Bài giảng Thực hành điện

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHỆ SÀI GÒN KHOA ĐIỆN – ĐIỆN TỬ Bài Giảng: THỰC HÀNH ĐIỆN Thành phố Hồ Chí Minh tháng 9 năm 2016 Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 1 BÀI 1: AN TOÀN TRONG SỬ DỤNG ĐIỆN. I. NỘI QUY CHUNG CỦA PHÒNG THÍ NGHIỆM - THỰC HÀNH: 1. Sinh viên làm thí nghiệm, thực hành đúng lịch, đúng giờ quy định. 2. Ăn mặc gọn gàng, lịch sự và để túi xách đúng nơi qui định. Không nên để tiền bạc, tư trang có giá trị trong cặp. 3. Không được tự ý di chuyển thiết bị khi chưa được sự cho phép của GV. 4. Tuyệt đối không sử dụng thiết bị khi chưa biết cách vận hành, sử dụng. 5. Đối với sinh viên đang học thí nghiệm, thực hành:  Trước khi làm TN-TH, sinh viên phải có tài liệu hướng dẫn thí nghiệm, thực hành. Mỗi một sinh viên phải có bài chuẩn bị cho buổi thí nghiệm và bài báo cáo thu hoạch bài làm hôm trước. Giáo viên hướng dẫn có thể kiểm tra bất cứ lúc nào, nếu sinh viên không có xem như vắng mặt.  Tuyệt đối tôn trọng và làm theo sự hướng dẫn của GV hướng dẫn. Không tự ý cấp điện cho thiết bị khi chưa được sự đ ng ý của giáo viên.  Chỉ được thực hiện thí nghiệm đúng bài, đúng bàn, không đi lại gây mất trật tự.  Không được làm mất vệ sinh trong phòng thí nghiệm, ăn uống, nghe nhạc, đùa giỡn trong phòng thí nghiệm, tự ý vào internet, chơi game...  Phải có ý thức bảo quản tài sản, tiết kiệm điện; Không viết, vẽ bậy lên bàn, thiết bị thí nghiệm, ...  Nếu sinh viên chưa rõ vấn đề nào, phải hỏi giáo viên hướng dẫn. 6. Khi có sự cố bất thường, sinh viên thực hiện các thao tác cần thiết: Cắt ngu n điện, giữ nguyên hiện trường, báo với giáo viên hướng dẫn để xử lý. 7. Sinh viên làm hư hỏng hay mất mát dụng cụ, vật tư thí nghiệm phải b i thường. 8. Kết thúc thí nghiệm, sinh viên thu dọn thiết bị, dụng cụ, bàn ghế gọn gàng, sạch sẽ, để lại đúng vị trí ban đầu và báo cáo với GV hướng dẫn để kiểm tra lại r i mới được ra về. 9. Đối với SV làm ĐAMH, LVTN hay NCKH phải có đơn đăng kí sử dụng thiết bị có chữ kí của GVHD và Bộ môn và được sự đ ng ý của người quản lý phòng TN, TH. 10. Sinh viên nào bị phát hiện phá hoại hay lấy cắp thiết bị, dụng cụ, vật tư của phòng thí nghiệm sẽ bị lập biên bản gởi cho Nhà Trường xử lý. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 2 11. Sinh viêntuyệt đối không dẫn người lạvào PTNkhi chưa được phép của giáo viên hướng dẫn. 12. Sinh viên không được bỏ dép hoặc giày đi để đi chân không (chân trần) trong suốt quá trình học tròng PTN. II. AN TOÀN TRONG SỬ DỤNG ĐIỆN: 1. An toàn lao động: a. Sức khỏe  “Đừng có tự tin quá”.  Hàng năm ở Đức có trên 1.000.000 tai nạn lao động  Lí do: cẩu thả, không biết thông tin. b. Tôi đƣợc phép làm việc ở đâu ?  “Không được động đến những máy lạ”.  Chỉ làm việc ở những máy, khu vực mà anh/chị được được hướng dẫn! c. Nguồn nguy hiểm.  Ngu n nguy hiểm rất đa dạng và thường ở những chỗ máy đang chạy hoặc một vật có thể bị văng ra.  Nguy hiểm bị kẹp, cắt, đẩy, cuốn vào và kẹt. d. Các thiết bị bảo vệ  “Phải sử dụng thiết bị bảo vệ”  Nhiều khi tai nạn xảy ra ở, ví dụ các máy tiện và máy phay, do các vật tư bay ra e. Nguy hiểm do quay  “Khi máy đã đóng lại, thì mọi việc quay tròn”  Nguy hiểm chủ yếu khi làm việc với các máy là các trục máy quay tròn.  Hãy mặc quần áo lao động sát người và không đeo găng tay khi làm việc trên máy tiện, phay. f. Các đồ vật bay  “Đ vật có thể bay bất cứ khi nào và bất cứ đâu”  Luôn có nguy hiểm ở những chỗ có người hoặc máy chuyển động. g. Bảo vệ tai  Khi sử dụng con người ở nơi có tiếng n, về nguyên tắc luôn có rủi ro làm hỏng tai Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 3  Làm việc với tiếng n ít hơn 8 tiếng thì không bị hỏng tai, nếu độ n không vượt quá 85 dB(A) Ví dụ: • Máy đánh chữ 50 dB(A) • Nói chuyện 60 dB(A) • Xe hơi 70 dB (A) • Máy khoan tay 90 dB(A) • Máy cưa vòng 100 dB(A) h. Bảo vệ mắt  Mặc dù có biện pháp bảo vệ vẫn nguy hiểm đối với mắt.  Kính bảo vệ phải phù hợp với công việc và được lựa chọn phụ thuộc vào công việc phải làm. i. Mặc đúng loại quần áo lao động  Quần áo mặc sát người sẽ ngăn cản việc “bị cuốn vào”.  Giầy bảo hộ có bảo vệ các ngón chân.  Đeo găng bảo hộ lao động để tránh bị thương ở tay (thường hay bị thương nhất khi xảy ra tai nạn lao động) 2. An toàn điện: a. Yêu cầu chung  Sinh viên tự trang bị mỗi người 1 vít thử điện.  Phải đảm bảo không có điện khi đấu nối dây, thiết bị và lắp ráp mạch.  Ổ cắm, phích cắm, công tắc.  Kiểm tra điện áp trước khí thao tác.  Phải biết rằng đang làm việc với điện áp nguy hiểm.  Dây, cáp điện.  Vị trí đặt tủ ngu n, ổ cắm.  Hệ thống bảo vệ an toàn cho từng loại máy sử dụng điện lưới.  Kiểm tra an toàn trên các dụng cụ/ thiết bị điện trước khi thực hành - thí nghiệm. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 4 b. Các giải pháp an toàn  Các giải pháp về cách điện, tất cả các chi tiết dẫn điện phải được cách điện.  