Báo cáo Tổng hợp này tại Vụ đầu tư nước ngoài

II. §Çu t­ n­íc ngoµi trong mét sè ngµnh, lÜnh vùc chñ yÕu C¬ cÊu vèn §TNN thay ®æi phï hîp h¬n víi yªu cÇu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt n­íc theo h­íng CNH-H§H. NÕu trong nh÷ng n¨m ®Çu, ngoµi dÇu khÝ, vèn §TNN tËp trung nhiÒu vµo lÜnh vùc x©y dùng kh¸ch s¹n, v¨n phßng cho thuª ... th× nh÷ng n¨m 1996-2000 nguån vèn nµy chñ yÕu tËp trung vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt víi c¬ cÊu ngµnh nghÒ ®­îc ®iÒu chØnh hîp lý h¬n, h­íng m¹nh vµo s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, chÕ biÕn, sö dông hiÖu qu¶ tµi nguyªn vµ sö dông nhiÒu lao ®éng: + Nguån vèn §TNN chñ yÕu tËp trung trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng víi sè vèn ®¨ng ký tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000 ®¹t 20,8 tû USD; trong ®ã thêi kú 1996-2000 ®¹t 11,6 tû USD, t¨ng 30% so víi 5 n¨m tr­íc víi tØ träng vèn trong tæng nguån vèn §TNN kh«ng ngõng t¨ng lªn, tõ 41,5% giai ®o¹n 1988-1990, lªn 52,7% giai ®o¹n 1991-1995 vµ 55,8% giai ®o¹n 1996-2000. Vèn thùc hiÖn trong lÜnh vùc nµy còng ®¹t tØ lÖ cao nhÊt so víi c¸c lÜnh vùc kh¸c vµ tØ träng t¨ng dÇn tõ 46% thêi kú 1988-1990 lªn 56% thêi kú 1991-1995 vµ t¨ng lªn 73% thêi kú 1996-2000. + §TNN trong lÜnh vùc dÞch vô tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000 ®¹t 16,3 tû USD, trong ®ã, thêi kú 1996-2000, ®¹t trªn 8,7 tû USD, tuy vÉn duy tr× tû träng kho¶ng 42% trong tæng vèn ®¨ng ký nh­ thêi kú 1991-1995 nh­ng c¬ cÊu cã sù chuyÓn dÞch râ rÖt. §TNN vÒ kh¸ch s¹n du lÞch, dÞch vô, v¨n phßng cho thuª gi¶m m¹nh (vèn ®¨ng ký thêi kú 1996-2000 chØ ®¹t 2,8 tû USD, gi¶m 52% so víi 5 n¨m tr­íc), trong khi c¸c dù ¸n x©y dùng h¹ tÇng kinh tÕ kü thuËt nh­ b­u chÝnh viÔn th«ng, dÞch vô c«ng nghiÖp, dÞch vô kü thuËt, gi¸o dôc, y tÕ t¨ng m¹nh (gÊp 2,4 lÇn 5 n¨m tr­íc). (Nguån: B¸o c¸o t×nh h×nh §TTTNN tr×nh ChÝnh phñ sè 40/BKH-§TNN cña Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­) IV. §Çu t­ n­íc ngoµi theo h×nh thøc ®Çu t­ 1. H×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh Víi 1035 dù ¸n cßn hiÖu lùc, vèn ®¨ng ký kho¶ng 21,5 tû USD, doanh nghiÖp liªn doanh lµ h×nh thøc §TNN chñ yÕu, chiÕm 40% sè dù ¸n dù ¸n vµ 59% vèn ®Çu t­. Quy m« b×nh qu©n mçi dù ¸n 20,7 triÖu USD, trong ®ã cã nh÷ng dù ¸n vèn ®Çu t­ tíi hµng tû USD nh­ Liªn doanh Nhµ m¸y läc dÇu Vietross t¹i Qu¶ng Ng·i (1,3 tû USD). §Õn hÕt n¨m 2000, sè vèn ®· thùc hiÖn cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®¹t h¬n 9,7 tû USD, t¹o ra h¬n 140.000 viÖc lµm. XuÊt ph¸t tõ ®Þnh h­íng thu hót ®Çu t­ cña Nhµ n­íc, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp lín, ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ quan träng nh­ dÇu khÝ, s¶n xuÊt xi m¨ng, s¾t thÐp, ph©n bãn, ho¸ chÊt, l¾p r¸p « t«, xe m¸y, ®iÖn tö... ®Òu lµ doanh nghiÖp liªn doanh. C¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®· gãp phÇn vùc dËy nhiÒu ngµnh c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam (bÞ suy tho¸i do thiÕu vèn, thiÕu vËt t­, c«ng nghÖ l¹c hËu, mÊt thÞ tr­êng khi Liªn x« vµ §«ng ¢u tan r·), cung cÊp nhiÒu s¶n phÈm quan träng cho nÒn kinh tÕ mµ tr­íc ®©y vÉn ph¶i nhËp khÈu. §éi ngò c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé kü thuËt cña ViÖt Nam lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ®· tr­ëng thµnh nhanh chãng vÒ mäi mÆt, tiÕp thu ®­îc c«ng nghÖ míi, kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm qu¶n lý cña n­íc ngoµi. (Nguån: Tµi liÖu ®· dÉn) Bªn c¹nh nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ nªu trªn, ®Çu t­ theo h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh t¹i ViÖt Nam cßn béc lé nh÷ng h¹n chÕ: - Kh¶ n¨ng gãp vèn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam rÊt thÊp, b×nh qu©n chØ chiÕm ch­a ®Çy 30% vèn ph¸p ®Þnh vµ b»ng kho¶ng 10% vèn ®Çu t­ cña c¸c liªn doanh; vèn gãp chñ yÕu b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. Víi c¬ chÕ doanh nghiÖp ViÖt Nam gãp vèn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt, Nhµ n­íc cho doanh nghiÖp ViÖt Nam nhËn nî (tr­íc ®©y) vµ ghi vèn (hiÖn nay), nh­ng khi doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a ®­îc chia l·i hoÆc liªn doanh thua lç th× Nhµ n­íc kh«ng thu ®­îc tiÒn cho thuª ®Êt ®Ó gãp vèn; trong khi ®ã, nÕu cho doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi thuª ®Êt, th× Nhµ n­íc thu ®­îc ngay tiÒn cho thuª ®Êt. Ngoµi ra, víi c¬ chÕ hiÖn nay, doanh nghiÖp nµo cã quyÒn sö dông ®Êt th× doanh nghiÖp ®ã cã thÓ liªn doanh víi n­íc ngoµi thËm chÝ trong nh÷ng ngµnh nghÒ chuyªn m«n kh«ng phï hîp víi chøc n¨ng, së tr­êng kinh doanh cña Bªn ViÖt Nam. - Mét trong nh÷ng môc tiªu cña viÖc liªn doanh lµ ®­a c¸n bé ViÖt Nam vµo tham gia qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp nh»m b¶o ®¶m lîi Ých cña doanh nghiÖp ViÖt Nam, cña Nhµ n­íc, tiÕp thu kinh nghiÖm qu¶n lý. Tuy nhiªn, mét bé phËn c¸n bé cña ta ch­a ®ñ n¨ng lùc chuyªn m«n, tr×nh ®é ngo¹i ng÷, phÈm chÊt chÝnh trÞ, nªn kh«ng ph¸t huy ®­îc t¸c dông ®¹i diÖn cho