Bài giảng Theo dõi các dấu hiệu sinh tồn của bệnh nhân - Phạm Minh Tuấn

THEO DÕI CÁC DẤU HIỆU SINH TỒN CỦA BỆNH NHÂN TS.BS. Phạm Minh Tuấn Bộ môn Tim mạch Trường Đại học Y Hà Nội KHÁI QUÁT CHUNG Các dấu hiệu sinh tồn Dấu hiệu sinh tồn Là các dấu hiệu thể lực cho thấy BN đang sống: nhịp tim, nhịp thở, nhiêt độ, huyết áp, bão hoà oxy máu Những dấu hiệu này có thể quan sát, đo đạc, và theo dõi để đánh giá các thông số chức năng Các dấu hiệu này thay đổi theo tuổi, giới, cân nặng, tập thể dục và các điều kiện ngoại cảnh Dấu hiệu sinh tồn - Nên làm các đo dạc thông số khi BN ở tư thế ngồi - Trước khi đo các thông số, BN nên nghỉ ngơi tối thiểu 5 mins Dấu hiệu sinh tồn QUAN SÁT BN có lo lắng, đau, buồn bã, trầm cảm? Tình trạng vệ sinh? Nên nhớ: thăm khám chính là lúc bạn bắt đầu quan sát BN NHIỆT ĐỘ Dấu hiệu sinh tồn NHIỆT ĐỘ Người già, người tàn tật, trẻ em và người trẻ thường nhiệt độ cao hơn Phụ nữ có thể cảm giác mát nhanh hơn nam giới, điều này có liên quan đến kích thước cơ thể của họ. NHIỆT ĐỘ Thay đổi tuỳ: giới, hoạt động thể lực, thức ăn và đồ uống đưa vào, thời gian trong ngày, PN đang trong thời kì kinh nguyệt Đơn vị là độ Celcius hoặc Farenheit Sốt khi t°≥ 38-38.5 C or 101-101.5 F. NHIỆT ĐỘ - Nhiệt độ hậu môn thường cao hơn nhiệt độ đo miệng 0.5 to 0.7° (Fahrenheit). - Nhiệt độ miệng có thể đo bằng nhiệt kế thuỷ ngân hay nhiệt kể điện tử - Nhiệt độ nách thường thấp hơn nhiệt độ đo đằng miệng 0.3 – 0.4 độ SỐT Khi nhiệt độ cơ thể tăng trên 98.6° F đường miệng or 99.8° F ở hậu môn HẠ THÂN NHIỆT Là khi nhiệt độ cơ thể hạ xuống dưới 95° F. NHỊP THỞ Dấu hiệu sinh tồn NHỊP THỞ Là số lần BN thở trong vòng 1 phút Quan sát độ giãn nở của lồng ngực khi bạn bắt mạch cho BN NHỊP THỞ Có thể tăng trong TH: sốt, bệnh nặng Trong khi quan sát nhịp thở cần chú ý xem BN có khó thở hay không!. NHỊP THỞ • Nhịp thở bình thường khi nghỉ ngơi từ 15 đến 20 l/p. • Trong các TH bệnh lý tim mạch, nhịp thở có thể là dấu hiệu dễ nhận biết của bệnh 15 20 BẤT THƯỜNG NHỊP THỞ Nhịp thở nhanh hơn 25l/p hay 12 l/p (khi BN nghỉ ngơi) coi như bất thường Dưới 12 nhịp/p Trên 25 nhịp/p MẠCH Dấu hiệu sinh tồn MẠCH Ở người lớn khoẻ mạnh, mạch dao động từ 60 đến 100 nhịp/p MẠCH Tăng trong hoạt động thể lực, các bệnh lý, chấn thương, và cảm xúc. Bé gái và phụ nữ lơn tuổi thường có mạch nhanh hơn bé trai và đàn ông CÁCH KIỂM TRA MẠCH Bắt mạch, cảm nhận nhịp đập của động mạch gần bề mặt da: mạch quay, mạch đùi, mạch cảnh... MẠCH Đặt ngón tay trỏ và ngón giữa gần cổ tay bên ngón cái của BN, có thể định hướng cả đường đi của ĐM quay Không ấn mạnh quá, sẽ làm mất mạch MẠCH: Chất lượng Đếm mạch: số lần đập trong 1 phút. Count for 30 seconds and multiply by 2 (or 15 seconds x 4). Nếu mạch chậm, hoăc nhanh quá: nên đếm đủ 60s MẠCH: Đều hay không? Ước lượng thời gian giữa các nhịp đập: đều hay không đều MẠCH: Thể tích mạch Cảm nhận thể tích mạch có bình thường hay không? Thường giảm trong shock, hoặc giảm khối lượng tuần hoàn HUYẾT ÁP Dấu hiệu sinh tồn CHUẨN BỊ ĐO HUYẾT ÁP CHUẨN BỊ BN không ăn, uống, hút thuốc, hay sử dụng thuốc có ảnh hưởng đến huyết áp trong vòng 1h trước khi đo HA. Những lưu ý để có kết quả chính xác BN tránh uống café, hút thuốc hay hoạt động thể lực mạnh trong ngày đo HA Đi tiểu hết trước khi đo HA CHUẨN BỊ Không nên tiến hành các thủ thuật gây đau trong vòng 1h trước khi đo HA BN nên được nghỉ ngơi yên tĩnh 5p” trước khi đo HA Nên đo HA trong phòng tương đối yên tĩnh và nhiệt độ phù hợp, và nên đo trong ngày TƯ THẾ BỆNH NHÂN TƯ THẾ BỆNH NHÂN Ngồi tư thế thoải mái Lưng dựa và tay đặt Chân thả lỏng, không đu đưa Nên đo tay phải Tay BN nên đặt trên bàn, trên gối mềm TƯ THẾ TAY - Nâng tay BN ngang tầm tim. Nếu đặt tay quá cao kết quả HA sẽ hơi thấp, và ngược lại - Ngửa bàn tay - Giữ tay hơi gấp và thả