Bài soạn ôn thi công chức

mọI nơi, đặc biệt trong mô hình tri thức qua vai trò của nhóm. Có thể nói khi nhấn mạnh sự tương tác, vị trí của một đốI tác có bề dày về kinh nghiệm sống, kinh nghiệm xử lý thong tin sẽ nổI trộI, sự đóng góp của đốI tác đó cho tập thể rất lớn, bằng trí tuệ và sự uyên bác của mình. Rõ rang nhà giáo đạI học có thể và cần phảI khẳng định vị trí của mình trong các mốI tương tác đó. Để tạo nên sự phát triển phi thường về khoa học và công nghệ dẫn đến cuộc cách mạng công nghệ hiện nay, sự đóng góp của cộng đồng đạI học thế giớI đã được ghi nhận. Các nhà giáo đạI học hiện nay cũng có sứ mạng trong việc đi đầu để chuẩn bị cho cuộc cách mạng thật sự về giáo dục. vai trò tiên phong đó sẽ nâng cao vị trí của nhà giáo đạI học lên rất nhiều so vớI trước đây. VớI cơ hộI mà công nghệ thông tin mang lạI, những kinh nghiệm và ý tưởng sáng tạo có giá trị thật sự của bất kỳ một cá nhân nhà giáo nào cũng dễ dàng được truyền bá rộng rãi đến số lượng ngườI học đông hơn nhiều so vớI trước đây, không chỉ giớI hạn trong bốn bức tường lớp học mà có thể lan rộng ra cả nước và thậm chí vượt qua mọI biên giớI quốc gia, điều đó làm cho vị trí của nhà giáo đạI học thật sự được nâng lên cao hơn nhiều. Rõ rang vị trí của nhà giáo nói chung và nhà giáo đạI học nói riêng trong thờI đạI thong tin không hề giảm mà còn có cơ hộI tăng lên. Tuy nhiên việc có giữ vững và nâng cao được vị trí đó hay không là tuỳ thuộc vào sự phấn đấu của bản than từng nhà giáo để đáp ứng được yêu cầu của thờI đạI mới. Câu 10: Nội dung của chương trình đào tạo, các cách tiếp cận trong phát triển chương trình đào tạo, quy định về cấu trúc và khối lượng kiến thức tối thiểu của chương trình đào tạo. NộI dung của chương trình đào tạo Thuật ngữ chương trình đào tạo được định nghĩa và giảI thích theo nhiều cách khác nhau: Chương trình đào tạo là bản kế hoạch học tập (Taba-1962) Chương trình đào tạo là bản kế hoạch tổng thể chung nhất về nộI dung hay những nguyên liệu giảng dạy cụ thể mà nhà trường cần phảI cung cấp cho sinh viên (Good-1959) Chương trình đào tạo là một kế hoạch đào tạo phản ánh các mục tiêu đào tạo mà nhà trường theo đuổI, nó cho ta biết nộI dung và phương pháp dạy và học cần thiết để đạt được mục tiêu đề ra (White-1995) Chương trình đào tạo là một bản thiết kế tổng thể cho một hoạt động đào tạo. Hoạt động đó có thể chỉ là một khoá đào tạo kéo dài một vài giờ, một ngày, một tuần hoặc vài năm. bản thiết kế tổng thể đó cho ta biết toàn bộ nộI dung cần đào tạo, chỉ rõ ra những gì ta có thể trông đợI ở ngườI học sau khoá học, nó phác hoạ ra quy trình cần thiết để thực hiện nộI dung đào tạo, nó cũng cho ta biết các phương pháp đào tạo và các cách thức kiểm tra đánh giá kết quả học tập và tất cả những cái đó được sắp xếp theo một thờI gian biểu chặt chẽ. (Tim wentling – 1993) Nhiều ngườI cho rằng chương trình đào tạo là bản phác thảo về nộI dung đào tạo qua đó ngườI dạy biết mình phảI dạy những gì và ngườI học biết mình cần phảI học những gì. Như vậy, việc quan niệm như thế nào về chương trình dào tạo không phảI đơn thuần là vấn đề định nghĩa nà nó thể hiện rất rõ rệt quan điểm về giáo dục của mỗI người. Do vậy cách tốt nhất để hiểu được quan niệm của một ngườI nào đó về chương trình đào tạo là xem xét xem ngườI ta xây dựng một chương trình đào tạo ra sao, họ sử dụng cách tiếp cận nào hay mô hình nào trong thiết kế một chương trình đào tạo. Các cách tiếp cận trong phát triển chương trình đào tạo Ä Cách tiếp cận nộI dung Nhiều ngườI cho rằng chương trình đào chỉ là bản phác thảo về nộI dung. Chương trình môn học là bản phác thảo nộI dung mà môn học cần phảI bao quát, nhìn vào đó ngườI dạy sẽ biết mình phảI dạy những gì, còn ngườI học thì có thể biết được mình sẽ phảI học những gì. Những ngườI này thường quan niệm giá dục là quá trình truyền thụ nộI dung - kiến thức. vì vây, điều quan tâm trước hết là quan trọng hơn cả trong khi xây dựng một chương trình đào tạo là khốI lượng và chất lượng kiến thức cần truyền thụ. Đây là một cách tiếp cân tryền thống hay hay cách tiếp cận kinh điển trong xây dựng chương trình đào tạo. Mục tiêu của chương trình đào tạo lúc này chính là nộI dung kiến thức. Cách tiếp cận này đã và đang được nhiều giáo viên và các nhà làm công tác xây dựng chương trình sử dụng. Khi xem xét một chương trình đào tạo được xây dựng theo mô hình này, chúng ta thấy nó chẳng khác mấy bản mục lục của một cuốn sách giáo khoa hay đúng hơn, nó chỉ là những nét phác họa tương đốI chi tiết về mặt nộI dung kiến thức. Vì xem giáo dục đơn thuần là quá trình truyền thụ nộI dung kiến thức và khi xây dựng chương trình ngườI ta chỉ nhấn mạnh chủ yếu đến nộI dung nên khi lựa chọn phương pháp giảng dạy ngườI ta cũng chỉ tìm kiếm các phương pháp giảng dạy nào truyền thụ kiến thức một cách tốt nhất mà thôi. Hậu quả là đốI tượng của quá trình đào tạo, ngườI học, là những ngườI được truyền thụ kiến thức trở nên rất bị động. Họ hoàn toàn phụ thuộc vào ngườI thầy. Chúng ta không thể không thừa nhận vai trò rất quan trọng của nộI dung kiến thức mà ngườI học phảI tiếp thu trong quá trình học tập, nhưng quá trình đào tạo không chỉ đơn giản có vậy. Những tiến bộ trong khoa học và kỹ thuật đã và đang không ngừng gia tăng vớI một tốc độ vũ bão cùng vớI các cuộc cách mạng về khoa học kỹ thuật, vì vậy kiến thức cũng không ngừng gia tăng. Trong khi đó nếu giáo dục chỉ đơn thuần là quá trình truyền thụ kiến thức thì vớI một thời gian đào tạo chính khoá gần như cố định, thậm chí còn giảm đi thì ngườI học sẽ lâm vào tình trạng quá tảI vì bị nhồI nhét kiến thức một cách quá đáng. Hơn nữa, trong một giai đoạn nhất định cho dù ngườI học có tiếp thu được một kiến thức tốI đa đi chăng nữa thì chẳng bao lâu sau nó cũng trở nên lạc hậu và không còn đủ dùng nữa. Vì vậy, mục đích đào tạo của mô hình này chính là nhằm cung cấp kiến thức sẽ rất khó có thể đánh giá được là đạt hay không. Đó là chưa kể vớI cách xây dựng chương trình theo cách tiếp cận nộI dung chúng ta sẽ gặp khá nhiều khó khăn trong công việc đánh giá kết quả học tập. Chỉ vớI những nét phác thảo về nộI dung, ngườI trực tiếp biên soạn chương trình có thể biết mình dạy những gì và sâu nông đến mức độ nào nhưng ngườI học không dễ gì cảm nhận được điều đó và vì thế trong khi thi cử ngườI học sẽ gặp nhiều khó khăn, ấy là