phÝa ViÖt Nam; hoÆc chÊp nhËn "lµm thuª" cho n­íc ngoµi ®Ó h­ëng l­¬ng cao, lo thu vÐn lîi Ých c¸ nh©n, thô ®éng theo sù ®iÒu hµnh cña Bªn n­íc ngoµi, kh«ng d¸m ®Êu tranh b¶o vÖ lîi Ých chung cña ViÖt Nam, thËm chÝ ®øng vÒ phÝa lîi Ých cña bªn n­íc ngoµi. - Tuy kh«ng phæ biÕn, nh­ng vÉn cßn hiÖn t­îng mét sè ®èi t¸c n­íc ngoµi trong liªn doanh ( nhÊt lµ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi mµ c«ng ty mÑ cña hä lµ bªn cung cÊp thiÕt bÞ, nguyªn liÖu, bao tiªu s¶n phÈm) ®· khai vèng c¸c chi phÝ ®Çu t­, n©ng gi¸ thiÕt bÞ, m¸y mãc gãp vèn vµ nguyªn liÖu ®Çu vµo, h¹ gi¸ ®Çu ra th«ng qua chuyÓn gi¸ víi c«ng ty mÑ ®Ó thu lîi nhuËn tõ bªn ngoµi ngay tõ ®Çu, h¹ch to¸n lç cho liªn doanh mµ bªn ViÖt Nam trong liªn doanh kh«ng cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t ®­îc. Ngoµi ra, nhiÒu ®èi t¸c cã môc tiªu l©u dµi lµ chiÕm lÜnh thÞ phÇn ë ViÖt Nam, nªn hä thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn m¹i, tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o víi chi phÝ lín vµ gi¸ b¸n thÊp nh»m c¹nh tranh, thËm chÝ chÊp nhËn lç nh÷ng n¨m ®Çu. Trong khi ®ã, ta ch­a cã luËt chèng ®éc quyÒn, chèng b¸n ph¸ gi¸ nh»m ®¶m b¶o m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh. Gi÷a c¸c Bªn liªn doanh n¶y sinh hµng lo¹t bÊt ®ång vÒ chiÕn l­îc kinh doanh, ph­¬ng thøc qu¶n lý ®iÒu hµnh doanh nghiÖp, tµi chÝnh, quyÕt to¸n c«ng tr×nh... dÉn ®Õn t×nh tr¹ng m©u thuÉn diÔn ra kh¸ phæ biÕn, ¶nh h­ëng ®Õn viÖc triÓn khai dù ¸n, vµ lµ nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn sù ®æ vì cña nhiÒu dù ¸n. Nh÷ng h¹n chÕ nªu trªn mét phÇn ph¸t sinh tõ c¸ch nh×n nhËn kh¸c nhau vÒ c¸c h×nh thøc §TNN ë ViÖt Nam. Trong nh÷ng n¨m ®Çu hîp t¸c ®Çu t­ víi n­íc ngoµi, do quan niÖm h×nh thøc doanh nghiÖp liªn doanh cã nhiÒu lîi thÕ h¬n cho phÝa ViÖt Nam, chóng ta chñ tr­¬ng h­íng nhµ §TNN ®Çu t­ theo h×nh thøc nµy kÌm theo mét sè chÝnh s¸ch ­u ®·i h¬n h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi, nh­ng l¹i rµng buéc nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c ®èi t¸c ViÖt Nam trong doanh nghiÖp liªn doanh. Trong nhiÒu tr­êng hîp, nhµ §TNN cßn bÞ ¸p ®Æt vÒ ®èi t¸c ViÖt Nam, tû lÖ gãp vèn, ®Þa ®iÓm ®Çu t­, chÞu sù can thiÖp qu¸ s©u cña c¸c c¬ quan qu¶n lý cÊp trªn cña ®èi t¸c ViÖt Nam vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, do nhiÒu lý do kh¸c nhau, liªn doanh kh«ng ph¶i lµ h×nh thøc cã ­u viÖt næi tréi trong viÖc b¶o vÖ lîi Ých kinh tÕ cña phi¸ ViÖt Nam so víi c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c. NhiÒu tr­êng hîp doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó tham gia liªn doanh, nªn sau mét thêi gian triÓn khai dù ¸n, dï kh«ng mong muèn còng ®· buéc ph¶i ®øng tr­íc hai sù lùa chän, hoÆc gi¶i thÓ, hoÆc ph¶i chuyÓn nh­îng vèn gãp cho ®èi t¸c n­ãc ngoµi. Tû lÖ ®æ vì cña c¸c dù ¸n liªn doanh kh¸ cao. (Kho¶ng 28% vÒ sè dù ¸n vµ 17% vÒ vèn ®Çu t­). 2. H×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi Víi 1.459 dù ¸n cßn hiÖu lùc vµ tæng vèn ®¨ng ký 10,7 tû USD, h×nh thøc doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi tuy chiÕm 55,5% sè dù ¸n nh­ng sè vèn ®¨ng ký chØ chiÕm 29,4%. §Çu t­ theo h×nh thøc nµy cã chiÒu h­íng gia t¨ng. Xu h­íng nµy mét mÆt lµ do nh÷ng n¨m gÇn ®©y ta chñ tr­¬ng cho phÐp nhµ §TNN chñ ®éng lùa chän h×nh thøc, ®Þa ®iÓm, ®èi t¸c ®Çu t­ (trõ lÜnh vùc ®Çu t­ cã ®iÒu kiÖn), cho doanh nghiÖp 100% vèn §TNN ®­îc h­ëng ­u ®·i nh­ doanh nghiÖp liªn doanh; mÆt kh¸c cßn do thêi gian qua ta ph¸t triÓn m¹nh c¸c khu c«ng nghiÖp, mµ ë ®ã h×nh thøc §TNN chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi (chiÕm 85% sè dù ¸n ®­îc cÊp phÐp trong c¸c KCN). Tuy nhiªn tû träng vÒ vèn ®¨ng ký cña h×nh thøc ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi trong tæng vèn ®¨ng ký (chiÕm 29,4%) vÉn nhá h¬n nhiÒu so víi h×nh thøc liªn doanh (chiÕm 59% tæng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký). Quy m« vèn b×nh qu©n mçi dù ¸n còng nhá h¬n, chØ kho¶ng 7.3 triÖu USD (liªn doanh lµ 20,7 triÖu USD). Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi tËp trung chñ yÕu vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu nh­ dÖt may, giµy dÐp, hµng tiªu dïng, c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ sè vèn ®· thùc hiÖn ®Õn hÕt n¨m 2000 ®¹t 5,3 tû USD, t¹o ra 200.000 viÖc lµm. Nh×n chung tèc ®é triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n cña c¸c doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi nhanh h¬n c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Tû lÖ c¸c dù ¸n bÞ thÊt b¹i thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c. (Tû lÖ gi¶i thÓ tr­íc thêi h¹n chØ chiÕm 7,1% vÒ sè dù ¸n vµ 11,7 % vÒ vèn ®Çu t­). (Nguån: Tµi liÖu ®· dÉn) §èi víi h×nh thøc ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi, nhµ ®Çu t­ ®­îc chñ ®éng h¬n trong lùa chän ®Þa ®iÓm thùc hiÖn dù ¸n, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt - kinh doanh. NhiÒu doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi thùc chÊt lµ c¸c chi nh¸nh, c¸c c«ng ty con trong