lỏng DỤNG CỤ Cỡ băng đo ở trẻ em – Độ rộng tối thiểu của băng đo: 2/3 chiều dài cánh tay – Chiều dài tối thiểu của băng đo: Túi hơi của bang đo quấn gần hết cánh tay Kích cỡ băng đo ở người lớn – Độ rộng của băng đo: 40% chu vi của chi – Độ dài của băng đo: Túi hơi chiếm 80% chu vi của chi Vị trí đặt băng đo Đo Huyết áp (dụng cụ) Cánh tay của bệnh nhân duỗi nhẹ tại vị trí khuỷu tay. Kéo tay áo lên, cuốn băng đo huyết áp lên cánh tay trần. Đo Huyết áp (dụng cụ) Băng đo được quấn ngay trên da (Quần áo làm THA một cách giả tạo) Đặt viền dưới của bang đo ở vị trí 2.5 cm phía trên hố khuỷu. Đặt túi hơi có khả năng bơm được ở trên động mạch cánh tay. Các kĩ thuật đo Huyết áp Đo HA Cảm nhận mạch đập của động mạch đi ở phía trong khuỷu tay (hố trước khuỷu). Đo Huyết áp Sử dụng tay trái đặt đầu tai nghe ngay phía trên động mạch mà bạn tìm thấy. Ấn chắc nhưng không quá mạnh để chặn động mạch lại. Phải đo HA hai tay và một chi dưới. Đo HA Kết quả đo HA 2 tay không sai lệch quá 10- 15 mm Hg. Sự khác biệt lớn hơn 10-15 là dấu hiệu có sự khác biệt về dòng chảy. Các kết quả bất thường có ý nghĩa gì Huyết áp Huyết áp tâm trương cho phép dòng máu chảy tự do mà không có sự chảy rối và do vậy không tạo ra âm thanh có thể nghe thấy được. Những tiếng này được gọi là các tiếng Koratkoff. Huyết áp HATT tối thiểu cần thiết để duy trì sự tưới máu thay đổi ở từng cá thể. Việc phiên giải ý nghĩa các giá trị thấp cần phải xem xét đến tình trạng lâm sàng. Các kết quả bất thường có ý nghĩa gì Tiền tăng huyết áp: huyết áp tâm thu thường xuyên từ 120 đến 139, hoặc huyết áp tâm trương từ 80 đến 89 Tăng huyết áp giai đoạn 1: huyết áp tâm thu thường xuyên từ 140 đến 159, hoặc huyết áp tâm trương từ 90 đến 99 Các kết quả bất thường có ý nghĩa gì Tăng huyết áp giai đoạn 2: huyết áp tâm thu thường xuyên là 160 hoặc cao hơn, hoặc huyết áp tâm trương là 100 hoặc cao hơn. Các kết quả bất thường có ý nghĩa gì Hạ áp (huyết áp ở dưới mức bình thường): có thể được chỉ ra bởi huyết áp tâm thu thấp hơn 90 hoặc thấp hơn 25 mmHg so với lúc bình thường. Tăng huyết áp Huyết áp lớn hơn 140-90.. Huyết áp có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều tình trạng khác nhau Huyết áp có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều tình trạng khác nhau Các bệnh lý tim mạch Các bệnh lý thần kinh Các bệnh lý về thận và tiết niệu Tiền sản giật ở phụ nữ mang thai. Các yếu tố tâm lý như stress, giận dữ hoặc sợ hãi. Nhiều loại thuốc “Tăng huyết áp áo choàng trắng" Hạ huyết áp tư thế Ghi nhớ những điều sau để kết quả của bạn chính xác Việc đo huyết áp và bắt mạch tư thế đứng là một phần của việc đánh giá sự giảm thể tích. Ghi nhớ những điều sau để kết quả của bạn chính xác Đầu tiên đo HA khi bệnh nhân nằm ngửa và sau đó lặp lại khi bệnh nhân đã đứng được 2 phút, điều này cho phép sự cân bằng. Ghi nhớ những điều sau để kết quả của bạn chính xác Huyết áp tâm thu không biến đổi hơn 20 điểm khi bệnh nhân chuyển từ tư thế nằm sang tư thế đứng. Ghi nhớ những điều sau để kết quả của bạn chính xác Cũng có thể tiến hành đo huyết áp tư thế đứng để xác định xem liệu sự chóng mặt khi thay đổi tư thế (rối loạn chức năng hệ thần kinh tự động do đái tháo đường) có phải là do sự giảm huyết áp hay không. Độ bão hòa oxy Dấu hiệu sinh tồn Độ bão hòa oxy Trong một thập kỉ qua, việc đo độ bão hòa oxy của sự trao đổi khí và khả năng mang oxy của tế bào hồng cầu đã trở nên sẵn có ở tất cả các bệnh viện và nhiều phòng khám. Độ bão hòa oxy Độ bão hòa oxy cung cấp thông tin quan trọng về sự rối loạn chức năng tim- phổi và được xem là dấu hiệu sinh tồn thứ năm. Độ bão hòa oxy Ở những bệnh nhân có bệnh lý tim-phổi cấp hoặc mạn tính, độ bão hòa oxy có thể giúp định lượng mức độ rối loạn. XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!