chưa nói đến một ngườI dạy và ngườI khác kiểm tra hay hỏI thị. Cách tiếp cận theo nộI dung là cách tiếp cận cho đến nay vẫn được hầu hết các giảng viên đại học ở nước ta sử dụng trong khi xây dựng chương trình. Ý tưởng coi giáo dục chỉ là quá trình truyền thụ kiến thức và chương trình đào tạo chỉ chú trọng trước hết đến nộI dung là quá đơn giản bởI vì nó bỏ qua các khía cạnh khác không kém phần quan trọng khi bàn về chương trình đào tạo và xây dựng chương trình đào tạo. Cách tiếp cận này không khuyến khích hoặc giúp ta có bất kỳ trách nhiệm gì đốI vớI ngườI học, những ngườI tiếp nhận nộI dung kiến thức và là đốI tượng của quá trình truyền thụ kiến thức, hay chịu trách niệm gì về tác động của nộI dung kiến thức lên ngườI học. Nhiệm vụ của ngườI học ở đây là cố gắng học một cách càng có hiệu quả càng tốt những gì mà ngườI dạy truyền thụ cho họ. Nếu tác động của quá trình đào tạo lên ngườI học có một ý nghĩa nào đó thì cách tiếp cận này cũng không cho ta cách thức đánh giá hiệu quả đó ngoài việc đánh giá mức độ đồng hóa những cái gì mà ngườI ta học được. Vì vậy, cách đánh giá kết quả học tập là xác định lượng kiến thức hoặc các kỹ năng mà ngườI học đã hấp thu được. Chính vì thế nên cách tiếp cận theo nộI dung cho đến nay đã trở nên lạc hậu và nhiều quốc gia cũng như các trường đạI học khác nhau trên thế giớI không còn sử dụng nó trong việc xây dựng chương trình đào tạo. Ä Cách tiếp cận mục tiêu Cách tiếp cận mục tiêu hay nói cách khác đó là cách tiếp cận dựa trên mục tiêu đào tạo. Theo cách tiếp cận này, xuất phát điểm của việc xây dựng chương trình đào tạo phảI là mục tiêu đào tạo. Dựa trên mục tiêu đào tạo ngườI lập chương trình mớI đưa ra các quyết định trong việc lựa chọn nộI dung, phương pháp đào tạo cũng như cách đánh giá kết quả học tập. Mục tiêu đào tạo ở đây được thể hiện dướI dạng mục tiêu đầu ra thể hiện qua những thay đổI về hành vi của ngườI học. Cách tiếp cận mục tiêu chú trọng đến sản phẩm đào tạo và coi giáo dục là công cụ để đào tạo nên các sản phẩm vớI các tiêu chuẩn đã được xác định sẵn. Theo cách tiếp cận này, ngườI ta quan tâm đến việc quá trình dào tạo mang lạI những thay đổI gì mà ngườI thầy mong đợi ở ngườI học sau khi kết thúc khoá học về năng lực hành động (thay đổI về hành vi) trong các lĩnh vực nhận thức, kỹ năng và thái độ. Chính vì thế mục tiêu đào tạo phảI được xây dựng rõ ràn sao cho ngườI ta có thể định lượng được nó và dung nó làm tiêu chí dánh giá hiệu quả của quá trình dào tạo. Từ mục tiêu đào tạo ngườI ta có thể đề ra nộI dung kiến thức cần đưa vào quá trình đào tạo cũng như những phương pháp giảng dạy cần thực hiện để đạt được mục tiêu đề ra và xuốI cùng là xác định được những phương pháp kiểm tra đánh giá thích hợp để đánh giá quá trình đào tạo. VớI cách tiếp cận mụ tiêu, ngườI ta có thể dễ dàng chuẩn hoá quy trình xây dựng xt đào tạo cũng như quy trình đào tạo theo một công nghệ nhất định. Giống như một quy trình công nghệ, các bước đều được thiết kế chặt chẽ theo một quy trình nhằm tạo ra sản phẩm vớI một chất lượng đồng đều và đồng nhất về các chỉ tiêu kỹ thuật. * Ưu điểm của cách xây dựng chương trình theo mô hình mục tiêu Xác định được mục tiêu đào tạo một cách cụ thể và chi tiết nên việc đánh giá hiệu quả và chất lượng chương trình đào tạo được tiến hành một cách thuận lợI Xác định các mục tiêu rất cụ thể cho từng nộI dung chương mục của chương trình nên ngườI dạy biết được mình phảI dạy những gì và mức độ nông sâu ra sao, còn ngườI học biết trước được sau khóa học mình phải nắm được những kiến thức và kỹ năng gì Xác định rõ mục tiêu đào tạo giúp xác định được các hình thức đánh giá kết quả học tập của học sinh * Nhược điểm Các tiếp cận theo mục tiêu là công cụ để rèn đúc nên các sản phẩm vớI một khuôn mẫu giống như một dây chuyền công nghệ sản xuất trong đó mọI sản phẩm đào tạo phảI đạt tiêu cuẩ đã được xác định trước. Nếu như trong quy trình công nghệ, muốn sản phẩm đồng đều theo các tiêu chuẩn xác định thì nguyên liệu đầu vào phảI đồng nhất, đốI vớI sản phẩm đào tạo thì đầu vào, con ngườI không bào giờ có thể đồng nhất được. Nếu biện pháp tuyển chọn thi cử có chuẩn mực để đạt được đầu vào tương đốI đồng nhất về trình độ kiến thức đi chăng nữa thì cách học của mỗI ngườI cũng rất khác nhau. Học sinh có thể khác nhau về tôn giáo, tín ngưỡng hay thuộc các dân tộc khác nhau. Ngoài ra, trong cách tiếp cận mục tiêu hành vi ngườI học vẫn ở trạng thái bị động, thiếu tính sáng tạo. Quá trình đào tạo theo cách này là một quy trình nhằm rèn đúc tất mọI ngườI học theo một khuôn mẫu nhất định. Giống như một dây chuyền công nghjeepj, các sản phẩm đầu ra đều phảI thoả mãn các tiêu chuẩn đã được xác định sẵn, điều này thật khó áp dụng vớI sản phẩm là con người. Theo cách tiếp cận mục tiêu thì ngườI học ở đầu ra dễ có nguy cơ trở nên giáo điều, máy móc và thiếu sang tạo. Các khả năng tiềm ẩn của mỗI cá nhân ngườI học không được quan tâm phát huy, nhu cầu và sở thích riêng của ngườI học khó được đáp ứng. Tất cả mọI ngườI học đều phảI chịu sự rnài giũa theo một khuôn mẫu cứng nhắc đã được xác định trước. Ä Cách tiếp cận phát triển Cách tiếp cận phát triển xem chương trình đào tạo là quá trình còn giáo dục là sự phát triển. Giáo dục là sự phát triển vớI nghĩa là phát triển con ngườI, phát triển một cách tốI đa mọI khả năng tiềm ẩn trong mỗI con ngườI làm cho con ngườI có khả năng làm chủ được tình huống, đương đầu được vớI những thách thức mà mình sẽ gặp phảI trong đờI một cách chủ động và sang tạo. Giáo dục là quá trình tiếp diễn liên tục suốt đời, do vậy các mục đích cuốI cùng không phảI là thuộc tính của nó, Theo cách tiếp cận này ngườI ta chú trọng đến phát triển sự hiểu biết ở ngườI học hơn là truyền thụ nộI dung kiến thức đã được xác định trước hay chú trọng đến sự thay đổI hành vi ở ngườI học. VớI quan điểm này, giáo dục là quá trình nhờ đó mức độ làm chủ bản than tiềm ẩn ở mỗI ngườI, làm chủ vận mênh mình được phát triển một cách tốI đa. Vì vậy, chương trình đào tạo phảI được xây dựng làm sao để đào tạo ra những sản phẩm có thể đương đầu vớI những đòi hỏI của nghề nghiệp không ngừng thay đổI, vớI một thế giớI không ngững biến động. Điều đó dẫn đến cần phảI phân tích chương trình đào tạo như thể một quá trình cần phảI thực hiện hoặc các hoạt động cần phảI tiến hành sao cho có thể giúp ngườI