m¹ng l­íi toµn cÇu cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia, nªn cã nhiÒu thuËn lîi trong tiÕp cËn thÞ tr­êng thÕ giíi... NhiÒu tËp ®oµn cã chiÕn l­îc ®Þa ph­¬ng ho¸ nh©n viªn qu¶n lý ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ. Ngoµi mét sè Ýt vÞ trÝ chñ chèt do ng­êi n­íc ngoµi n¾m gi÷, hä cã chñ tr­¬ng ®µo t¹o, sö dông ng­êi ViÖt Nam qu¶n lý, ®iÒu hµnh doanh nghiÖp. Nh­ vËy, ®Çu t­ theo h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi vÉn t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thu hót vèn, häc tËp kinh nghiÖm qu¶n lý, tiÕp thu c«ng nghÖ tiªn tiÕn, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, tiÕp cËn thÞ tr­êng thÕ giíi. XÐt mét c¸ch tæng thÓ, lîi Ých cña phÝa ViÖt Nam vÉn b¶o ®¶m trong tr­êng hîp cho ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, v× toµn bé qu¸ tr×nh kinh doanh do nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chi phèi, nªn cÇn cã c¸c quy ®Þnh ng¨n ngõa hä kh«ng trung thùc trong b¸o c¸o tµi chÝnh, gian lËn th­¬ng m¹i, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, chÌn Ðp c¸c doanh nghiÖp trong n­íc... 3. H×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (H§HTKD) H×nh thøc H§HTKD chñ yÕu ¸p dông trong lÜnh vùc th¨m dß, khai th¸c dÇu khÝ (hai bªn cïng tiÕn hµnh, bªn n­íc ngoµi bá vèn t×m kiÕm, th¨m dß; nÕu cã ph¸t hiÖn th­¬ng m¹i th× chia cho bªn ViÖt Nam theo c¸c tû lÖ quy ®Þnh); c¸c dù ¸n liªn l¹c ®iÖn tho¹i néi h¹t, viÔn th«ng, in Ên vµ ph¸t hµnh b¸o chÝ. (Bªn n­íc ngoµi chØ ®Çu t­ vèn vµ thiÕt bÞ, cßn Bªn ViÖt Nam n¾m toµn quyÒn qu¶n lý, ®iÒu hµnh dù ¸n). TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2000 cã 130 dù ¸n theo h×nh thøc H§HTKD cßn ho¹t ®éng, tæng vèn ®Çu t­ 3,8 tû USD (chiÕm 5% sè dù ¸n ®ang ho¹t ®éng vµ 10,5% vèn ®Çu t­). H×nh thøc ®Çu t­ nµy ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ph¸t triÓn, hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh dÇu khÝ, ngµnh b­u chÝnh-viÔn th«ng ViÖt Nam, ®ång thêi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam tiÕn hµnh th¨m dß ®¸nh gi¸ trªn diÖn tÝch réng nguån tµi nguyªn dÇu khÝ. Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh khi triÓn khai theo h×nh thøc H§HTKD hiÖn nay lµ: - §èi t¸c n­íc ngoµi bÞ coi lµ kh«ng th­êng tró t¹i ViÖt Nam nªn kh«ng cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, do vËy, kh«ng ®­îc ®øng tªn ký hîp ®ång thuª nhµ, thuª lao ®éng ®Þa ph­¬ng; kh«ng ®­îc vay tiÒn ViÖt Nam... (GÇn ®©y, víi LuËt söa ®æi,bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt §TNN, quy ®Þnh nµy cã ®­îc thay ®æi Ýt nhiÒu). - Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n, nhÊt lµ ®èi lÜnh vùc b­u chÝnh viÔn th«ng, do kh«ng ®­îc quyÒn tham gia ®iÒu hµnh, qu¶n lý dù ¸n lµm cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ngµy cµng tá ra Ýt quan t©m ®Õn h×nh thøc nµy. VÒ mÆt ph¸p lý, ®©y lµ mét h×nh thøc hîp t¸c t­¬ng ®èi láng lÎo, chØ phï hîp víi viÖc thùc hiÖn mét môc tiªu cô thÓ trong mét thêi h¹n ng¾n, nªn nhiÒu tr­êng hîp tranh chÊp gi÷a c¸c bªn hîp doanh ®· x¶y ra mµ kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt døt ®iÓm. - Tû lÖ dù ¸n bÞ gi¶i thÓ tr­íc thêi h¹n kh¸ cao, chiÕm 26,6% vÒ sè dù ¸n vµ 16,3% vÒ vèn ®¨ng ký ®· cÊp phÐp. (Nguån: Tµi liÖu ®· dÉn) 4. §Çu t­ theo ph­¬ng thøc BOT TÝnh ®Õn nay, ®· cÊp GP§T cho 5 dù ¸n BOT, trong ®ã cã 3 dù ¸n BOT cung cÊp n­íc s¹ch cho thµnh phè Hå ChÝ Minh (B×nh An - 100.000 m3/ngµy, Thñ §øc- 300.000 m3/ngµy, Sµi Gßn II - 300.000 m3/ngµy), 1 dù ¸n s¶n xuÊt ®iÖn (Wartsila - 120 MW), 1 dù ¸n C¶ng Quèc tÕ Vòng Tµu (®· rót GiÊy phÐp ®Çu t­). Nh×n chung, do nhiÒu nguyªn nh©n, h×nh thøc ®Çu t­ nµy ch­a thµnh c«ng, ch­a më réng ®­îc, mét sè dù ¸n ®· cÊp phÐp còng rÊt khã triÓn khai thùc hiÖn. (Nguån: Tµi liÖu ®· dÉn) Qua thùc tÕ cÊp GP§T vµ qu¶n lý c¸c dù ¸n BOT, b­íc ®Çu cho thÊy: - Dù ¸n BOT lµ dù ¸n thùc hiÖn Hîp ®ång ký gi÷a Nhµ §TNN vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Ó x©y dùng vµ vËn hµnh mét dù ¸n nh»m ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu cÊp b¸ch vÒ mét s¶n phÈm nhÊt ®Þnh ®Ó b¶o ®¶m s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. Tuy nhiªn, do ®a sè c¸c dù ¸n BOT cã ph¹m vi ¸p dông kh«ng réng, ®iÒu kiÖn thùc hiÖn phøc t¹p nªn th­êng mÊt nhiÒu thêi gian ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng thñ tôc ban ®Çu nh­ hoµn chØnh viÖc ®µm ph¸n, ký kÕt Hîp ®ång BOT, Hîp ®ång mua b¸n s¶n phÈm, thu xÕp ph­¬ng ¸n tµi chÝnh, c¸c tháa thuËn vÒ viÖc chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ, gi¶i phãng mÆt b»ng, trong khi ®©y lµ ph­¬ng thøc ®Çu t­ míi, kinh nghiÖm cña ta ch­a nhiÒu. Khã kh¨n lín nhÊt lµ viÖc ®µm ph¸n tho¶ thuËn vÒ gi¸ ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña c¸c dù ¸n trong khi bªn cung cÊp vµ bªn mua ®Òu muèn duy tr× gi¸ ®éc quyÒn cña m×nh. V× vËy trong nhiÒu tr­êng hîp c¸c dù ¸n nµy kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ tiÕn ®é, mét sè dù ¸n do thêi gian ®µm ph¸n kÐo qu¸ dµi nªn ®· kh«ng cßn cã ý nghÜa thêi sù