Các giải pháp về bảo hộ đối với hệ thống thiết bị kỹ thuật g m: tất cả các vỏ che, hộp che chắn các thiết bị điện phải được cách điện bằng nhựa cách điện.  Các công tắc bảo vệ: tất cả các mối nối điện phải được bọc bằng nhựa cách điện.  Cách điện: tất cả các thiết bị điện phải được ngắt dòng điện với biến thế.  Các công tắc bảo vệ: tất cả các thiết bị điện phải được bảo vệ bằng công tắc bảo vệ. 3. Các biển chỉ dẫn: a. Biển hiệu nên làm: Tuân thủ các qui định và hướng dẫn Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 5 b. Biển hiệu cấm: Cấm một hành vi nhất định c. Trang bị đầy đủ Hình 1: Các trang thiết bị bảo hộ an toàn Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 6 d. Biển báo, bảng chỉ dẫn khẩn cấp (thoát, xử lí,). Hình 2: Các trang thiết bị bảo hộ an toàn Hình 3: Sử dụng đai an toàn khi làm việc trên cao Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 7 e. Thiết bị, dụng cụ cần thiết III. HƢỚNG DẪN SỬ DỤNG DỤNG CỤ ĐIỆN: A. Dụng cụ: 1. Kìm mũi dài/ kìm mỏ nhọn (Long Nose Pliers). 2. Tuốc nơ vít đầu bake (Stubby Screwdriver). 3. Kìm tuốc dây điện (Wire Stripper). Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 8 4. Máy khoan điện (Portable Electric Drill). 5. Tuốc nơ vít đầu dẹp (Philips Screwdriver). 6. Kìm vạn năng (Combination Pliers). 7. Búa (Hammer). 8. Dao xếp (Electrician’s Knife). 9. Cƣa (Hacksaw). 10. Kìm cắt (Diagonal cutting pliers). 11. Giũa bán nguyệt (Half-round file). 12. Giũa tròn (round file). 13. Thƣớc thuỷ (Spirit level). B. Cách sử dụng: 1. Tuốc nơ vít (SCREW DRIVERS): là dụng cụ được làm bằng thép cứng, có từ tính ở đầu vít. Thường dùng để mở ra hoặc xiếc vào các loại vít.Chúng có nhiều hình dạng và kích thước khác nhau. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 9 a. Tuốc nơ vít đầu dẹp: là loại vít có đầu dẹp, giống dấu âm (dấu trừ -). Vít dẹp dùng để mở các lại vít có một khe ngay đầu, hoặc có hình dạng tương ứng đầu vít dẹp. b. Tuốc nơ vít đầu bake: là loại vít ở đầu có dấu chữ thập, giống dấu dương (dấu cộng + ). Vít bake dùng để mở các lại vít có + ngay đầu, hoặc có hình dạng tương ứng đầu vít bake. c. Tuốc nơ vít đầu lục giác: dùng để mở các ốc - vít có sáu cạnh trong. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 10 d. Tuốc nơ vít đầu sao (tuốc nơ vít bông): 2. Búa: thường được sử dụng nhiều nhất về vấn đề đóng đinh, rèn và đập gãy vật dụng, ...Búa thường được thiết kế với những mục đích riêng biệt với kích thước, công năng khác nhau. Búa thường cầm vừa khít với tay, đầu búa là phần nặng nhất. Búa cơ bản được thiết kế để dùng linh hoạt với tay, nhưng cũng có những máy móc hiện đại có chức năng dùng cho vật nặng hơn. Búa có nhiều loại: Búa đầu cao su.Búa đầu sắt tròn.Búa đầu sắt đa dụng. 3. Kìm: thường được sử dụng trong ngành điện, xây dựng, cơ khí, ... Có rất nhiều loại kìm, tuỳ theo tính năng sử dụng: a. Kìm cắt: dùng để cắt kim loại, nhựa, dây điện, ... Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 11 b. Kìm mỏ nhọn: dùng để gấp, cắt, vặn, tì lực bulông, ... c. Kìm đa năng: dùng để cắt, vặn, gấp, tì lực bulông, ... d. Kìm tuốt - cắt dây điện: dùng để tuốc vỏ và cắt dây điện. e. Kìm bấm đầu cos dây điện: dùng để bấm các đầu nối dây điện, ... Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 12 4. Cưa: dùng để cắt tấm hoặc thanh gỗ, kim loại, nhựa, ... 5. Khoan điện: dùng để khoan lỗ các vật liệu: sắt, gỗ, nhựa, bê tông, ... Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 13 BÀI 2: KỸ THUẬT NỐI DÂY CÁP ĐIỆN. I. MỤC ĐÍCH:  Nhằm giúp sinh viên làm quen với dụng cụ cầm tay và thành thạo kỹ năng nối dây, làm khoen.  Mối nối phải đạt yêu cầu kỹ thuật đó là: chắc về cơ, đủ tiết diện dẫn dòng, có thẩm mỹ. II. DỤNG CỤ, VẬT TƢ, THIẾT BỊ:  Bộ đ nghề thợ điện.  Dây dẫn điện các loại: dây đơn, dây nhiều lõi, dây cáp.  Băng keo cách điện hoặc ống gen. II. PHƢƠNG PHÁP THỰC HÀNH: Giới thiệu: Trong quá trình sử dụng điện năng, người ta tổng kết được 70% những hư hỏng của thiết bị làdo bị đứt dây. Vì vậy cho nên việc nối dây là rất quan trọng vàrất nhiều khi ta phải sử dụng các phương pháp nối dây. Tuỳ từng trường hợp mà ta sư dụng các kiểu nối dây khác nhau như: nối thẳng (nối giao đầu), nối rẽ (nối kiểu chữ T), nối kiểu đuôi chuột, nối bằng đôminô, nối bằng thau nối, nối bằng bộ siết dây. Một số kiểu nối dây: Trước khi tiến hành nối dây, ta phải thực hiện những bước sau:  Xác định phạm vi dây dẫn cần nối.  Chuốt bỏ lớp vỏ bọc cách điện bên ngoài dây dẫn.  Làm sạch bề mặt dây dẫn (chỗ có mối nối ). Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 14 A. NỐI DÂY ĐƠN: 1. Nối thẳng (nối giao đầu):  Bắt chéo hai đầu dây A và B (đã chuốt vỏ và làm sạch) cần nối lại với nhau. (Chú ý: nhớ chừa phần để quấn A lên B và B lên A).  Quấn dây A lên thân dây B (sát nhau khoảng 10 vòng).  Quấn dây B lên thân dây A (sát nhau khoảng 10 vòng).  Dùng kềm siết chặt lại mối nối. Hình 1.1a. Hình 1.1b. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 15 Hình 1.1c. 2. Nối rẽ nhánh (nối hình chữ T):  Đặt đầu dây A vuông góc với thân dây B (đã được chuốt vỏ và làm sạch).  Quấn đầu dây A quanh thân dây B về phía sau đầu dây A, quấn đầu dây A quanh dây A ra phía trước dây A r i quấn lên thân dây B khoảng 7 đến 10 vòng sát nhau.  Dùng kềm siết chặt lại mối nối. Hình 1.2. 3. Đối với dây đơn sợi lớn (đƣờng kính dây d > 20/10): ta nối rẽ bằng cách sau: a. Cách 1: - Bẻ vuông góc 2 đầu dây A (đã chuốt vỏ và làm sạch), đặt sát với thân dây B (đã được chuốt vỏ và làm sạch). - Dùng dây đ ng nhỏ (đường kính d = 20% ) đặt dây dọc, ép sát theo mối nối từ đầu này tới đầu kia, đầu đầu dư ra một chút. Quấn dây theo chiều ngược lại cho đến khi hết mối nối, gặp đầu đầu, ta soắn 2 đầu lại với nhau. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 16 b. Cách 2: - Đặt đầu dây A vuông góc với thân dây B, dùng kềm kẹp chặt 2 dây chuẩn bị nối lại. - Quấn đầu dây A quanh thân dây B khoảng 5 đến 6 vòng. - Dùng kềm siết chặt lại mối nối. Hình 1.3. B. NỐI DÂY CÁP: 1. Nối thẳng (nối giao đầu):  Tách cáp ra từng sợi riêng rẽ r i nắn thẳng thành hình nón (chừa lại phần quấn A lên B, quấn B lên A).  Cắt bỏ sợi ở giữa, dùng sợi cắt bỏ đó buộc cố định phần chừa lại của đầu dây A.  Đan 2 đầu cáp đã tách sát lại với nhau.  Quấn lần lượt từng sợi A lên B. Khi quấn xong, gỡ phần dây buộc ra, quấn lần lượt từng sợi B lên A.  Dùng kềm siết chặt mối nối lại. Hình 1.4a. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 17 Hình 1.4b. Hoặc theo cách này (hình 1.5): Hình 1.5. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 18 Hình 5. 2. Nối rẽ nhánh: Khi nối đầu dây A lên thân dây B, ta tiến hành như sau: a. Cách 1: - Tách đầu dây A (đã chuốt vỏ và làm sạch) ra 2 phần, nắn thẳng từng sợi. - Đặt thân dây B (đã chuốt vỏ, làm sạch) vào giữa đầu A (đã tách đôi). - Quấn lần lượt từng phần đầu A lên thân B ra 2 phía 2 bên. - Dùng kềm siết chặt lại mối nối. b. Cách 2: - Chuốt vỏ thân dây B một đoạn: L = 10 Ddây - Tách thân dây B ra 2 phần (đoạn đã gọt vỏ, cạo sạch). - Nắn thẳng đầu dây A (đoạn đã gọt vỏ, cạo sạch). - Lu n đầu A vào giữa thân B. - Tách đầu A thành 2 phần, một phần quấn về bên trái, một phần quấn về bên phải thân B. - Dùng kềm siết chặt lại m i nối. Hình 1.6. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 19 Hoặc theo cách này (hình 1.6a và hình 1.6b): Hình 1.6a. Hình 1.6b. 3. Làm khoen: - Chuốt lớp vỏ cách điện 1 khoảng (tùy theo đường kính vít bắt khoen) và làm sạch bề mặt dây: L = Dvít +5Ddây - Xoắn dây lại thành vòng tròn và xoắn chặt dây lại. - Dùng kềm siết chặt lại những vòng xoắn. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 20 Hình 1.7. C. NỐI BẰNG ĐẦU COS ĐỒNG: Hình 1.8. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 21 BÀI 3: HÀN DÂY- SI CHÌ. I. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU:  Làm quen với mỏ hàn và thành thạo kỹ năng hàn.  Làm chắc mối nối, tăng cường sự dẫn điện, bảo vệ mối nối không bị oxy hóa bởi môi trường xung quanh.  Mối hàn phải chắc, không có bọt, đều, đẹp.  Vật sau khi si phải bám chì, đều, không bọt. II. DỤNG CỤ- VẬT TƢ:  Bộ đ nghề thợ điện.  Mỏ hàn, chì hàn, nhựa thông.  Dây đơn, dây cáp (đã nối). III. PHƢƠNG PHÁP THỰC HÀNH: 1. Hàn chì:  Cắm mỏ hàn cho đạt tới nhiệt độ tối đa.  Làm sạch bề mặt nối bằng giấy nhám.  Chấm mỏ hàn vào nhựa thông (làm sạch đầu mỏ hàn nhờ axit có trong nhựa thông).  Đặt đầu mỏ hàn nghiêng một góc 45 độ với mối nối khoảng 3 đến 5 phút (tùy theo loại mỏ hàn 40W hay 60W) để cho mối nối nóng lên.  Đặt chì hàn cách mỏ hàn 1 đến 2 mm để chì tự chảy quanh mối nối. Hình 2.1. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 22 2. Si chì:  Cắm mỏ hàn cho đạt tới nhiệt độ tối đa.  Chuốt vỏ đoạn dây cần si.  Làm sạch bề mặt dây.  Chấm mỏ hàn vào nhựa thông (làm sạch đầu mỏ hàn nhờ axit có trong nhựa thông).  Đặt đầu mỏ hàn nghiêng một góc 45 độvới đoạn dây khoảng 3 đến 5 phút (tùy theo loại mỏ hàn 40W hay 60W) để cho đoạn dây nóng lên.  Đặt chì hàn cách mỏ hàn 1 đến 2 mm để chì tự chảy quanh đoạn dây. Hình 2.2. Hình 2.3. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 23 BÀI 4: SỬ DỤNG ĐỒNG HỒ VOM. I. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU: 1. Mục đích: Làm quen và thành thạo kỹ năng sử dụng, đọc đ ng h đo vạn năng VOM. 2. Yêu cầu:  Mắc đ ng h đo vào mạch điện đúng cách, chọn đúng thang đo.  Đọc đúng giá trị hiển thị trên đ ng h . II. DỤNG CỤ THIẾT BỊ:  Đ ng h đo VOM.  Ngu n điện, điện trở, phụ tải (động cơ), dây dẫn điện. III. KIẾN THỨC CƠ BẢN:  Đ ng h đo VOM được gọi là đ ng h vạn năng vì nó có nhiều chức năng sử dụng.  Đ ng h đo VOM có thể dùng đo dòng điện, điện áp, điện trở. Ngoài ra, VOM có thể dùng để đo thử transistor, xác định cực tính của diode Hình 3.1:Mặt chia độ của VOM.  Thang (A): Chia độ cho Ohm.  Thang (B) và (C): chia độ cho Volt, Ampere một chiều, xoay chiều (DCV.A & ACV) trái số 0 qua phải cực đại.  Thang (D) đọc hệ số khuếch đại của Trasistor (hFE = Ic/Ib). Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 24  Thang (E) và cung (F): đọc dòng điện phân cực thuận hoặc nghịch (rỉ) của Diode.  Thang (G): ICEO là cung đọc dòng rỉ của Transistor. IV. PHƢƠNG PHÁP THỰC HÀNH: 1. Đo điện áp: - Khi muốn đo điên áp xoay chiều (AC) hoặc một chiều (DC), ta điều chỉnh công tắc trên đ ng h về những giai đo có kí hiệu ACV hoặc DCV. - Chọn giai đo cho phù hợp (lớn hơn) với cấp điện áp cần đo. - Mắc đ ng h song song với ngu n cần đo. - Đọc giá trị điện áp đo được trên thang đo.  Thang đo 10 volt: mỗi vạch là 0,2 đơn vị.  Thang đo 50 volt: mỗi vạch là1 đơn vị.  Thang đo 250 volt: mỗi vạch là 5 đơn vị. VD: Chọn giai đo 250 thì ta đọc chỉ số trên thang ACV 250.  Chú ý: Khi đo điện áp xoay chiều, chú ý chọn tầm đo phù hợp, tránh chọn tầm nhỏ hơn điện áp cần đo hoặc chọn những tầm đo khác khi đo điện áp. 2. Đo dòng điện DC: - Khi muốn đo điên một chiều một chiều (DC), ta điều chỉnh công tắc trên đ ng h về những giai đo có kí hiệu DC.mA - Chọn giai đo cho phù hợp với dòng điện cần đo. - Mắc đ ng h nối tiếp với ngu n cần đo. - Đọc giá trị điện áp đo được trên thang đo tương ứng với tầm đo. 3. Đo điện trở: - Khi muốn đo điện trở R, ta điều chỉnh công tắc về những tầm đo có ký hiệu - Chọn tầm đo phù hợp với điện trở cần đo. - Chập 2 que đo lại r i điều chỉnh núm quy chuẩn cho kim chỉ 0Ω. - Đặt 2 đầu que đo vào 2 đầu điện trở cần đo. - Đọc chỉ số đo được trên thang đo tương ứng với tầm đo. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 25 BÀI 5: SỬ DỤNG AMPE - KẾ. I. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU:  Sử dụng thành thạo Ampe kế kẹp.  Đo đúng và đọc đúng chỉ số đo được hiển thị trên Ampe kế. II. DỤNGCỤTHIẾT BỊ:  Ampe kế kẹp.  Ngu n điện xoay chiều, phụ tải (động cơ 1 pha, 3 pha). III. KIẾN THỨC CƠ BẢN: Loại Ampe kế thường phải mắc nối tiếp và cố định trong mạch. Để tiện cho việc sử dụng, người ta chế tạo ra loại Ampe kế kẹp (Amprobe) để đo cường độ dòng điện mà không cần mắc nối tiếp trong mạch. 1. Cấu tạo: Ampe kế kẹp có cấu tạo cơ bản g m có một khung mạch từ khép - mở dễ dàng nhờ lò xo.Trên mạch từ được quấn nhiều vòng dây để lấy điện cảm ứng làm ngu n điện cung cấp cho điện kế khung dây quay sau khi đã chỉnh lưu. 2. Nguyên lý hoạt động: Ampe kế kẹp làm việc dựa trên nguyên lý của máy biến áp.Khi có dòng điện xoay chiều chạy qua dây dẫn, xung quanh dây có từ trường, từ trường này biến thiên chạy trong mạch từ của Ampe kế kẹp, làm phát sinh dòng điện cảm ứng trong cuộn dây. Dòng điện cảm ứng này được bộ chỉnh lưu nắn dòng thành dòng điện một chiều cung cấp cho điện kế hoạt động chỉ trị số cường độ dòng điện trong dây dẫn chính trên bảng thang đo. Ngoài chức năng chính là đo cường độ dòng điện xoay chiều, Ampe kế kẹp còn được thiết kế để đo điện áp xoay chiều hoặc đo điện trở. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 26 Hình 4.1: Cơ cấu Ampe- kế kẹp. IV. PHƯƠNG PHÁP THỰC HÀNH: 1. Đo dòng điện xoay chiều:  Bật công tắc về những tầm đo có ký hiệu ACA (Ampe).  Chọn thang đo thích hợp thích hợp với dòng điện cần đo.  Kẹp Ampe kế vào dây dẫn cần đo.  Đọc chỉ số trên những thang đo tương ứng.  Nếu dòng điện chạy qua dây dẫn quá nhỏ, gây khó khăn cho việc đọc, ta quấn dây dẫn một vài vòng xung quanh khung của Ampe kê kẹp để tăng dòng cảm ứng. Khi đó, chỉ số dòng sẽ tăng lên tỷ lệ thuận với số vòng dây quấn. Vì vậy, ta lấy chỉ số đọc được chia cho số vòng dây quấn thì được chỉ số thực của dòng điện cần đo. 2. Đo điện áp xoay chiều:  Bật công tắc về những tầm đo có ký hiệu ACV.  Chọn thang đo thích hợp thích hợp với điện áp cần đo.  Dùng hai que đo đo áp cần đo.  Đọc chỉ số trên thang đo tương ứng với tầm đo.  Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 27 3. Đo điện trở R:  Bật công tắc về những tầm đo có ký hiệu Ω.  Chọn thang đo thích hợp thích hợp với điện trở cần đo.  Dùng hai que đo đo điện trở cần đo.  Đọc chỉ số trên thang đo tương ứng với tầm đo. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 28 BAØI 6: LAÉP ÑAËT TREÂN BAÛNG ÑIEÄN. I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU:  Bieát ñöôïc caùch maéc caùc maïch ñeøn thoâng duïng, hieåu ñöôïc nguyeân lyù laøm vieäc cuûa töøng maïch.  Xaùc ñònh ñuùng caùc ñaàu daây cuûa thieát bò caàn maéc.  Maéc maïch ñieän ñuùng theo sô ñoà, maéc laàn löôït töøng maïch. II. THIEÁT BÒ THÖÏC TAÄP:  Caùc Panel soá 1, 5, 9 vaø 13.  Thieát bò treân Panel ñöôïc boá trí theo hình veõ ôû sô ñoà ñònh vò caùc thieát bò treân baûng ñieän.  Duïng cuï ño: söû duïng ñoàng hoà ño VOM treân baûng ñieän. Chuù yù choïn ñuùng chöùc naêng vaø taàm ño. Chuù thích kyù hieäu treân sô ñoà: STT TEÂN THIEÁT BÒ KYÙ HIEÄU 1 Coâng taéc 2 cöïc 2 Coâng taéc 3 cöïc 3 Coâng taéc 4 cöïc 4 Chuoâng ñieän 5 Nuùt nhaán chuoâng 6 Ñeøn daây toùc Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 29 7 Ñeøn huyønh quang 8 Caàu chì 9 Starter (con chuoät) III. NOÄI DUNG: Thöïc hieän 5 yeâu caàu ñöôïc neâu ra ôû döôùi. Ñeå thöïc hieän caùc maïch ñieän treân baûng ñieän. Sinh vieân tieán haønh theo caùc böôùc sau:  Xaùc ñònh vò trí cuûa thieát bò treân baûng theo sô ñoà vò trí ñaõ cho.  