học phát triển tốI đa các tố chất sẵn có nhằm đáp ứng được mục đích đào tạo nói trên. Nói cách khác, sản phẩm của quá trình đào tạo ở một mức độ nào đó phảI đa dạng chứ không gò bó theo một khuôn mẫu đã được định trước như cách tiếp cận mục tiêu. Cách tiếp cận theo quá trình chú trọng vào việc dạy ngườI ta học cách học ra sao hơn là chỉ hoàn toàn chú trọng đến nộI dung kiến thức. Có thể nói rằng, theo cách tiếp cận phát triển và vớI quan điểm giáo dục là quá trình phát triển thì ngườI lập chương trình chú trọng nhiều đến khía cạnh nhân văn của chương trình đào tạo. Có nghĩa là nó chú trọng đến đốI tượng đào tạo mà cụ thể mà cụ thể hơn đến lợI ích, nhu cầu của từng cá nhân ngườI học, chú trọng đến tính giá trị mà chương trình đem lạI cho từng ngườI học. Chương trình đào tạo phát triển xem cá nhân ngườI học như một thực thể chủ động, độc lập suy nghĩ và quá trình đào tạo sẽ giúp ngườI học phát triển được tính tự chủ, khả năng sang tạo trong việc giảI quyết vấn đề. để trở thành con ngườI tự chủ, con ngườI cần phảI phát triển một cách tốI đa sự hiểu biết của mình cả về bề rộng lẫn chiều sâu, cần có năng lực nhìn nhận thế giớI một cách sang tạo cũng như cần có khả năng tự bổ khuyết tri thức của mình về nhiều mặt. Vì vậy khi xây dựng chương trình, chúng ta phảI xây dựng sao cho nó có thể đáp ứng tốI đa mọI nhu cầu của ngườI học. Trên thực tế, cách thức xây dựng chương trình đào tạo theo mô dun cho phép ngườI học vớI sự giúp đỡ của thầy có thể tự mình xác định lấy chương trình đào tạo riêng cho mình. Nhà trường chỉ cung cấp những đơn nguyên kiến thức (mođun) và cách tổ chức sao cho ngườI học có thể thoả mãn được những nhu cầu đào tạo riêng. Như vậy cách tiếp cân phát triển khác hẳn với cách tiếp cận mục tiêu hay tiếp cận nội dung ở chỗ nó chú trọng đến tính chủ động, đến sự phát triển nhân cách của người học, đến những giá trị mà chương trình đào tạo mang lại cho người học. Trong khi đó, ở các cách tiếp cận kia, người học hoàn toàn bị động chấp nhận các khuôn mẫu được áp đặt cho mình. Với cách tiếp cận này, người ta đã đưa ra lý thuyết học chủ động hay người học là trung tâm. Các bài giảng được tổ chức dưới dạng các hoạt động khác nhau nhằm giúp cho học viên lĩnh hội dần các kinh nghiệm học tập thông qua việc giải quyết tình huống, tạo cho sinh viên cơ hội được thử thách trước những thách thức khác nhau. Trong khi theo cách tiếp cận mục tiêu, người ta quan tâm nhiều đến việc học sinh sau khi học có đạt được mục tiêu hay không còn phương pháp học của họ ra sao giáo viên và người lập chương trình đào tạo có thể không cần quan tâm nhiều. Người thầy có thể không cần quan tâm đến việc sinh viên có tham dự các buổi lên lớp nghe giảng hay không, miễn sao cuối cùng thi đạt là được. Khi chương trình được xây dựng theo kiểu quá trình, lấy người học làm trung tâm thì vấn đề lại khác. Vai trò của người thầy lúc này có thay đổi. Họ không còn giữ vai trò độc đoán quyết định mọi cái và có đầy uy quyền, chỉ đơn thuần làm nhiệm vụ truyền thụ kiến thức mà trở thành người cố vấn cung cấp thông tin, hướng dẫn người học, tìm kiếm và thu thập thông tin, gợi mở giải quyết vấn đề. Người thầy luôn tạo điều kiện cho trò có điều kiện thực hành những kiến thức kỹ năng mà mình thu lượm được. Ở đây chương trình đào tạo luôn để cho sinh viên có được cơ hội tự điều chỉnh việc rèn luyện các mặt về nhận thức, kỹ năng và tình cảm. Chính vì thế chương trình phải bố trí sao cho việc học luôn đi đôi với hành, sinh viên luôn được tiếp xúc với thực tiến để học cách phát hiện vấn đề và giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. người thầy chỉ giúp sinh viên nguyên lí chung để phát hiện vấn đề còn sinh viên phải tự mình tìm ra vấn đề. Có thể mỗi người ở các góc độ khác nhau sẽ phát hiện ra các vấn đề khác nhau của cùng một sự việc và từ đó họ có những cách giải quyết vấn đề khác nhau. Thậm chí với cùng một vấn đề thầy luôn khuyến khích trò tìm kiếm những giải pháp khác nhau và chính thông qua trao đổi bàn bạc với nhau họ tự thấy được cách giải quyết nào là tối ưu. Người học phải là những người chủ động tích cực tham gia vào quá trình dạy và học. Nhìn chung theo cách tiếp cận này người ta luôn quan tâm đến vấn đề giá trị (value), vấn đề đáng giá (Worthwhile) của một hoạt động đào tạo. QUY ĐỊNH VỀ CẤU TRÚC VÀ KHỐI LƯỢNG KIẾN THỨC TỐI THIỂU CHO CÁC CẤP ĐÀO TẠO TRONG BẬC ĐẠI HỌC (TÌM) Câu 11: Những nét tâm lý, nhân cách cơ bản của sinh viên, tập thể sinh viên, vận dụng vào công tác học sinh sinh viên Đặc điểm tâm lý sinh viên Về sinh lý: hình thể đạt được sự hoàn chỉnh về cấu trúc và phối hợp giữa các chức năng. Não bộ đạt trọng lượng tối đa (trung bình 1400gram) và số tế bào thần kinh đã phát triển đầy đủ tới trên một trăm tỷ nơron thần kinh. Ở lứa tổi này, hoạt động thần kinh cao cấp đã đạt đến mức trưởng thành. Một tế bào thần kinh có thể nhận tin từ 1200 nơron trước và gửi đi 1200 nơron sau, bảo đảm một sự liên lạc vô cùng rộng, chi tiết và tinh tế giữa vô số kênh vào và vô số kênh ra làm cho trí tuệ của sinh viên vượt xa trí tuệ của học sinh. Ước tính có tới 2/3 số kiến thức học được trọng một đời người do được tích lũy trong thời gian này. Giới tính đã phân biệt rõ và phát triển đầy đủ ở mỗi giới, cả về biểu hiện ngoại hình lẫn biểu hiện nội tiết tố. Về tâm lý: Sự phát triển trí tuệ trong thời kỳ này được đặc trưng bởi sự nâng cao năng lực trí tuệ, biểu hiện rõ rệt nhất trong việc tư duy sâu sắc và rộng mở, có năng lực giải quyết những nhiệm vụ trí tuệ ngày một khó khăn hơn, cũng như có tiến bộ rõ rệt trong lập luận logich, trong việc lĩnh hội tri thức, trí tưởng tượng, sự chú ý và ghi nhớ, ở lứa tuổi này đã phát triển khả năng hình thành ý tưởng trừu tượng, khả năng phán đoán, nhu cầu hiểu biết và học tập. Một trong những đặc trưng cơ bản của sự phát triển trí tuệ là tính nhạy bén cao độ, khả năng giải thích và gán ý nghĩa cho nhứng ấn tượng cảm tính nhờ vào kinh nghiệm và tri thức đã có trước đây. Những sự phát triển nói trên cùng với óc quan sát tích cực và nghiêm túc sẽ tạo khả năng biết cách lĩnh hội một cách tối ưu, mà đó chính là cơ sở của toàn bộ quá trình học tập. Sự phát triển tình cảm ở thời kỳ này được đặc trưng bởi thời kỳ bão táp và căng thẳng hoặc bởi thời kỳ vô tư chẳng có gì phải bận tâm. Đây cũng là một thời kỳ đầy xúc cảm đối với