n÷a. - CÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh, m« h×nh ®Çu t­ theo h×nh thøc BOT ®· ®­îc mét sè n­íc ¸p dông thµnh c«ng vµ còng phï hîp víi bèi c¶nh cô thÓ cña ViÖt nam trong ®iÒu kiÖn thiÕu vèn, muèn ®­a dù ¸n nhanh ®i vµo ho¹t ®éng ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu cÊp b¸ch vÒ mét lo¹i hµng ho¸, dÞch vô mµ Nhµ n­íc l¹i kiÓm so¸t, khèng chÕ ®­îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, kÕt thóc hîp ®ång BOT ®­îc nhËn tµi s¶n chuyÓn giao kh«ng båi hoµn cña Nhµ ®Çu t­. Tuy vËy, ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶, cÇn tiÕp tôc bæ sung, hoµn thiÖn luËt ph¸p ®Ó c¸c c¸c Bªn tham gia Hîp ®ång vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý thùc hiÖn ®óng tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña m×nh, kh«ng mÊt nhiÒu thêi gian ®iÒu chØnh vµ xin phÐp. VÒ chñ tr­¬ng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c¸c dù ¸n BOT cÇn ph¶i râ rµng vµ cô thÓ h¬n (cã danh môc dù ¸n cô thÓ gäi vèn theo h×nh thøc BOT). V. §Çu t­ n­íc ngoµi theo ®èi t¸c ®Çu t­ §Õn nay, ®· cã 70 n­íc vµ vïng l·nh thæ cã dù ¸n §TNN t¹i ViÖt nam. Trong tæng sè vèn §TNN ®¨ng ký cÊp míi USD th× c¸c n­íc khu vùc Ch©u ¸ chiÕm 63,2% (nÕu kÓ c¶ «xtr©ylia vµ Newzealand lµ 66,1%); Ch©u ©u chiÕm 20,4%; Ch©u Mü chiÕm 13,4%. (Nguån: Tµi liÖu ®· dÉn). Sè liÖu thèng kª theo ®èi t¸c §TNN hiÖn nay c¨n cø vµo ®Þa ®iÓm ®¨ng ký cña doanh nghiÖp §TNN tr­íc khi xin phÐp ®Çu t­ vµo ViÖt nam. Ph­¬ng ph¸p nµy tuy cã phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, nh­ng mang tÝnh t­¬ng ®èi, ch­a ph¶n ¸nh s¸t thùc dßng vèn §TNN cña c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam v× cã nh÷ng doanh nghiÖp xuÊt xø ë mét n­íc nh­ng l¹i thµnh lËp c«ng ty con ë mét quèc ®¶o (cã ®iÒu kiÖn dÔ dµng vÒ thñ tôc thµnh lËp vµ ­u ®·i vÒ thuÕ) ®Ó ®Çu t­ vµo ViÖt Nam hoÆc cã nhiÒu tËp ®oµn lín th«ng qua c¸c chi nh¸nh vµ c«ng ty con ë n­íc kh¸c tiÕn hµnh ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. VÝ dô: c¸c C«ng ty P&G, Cocacola (Mü), Unilever (Anh) ®Òu th«ng qua c¸c c«ng ty con ®¨ng ký ë Singapore ®Çu t­ vµo ViÖt Nam; c¸c tËp ®oµn ABB (Thuþ ®iÓn), HSBC Holdings (Anh), Keppel (Singapore) ®Çu t­ vµo ViÖt Nam th«ng qua c¸c chi nh¸nh t¹i Hång K«ng... Nãi chung, trong sè c¸c ®èi t¸c ®Çu t­ vµo ViÖt Nam th× c¸c nhµ ®Çu t­ §«ng ¸ lu«n dÉn ®Çu vÒ vèn ®¨ng ký, kho¶ng trªn 12 tû USD, chiÕm 30%, tiÕp ®ã lµ c¸c ®èi t¸c ASEAN, chiÕm 22% vµ Ch©u ¢u chiÕm 20%. (Nguån: Tµi liÖu ®· dÉn). §¸ng chó ý nhÊt lµ c¸c dù ¸n cña c¸c nhµ ®Çu t­ Ch©u ¢u th­êng c«ng cã quy m« lín, vèn b×nh qu©n 1 dù ¸n kho¶ng 18 triÖu USD, cao h¬n 50% so víi c¸c ®èi t¸c Ch©u ¸, vµ cao h¬n 20% so víi c¸c ®èi t¸c Ch©u Mü. VÒ mÆt c«ng nghÖ, c¸c ®èi t¸c Ch©u ¢u th­êng ®­a vµo ViÖt Nam c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®¶m b¶o s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ nh­ng còng v× vËy mµ sè l­îng lao ®éng ®­îc sö dông kh«ng nhiÒu. B×nh qu©n 1 dù ¸n cña c¸c ®èi t¸c Ch©u ¢u t¹o ra trªn 100 chç lµm viÖc so víi 150 chç lµm viÖc b×nh qu©n 1 dù ¸n cña c¸c ®èi t¸c Ch©u ¸. C¸c quèc gia Ch©u ¢u nh­ Ph¸p, Nga, Anh, Hµ Lan lu«n cã mÆt trong 10 nhµ ®Çu t­ hµng ®Çu vµo ViÖt Nam. - Thêi kú 1996-2000, §TNN cña Ch©u ¢u ®· t¨ng c¶ vÒ sè dù ¸n vµ quy m«, sè dù ¸n t¨ng 52% vµ sè vèn ®¨ng ký t¨ng 65%. TØ träng ®Çu t­ cña c¸c n­íc Ch©u ¢u trong tæng vèn §TNN thu hót ®· t¨ng tõ 17,3% giai ®o¹n 1991-1995 lªn gÇn 22% giai ®o¹n 1996-2000. - C¸c ®èi t¸c Ch©u ¢u tËp trung vèn ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh khai th¸c, chÕ biÕn dÇu khÝ, viÔn th«ng, c«ng nghiÖp d­îc, c¬ khÝ chÕ t¹o, trong ®ã riªng hai lÜnh vùc dÇu khÝ vµ viÔn th«ng ®· chiÕm tíi 42% tæng vèn ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty Ch©u ¢u. Trong lÜnh vùc dÇu khÝ, c¸c tËp ®oµn dÇu khÝ lín nh­ BP, Shell, Total, Statoil, Fina, Elf ... ®Òu ®· cã mÆt t¹i ViÖt Nam tõ rÊt sím, thËm chÝ tõ tr­íc khi triÓn khai thùc hiÖn LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c tËp ®oµn viÔn th«ng lín nh­ France Telecom, Motorola, Comvik, Alcatel.. còng ®· ®Òu cã mÆt t¹i ViÖt Nam. LÜnh vùc n«ng l©m nghiÖp còng ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ Ch©u ¢u quan t©m. Nh÷ng dù ¸n lín trong lÜnh vùc nµy nh­ Nhµ m¸y ®­êng NghÖ An Tate&Lyte, ®­êng Bourbon, chÕ biÕn s÷a Foremost, NestlÐ.... ®· t¹o thu nhËp vµ viÖc lµm cho hµng chôc ngh×n lao ®éng n«ng nghiÖp, gãp phÇn thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ®Þa ph­¬ng ViÖt Nam theo h­íng c«ng nghiÖp hãa n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. (Nguån: Tµi liÖu ®· dÉn) Tãm l¹i, víi t×nh h×nh trªn, §TTTNN ë ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to lín cho nÒn kinh tÕ - x· héi ViÖt Nam trong sù nghiÖp CNH, H§H ®Êt n­íc, tuy nhiªn, ho¹t ®éng nµy còng ®· béc lé mét sè nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ. PhÇn III §¸nh gi¸ ho¹t ®éng §TTTNN t¹i ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2002 vµ gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­ trong giai ®o¹n 2003-2005 I. §¸nh gi¸ ho¹t ®éng §TTTNN t¹i ViÖt Nam giai ®o¹n 