Xaùc ñònh caùc ñaàu daây cuûa thieát bò trong hoäp noái daây baèng ñoàng hoà ño VOM. Sinh vieân phaûi ñoïc caùch söû duïng VOM ôû baøi môû ñaàu.  Ñoïc sô ñoà nguyeân lyù cuûa maïch caàn maéc, tìm caùc vò trí töông öùng cuûa maïch treân baûng ñieän thöïc taäp.  Duøng oác vít ñeå noái caùc ñaàu daây trong maïch vôùi nhau. Chuù yù caùc daây daãn ñaõ ñöôïc boá trí saün trong oáng daây, khi noái daây giöõa caùc ñaàu daây vôùi nhau caàn coù daây trung gian thì söû duïng nhöõng ñoaïn daây trung gian coù saün trong oáng.  Kieåm tra laïi maïch tröôùc khi ñoùng ñieän. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 30 4 3b 3a 1 5 3c 1 2 3 5 Ballast 2 4 Ballast Ñieän Töû CB SÔ ÑOÀ VÒ TRÍ CUÛA CAÙC THIEÁT BÒ TREÂN BAÛNG ÑIEÄN NHAØ DAÂY NOÅI Con Chuột starter Ballast Ñieän Caûm ÑOÀNG HOÀ VOM Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 31 4 3b 3a 1 2 5 3c 1 2 3 5 Ballast 2 CB SÔ ÑOÀ VÒ TRÍ CUÛA CAÙC THIEÁT BÒ TREÂN BAÛNG ÑIEÄN NHAØ DAÂY NOÅI 4 Ballast Ñieän Töû Con Chuoät Ballast Ñieän Caûm ÑOÀNG HOÀ VOM Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 32 BAØI 7: LAÉP ÑAËT ÑIEÄN NHAØ DAÂY NOÅI. Sinh vieân laàn löôïc thöïc hieän caùc yeâu caàu sau: 1. Boùng ñeøn daây toùc soá 1 ñöôïc ñieàu khieån bôûi coâng taéc soá 1. 2. Maïch ñieàu khieån ñeøn ôû nhieàu nôi. a. Maïch ñieàu khieån 2 nôi. Duøng coâng taéc 3a vaø 3b ñieàu khieån boùng ñeøn soá 3 theo hai caùch khaùc nhau: - Caùch 1: - Caùch 2: b. Maïch ñieàu khieån 3 nôi söû duïng 3 coâng taét 3a, 3b, 3c. Chuoâng ñieän soá 5 ñöôïc ñieàu khieån bôûi nuùt nhaán soá 5. Chuù yù: Khi thöû chuoâng khoâng ñöôïc nhaán quaù laâu seõ laøm chaùy cuoän daây chuoâng. N A A CC N CC A N N CC A CC A N N A CC Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 33 Boùng ñeøn thuûy ngaân cao aùp maéc giaùn tieáp qua ballast soá 2 ñöôïc ñieàu khieån bôûi coâng taéc soá 2. 3. Maïch ñeøn huyønh quang soá 4 ñöôïc ñieàu khieån bôûi coâng taéc soá 4 vôùi 2 caùch maéc: a. Duøng ballast ñieän caûm. b. Duøng Ballast ñieän töû. BAÙO CAÙO 1. Veõ sô ñoà ñi daây cuûa taát caû caùc maïch ñaõ thöïc haønh döïa theo sô ñoà vò trí treân baûng. 2. Neâu caùch xaùc ñònh caùc chaân cuûa coâng taéc 3 chaáu. BALLAST 2 CC N A BLUE BLACK WHITE N CC BALLAST STARTER A CC BALLAST A N 1 2 4 3 Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 34 BAØI 8: LAÉP ÑAËT ÑIEÄN NHAØ DAÂY NGAÀM. I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU:  Bieát ñöôïc caùch maéc maïch ñieän, tìm hieåu nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa caùch maïch ñieän treân baûng ñieän goàm caùc loaïi ñeøn: ñeøn daây toùc, ñeøn thuûy ngaân cao aùp, nuùt ñeøn ñieàu chænh ñoä saùng toái, chuoâng.  Xaùc ñònh ñuùng caùc ñaàu daây cuûa caùc thieát bò nhö: caùc loaïi coâng taéc, nuùt nhaán II. THIEÁT BÒ THÖÏC TAÄP: Caùc Panel soá 2, 6, 10 vaø 14. Thieát bò treân Panel ñöôïc boá trí theo hình veõ sô ñoà ñònh vò caùc thieát bò treân baûng ñieän. Duïng cuï ño: söû duïng ñoàng hoà ño VOM treân baûng ñieän. Chuù yù choïn ñuùng chöùc naêng vaø taàm ño. Chuù thích kyù hieäu treân sô ñoà: STT TEÂN THIEÁT BÒ KYÙ HIEÄU 1 Coâng taéc 2 cöïc 2 Coâng taéc 3 cöïc 3 Chuoâng ñieän 4 Nuùt nhaán chuoâng 5 Ñeøn daây toùc Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 35 6 Caàu chì 7 Coâng taéc xoay III. NOÄI DUNG THÖÏC HAØNH: Thöïc hieän 5 yeâu caàu ñöôïc neâu ra ôû döôùi. Ñeå thöïc hieän caùc maïch ñieän treân baûng sinh vieân tieán haønh theo caùc böôùc sau:  Xaùc ñònh vò trí cuûa thieát bò theo sô ñoà vò trí treân baûng ñieän.  Xaùc ñònh caùc ñaàu daây cuûa thieát bò trong hoäp noái daây baèng caùch söû duïng ñoàng hoà ño VOM. Sinh vieân phaûiù ñoïc caùch söû duïng ñoàng hoà ño ôû baøi môû ñaàu. Trong moãi hoäp noái daây coù 5 oáng daây, ñeå yù raèng caùc thieát bò vaø hai sôïi nguoàn naèm beân traùi (hoaëc phaûi) cuûa hoäp noái daây caùc ñaàu daây ñöôïc ñi ra trong 2 oáng daây beân traùi (hoaëc phaûi). Haøng giöõa chöùa vaø caùc ñaàu cuûa nhöõng ñoaïn daây trung gian. Vôùi nhöõng thieát bò khoâng xaùc ñònh ñöôïc caùc ñaàu daây baèng caùch ño ñieän trôû nhö ñeøn cao aùp vaø coâng taéc xoay ta suy ra hai ñaàu daây cuûa noù sau khi ñaõ xaùc ñònh xong caùc thieát bò coù caùc ñaàu daây naèm cuøng haøng.  Töø sô ñoà nguyeân lyù cuûa maïch caàn maéc, tìm caùc vò trí töông öùng cuûa maïch treân baûng ñieän thöïc taäp.  Duøng oác vít ñeå noái caùc ñaàu daây trong maïch ñieän. Chuù yù caùc daây daãn ñaõ ñöôïc boá trí saün trong oáng daây, khi noái caàn phaûi coù daây trung gian, caùc daây trung gian ñaõ coù saün trong oáng daây.  Kieåm tra laïi maïch tröôùc khi ñoùng ñieän. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 36 VOM CB RN 1 2 2 5 4 3 3a 3b 4 5 1 Hộp nối dây Hộp nối dây SÔ ÑOÀ VÒ TRÍ CUÛA CAÙC THIEÁT BÒ TREÂN BAÛNG ÑIEÄN NHAØ DAÂY NGAÀM Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 37 VOM CB 1 2 2 5 4 3 3a 3b 4 5 1 Hộp nối dây Hộp nối dây SÔ ÑOÀ VÒ TRÍ CUÛA CAÙC THIEÁT BÒ TREÂN BAÛNG ÑIEÄN NHAØ DAÂY NGAÀM Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 38 Sinh vieân laàn löôïc thöïc hieän caùc yeâu caàu sau: 1. Boùng ñeøn soá 4 ñöôïc ñieàu khieån bôûi coâng taéc soá 4. 2. Boùng ñeøn cao aùp töï chaán löu soá 2 ñöôïc ñieàu khieån bôûi coâng taéc soá 2. 3. Chuoâng ñieän soá 5 ñöôïc ñieàu khieån bôûi nuùt nhaán soá 5. 4. Boùng ñeøn daây toùc soá 1 ñöôïc ñieàu khieån bôûi coâng taéc soá 1 (Coâng taéc ñieàu chænh ñoä saùng toái). 5. Boùng ñeøn soá 3 ñöôïc ñieàu khieån ôû hai vò trí duøng coâng taéc 3a vaø coâng taéc 3b. Caùch 1: Caùch 2: IV. BAÙO CAÙO: Veõ sô ñoà ñi daây cho taát caû caùc maïch treân baûng ñieän. A CC N N CC Ñeøn Cao Aùp A N CC CC N A N N A CC A N CC A Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 39 TC SC BAØI 9: LAÉP ÑAËT ÑIEÄN COÂNG TÔ ÑIEÄN 1 PHA - 3 PHA LOAÏI TRÖÏC TIEÁP. I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU: 1. Naém ñöôïc caùch maéc caùc loaïi coâng tô 1 pha, 3 pha tröïc tiếp. 2. Xaùc ñònh ñuùng caùc sô ñoà maïch caàn maéc. II. THIEÁT BÒ THÖÏC TAÄP: Caùc Panel soá 3, 7, 11 vaø 15. Thieát bò treân Panel ñöôïc boá trí theo hình veõ sô ñoà ñònh vò caùc thieát bò treân baûng ñieän. Duïng cuï ño: söû duïng ñoàng hoà ño VOM treân baûng ñieän. Chuù yù choïn ñuùng chöùc naêng vaø taàm ño. Chuù thích kyù hieäu treân sô ñoà: Cuoän doøng Cuoän aùp Cuoän daây sô caáp cuûa bieán doøng Cuoän daây thöù caáp cuûa bieán doøng Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 40 Công Tơ Số 1 VOM N A B C 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Công Tơ Số 2 CôngTơ Số 3 CôngTơ Số 4 SÔ ÑOÀ VÒ TRÍ CAÙC COÂNG TÔ TREÂN BAÛNG CB Biến dòng SC TC SC TC SC TC Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 41 III. NOÄI DUNG THÖÏC HAØNH: Sinh vieân laàn löôïc thöïc hieän caùc maïch coâng tô ñieän theo caùc sô ñoà ñaõ cho. Chuù yù khoâng ñöôïc maéc nhaàm sô ñoà. Tröôùc khi maéc maïch phaûi kieåm tra caùc thoâng soá cuûa coâng tô ñieän:  Loaïi coâng tô (1 pha, 3 pha).  Soá phaàn töû (moãi phaàn töû goàm 1 cuoän doøng vaø 1 cuoän aùp).  Ñieän aùp ñònh möùc.  Doøng ñieän ñònh möùc.  Haèng soá coâng tô ñieän (soá voøng quay/ kwh).  Kieåm tra caùc ñaàu cuoän aùp vaø cuoän doøng baèng caùch ño ñieän trôû. Chuù yù ñieän trôû cuoän aùp Rca > 0, ñieän trôû cuoän doøng Rcd = 0. Chuù yù:  Phaûi choïn ñuùng ñieän aùp cho töøng loaïi coâng tô.  Taûi cuûa coâng tô 1 pha, 3 pha laø caùc boùng ñeøn. A. CAÙC SÔ ÑOÀ NOÁI DAÂY: 1. Sô ñoà maéc tröïc tieáp: a. Coâng tô ñieän 1 pha:  Coâng tô 1 2 1 4 3 A N TAÛI 1PHA Bên trong công tơ điện Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 42 N A C 5 6 7 8 9 10 11 4 2 3 1  Coâng tô 2 b. Coâng tô 3 pha 2 phaàn töû (coâng tô 3): Chuù yù: Taûi 3 pha chæ ñöôïc noái hình Y c. Coâng tô 3 pha 3 phaàn töû (coâng tô 4): IV. BAÙO CAÙO:  Veõ sô ñoà ñi daây cho taát caû caùc maïch treân baûng ñieän.  So saùnh 2 caùch maéc: caùch maéc tröïc tieáp vaø caùch maéc giaùn tieáp qua bieán doøng veà ñoä nhanh, chaäm. Giaûi thích. Tải 1 PHA A N 3 4 1 2 B TẢI 3 PHA CÓ DÂY TRUNG TÍNH A B C 1 2 3 4 6 5 TẢI 3 PHA KHÔNG DÂY TRUNG TÍNH Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 43 TC SC BAØI 10: LAÉP ÑAËT ÑIEÄN COÂNG TÔ ÑIEÄN 1 PHA - 3 PHA LOAÏI GIAÙN TIEÁP QUA BIEÁN DOØNG. I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU: 1. Naém ñöôïc caùch maéc caùc loaïi coâng tô 1 pha, 3 pha giaùn tieáp qua bieán doøng. 2. Xaùc ñònh ñuùng caùc sô ñoà maïch caàn maéc. II. THIEÁT BÒ THÖÏC TAÄP: Caùc Panel soá 3, 7, 11 vaø 15. Thieát bò treân Panel ñöôïc boá trí theo hình veõ sô ñoà ñònh vò caùc thieát bò treân baûng ñieän. Duïng cuï ño: söû duïng ñoàng hoà ño VOM treân baûng ñieän. Chuù yù choïn ñuùng chöùc naêng vaø taàm ño. Chuù thích kyù hieäu treân sô ñoà: Cuoän doøng Cuoän aùp Cuoän daây sô caáp cuûa bieán doøng Cuoän daây thöù caáp cuûa bieán doøng Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 44 VOM N A B C 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2 3 4 Công Tơ Số 1 Công Tơ Số 3 Công Tơ Số 2 Công Tơ Số 4 SÔ ÑOÀ VÒ TRÍ CAÙC COÂNG TÔ TREÂN BAÛNG CB Biến dòng SC TC SC TC SC TC Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 45 Sô ñoà maéc giaùn tieáp qua bieán doøng: a. Coâng tô ñieän 1 pha:  Coâng tô 1  Coâng tô 2: b. Coâng tô 3 pha 2 phaàn töû (coâng tô 3): N A 1 2 3 4 Tải 1 Pha SC TC A N 1 2 3 4 Tải 1 Pha TC SC A B 1 2 3 4 SC1 TC1 TC2 SC2 5 6 C TẢI 3 PHA ĐẤU SAO KHÔNG DÂY TRUNG TÍNH Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 46 c. Coâng tô 3 pha 3 phaàn töû (coâng tô 4): IV. BAÙO CAÙO:  Veõ sô ñoà ñi daây cho taát caû caùc maïch treân baûng ñieän.  