mỗi cá nhân, nó chất chứa những hạnh phúc và đam mê của mối tình đầu. Vì có nhiều tình huống mới nảy sinh đòi hỏi phải có những phán đoán và quyết định chín chắn, mà mỗi cá nhân ở lứa tuổi này thường thiếu kinh nghiệm và hiểu biết xã hội cho nên dễ phát sinh những tình cảm không thích hợp khi phải ứng xử với những tình huống đó. Vì thế con người ở lứa tuổi này thường dễ bị lúng túng, do đó quá nhạy cảm trước một sự phê bình, sự nhận xét nặng lời hoặc sự thiếu tôn trọng. Khi lâm vào tình thế đó dễ xuất hiện những phản ứng như: thiếu tự tin, miễn cưỡng thực hiện công việc, từ chối tham gia vào công việc chung hay ở một cực khác, rơi vào tình trạng mơ mộng hão huyền khi được khen quá lố. Trong một số trường hợp, có thể xuất hiện những hành vi quá hung hăng hay ngược lại hoàn toàn thờ ơ. Một trong những đặc điểm tâm lý quan trọng của lứa tuổi sinh viên là sự phát triển tự ý thức. Tự ý thức là một loại đặc biệt của ý thức trong đời sống cá nhân có chức năng điều chỉnh nhận thức và thái độ đối với bản thân. Đó là quá trình tự quan sát, tự phân tích, tự kiểm tra, tự đánh giá về hành động và kết quả tác động của bản thân, về tư tưởng, tình cảm, phong cách, đạo đức, hứng thú..là sự đánh giá toàn diện về chính bản thân và vị trí của mình trong cuộc sống. Tự ý thức chính là điều kiện để phát triển và hoàn thiện nhân cách, hướng nhân cách theo các yêu cầu của xã hội. Về xã hội: con người ngày càng hiểu biết về môi trường xã hội rộng lớn hơn. Trong lứa tuổi này, con người đanh hình thành những hứng thú và thái độ mới, quan tâm nhiều hơn đến việc phát triển những kỹ năng mới, cách ứng xử mới, tác phong đĩnh đạc để đối diện với môi trường xã hội ngày một mở rộng. Sinh viên có độ tuổi từ 17-23 là giai đoạn chuyển từ sự chín muồi về thể lực sang trưởng thành về phương diện xã hội. Lứa tuổi sinh viên là thời kỳ phát triển tích cực nhất về tình cảm đạo đức và thẩm mỹ, và giai đoạn hình thành và ổn định tính cách, đặc biệt là họ có vai trò xã hội của người lớn (quyền công dân, quyền xây dựng gia đình...). Người sinh viên có kế hoạch riêng cho hoạt động của mình và độc lập trong phán đoán và hành vi. Đây là thời kỳ có nhiều biến đổi mạnh mẽ vè động cơ, về thang giá trị xã hội. Họ xác định con đường sống tương lại. Tích cực nắm vững nghề nghiệp và bắt đầu thể nghiệm mình trong mọi lĩnh vực của cuộc sống. Những nét nhân cách sinh viên Thế giới nội tâm của sinh viên là vô cùng phức tạp, phát triển nhân cách của sinh viên là một quá trình biện chứng của sự nảy sinh và giải quyết các mâu thuẫn, là quá trình chuyển từ các yêu cầu bên ngoài thành yêu cầu của bản thân sinh viên và là quá trình tự vận động và hoạt động tích cự của chính bản thân họ. Những mâu thuẫn chính là: + Thứ nhất, mâu thuẫn giữa mơ ước của người sinh viên với khả năng, điều kiện và kinh nghiệm để thực hiện mơ ước đó + Thứ hai, mâu thuẫn giữa mong muốn học tập chuyên sâu những môn ưa thích và yêu cầu thực hiện toàn bộ chương trình học tập + Thứ ba, mâu thuẫn giữa khối lượng thông tin vô cùng phong phú với khả năng, điều kiện để xử lý thông tin Sự phát triển nhân cách của sinh viên được diễn ra theo các hướng cơ bản sau Niềm tin, xu hướng nghề nghiệp và các năng lực cần thiết được củng cố và phát triển Các quá trình tâm lý, đặc biệt là quá trình nhận thức được nghề nghiệp hóa Tình cảm, nghĩa vụ, tinh thần trách nhiệm, tính độc lập được nâng cao, cá tính và lập trường sống của sinh viên được bộc lộ rõ rệt Kỳ vọng đối với nghề nghiệp tương lai của sinh viên được phát triển Sự trưởng thành về mặt xã hội, tinh thần và đạo đức, những phẩm chất nghề nghiệp và sự ổn định chung về nhân cách của sinh viên được phát triển Khả năng tự giáo dục của sinh viên được nâng cao Tính độc lập và sự sẵn sàng đối với hoạt động nghề nghiệp tương lai được củng cố. Một số kiểu nhân cách sinh viên Kiểu nhân cách SV là sự phân loạI nhân cách sinh viên dựa trên tổ hợp các xu hướng phát triển và định hình nhân cách của họ Các nhà xã hội học Mỹ đề xuất bốn kiểu thái độ của sinh viên đốI vớI học tập như sau: # Kiểu ‘W’ Họ học vì nghề nghiệp tương lai hẹp, không quan tâm đến các lĩnh vực tri thức và hoạt động xã hộI khác. họ chỉ thực hiện bài tập theo yêu cầu, chỉ cần đạt điểm trung bình, ngoài sách bắt buộc, họ chỉ đọc theo ý thích không lien quan đến sự phát triển nghề nghiệp. # Kiểu ‘X’ Là những sinh viên thích những môn học mà họ coi là những tri thức về cuộc sống nói chung trên cơ sở lựa chọn riêng của cá nhân. Họ quan tâm đến thế giớI tư tưởng và sách. Ngoài giờ học bắt buộc, họ tự nguyện tham gia vào các chuyên đề tự chọn, những giờ học phụ đạo, các buổI hoà nhạc…họ muốn hiểu biết những lĩnh vực mà họ quan tâm, họ chỉ tham gia vào các tổ chức khoa học., né tránh các tổ chức tập thể, các công việc xã hộI không liên quan trực tiếp đến việc học tập. ĐốI vớI họ, việc học đạI học là để thoả mãn long khao khát trị thức và kinh nghiệm sống. # Kiểu ‘Y’ Là những sinh viên nhang nhác vớI kiểu X, mặc dù cũng ham thích sách vở và học tập nhưng vẫn tham gia các hình thức hoạt động và đờI sống tập thể. Họ cố gắng đạt điểm cao trong các kỳ thi, coi hoạt động tập thể tuy không phảI là cơ bản nhưng có ảnh hưởng tích cực đến cá nhân họ # Kiểu ‘Z’ Những sinh viên thuộc kiểu này chú ý đến các hoạt động xã hộI của trường đạI học hơn bản thân các khoa học. Họ gắn bó vớI trường, tham gia tích cực vào các hoạt động bề nổi. ĐốI vớI họ, thờI sinh viên không chỉ có nghĩa là thờI của giảng đường, mà còn là thờI của các câu lạc bộ, các tổ chức sinh viên. Họ cũng phảI cố để có mảnh bằng nhưng ít khi vượt qua ngưỡng tốI thiểu. Một cách phân loạI khác dựa trên bốn tiêu chuẩn cơ bản như sau (a) Thái độ đốI vớI học tập (b) Tính tích cực chính trị, xã hộI, khoa học (c) Trình độ hiểu biết tổng quát (d) Tinh thần tập thể Từ đó các tác giả Xo viết cũ đề xuất 6 kiểu nhân cách sinh viên như sau ×Ø Kiểu 1: Là những sinh viên kiệt xuất khi đốI chiếu vớI bốn tiêu chí nói trên, nói cách khác, đây là nhóm ưu tú nhất. ×Ø Kiểu 2: Là những sinh viên có kết quả học tập loạI khá, coi việc có được một nghề nào đó là mục đích duy nhất của việc học tập. Họ quan tâm đến các khoa học trong khuôn khổ chương trình. Nhiệt tình hoạt động xã hộI, gắn bó vớI tập thể, đốI xử tốt vớI bạn bè. ×Ø Kiểu 3: Là những SV học tập xuất sắc. Xem khoa học là phạm vi chủ yếu