1996-2002 1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc §TNN trong h¬n 15 n¨m qua ®· ®¸p øng vÒ c¬ b¶n nh÷ng môc tiªu ®Ò ra, t¹o dùng nh÷ng c¬ së ban ®Çu quan träng cho sù nghiÖp míi mÎ vµ khã kh¨n nµy vµ ®ãng gãp quan träng vµo thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi. 1.1. Chñ tr­¬ng thu hót vèn §TNN lµ ®óng ®¾n vµ kÞp thêi, ®· bæ sung nguån vèn quan träng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, gãp phÇn khai th¸c vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc trong n­íc, t¹o ra thÕ vµ lùc ph¸t triÓn míi cho nÒn kinh tÕ. Vèn §TNN thùc hiÖn t¨ng nhanh qua c¸c n¨m: Thêi kú 1988-1995 ®¹t trªn 7,15 tû USD chiÕm trªn 25% tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi; thêi kú 1996-2002 ®¹t trªn 17,476 tû USD chiÕm 24% tæng vèn ®Çu t­ x· héi vµ gÊp trªn 1,8 lÇn thêi kú 1988-1995; bæ sung nguån vèn quan träng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Tû lÖ vèn §TNN thùc hiÖn so víi GDP chung thêi kú 1996-2002 ®· ®¹t trªn 6%. Tû lÖ ®ãng gãp cña khu vùc §TNN trong GDP t¨ng dÇn qua c¸c n¨m: n¨m 1993 ®¹t 3,6%/n¨m ®Õn n¨m 1995 ®¹t 6,3%, n¨m 1998 ®¹t 10,1% vµ n¨m 2000 ®¹t 13,3%, n¨m 2001 lµ 13,9%. Thu ng©n s¸ch tõ khu vùc §TNN trong 7 n¨m 1996-2002 ®¹t gÇn 2,335 tû USD, gÊp 4,5 lÇn 8 n¨m tr­íc ®ã, b×nh qu©n chiÕm 6-7% nguån thu ng©n s¸ch (nÕu tÝnh c¶ thu tõ dÇu khÝ, tû lÖ nµy ®¹t gÇn 20%). 1.2. ViÖc t¨ng c­êng thu hót §TNN h­íng vÒ xuÊt khÈu ®· t¹o thuËn lîi cho viÖc tiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng quèc tÕ, n©ng cao n¨ng lùc xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Kim ng¹ch xuÊt khÈu (ch­a kÓ dÇu khÝ) cña khu vùc §TNN t¨ng nhanh: trong 5 n¨m 1991- 1995 ®¹t trªn 1,12 tû USD, thêi kú 1996-2002 ®¹t trªn 18,775 tû USD, t¨ng h¬n 15 lÇn so víi 8 n¨m tr­íc vµ chiÕm 23% kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc. Ngoµi ra, khu vùc §TNN ®· gãp phÇn më réng thÞ tr­êng trong n­íc; thóc ®Èy c¸c ho¹t ®éng dÞch vô ph¸t triÓn nhanh, ®Æc biÖt lµ kh¸ch s¹n, du lÞch, c¸c dÞch vô thu ngo¹i tÖ, dÞch vô t­ vÊn ph¸p lý, c«ng nghÖ; t¹o cÇu nèi cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc tham gia xuÊt khÈu t¹i chç hoÆc tiÕp cËn víi c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ. 1.3. ViÖc thu hót §TNN®· chó träng nhiÒu h¬n ®Õn chÊt l­îng, phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. NÕu §TNN nh÷ng n¨m ®Çu (ngoµi dÇu khÝ) tËp trung nhiÒu vµo lÜnh vùc kinh doanh bÊt ®éng s¶n (kh¸ch s¹n, v¨n phßng cho thuª...), th× trong thêi kú 1996-2002 tËp trung chñ yÕu vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt vËt chÊt víi c¬ cÊu ngµnh nghÒ hîp lý h¬n, h­íng vµo s¶n xuÊt, chÕ biÕn xuÊt khÈu, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng; trong ®ã, §TNN trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm 56% vèn ®¨ng ký vµ 73% vèn thùc hiÖn (so víi tû lÖ t­¬ng øng lµ 52,7% vµ 56% thêi kú 1991-1995). C¬ cÊu §TNN trong lÜnh vùc dÞch vô chuyÓn dÞch m¹nh, trong thêi kú 1996-2002, c¸c dù ¸n kinh doanh bÊt ®éng s¶n gi¶m 52%, trong khi c¸c dù ¸n x©y dùng h¹ tÇng kü thuËt (viÔn th«ng, dÞch vô kü thuËt) t¨ng 1,4 lÇn 8 n¨m tr­íc. 1.4. ViÖc thu hót §TNN ®· chó träng kÕt hîp c¸c dù ¸n c«ng nghÖ hiÖn ®¹i víi c¸c dù ¸n thu hót nhiÒu lao ®éng, tham gia ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. §Õn nay, khu vùc §TNN ®· thu hót trªn 35 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ hµng chôc v¹n lao ®éng gi¸n tiÕp kh¸c nh­ x©y dùng, cung øng dÞch vô.... Mét sè l­îng ®¸ng kÓ ng­êi lao ®éng ®· ®­îc ®µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý, tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ ®ñ søc thay thÕ chuyªn gia n­íc ngoµi. Qua hîp t¸c ®Çu t­, ng­êi lao ®éng ®­îc ®µo t¹o n©ng cao tay nghÒ, tiÕp thu kü n¨ng, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, rÌn luyÖn t¸c phong lao ®éng c«ng nghiÖp vµ thÝch øng dÇn víi c¬ chÕ lao ®éng míi. Quan hÖ lao ®éng trong doanh nghiÖp tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn. §éi ngò c¸n bé ViÖt Nam trong lÜnh vùc §TNN ngµy mét tr­ëng thµnh vµ tÝch luü ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm qu¶n lý. 1.5. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®a ph­¬ng ho¸ ho¹t ®éng §TNN ®· gãp phÇn më réng quan hÖ ®èi ngo¹i, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi. §Õn nay, ®· cã 70 n­íc vµ vïng l·nh thæ cã dù ¸n §TNN t¹i ViÖt Nam. ¦íc tÝnh trªn 80 c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs) n»m trong danh s¸ch 500 TNCs hµng ®Çu thÕ giíi cã tiÒm lùc m¹nh vÒ c«ng nghÖ vµ tµi chÝnh, ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp quan träng nh­ dÇu khÝ, viÔn th«ng, «t« xe m¸y, c«ng nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghÖ th«ng tin, ho¸ chÊt, vµo lÜnh vùc n­íc gi¶i kh¸t, ng©n hµng, b¶o hiÓm ... §TNN ®· gãp phÇn ph¸ thÕ bao v©y cÊm vËn, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i t¹o thuËn lîi cho ViÖt Nam gia nhËp ASEAN, ký HiÖp ®Þnh khung víi EU, b×nh th­êng ho¸ quan hÖ vµ ký HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Mü; t¨ng c­êng