So saùnh 2 caùch maéc: caùch maéc tröïc tieáp vaø caùch maéc giaùn tieáp qua bieán doøng veà ñoä nhanh, chaäm. Giaûi thích. A B 1 2 3 4 SC1 TC1 TC3 5 6 C 7 8 9 10 11 SC2 SC3 N TC2 TẢI 3 PHA ĐẤU SAO CÓ DÂY TRUNG TÍNH Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 47 BAØI 11: LAÉP ÑAËT KIEÅM TRA, VAÄN HAØNH ÑOÄNG CÔ ÑIEÄN. I. MUÏC ÑÍCH YEÂU CAÀU: - Nhaän daïng vaø xaùc ñònh caùc boä phaän cuûa Contactor. - Naém ñöôïc caùch maéc, hieåu ñöôïc nguyeân lyù vaän haønh maïch ñieän. II. THIEÁT BÒ THÖÏC HAØNH: Caùc Panel soá 4, 8, 12 vaø 16. Thieát bò treân Panel ñöôïc boá trí theo hình veõ sô ñoà ñònh vò caùc thieát bò treân baûng ñieän. Duïng cuï ño: söû duïng ñoàng hoà ño VOM treân baûng ñieän. Chuù yù choïn ñuùng chöùc naêng vaø taàm ño. Chuù thích kyù hieäu treân sô ñoà: STT TEÂN GOÏI KYÙ HIEÄU 1 Cuoän daây Contactor 2 Tieáp ñieåm thöôøng môû 3 Tieáp ñieåm thöôøng ñoùng 4 Nuùt nhaán thöôøng môû 5 Nuùt nhaán thöôøng ñoùng 6 Nuùt nhaán keùp 7 Relay nhieät K Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 48 CB V A Nút Nhấn Nút Nhấn VOM N A B C 7 8 1 2 6 5 4 3 7 8 1 2 6 5 4 3 7 8 1 2 6 5 4 3 7 8 1 2 6 5 4 3 7 8 1 2 6 5 4 3 RN 3 RN RN 1 RN RN 1 2 RN ON1 ON2 OFF1 OFF2 ON3 SƠ ĐỒ VỊ TRÍ BẢNG ĐIỆN CONTACTOR Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 49 III. NOÄI DUNG THÖÏC TAÄP: Sinh vieân laàn löôïc thöïc hieän caùc theo caùc sô ñoà ñaõ cho ôû döôùi. Tröôùc khi maéc maïch sinh vieân caàn laøm nhöõng thao taùc sau:  Xaùc ñònh caùc thaønh phaàn cuûa maïch vaø doø vò trí caùc ñaàu daây ra treân baûng ñieän baèng caùch duøng ñoàng hoà ño VOM:  Cuoän daây Contactor.  Caùc tieáp ñieåm chính.  Caùc tieáp ñieåm phuï (thöôøng ñoùng vaø thöôøng môû).  Caùc nuùt nhaán (thöôøng ñoùng vaø thöôøng môû).  Ñoïc sô ñoà, tìm hieåu nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa maïch.  Xaùc ñònh caùc phaàn töû coù trong maïch vaø vò trí cuûa chuùng treân baûng.  Duøng daây noái lieân keát caùc phaàn töû cuûa maïch.  Chuù yù:  Sinh vieân thöïc hieän maïch ñieàu khieån tröôùc. Sau khi maéc hoaøn taát maïch ñieàu khieån sinh vieân môùi thöïc hieän tieáp maïch ñoäng löïc (vaãn giöõ nguyeân maïch ñieàu khieån).  Maïch ñieàu khieån söû duïng tieáp ñieåm phuï, maïch ñoäng löïc söû duïng tieáp ñieåm chính.  Kieåm tra laïi maïch tröôùc khi ñoùng ñieän cho maïch hoaït ñoäng, traùnh chaïm chaäp giöõa caùc pha vôùi nhau. Chuù yù an toaøn ñieän. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 50 A B C 1. Maïch khôûi ñoäng ñoäng cô 3 pha ñoùng ñieän tröïc tieáp: (SV maéc maïch ñieàu khieån, thöû maïch sau ñoù maéc maïch ñoäng löïc) 2. Maïch ñaûo chieàu quay ñoäng cô khoâng ñoàng boä 3 pha: (SV laép vaø thöû maïch ñieàu khieån tröôùc sau ñoù môùi maéc maïch ñoäng löïc) B K A K RN O N OFF Maïch ñieàu khieån Maïch ñoäng löïc RN K ÑC A B C ON 2 K2 RN1 OF F B A K1 K1 K2 ON1 K1 K2 RN2 K2 RN 1 K1 11 Ñ C RN2 N Maïch ñoäng löïc Maïch ñieàu khieån Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 51 3. Mạch điện cài khóa liên động điện cho hai contactor: (SV maéc maïch ñieàu khieån, thöû maïch sau ñoù maéc maïch ñoäng löïc) Maïch ñieàu khieån 4. Mạch điều khiển vận hành hai contactor đồng thời, chuyển mạch không theo yêu cầu tuần tự trƣớc sau: Maïch ñieàu khieån 5. Mạch điều khiển vận hành hai contactor theo tuần tự: A B Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 52 PHỤ LỤC Các Mạch Điện Ứng Dụng Cho Các Mạch Điện Trong Gia Đình MẠCH ĐIỆN MÁY BƠM NƢỚC VẬN HÀNH TỰ ĐỘNG, SỬ DỤNG BƠM LÊN 1 BỒN NƢỚC. I. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU:  Lắp ráp được mạch.  Mạch phải hoạt động theo yêu cầu.  Nhận biết được các sự cố xảy ra. II. DỤNG CỤ. THIẾT BỊ, VẬT TƢ:  Động cơ bơm nước một pha – 220V.  Cầu dao tự động (CB).  Khởi động từ - 220V.  Rờ le trung gian – 220V.  Công tắc phao tự động. II. PHẦN LÝ THUYẾT: Máy bơm nước sử dụng để cấp nước để phục vụ sinh hoạt hằng ngày trong mạng điện dân dụng. Để tự động hóa công việc bơm nước, ta có thể mắc mạch đơn giản theo hình 1. Trong mạch này được lắp 1 công tắc phao, có chức năng đóng mở mạch điện để điều khiển bơm hoạt động, dựa trên cơ sở sự thay đổi chênh lệch giữa 2 mực nước đầy và cạn trong h chứa nước. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 53 Hình 1 Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 54 Nguyên lý hoạt động của mạch này như sau: Cầu dao hoặc CB được luôn luôn đóng mạch sẵn sang cung cấp điện cho máy bơm, khi công tắc phao mắc nối tiếp trong mạch đóng mạch lại. Do cơ cấu phần cơ khí của công tắc phao kết hợp với 2 phao được mắc nối tiếp. Nếu chỉ có trọng lượng một phao, thì không đủ lực thắng lực cản lò xo trong công tắc. Nên công tắc vẫn ở vị trí hở mạch (NO). Khi mực nước ở trong h chứa đến mức cạn, do phao 2 đã hiệu chỉnh cự ly trước, nên bây giờ hợp lực của cả 2 phao đủ sức thắng lực cản lo xo, làm công tắc chuyển sang vị thế đóng mạch (NC) bơm nước đã được cung cấp ngu n điện, nên hoạt động bớm nước lên h chứa. Do cơ cấu công tắc phao, mặc dù mực nước đã được dâng cao làm nổi phao 2, nhưng công tắc vẫn tiếp tục đóng mạch cho bơm hoạt động. Khi mực nước đã dâng lên đến mức đầy. Do