của hứng thú và hoạt động. Gắn bó vớI tập thể thong qua các hoạt động khoa học. Không tự nguyện tham gia các hoạt động quần chúng ×Ø Kiểu 4: Sức học trung bình khá. Thích các khoa học ngoài chương trình, ít thường xuyên tham gia nghiên cứu khoa học, văn hóa chung hạn chế, đặc biẹt tích cực, say mê trong công tác xã hộI và đờI sống tập thể ×Ø Kiểu 5: Học trung bình, khá. Coi chuyên môn và văn hóa là lĩnh vực hứng thú chủ yếu nhưng ít tham gia tích cực. Miễn cưỡng tham gia các hoạt động xã hộI, gắn bó vớI tập thể bởI những hứng thú cá nhân có tính giảI trí và văn nghệ, có khả năng sang tạo văn hóa nghệ thuật, ×Ø Kiểu 6: Học kém, học vì mốt, không yêu nghề, thụ động tham gia các công tác xã hộI, coi nghỉ ngơi giảI trí là lĩnh vực chủ yếu của hứng thú và hoạt động, gắn bó vớI tập thể cũng chỉ ở phương diện này. | Đặc điểm tập thể sinh viên: Tập thể sinh viên là khối cộng đồng những người học trong trường đại học nhằm thực hiện những mục đích có ý nghĩa xã hội với những đặc điểm như sau: có hoạt động cơ bản là học tập có sự thống nhất về mục đích và động cơ có sự đồng nhất tương đối về tuổi, học vấn có thời gian hạn định (4 hoặc 5 năm, một số trường cá biệt 6-7 năm) có thành phần ổn định có tính liên tục chặt chẽ của công tác học tập theo chương trình nhất định có trình độ tự quản cao + Cấu trúc của tập thể sinh viên Một tập thể sinh viên có cấu trúc chính thức (hội sinh viên, Chi đoàn thanh niên, các tổ học tập, các lớp) và các cấu trúc không chính rhức (các nhóm bạn bè, các êkip có cùng hứng thú...). Tập thể sinh viên trải qua một số giai đoạn trong quá trình phát triển của mình. Gia đoạ đầu là thờI kỳ sinh viên năm thứ nhất lĩnh hộI mọI yêu cầu, các chuẩn mực, các truyền thống của cuộc sống nhà trường đạI học. Giảng viên và cán bộ nhà trường đạI học là những ngườI giúp cho sinh viên thích ứng vớI hoàn cảnh mớI ở trường đạI học. Giai đoạn thứ hai được xác định bởI dư luận xã hộI phức tạp, bởI tính tích cực và kế hoạch hoạt động nhằm lấy nghề chuyên môn tương lai. Giai đoạn này lôi cuốn tất cả sinh viên vào hoạt động có tổ chức. Đến cuốI giai đoạn này, những thái độ nhân ái và có tính chất yêu cầu giữa các sinh viên được hình thành, có tinh thần quan tâm đến công việc chung, sẵn sàng tham gia vào các hoạt động cùng nhau, tập thể trở nên độc lập hơn, nhiều kúc không cần sự giúp đỡ của giáo viên vẫn có thể giảI quyết được các công việc của mình. Giai đoạn tiếp theo, mỗI thành viên của tập thể đã trở thành ngườI thể hiện các yêu cầu xã hội. Đây là giai đoạn thuận lợI nhất cho việc giáo dục nghề nghiệp, khoa học, tinh thần trách nhiệm của ngườI công dân, tính tự giáo dục của tập thể và cá nhân. MỗI sinh viên đều mong muốn thực hiện nhiệm vụ của tập thể và cũng chính là nhiệm vụ của cá nhân vớI sự giúp đỡ tốI đa của bạn bè để đạt tớI mục đích đã định. Nhóm học tập là trung tâm của công tác giáo dục thanh niên, sinh viên, nó tham gia trực tiếp vào việc hình thành nhân cách ngườI chuyên gia. Nhóm học tập là hạt nhân cơ bản của việc tự quản sinh viên, được tổ chức phù hợp vớI quyền lợI và trách nhiệm của sinh viên. Qua nhóm học tập mà mỗI sinh viên liên hệ được vớI các tập thể khác và vớI xã hội. Thông qua nhóm học tập nền văn hóa nhân loạI, các kinh nghiệm xã hộI được chuyển giao vào mỗI sinh viên và biến chúng thành vốn liếng kinh nghiệm riêng, thành những đặc điểm, những nét nhân cách, những thuộc tính của mỗI sinh viên. + Biện pháp hình thành tập thể sinh viên Lập ra các nhóm học tập dựa trên sự tương đồng tâm lý giữa các thành viên Tạo ra sự thống nhất về giá trị xã hộI, kích thích hoạt động của các phần tử tích cự theo hướng đoàn kết tập thể Phát triển tính tự giác, tình bạn và tinh thần hợp tác trong tập thể sinh viên Củng cố uy tín của các phần tử tích cực, nâng cao tinh thần gương mẫu của họ, ngăn ngừa và giải quyết công minh về mặt tâm lý các xung đột trong tập thể Bảo đảm và quan tâm thường xuyên đến sinh viên, chú ý đến những yêu cầu, nguyện vọng, hứng thú của họ. + Vận dụng vào công tác học sinh sinh viên Cần chú ý rằng SV là những ngườI trưởng thành về thể chất, vè nhận thức, về tâm lý, do đó cần phảm xem họ như những ngườI lớn trong mọI hoạt động. Sv là những ngườI có định hướng nghề nghiệp, việc họ vào học một trường nào đó, một ngành nào đó gắn vớI nhu cầu và lợI ich của họ. Vấn đề là dạy học làm sao kích thích được nguyện vọng hướng nghiệp của họ. SV hoàn toàn có khả năng tự học, tự nghiên cứu, tuy nhiên khả năng đó nhiều hay ít còn phục thuộc vào nhiều yếu tố trong đó có cách dạy của GV. Do đó, nắm bắt được đặc điểm tâm lý cũng như nhân cách của sinh viên, việc ứng dụng các phương pháp giảng dạy tiến bộ nhằm giúp cho sinh viên có cách học chủ động, khả năng tự lực tìm kiếm và xử lý thong tin, năng lực tự học và khao khát sáng tạo, ngườI dạy đạI học phảI dạy cho SV cách tìm kiếm và xử lý kiến thức và yêu cầu ở họ khả năng phát hiện và giảI quyết vấn đè nhiều hơn là áp đặt kiến thức. NgườI thầy phảI biết tạo ra sự ưa thích, ham hiểu biết, tìm tòi của ngườI học về thế giớI xung quanh, hướng ngườI hoc có những động cơ học tập rõ ràng và hoàn thành nhiệm vụ học tập. Ngoài ra, phảI tổ chức các hoạt động xã hộI đòi hỏI sự tham gia của tập thể SV, khuyến khích các mốI quan hệ qua lạI trong tập thể, trong nhóm sinh viên, từ đó duy trì được tính ham hiểu biết và không khí tâm lý nhận thức trong nhóm học tập. CuốI cùng là tạo ra được nhưng người SV có năng lực trí tuệ, có khả năng sáng tạo và thích ứng, có khả năng hành động để có thể lập nghiệp, có năng lực tự học, tự nghiên cứu để có thể học thường xuyên, suốt đời. Có năng lực quốc tế (ngoạI ngữ, văn hóa toàn cầu) để có khả năng hộI nhập. Câu 12. Cấu trúc tâm lý của hoạt động sư phạm, các phẩm chất của nhà giáo đại học Cấu trúc tâm lý hoạt động của nhà sư phạm được xác định như là mối liên hệ lẫn nhau và tính kế tục trong các hành động của nhà sư phạm nhằm đạt được những mục đích đã đề ra thông qua việc giải quyết các nhiệm vụ sư phạm. Trong cấu trúc có 5 thành phần chức năng: nhận thức, thiết kế, cấu trúc, giao tiếp và tổ chức Nhận thức bao gồm các hành động có liên quan đến việc tích lũy tri thức và phương tiện đạt được nó, và các kỹ năng tìm tòi tri thức. Chẳng hạn như: kỹ năng nghiên cứu một nội dung khoa học nào đó và phương pháp tác động (chuyển tải, truyền đạt) đến