thÕ vµ lùc cña n­íc ta trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ. ChÝnh nh÷ng ®æi míi cña nÒn kinh tÕ nãi chung, vÒ m«i tr­êng kinh doanh trong lÜnh vùc §TNN nãi riªng nh÷ng n¨m qua còng gãp phÇn quan träng trong viÖc kh«i phôc vµ gia t¨ng nguån vèn ODA cho ViÖt Nam tõ n¨m 1993 ®Õn nay. 1.6. Cïng víi viÖc thu hót §TNN c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· ®­îc khuyÕn khÝch tõng b­íc tiÕn hµnh ®Çu t­ ra n­íc ngoµi ®Ó më réng thÞ tr­êng. §Õn nay, c¸c doanh nghiÖp n­íc ta ®· cã trªn 45 dù ¸n ®Çu t­ ra 12 n­íc vµ vïng l·nh thæ, víi sè vèn ®¨ng ký kho¶ng 38 triÖu USD, chñ yÕu trong c¸c lÜnh vùc chÕ biÕn thùc phÈm, th­¬ng m¹i-dÞch vô, x©y dùng. Tuy sè dù ¸n ch­a nhiÒu vµ quy m« cßn nhá, nh­ng ®©y lµ h­íng ®i ®óng, phï hîp víi xu h­íng chung, më ra kh¶ n¨ng ®Çu t­ vµo c¸c dù ¸n cã hiÖu qu¶ vÒ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, x©y dùng d©n dông, thñ c«ng mü nghÖ, dÇu khÝ,... t¹i Lµo, Campuchia, Liªn bang Nga, Hång K«ng, Singapore, Trung CËn §«ng. Th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi, c¸c doanh nghiÖp n­íc ta cã ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô vµ lao ®éng ra n­íc ngoµi. 1.7. Trong bèi c¶nh c¹nh tranh thu hót §TNN trªn thÕ giíi gia t¨ng vµ tr­íc ¶nh h­ëng tiªu cùc cña khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc, Quèc héi, ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p tÝch cùc c¶i thiÖn m«i tr­êng. Trong 5 n¨m qua, Quèc héi vµ ChÝnh phñ ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n luËt ph¸p, chÝnh s¸ch quan träng vÒ §TNN nh­: LuËt §TNN n¨m 1996, LuËt söa ®æi, bæ sung LuËt §TNN, vµ LuËt söa ®æi, bæ sung LuËt DÇu khÝ n¨m 2000; c¸c NghÞ ®Þnh h­íng dÉn thi hµnh LuËt §TNN cña ChÝnh phñ (nh­: NghÞ ®Þnh 12/CP, NghÞ ®Þnh 10/1998/N§-CP, NghÞ ®Þnh 24/2000/N§-CP, ChØ thÞ sè 11/1998/CT-TTg vµ QuyÕt ®Þnh sè 53/1999/Q§-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ) nh»m c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­. Nh÷ng chÝnh s¸ch tËp trung vµo th¸o gì khã kh¨n do t¸c ®éng cña khñng ho¶ng kinh tÕ cho c¸c doanh nghiÖp §TNN (nh­ miÔn gi¶m thuÕ, tiÒn thuª ®Êt, cho d·n, ho·n, tiÕn ®é hoÆc thay ®æi môc tiªu dù ¸n, gi¶m chi phÝ ®Çu t­); ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc ®Çu t­, më réng quyÒn tù chñ cña c¸c doanh nghiÖp §TNN, khuyÕn khÝch §TNN vµo nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, ®Þa bµn cÇn thu hót vèn §TNN..., ®­îc c¸c nhµ §TNN ®¸nh gi¸ cao. (Nguån: B¸o c¸o t×nh h×nh §TTTNN tr×nh ChÝnh phñ sè 40/BKH-§TNN cña Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­) 2. Nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ 2.1. Sù cÇn thiÕt l©u dµi vµ vai trß quan träng cña §TNN ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh trong c¸c NghÞ quyÕt cña §¶ng, nh­ng ch­a ®­îc qu¸n triÖt th«ng suèt, ch­a cã sù nhËn thøc thèng nhÊt ë c¸c cÊp, c¸c ngµnh dÉn ®Õn quan ®iÓm xö lý nhiÒu vÊn ®Ò cô thÓ liªn quan ®Õn §TNN cßn kh¸c nhau, g©y khã kh¨n cho ho¹t ®éng cña lÜnh vùc nµy. Nh÷ng quan ®iÓm cßn kh¸c nhau trªn ®©y dÉn ®Õn lóng tóng trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, trong ®iÒu hµnh xö lý cô thÓ, lµm chËm tiÕn ®é xem xÐt dù ¸n vµ ®«i khi lµm lì c¬ héi thu hót ®Çu t­. T×nh h×nh ®ã céng víi nh÷ng nhËn ®Þnh cßn nÆng vÒ xem xÐt chØ trÝch mÆt h¹n chÕ trong §TNN dÉn ®Õn sù ®¸nh gi¸ ch­a thèng nhÊt vµ thiÕu kh¸ch quan vÒ §TNN trong d­ luËn x· héi. 2.2. C«ng t¸c quy ho¹ch cßn chËm, chÊt l­îng ch­a cao, thiÕu cô thÓ Do quy ho¹ch ngµnh vµ mét sè s¶n phÈm quan träng ch­a cã hoÆc ®­îc triÓn khai chËm, l¹i dùa trªn mét sè dù b¸o thiÕu chuÈn x¸c, ch­a l­êng hÕt diÔn biÕn phøc t¹p cña thÞ tr­êng... nªn thêi gian qua cã t×nh tr¹ng ®· cÊp phÐp §TNN vµo mét sè lÜnh vùc vµ s¶n phÈm t¹m thêi v­ît qu¸ nhu cÇu hiÖn t¹i (nh­ c¸c dù ¸n kh¸ch s¹n, n­íc gi¶i kh¸t cã gas; s¶n phÈm ®iÖn tö gia dông; l¾p r¸p « t«...). T×nh h×nh trªn céng víi ¶nh h­ëng tiªu cùc cña khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc ®· lµm cho c«ng suÊt huy ®éng cña nhiÒu s¶n phÈm thuéc khu vùc §TNN ®¹t thÊp (nh­ «t« 5%; xe m¸y, m¸y giÆt, tñ l¹nh trªn 30%; mÝa ®­êng, xi m¨ng, kh¸ch s¹n trªn d­íi 40%...). C¸c KCN ®· thµnh lËp do thiÕu kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ - x· héi, ch­a ®ñ søc hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­, nªn míi lÊp kÝn ®­îc gÇn 30% diÖn tÝch ®Êt c«ng nghiÖp cã thÓ cho thuª. NhiÒu KCN ë miÒn B¾c vµ miÒn Trung chi phÝ san lÊp mÆt b»ng cao, tû lÖ cho thuª ®Êt rÊt thÊp. Quy ho¹ch m¹ng l­íi gi¸o dôc, d¹y nghÒ, y tÕ cßn thiÕu ®ång bé vµ ®ang gÆp khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn, n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt kü thuËt. 