. Hình thức Nhà nước Hình thức NN Hình thức chính thể Hình thức cấu trúc Chế độ chính trị Quân chủ Cộng hòa NN đơn nhất NN liên bang Dân chủ Phản dân chủ QC tuyệt đối QC lập hiến Quý tộc Dân chủ LOGOwww.themegallery.com c. Chức năng của Nhà nước * Khái niệm: Chức năng của Nhà nước là các phương diện, mặt hoạt động cơ bản của Nhà nước nhằm thực hiện những nhiệm vụ đặt ra cho Nhà nước. LOGOwww.themegallery.com * Các chức năng của Nhà nước: * Chức năng đối nội: là những hoạt động chủ yếu của NN diễn ra ở trong nước như: tổ chức và quản lý kinh tế, giữ vững an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội, tổ chức quản lý văn hóa, giáo dục * Chức năng đối ngoại: là những mặt hoạt động chủ yếu thể hiện trong mối quan hệ với các NN và các dân tộc khác trên thế giới. LOGOwww.themegallery.com d. Bộ máy Nhà nước Bộ máy Nhà nước là hệ thống các cơ quan Nhà nước, tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc chung thống nhất tạo thành một cơ chế đồng bộ, thống nhất để thực hiện các nhiệm vụ và chức năng của Nhà nước. LOGOwww.themegallery.com * BỘ MÁY NHÀ NƯỚC Xây dựng và ban hành các văn bản QPPL Tổ chức thực hiện pháp luật và quản lý XH Tiến hành xét xử và bảo vệ pháp luật Cơ quan hành pháp Cơ quan tư phápCơ quan lập pháp * Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Bộ máy Nhà nước  Nguyên tắc phân quyền (tam quyền phân lập): Quyền lực Nhà nước được phân chia thành các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp và hoạt động theo cơ chế kiềm chế, đối trọng lẫn nhau.  Nguyên tắc tập quyền XHCN: Quyền lực Nhà nước được tập trung thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan NN trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. LOGOwww.themegallery.com II. Bộ máy Nhà nước XHCN Việt Nam 1. Khái niệm: Bộ máy Nhà nước XHCN Việt Nam là hệ thống các cơ quan, tổ chức mang tính quyền lực của Nhà nước XHCN, được thành lập, tổ chức và hoạt động theo những nguyên tắc chung thống nhất, tạo thành một cơ chế đồng bộ để thực hiện các nhiệm vụ, chức năng của Nhà nước XHCN. LOGOwww.themegallery.com 2. Những nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy NN XHCN Việt Nam Bộ máy Nhà nước CHXHCN Việt Nam tổ chức và hoạt động dựa trên những nguyên tắc sau: LOGOwww.themegallery.com Tất cả quyền lực NN thuộc về Nhân dân 1 2 Tập trung dân chủ3 Pháp chế xã hội chủ nghĩa 4 Đảng Cộng sản lãnh đạo NN và XH 5 Bảo đảm sự bình đẳng giữa các dân tộc LOGOwww.themegallery.com 1 2 CQ quyền lực (lập pháp) Cơ quan hành chính NN (hành pháp) Cơ quan xét xử (tư pháp) Cơ quan kiểm sát (tư pháp) Trung ương - Quốc hội - Ủy ban Thường vụ Quốc hội - Chính phủ - Bộ, CQ ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ - TAND tối cao - TA Quân sự TW -VKSND tối cao -VKS Quân sự TW Địa phương Hội đồng nhân dân các cấp - UBND các cấp - Các Sở, phòng, ban - TAND tỉnh, huyện TAQS QK, khu vực - VKSND tỉnh, huyện - VKSQSự QK, KV 4. Các cơ quan cấu thành Bộ máy NN XHCN VN - Ngoài ra còn có chế định Chủ tịch nước. LOGOwww.themegallery.com 5. Nhà nước CHXHCN VN trong hệ thống chính trị và vấn đề hoàn thiện Nhà nước CHXHCN Việt Nam * Vị trí, vai trò của NN trong hệ thống chính trị: Hệ thống chính trị Việt Nam bao gồm: + Đảng Cộng sản Việt Nam + Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam + Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên. LOGOwww.themegallery.com * Vấn đề hoàn thiện Nhà nước CHXHCN VN  Để xây dựng và hoàn thiện Nhà nước CHXHCNVN phải quán triệt những vấn đề cơ bản sau: a. Phát huy dân chủ b. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện NN pháp quyền XHCN: + XD NN pháp quyền XHCN, bảo đảm nguyên tắc tất cả quyền lực NN thuộc về nhân dân. LOGOwww.themegallery.com + Hoàn thiện hệ thống pháp luật. + XD và hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát các cơ quan công quyền. + Đổi mới tổ chức và hoạt động của BMNN: Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan tư pháp, chính quyền địa phương. c. Tích cực phòng ngừa và kiên quyết chống tham nhũng, lãng phí: + Nghiêm chỉnh thực hiện đồng bộ Luật phòng chống tham nhũng, Luật THTK, CLP, Luật Khiếu nại, tố cáo. + Xử lý kiên quyết, kịp thời, công khai người tham nhũng, vi phạm pháp luật LOGOwww.themegallery.com BÀI TẬP Các nhận định sau đây đúng hay sai? Tại sao? 1. Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin, Nhà nước ra đời là do sự hình thành của chế độ sở hữu chung về tài sản. 2. Với tư cách là người đại diện chính thức cho toàn xã hội nên bản chất Nhà nước chỉ mang tính xã hội. 3. Nhà nước là công cụ thống trị của giai cấp thống trị trên các lĩnh vực kinh tế, quân sự và tư tưởng. 4. Trong hình thức chính thể quân chủ, nguyên thủ quốc gia chỉ mang tính chất đại diện cho quốc gia chứ không nắm quyền lực thực sự. LOGOwww.themegallery.com 5. Nhà nước chủ nô là hình thức nhà nước đầu tiên trong lịch sử xã hội loài người. 6. Phân chia quyền lực nhà nước là nguyên tắc cơ bản nhất trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 7. Về địa vị pháp lý, theo quy định của Hiến pháp năm 2013 Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam là cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân và là cơ quan giám sát cao nhất của Nhà nước. 8. Theo quy định của Hiến pháp năm 2013, Chủ tịch nước là người đứng đầu Nhà nước, thay mặt cho nước CHXHCN Việt Nam về đối nội và đối ngoại. LOGOwww.themegallery.com 9. Trong tổ chức và hoạt động của Bộ máy NN XHCN Việt Nam, Chính phủ gồm có Thủ tướng Chính phủ và các Phó Thủ tướng. 10. Theo quy định của Hiến pháp năm 2013, Viện kiểm sát nhân dân của nước CHXHCN Việt Nam là cơ quan công tố Nhà nước và là cơ quan kiểm sát mọi hoạt động của các cơ quan nhà nước khác ở nước ta. 11. Theo quy định của Hiến pháp năm 2013, Ủy ban nhân dân là cơ quan hành chính nhà nước địa phương và do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu ra. LOGOwww.themegallery.com BÀI TẬP 1. Anh (chị) hãy trình bày hệ thống cơ quan quyền lực và cơ quan hành chính nhà nước trong bộ máy NN CHXHCN Việt Nam theo quy định của Hiến pháp năm 2013. 2. Có quan điểm cho rằng: “Nhà nước XHCN Việt Nam là kiểu Nhà nước xã hội chủ nghĩa nên xét về bản chất chỉ thể hiện giá trị xã hội và không mang bản chất giai cấp.” Anh (chị) có đồng ý với quan điểm trên không? Tại sao?