nguời khác; kỹ năng tìm hiểu những đặc điểm lứa tuổi và loại hình cá thể; kỹ năng tìm hiểu những đặc điểm lứa tuổi và loại hình cá thể; kỹ năng tự phân tích và đánh giá quá trình cùng kết quả hoạt động của bản thân. Thiết kế bao gồm những hành động liên quan đến việc lập kế hoạch để thực hiện các nhiệm vụ sư phạm và nghiên cứu được giao cũng như cách giải quyết các nhiệm vụ đó. Có thể dẫn chứng một số kỹ năng sau: (a) kỹ năng dự kiến các hoạt động của sinh viên; (b) kỹ năng xây dựng kế hoạch giáo dục và giảng dạy; (c) Kỹ năng thiết kế các biện pháp hình thành hứng thứ học tập và hứng thú nghề nghiệp cho sinh viên; (d) kỹ năng xây dựng biện pháp và tổ chức kiểm tra đánh giá hoạt động của sinh viên Thành phần cấu trúc bao gồm các hành động liên quan đến việc lựa chọn, sắp xếp nội dung thông tin học tập và giáo dục trong bài giảng, xêmina và các biện pháp khác. Thành phần này biểu hiện trong các kỹ năng: (a) Kỹ năng lựa chọn, sắp xếp nội dung thông tin cần truyền đạt đến sinh viên; (b) kỹ năng dự kiến hoạt động lĩnh hội của sinh viên; (c) kỹ năng dự kiến hành vi ứng xử trong quá trình tác động tơi sinh viên Thành phần giao tiếp bao gồm những hành động liên quan tới việc hình thành mối quan hệ hợp lý, có tính giáo dục giữa giảng viên và sinh viên. Thành phần này bao gồm các kỹ năng như (a) Kỹ năng thiết lập mối quan hệ đúng đắn với những đối tượng tác động của giảng viên; (b) Kỹ năng xây dựng mối quan hệ đúng đắn với lãnh đạo (theo chiều dọc) và đồng nghiệp (theo chiều ngang); (c) Kỹ năng phối hợp hoạt động có tính chuyên môn hẹp của bản thân với những vấn đề về vĩ mô. Thành phần tổ chức gồm những hành động thực tiễn, tư tưởng, giáo dục để tổ chức cụ thể mối quan hệ trong hoạt động sư phạm (và hoạt động khác) giữa giảng viên và sinh viên. Thành phần này bao gồm các kỹ năng sau: (a) Tổ chức thông tin thông báo; (b) tổ chức các hoạt động của sinh viên; (c) Tự tổ chức hoạt động của bản thân trong mối quan hệ với sinh viên và người khác Cấu trúc tâm lý của hoạt động sư phạm thay đổi theo trình độ tay nghề của giảng viên. Tay nghề sư phạm được biểu hiện ở bề ngoài và trong nhân cách Những biểu hiện bên ngoài của tay nghề sư phạm là: (a) trình độ thực hiện hoạt động sư phạm; (b) Chất lượng hoạt động sư phạm; (c) ứng xử phù hợp trong các tình huống sư phạm; (d) mức độ đạt kết quả của sinh viên Những biểu hiện bên trong của tay nghề sư phạm là: (a)các phẩm chất nghề nghiệp (xu hướng và năng lực nghề nghiệp); (b) Thái độ tích cực với lao động sư phạm; (c) Hứng thú và lòng yêu nghề sư phạm; (d) Năng lực sư phạm Có 5 mức độ tay nghề hay trình độ hoạt động nghiệp vụ sư phạm của giảng viên: Mức độ tối thiểu (trình độ tái tạo): truyền đạt tri thức đã biết Mức độ thấp (trình độ thích nghi): truyền đạt và cải biến thông tin phù hợp với đối tượng Mức độ trung bình (trình độ mô hình hóa cục bộ): có khả năng hình thành ở sinh viên những tri thức – kỹ năng – kỹ xảo vững chắc theo từng phần của giáo trình hay chuyên đề Mức độ cao (trình độ mô hình hóa hệ thống tri thức): có khả năng hình thành ở SV những tri thức – kỹ năng – kỹ xảo vững chắc theo toàn bộ giáo trình và chương trình cơ bản thuộc bộ môn mình giảng dạy Mức độ cao nhất (trình độ mô hình hóa hệ thống hoạt động): có khả năng sử dụng bộ môn khoa học do mình đảm trách như một công cụ hình thành nhân cách của sinh viên; có khả năng hình thành tư duy sáng tạo cho sinh viên; hình thành ở họ khả năng khai thác độc lập tri thức mới và khả năng vận dụng chúng trong điều kiện hoạt động mới Phẩm chất của giảng viên Giảng viên Đh thực hiện hai chức năng: giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Do đó, ngoài phẩm chất và năng lực chung cho các chuyên gia, họ phải có hai phẩm chất năng lực có ý nghĩa nhất đối với hoạt động giáo dục ở đại học là xu hướng nghề nghiệp sư phạm và năng lực sư phạm; xu hướng nghề nghiệp nghiên cứu khoa học và năng lực nghiên cứu khoa học. Giảng viên đại học là người không chỉ có khả năng giúp sinh viên phát hiện và giải quyết những vấn đề chuyên môn sâu của một ngành học mà còn là người gắn bó với nghiên cứu khoa học; tức là người biết nghiên cứu để hướng dẫn sinh viên nghiên cứu Sau đây là một trong số các đặc điểm cần có của một GV đại học: Hiểu cách học của sinh viên Các hoạt động liên quan đến phát triển của sinh viên Tận tâm với công việc và sẵn sàng trao đổi học thuật với đồng nghiệp Thường xuyên cập nhật kiến thức chuyên môn nghiệp vụ Câu 13: Giao tiếp sư phạm Giao tiếp là hoạt động trong đó người này tiếp xúc và đối tác với người kí để có sự truyền thông tâm lý cho nhau hoặc để cùng nhau thực hiện một hoạt động nào đó sau khi đã có sự truyền thông tâm lý Giao tiếp là sự vận động và sự hiểu biết của những quan hệ xã hội. Giao tiếp cũng là thước đo tính chất của các quan hệ xã hội, quan hệ giữa các cá thể người với nhau Giao tiếp sư phạm là một loại hình giao tiếp chuyên biệt giữa một bên là nhà giáo dục và một bên là người được giáo dục. Sẽ không có hoạt đônggj sư phạm nếu không có giao tiếp sư phạm Nội dung của giao tiếp sư phạm là quá trình trao đổi những thông tin (quá trình truyền thông tâm lý) khoa học, nghề nghiệp, là sự tác động có tính giáo dục giữa các nhân cách trong hoạt động cùng nhau của giảng viên và sinh viên. Có thể nói giao tiếp là phương tiện quan trọng để giải quyết các nhiệm vụ học tập, để bảo đảm tổ chức hệ thống những nguyên tắc quan hệ giữa giảng viên và sinh viên nhằm đạt hiệu quả giáo dục và giảng dạy. Giao tiếp cũng là quá trình và hình thành nhân cách của người chuyên gia tương lai Có thể định nghĩa: giao tiếp sư phạm là những nguyên tắc, những biện pháp và cách thức tác động lẫn nhau giữa nhà giáo dục với sinh viên mà nội dung của nó là trao đổi thông tin, chỉ định các tác động giáo dục-học tập, tổ chức mối quan hệ sư-đệ và cũng là sự “chuyển giao” nhân cách nhà giáo dục cho người học. Quá trình giao tiếp sư phạm được thực hiện bằng phương tiện ngôn ngữ. Các giai đoạn giao tiếp sư phạm + Giai đoạn định hướng trước khi giao tiếp: trong giai đoạn này, nhà giáo dục mô hình hóa hoạt động giao tiếp với sinh viên khi chuẩn bị cho hoạt động giảng dạy sắp diễn ra + Giai đoạn mở đầu quá trình giao dịch: nhà giáo dục tổ chức giao tiếp trực tiếp với sinh viên ngay lúc đầu tiên tiếp xúc với họ + Giai đoạn điều khiển giao tiếp: là