tác dụng sức đẩy của nước, cả 2 phao nổi lên. Bây giờ, sức kéo của phao không còn, dây kéo công tắc chùng lại, công tắc phao được tự do nên nhả mạch, cắt ngu n điện làm máy bơm ngừng hoạt động. Cứ thế, bơm sẽ hoạt động lại khi h chứa đến mức cạn. Hình 2 Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 55 Sơ đ mắc mạch điện trên có khuyết điểm có thể không an toàn điện. Vì công tắc phao được lắp đặt ở nơi ẩm ướt trên mặt h chứa nước, lại có điện thế 220V, nên có khả năng bị dòng điện rò vào nước gây tai nạn điên giật cho người sử dụng. Trong sơ đ mạch điện hình 2, trình bày mạch điều khiển máy bơm nước bằng khởi động từ và mạch điều khiển có điện áp thấp 24VAC, nhờ MBA an toàn 220V/24V. Trong sơ đ mắc mạch này cho phép máy bom bơm làm việc tự động và an toàn điện cho người sử dụng.  Công tắc loại 2 phao được sử dụng điều khiển cho máy bơm hoạt động tự động.  Công tắc K1 dự phòng khi muốn ngừng máy bơm khẩn cấp và lúc nào cũng ở vị trí đóng mạch.  Công tắc K2 điều khiển bằng tay, cho phép máy bơm hoạt động trực tiếp không phụ thuộc bởi công tắc phao. Chú ý : Sơ đ mạch điều khiển này (Hình 2) cũng áp dụng được cho động cơ máy bơm 3 pha. IV. PHẦN THỰC HÀNH:  Theo sơ đ mạch điện Hình, từ cầu dao đi dây N lên công tắc phao, r i trở về động cơ máy bơm.  Mắc dây pha vào máy bơm.  Mắc công tắc K song hàng với công tắc phao tại bảng điện lắp đặt cầu dao (dự phòng điều khiển trực tiếp) (Hình 3) Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 56 Hình 3  Kiểm tra mạch trước khi cho động cơ bơm hoạt động.  Thao tác trường hợp còn phao và cả phao đều nổi lên. Kiểm tra công tắc phao có mở mạch đúng nguyên tắc hoạt động không ?.  Hoàn tất công tác thực hành. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 57 Hình 4: Sơ đồ lắp đặt trên bảng điện Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 58 MẠCH ĐIỆN MÁY BƠM NƢỚC VẬN HÀNH TỰ ĐỘNG, SỬ DỤNG BƠM LÊN 2 BỒN NƢỚC. I. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU:  Lắp ráp được mạch.  Mạch phải hoạt động theo yêu cầu.  Nhận biết được các sự cố xảy ra. II. DỤNG CỤ. THIẾT BỊ, VẬT TƢ:  Động cơ bơm nước một pha – 220V.  Cầu dao tự động (CB).  Khởi động từ - 220V.  Rờ le trung gian – 220V.  Công tắc phao tự động. II. PHẦN LÝ THUYẾT: Máy bơm nước sử dụng để cấp nước để phục vụ sinh hoạt hằng ngày trong mạng điện dân dụng. Để tự động hóa công việc bơm nước, ta có thể mắc mạch theo hình 1. Trong mạch này được lắp 2 công tắc phao, có chức năng đóng mở mạch điện để điều khiển bơm hoạt động, dựa trên cơ sở sự thay đổi chênh lệch giữa 2 mực nước đầy và cạn trong 2 h chứa nước. Việc sử dụng hai b n (b n trên và b n dưới), không cần bơm trực tiếp từ đường ống như loại 1 b n. Tránh trường hợp khi cúp nước, thì việc sử dụng hai b n giúp cho gia đình co nhiều nước hơn để sử dụng. Bên cạnh đó giúp tiết tiền kiệm nước hơn so với việc bơm nước trực tiếp từ đường ống (sau đ ng h nước). Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 59 Hình 1 Nguyên lý hoạt động của mạch này như sau: Cầu dao hoặc CB được luôn luôn đóng mạch sẵn sàng cung cấp điện cho máy bơm, khi công tắc phao mắc nối tiếp trong mạch đóng mạch lại. Khi nước trong b n dưới cạn, thì phao điện ở b n dưới không cho phép máy bơm hoạt động (không được bơm nước lên b n trên). Khi nước trong b n dưới đầy, thì phao điện ở b n dưới mới cho phép máy bơm hoạt động (được bơm nước lên b n trên). Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 60 Khi nước trong b n trên đầy, thì phao điện ở b n trên không cho phép máy bơm hoạt động (không được bơm nước từ b n dưới lên b n trên). Khi nước trong b n trên cạn, thì phao điện ở b n trên cho phép máy bơm hoạt động (được bơm nước từ b n dưới lên b n trên). IV. PHẦN THỰC HÀNH:  Theo sơ đ mạch điện hình 2, phần mạch động lực thì ngu n điện (1P-220VAC) sẽ đi từ CB đến Contactor (K1) qua Rơle nhiệt (OL) và đến động cơ (M).  Mắc dây pha vào máy bơm.  Phần mạch điều khiển, điện áp điều khiển 1P-220VAC: - Công tắc AM: điều khiển động cơ chạy tự động thông qua hai công tắc phao hoặc điều khiển bằng tay, cho phép máy bơm hoạt động trực tiếp không phụ thuộc bởi công tắc phao. - Công tắc phao b n trên sử dụng tiếp điểm NC (khi b n trên cạn nước). - Công tắc phao b n dưới sử dụng tiếp điểm NO (khi b n dưới cạn nước). - Rơle AX: rơle trung gian. - Cuộn dây Contactor (K1). - Đèn báo trạng thái của động cơ: đèn dừng (màu đỏ), đèn chạy (màu xanh lá), đèn sự cố (màu vàng).  Kiểm tra mạch trước khi cho động cơ bơm hoạt động.  Thao tác giả lập trường hợp trạng thái phao bị hỏng. Kiểm tra công tắc phao, tác động thử vào phao xem đúng nguyên tắc hoạt động không ?.  Thao tác giả lập trường hợp trạng thái phao bị hỏng, b n trên cạn - b n dưới cạn; b n trên cạn - b n dưới đầy; b n trên đầy - b n dưới cạn; b n trên đầy - b n dưới đầy. Xem mạch có hoạt động đúng theo yêu cầu không ?.  Hoàn tất công tác thực hành. Bài giảng Thực Hành Điện Phòng Thực Tập Điện Trang 61 Hình 2