giai đoạn điều chỉnh, điều khiển và phát triển quá trình giao tiếp. Đây chính là giai đoạn người giảng viên tìm các biện pháp phù hợp trong hoạt động cùng nhau của giảng viên và sinh viên. Việc điều khiển quá trình sư phạm được phát triển bởi phương pháp giảng dạy phù hợp với các nguyên tắc giao tiếp. Cần lưu ý rằng, ngoài yêu cầu sư phạm còn có các yêu cầu tâm lý xã hội đối với bài giảng, chúng được giải quyết bằng quá trình giao tiếp sư phạm + Giai đoạn kết thúc giao tiếp: Kết thúc sự giao tiếp và phân tích, đánh giá các giao tiếp đã thực hiện ở ba giai đoạn trước, đặc biệt cần đối chiếu với những dự kiến ở giai đoạn thứ nhất, trên cơ sở đó chuẩn bị cho chu kỳ hoạt động giao tiếp tiếp sau Một số đặc điểm giao tiếp sư phạm ở trường đại học Giao tiếp sư phạm ở đại học có đặ trưng quan trọng là tiứnh “tiền đồng nghiệp” giữa giảng viên và sinh viên-những chuyên gia tương lai; làm giảm sự ngăn cách giữa giảng viên và sinh viên. Do đó để giao tiếp sư phạm ở đại học đạt hiệu quả cao, cần đáp ứng một số yêu cầu sau: Phải kết hợp giữa yếu tố “cho điểm” với yếu tố cộng tác trong quá trình giáo dục Hình thành tình cảm nghề nghiệp giữa giảng viên và sinh viên Chú ý đến sự phát triển tự ý thức của sinh viên; tránh những tác động độc đoán, áp đặt trong giảng dạy giáo dục Chú ý tạo hứng thú nghề nghiệp cho sinh viên, tăng cường thực hiện giao tiếp sư phạm thông qua hệ thống các hoạt động giáo dục cụ thể. Tạo khả năng nâng cao tính tích cực xã hội. Tạo điều kiện để giảng viên và sinh viên có thể giao tiếp ngoài khuôn viên giảng đường, phòng thí nghiệm...cùng sinh hoạt văn hóa nghệ thuật, camping, picnic... Tích cực đưa sinh viên vào các hoạt động nghiên cứu khoa học và tạo điều kiện để họ cùng là việc với giảng viên trong nghiên cứu khoa học Phong cách giao tiếp sư phạm Phong cách giao tiếp sư phạm là toàn bộ hệ thống những phương pháp, thủ thuật tiếp nhận, phản ứng, hành động tương đối ổn định và bền vững của nhà giáo dục trong quá trình tiếp xúc với người được giáo dục để thực hiện nhiệm vụ truyền đạt tri thức – kỹ năng – kỹ xảo – nghề nghiệp và phát triển nhân cách toàn diện của người được giáo dục Để đạt hiệu quả giao tiếp sư phạm, cần chú ý đến các nguyên tắc: (i) tôn trọng nhân cách của đối tượng giao tiếp; (ii) Thiện ý trong giao tiếp; (iii) Vô tư, công bằng đối với các đối tượng giao tiếp; (iv) đồng cảm với đối tượng giao tiếp Có 3 kiểu phong cách giao tiếp sư phạm thường thấy: (a) Phong cách độc đoán; giảng viên này thường không tuân thủ các nguyên tắc trên, vì thế các giảng viên này gặp khó khăn trong việc thiết lập mối quan hệ với sinh viên; (b) phong cách tự do: thể hiện tính linh hoạt quá mức của giảng viên trong giao tiếp với sinh viên, họ không làm chủ được diễn biến tâm lý của mình, họ tuy dễ dàng thiết lập quan hệ với SV nhưng cũng dễ bị nhờn, giảm sút uy tín, giao tiếp không được điều khiển trọn vẹn; (c) Phong cách dân chủ: người có phông cách này là người tuân thủ các nguyên tắc giao tiếp sư phạm nói trên, họ thường dễ dàng thiết lập quan hệ tốt với sinh viên và đạt hiệu quả cao trong hoạt động sư phạm Câu 14: Quá trình dạy học và thay đổi nhân tố làm thay đổi quá trình dạy học ở VN Dạy học là 2 mặt của một quá trình luôn tác động qua lại, bổ sung cho nhau, quy định lẫn nhau, thâm nhập vào nhau thông qua hoạt động cộng tác nhằm tạo cho người học khả năng phát triển trí tuệ, góp phần hoàn thiện nhân cách. Bản chất của quá trình dạy học là một hệ toàn vẹn và có thể sơ đồ hóa như dưới đây: Học là một quá trình tự biến đổi mình và làm phong phú mình bằng cách chọn và xử lý thông tin từ môi trường xung quanh Dạy là việc giúp cho người học tự mình chiếm lĩnh những kiến thức, kỹ năng và hình thành hoặc tăng cường thái độ, tình cảm. Trên cơ sở mục đích và nhiệm vụ dạy học, người thầy thiết kế nội dung, lựa chọn phương pháp và phương tiện để truyền đạt đến người học trong mối quan hệ tương tác thầy-trò, dạy – học. Người thầy sẽ điều khiển hoạt động học để người học lĩnh hội, người học sẽ lĩnh hội, biến nội dung thu nhận thành nội dung của mình dưới sự điều khiển của thầy. Ngoài ra, hoạt động của người học chịu sự ảnh hưởng của mục đích và nhiệm vụ học tập. Tùy vào mục đích và nhiệm vụ mà người học sẽ có cách học tập khác nhau. Kết quả của quá trình dạy học sẽ được phản ảnh ở kết quả mà học sinh lĩnh hội được. Kết quả này sẽ khiến cho người học xem xét lại cách thức học tập của mình (liên hệ ngược trong). Kết quả cũng là cơ sở để điều chỉnh mục đích, nhiệm vụ của hoạt động dạy học. Khi mụch đích và nhiệm vụ thay đổi, cả quá trình dạy học sẽ thay đổi. Dạy Mục đích Nhiệm vụ Học Kết quả Nội dung Phương tiện Phương pháp Liên hệ ngược trong Liên hệ ngược ngoài Thay đổi quá trình dạy học ở nước ta: Sự cần thiết phải thay đổi quá trình dạy học ở nước ta: Nước ta có nền giáo dục lạc hậu hơn so với các nước trong khu vực và trên thế giới Thời đại thông tin, và sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ kỹ thuật đã thay đổi cách dạy và học: nội dung thông tin trở nên kém quan trọng với người học mà họ mà cần phương pháp, kỹ năng tự thu thập thông tin, tự học hỏi vì thế giới thay đổi rất nhanh mục tiêu, nhiệm vụ thay đổi Thay đổi từ khâu nào đầu tiên? Mục đích và nhiệm vụ là cơ sở cho quá trình dạy học nhưng thay đổi mục đích nhiệm vụ cũng khó thay đổi cả quá trình dạy học do sự trì trệ của người học và người dạy. Vậy để có thể thay đổi quá trình dạy học ở nước ta, thay đổi cách đánh giá sẽ tạo thành cú hích vì nó sẽ làm thay đổi tất cả các quá trình: Người học sẽ thay đổi cách học (liên hệ ngược trong) để phù hợp với cách đánh giá mới sao cho kết quả đạt cao nhất. Người dạy cũng phải thay đổi cách dạy, tức phải thay đổi nội dung, phương pháp và phương tiện nhằm đạt kết quả cao nhất. Ví dụ: Câu 15. Đổi mới dạy học và Đổi mới phương pháp giảng dạy Đổi mới dạy học: Theo qua điểm truyền thống, dạy học được quan niệm là quá trình người thầy truyền thụ kiến thức cho người học. Tuy nhiên ngày nay quan niệm đó đã không còn phù hợp do: + Trước đây lượng kiến thức của nhân loại còn ít nên người thầy có thể có lượng kiến thức hợp lý trong lĩnh vực giảng dạy của mình để truyền đạt cho người học. Tuy nhiên lượng kiến thức nhân loại tăng với mức độ chóng mặt nên người thầy không thể nắm bắt hết khối lượng kiến thức quá nhiều. Mặt khác kiến thức thay đổi nhanh chóng nên kiến thức mà người thầy truyền đạt nhanh chóng bị lạc hậu. + Với sự thay đổi của khoa học công nghệ nên thông tin đã trở nên sẵn có từ nhiều nguồn khác nhau, người học có thể Đổi mới phương pháp dạy học: Có thể nói ngay rằng khái niệm phương pháp dạy học bị chi phối bởi quan niệm dạy và học. Nếu quan niệm dạy học là truyền thụ và thu nhận kiến thức thì phương pháp dạy học là cách thức truyền đạt và thu nhận kiến thức. Phương pháp giảng dạy có nhiều khái niệm khác nhau nhưng nhìn chung có các dấu hiệu đặc trưng sau đây: Nó phản ảnh sự vận động của quá trình nhận thức của học sinh nhằm đạt được mục đích dạy học Phản ảnh sự vận động của nội dung và sự chiếm lĩnh nội dung dạy học Phản ảnh cách thức trao đổi thông tin trong quá trình dạy học Phản ảnh cách thức điều khiển, chỉ đạo, tổ chức hoạt động nhận thức theo một quy trình nhất định Khi nói đến PPDH thuộc loại sư phạm tích cực hay không tích cực người ta nói đến mức độ cộng tác hay tương tác giữa người học và người dạy. Theo Jean Vial, hoạt động dạy học chủ yêu quyết định bởi 3 yếu tố tạo thành 3 đỉnh của một tam giác, 3 yếu tố đó là: Nội dung dạy học (khách thể) Người dạy (tác nhân) Người học (chủ thể) Ba yếu tố này có các cấp độ khác nhau và sự tương tác của chúng ở từng cấp độ sẽ tương ứng với phương pháp dạy học tương ứng. Có thể sơ đồ hóa tam giác dạy học đó như sau: Tương ứng với N1, G1, H1 sẽ là PP1; Tương ứng với N2, G2, H2 sẽ là PP2; Tương ứng với N3, G3, H3 sẽ là PP3 N1 được ký hiệu khi nội dung dạy học là lặp lại, cứng nhắc; G1 được ký hiệu vai trò áp đảo của giáo viên; H1 được ký hiệu cho việc người học chỉ biết thuộc lòng những điều giáo viên truyền đạt. Tương ứng với 3 yếu tố đó sẽ là PP1 tức là ứng với các phương pháp dạy học thuộc loại phương pháp giáo điều N2 được ký hiệu cho nội dung dạy học có tính chất ghi nhớ, tái hiện lại “tầm chương, trích cú”; G2 được ký hiệu cho mức độ giáo viên chỉ thực hiện chức năng truyền đạt một chiều những điều sách vở; H2 người học luôn trong trạng thái thụ động. Tương ứng với PP2 là phương pháp mà loài người từ thời xa xưa mà ngày nay người ta gọi nó thuộc loại “cổ truyền” N3 dạy học với nội dung tái tạo; H3, G3 ký hiệu cho mức độ người giáo viên biết tổ chức quá trình nhận thức cho người học và làm tốtvai trò trọng tài cố vấn của mình; H3 được ký hiệu cho mức độ người học tích cực, chủ động lĩnh hội và có thể tái tạo được nội dung dạy học. PP3 được gọi là phương pháp sư phạm tích cực. PP sư phạm tích cực thỏa mãn 3 yếu tố: + Người dạy không chỉ làm tốt chức năng truyền đạt những cái mà người học cần mà còn biết tổ chức quá trình nhận thức cho người học để người học có thể tích cực chủ động chiếm lĩnh nội dung học tập + Người học phải có tâm thể tích cực chủ động biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo + Nội dung dạy học không chỉ có kiến thức mà bao hàm cả phương pháp nhận thức kiến thức đó Hiện nay, khi quan niệm về dạy học đã thay đổi theo hướng là quá trình trợ giúp người học chiếm lĩnh nội dung thì phương pháp dạy học gắn liền với qui trình, cách thức tổ chức quá trình nhận thức cho người học, tức là vai trò của người học được nâng cao hơn. Phương pháp giảng dạy cần phải đổi mới theo hướng phương pháp sư phạm tích cực. Các phương pháp dạy học tích cực: + Vấn đáp tìm tòi + Dạy học đặt và giải quyết vấn đề + Dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ + Dạy học theo lý thuyết kiến tạo + Dạy học theo cách tổng kết thực tiễn, sử dụng kết quả nghiên cứu khoa học + Một số phương pháp khác: trò chơi, đóng vai, mô phỏng, động não, trao đổi nhóm, bể cá, kim tự tháp, tranh luận, nghiên cứu trường hợp... Điều 14: Quản lý nhà nước về giáo dục Nhà nước thống nhất quản lý hệ thống giáo dục quốc dân về mục tiêu, chương trình, nội dung, kế hoạch giáo dục, tiêu chuẩn nhà giáo, quy chế thi cứ, hệ thống văn bằng, chứng chỉ, tập trung quản lý chất lượng giáo dục, thực hiện phân công, phân cấp quản lý giáo dục, tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của cơ sở giáo dục. Điều 99: Nội dung quản lý nhà nước về giáo dục Nội dung quản lý nhà nước về giáo dục bao gồm: Xây dựng và chỉ đạo thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển giáo dục Ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục, ban hành điều lệ nhà trường, ban hành quy định về tổ chức và hoạt động của cơ sở giáo dục khác; Quy định mục tiêu, chương trình, nội dung giáo dục, tiêu chuẩn nhà giáo, tiêu chuẩn cơ sở vật chất và thiết bị trường học, việc biên soạn, xuất bản, in và phát hành sách giáo khoa, giáo trình, quy chế thi cử và cấp văn bằng, chứng chi; Tổ chức, quản lý việc bảo đảm chất lượng giáo dục và kiểm định chất lượng giáo dục Thực hiện công tác thống kê, thông tin về tổ chức và hoạt động giáo dục Tổ chức bộ máy quản lý giáo dục Tổ chức, chỉ đạo việc đào tạo, bồi dưỡng, quản lý nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực để phát triển sự nghiệp giáo dục Tổ chức, quản lý công tác nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ trong lĩnh vực giáo dục Tổ chức, quản lý công tác hợp tác quốc tế về giáo dục Quy định việc tặng danh hiệu vinh dự cho người có nhiều công lao đối với sự nghiệp giáo dục Thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về giáo dục, giải quyết khiếu nại , tố cáo và xử lý các hành vi vi phạmvề pháp luật. Điều 100. Cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về giáo dục Chính phủ trình Quốc hội trước khi quyết định những chủ trương lớn có ảnh hưởng đến quyền và nghĩa vụ học tập của công dân trong phạm vi cả nước, những chủ trương về cải cách nội dung chương trình của một cấp học; hằng năm báo cáo Quốc hội về hoạt động giáo dục và việc thực hiện ngân sách giáo dục Bộ Giáo dục và Đào tạo chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục Bộ, cơ quan ngang bộ phối hợp với Bộ giáo dục và Đào tạo thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục theo thẩm quyền UBND các cấp thực hiện quản lý nhà nước về giáo dục theo sự phân công của Chính phủ và có trách nhiệm đảm bảo các điều kiện về đội ngũ nhà giáo, tài chính, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của các trường công lập thuộc phạm vi quản lý, đáp ứng yêu cầu mở rộng quy mô, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục tại địa phương.