2.3. C¬ cÊu vèn §TNN cã mét sè bÊt hîp lý; hiÖu qu¶ tæng thÓ vÒ kinh tÕ-x· héi cña khu vùc §TNN ch­a cao. Trong lÜnh vùc n«ng l©m nghiÖp, thuû s¶n, mÆc dï ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u ®·i nhÊt ®Þnh, nh­ng §TNN cßn qu¸ thÊp, sè dù ¸n thµnh c«ng kh«ng nhiÒu do gÆp rñi ro, thiªn tai, nguån nguyªn liÖu kh«ng æn ®Þnh, ch­a x©y dùng ®­îc quan hÖ hîp ®ång dµi h¹n cïng cã lîi víi n«ng d©n... Tû träng vèn §TNN ®¨ng ký trong lÜnh vùc n«ng, l©m, ng­ nghiÖp liªn tôc gi¶m. ChiÒu h­íng t¨ng tû träng §TNN trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp lµ tèt; tuy nhiªn, tû träng ®èi víi c¸c dù ¸n thay thÕ nhËp khÈu, h­íng vµo thÞ tr­êng néi ®Þa cßn cao, nhÊt lµ c¸c dù ¸n cña EU, Mü, NhËt. Trong lÜnh vùc dÞch vô, tû träng c¸c dù ¸n kinh doanh bÊt ®éng s¶n cßn lín, chiÕm gÇn mét phÇn ba tæng vèn ®¨ng ký, thÞ tr­êng vÒ dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng, t­ vÊn ph¸p lý cßn ch­a thùc sù më ®èi víi §TNN; t­ vÊn vÒ kü thuËt, chuyÓn giao c«ng nghÖ cßn h¹n chÕ. 2.4. H×nh thøc §TNN ch­a phong phó; kh¶ n¨ng gãp vèn cña ViÖt Nam cßn h¹n chÕ. H¬n m­êi n¨m qua, §TNN t¹i ViÖt Nam chØ thùc hiÖn theo 3 h×nh thøc lµ doanh nghiÖp liªn doanh, doanh nghiÖp 100% vèn §TNN vµ hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång; trong ®ã, c¸c doanh nghiÖp §TNN chØ ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, do ®ã, ch­a më ®­îc c¸c kªnh míi ®Ó thu hót dßng vèn §TNN. 2.5. HÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn nªn ch­a ®¶m b¶o tÝnh râ rµng vµ dù ®o¸n ®­îc tr­íc; m«i tr­êng kinh doanh cßn nhiÒu h¹n chÕ. TÝnh æn ®Þnh cña luËt ph¸p, chÝnh s¸ch ch­a cao; mét sè luËt ph¸p, chÝnh s¸ch liªn quan trùc tiÕp ®Õn §TNN thay ®æi nhiÒu, mét sè tr­êng hîp ch­a tÝnh kü ®Õn lîi Ých chÝnh ®¸ng cña nhµ ®Çu t­ nªn ®· lµm ®¶o lén ph­¬ng ¸n kinh doanh vµ g©y thiÖt h¹i cho hä. NhiÒu v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh triÓn khai dù ¸n liªn quan ®Õn ph¹m vi ®iÒu chØnh cña c¸c luËt, quy ®Þnh chuyªn ngµnh nh­ ®Êt ®ai, qu¶n lý ngo¹i hèi, c«ng nghÖ m«i tr­êng, lao ®éng, xuÊt nhËp c¶nh, ph¸p lÖnh thi hµnh ¸n,... chËm ®­îc söa ®æi. NhiÒu v¨n b¶n d­íi luËt ban hµnh chËm so víi quy ®Þnh. Mét sè v¨n b¶n h­íng dÉn cña c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng cã xu h­íng xiÕt l¹i, ®Î thªm quy tr×nh, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng “trªn tho¸ng, d­íi chÆt”, mét sè chÝnh s¸ch míi cña ChÝnh phñ chËm ®­îc ®­a vµo cuéc sèng hoÆc kh«ng ®­îc c¬ quan cÊp d­íi chÊp hµnh nghiªm chØnh lµm gi¶m lßng tin cña céng ®ång §TNN. C¸c nhµ §TNN ®Çu t­ vµo ViÖt Nam chñ yÕu víi ®éng c¬ kiÕm lîi nhuËn vµ nh»m vµo thÞ tr­êng tiªu thô néi ®Þa gÇn 80 triÖu d©n. Nh­ng mét mÆt, quy m« cña thÞ tr­êng ViÖt Nam cßn nhá bÐ, søc mua rÊt thÊp, nhÊt lµ vïng n«ng th«n; mÆt kh¸c ta l¹i chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ h­íng vÒ xuÊt khÈu, nhiÒu dù ¸n ph¶i xuÊt khÈu trªn 80%... nªn tÝnh kh¶ thi cña mét sè dù ¸n kh«ng cao. Chi phÝ ®Ó duy tr× s¶n xuÊt kinh doanh ë n­íc ta cao h¬n so víi mét sè n­íc trong khu vùc (nh­ gi¸ ®iÖn, c­íc vËn chuyÓn container, c­íc phÝ ®iÖn tho¹i quèc tÕ, møc thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ...), do ®ã kh«ng cßn lµ ®Þa ®iÓm hÊp dÉn ®Ó ®Çu t­. 2.6. C«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi §TNN cßn nh÷ng mÆt yÕu kÐm, võa bu«ng láng, võa can thiÖp s©u vµo ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Trong mét thêi gian dµi ch­a x©y dùng ®­îc chiÕn l­îc, quy ho¹ch thu hót vµ sö dông vèn §TNN lµm c¬ së cho vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­, xö lý c¸c dù ¸n cô thÓ. ViÖc thùc thi ph¸p luËt, chÝnh s¸ch ch­a nghiªm; thñ tôc hµnh chÝnh c¸c cÊp, nhÊt lµ thñ tôc sau GiÊy phÐp (nh­ thñ tôc cÊp ®Êt, gi¶i phãng mÆt b»ng, tuyÓn lao ®éng...) r­êm rµ, chËm ®­îc c¶i tiÕn. 2.7. C¸n bé lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh nh­ng ®ang lµ kh©u yÕu nhÊt. Mét sè kh«ng Ýt c¸n bé ViÖt Nam ®­îc cö vµo lµm trong c¸c liªn doanh thiÕu kiÕn thøc chuyªn m«n, kh«ng n¾m v÷ng ph¸p luËt vµ th­¬ng tr­êng, kh«ng biÕt ngo¹i ng÷; nhiÒu ng­êi gi÷ c­¬ng vÞ l·nh ®¹o cña liªn doanh chØ v× ®èi t¸c ViÖt Nam cã ®Êt gãp vèn. Mét sè c¸n bé ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß ®¹i diÖn chñ së h÷u Nhµ n­íc trong liªn doanh, kÐm phÈm chÊt, tho¸i ho¸, lo nghÜ tr­íc hÕt ®Õn lîi Ých c¸ nh©n, thËm chÝ ®øng vÒ phÝa lîi Ých cña chñ §TNN. Tæ chøc c«ng ®oµn míi ®­îc thµnh lËp t¹i 40% doanh nghiÖp, ch­a ph¸t huy ®Çy ®ñ t¸c dông. Tæ chøc §¶ng trong c¸c doanh nghiÖp §TNN nh×n chung cßn lóng tóng trong ph­¬ng thøc ho¹t ®éng. Thêi gian qua, tuy Nhµ n­íc ViÖt Nam ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p tÝch cùc liªn quan ®Õn §TNN nh­ng vÒ tæng thÓ, do nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan, m«i tr­êng ®Çu t­ vµ nhÊt lµ m«i tr­êng kinh doanh ë n­íc ta vÉn ch­a cã søc hÊp dÉn ®ñ m¹nh do cßn nhiÒu rñi ro, mét sè lîi thÕ so s¸nh ®ang mÊt dÇn, mét sè chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, qu¶n lý ngo¹i hèi th­êng thay ®æi qu¸ nhanh (mÆc dÇu lµ b¾t buéc v× mang tÝnh t×nh thÕ), thÞ tr­êng trong n­íc cßn h¹n hÑp, h¹ tÇng kü thuËt, h¹ tÇng s¶n xuÊt yÕu kÐm, ®ång tiÒn ViÖt Nam ch­a ®­îc chuyÓn ®æi... Trong nhiÒu tr­êng hîp, do quan ®iÓm xö lý nhiÒu vÊn ®Ò cô thÓ liªn quan ®Õn §TNN ch­a thèng nhÊt, céng thªm c¸c thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ, sù thiÕu phèi hîp chÆt gi÷a c¸c cÊp c¸c ngµnh, th¸i ®é t¾c tr¸ch cña c¸n bé ... ®· lµm lì c¬ héi ®Çu t­, lµm chËm tiÕn tr×nh xÐt duyÖt hoÆc triÓn khai dù ¸n. V× vËy, ®Ó thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n n÷a §TNN, yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i x¸c ®Þnh chñ tr­¬ng, ph­¬ng h­íng vµ hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, t¹o dùng mét m«i tr­êng ®Çu t­ vÒ tæng thÓ ph¶i cã søc hÊp dÉn vµ tÝnh c¹nh tranh cao. II. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ thu hót vµ sö dông vèn §TNN giai ®o¹n 2003-2005 Trong qua tr×nh ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng §TTTNN ë ViÖt Nam víi nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ nh­ trªn, Vô §TNN phèi hîp víi c¸c Vô vµ c¬ quan kh¸c trong Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ vµ ®Ò nghÞ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ thu hót vµ sö dông vèn §TNN trong giai ®o¹n 2003-2005 dùa trªn nh÷ng chñ tr­¬ng thu hót vµ sö dông vèn §TNN trong thêi gian tíi. 1. Chñ tr­¬ng thu hót, sö dông §TNN trong thêi gian tíi 1.1. Chñ tr­¬ng chung lµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó khu vùc kinh tÕ cã vèn §TNN ph¸t triÓn thuËn lîi vµ thu hót m¹nh §TNN nh»m gãp phÇn thùc hiÖn kÕ ho¹ch 5 n¨m vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi 10 n¨m tíi; g¾n víi quy ho¹ch vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, n©ng cao søc c¹nh tranh vµ hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ; gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ, an ninh quèc gia vµ ®Þnh h­íng XHCN. 1.2. §Þnh h­íng thu hót, sö dông §TNN theo ngµnh, lÜnh vùc §Þnh h­íng chung lµ khuyÕn khÝch m¹nh mÏ viÖc thu hót §TNN vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu, c«ng nghiÖp c¬ khÝ, ®iÖn tö, dÇu khÝ, x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ x· héi g¾n víi thu hót c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, khai th¸c thÕ m¹nh vÒ tµi nguyªn, nguyªn liÖu. - Trong lÜnh vùc n«ng-l©m nghiÖp cÇn khuyÕn khÝch vµ cã chÝnh s¸ch ­u ®·i tho¶ ®¸ng ®èi víi c¸c dù ¸n, chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm n«ng, l©m, ng­ nghiÖp g¾n víi viÖc ph¸t triÓn c¸c vïng nguyªn liÖu ®Ó phôc vô xuÊt khÈu vµ tiªu dïng trong n­íc; chó träng c¸c dù ¸n øng dông c«ng nghÖ sinh häc s¶n xuÊt c¸c lo¹i gièng míi cã chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao; khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n c«ng nghiÖp phôc vô n«ng nghiÖp, c¸c dù ¸n dÞch vô n«ng th«n. - Trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, viÖc thu hót §TNN võa h­íng vµo nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, nh÷ng ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng (nh­ chÕ biÕn n«ng l©m thuû s¶n, may mÆc, da giµy, hµng tiªu dïng...) võa chó träng nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc cã c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ cao (tin häc, sinh häc, vËt liÖu míi, tù ®éng ho¸, dÇu khÝ, ...). Mét sè ®Þnh h­íng cô thÓ: + TiÕp tôc thu hót §TNN trong c¸c lÜnh vùc quan träng: t×m kiÕm, th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ vµ ph¸t triÓn c¸c c¬ së c«ng nghiÖp h¹ nguån dÇu khÝ + Th¨m dß, khai th¸c tµi nguyªn kho¸ng s¶n ViÖt Nam; ®Çu t­ s¶n xuÊt ph«i thÐp, hoµn nguyªn quÆng, c¸n thÐp l¸, thÐp hîp kim, thÐp h×nh, s¾p xèp, ... + S¶n xuÊt linh kiÖn, phô tïng, lèp, «t«, xe m¸y; s¶n xuÊt, l¾p r¸p thiÕt bÞ xe m¸y thi c«ng x©y dùng, thiÕt bÞ kü thuËt cho ngµnh vËn t¶i; thiÕt bÞ phô tïng m¸y n«ng nghiÖp vµ thiÕt bÞ cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c; + Ph¸t triÓn nguyªn liÖu ho¸ chÊt c¬ b¶n, vËt liÖu míi (chÊt dÎo, sîi tæng hîp, polyme, ...); c¸c chÊt ho¹t ®éng bÒ mÆt (LAS, LAB, ..), chÊt b¶o vÖ thùc vËt, nguyªn liÖu nhùa (PE, PS, PP, PVC2), Methanol, Ethylen, c¸c lo¹i ph©n DAP, UH, Kali. + C¸c dù ¸n may mÆc-da giÇy xuÊt khÈu; s¶n xuÊt nguyªn liÖu, phô kiÖn cho ngµnh may mÆc, da giÇy; chó träng c¸c dù ¸n kÐo sîi, dÖt, in hoa, nhuém; c¸c dù ¸n s¶n xuÊt c«ng cô, gia cô, ®å dïng gia ®×nh ... + C¸c dù ¸n ®iÖn tö, ®iÖn gia dông chó träng vµo s¶n xuÊt linh kiÖn ®iÖn, ®iÖn tö, mµn h×nh vi tÝnh; thiÕt bÞ, phÇn mÒm tin häc, ®iÖn tö c«ng nghiÖp, ®iÖn tö y tÕ phôc vô nhu cÇu trong n­íc vµ xuÊt khÈu; c¸c dù ¸n ®iÖn gia dông xuÊt khÈu trªn 80%. + C¸c dù ¸n s¶n xuÊt c¸c lo¹i d­îc phÈm thay thÕ hµng nhËp khÈu; khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n s¶n xuÊt nguyªn liÖu thuèc kh¸ng sinh, nguyªn liÖu ho¸ d­îc; s¶n xuÊt thiÕt bÞ y tÕ, dÞch truyÒn. - Trong lÜnh vùc dÞch vô: tËp trung khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n ph¸t triÓn h¹ tÇng kü thuËt-kinh tÕ, c¬ së h¹ tÇng ngµnh du lÞch; c¸c dÞch vô tin häc, chuyÓn giao c«ng nghÖ, trong ®ã chó träng c¸c lÜnh vùc cô thÓ sau: + Ngµnh b­u chÝnh-viÔn th«ng: thu hót §TNN vµo ph¸t triÓn m¹ng th«ng tin kÕt hîp ®iÖn tho¹i di ®éng vµ v« tuyÕn cè ®Þnh; c¸p quang biÓn B¾c Nam; m¹ng Internet phôc vô céng ®ång; s¶n xuÊt thiÕt bÞ viÔn th«ng. + C¸c dù ¸n giao th«ng nh­ cÇu, ®­êng, c¶ng, mét sè nhµ m¸y ®iÖn theo h×nh thøc BOT. + C¸c dù ¸n x©y dùng tæ hîp du lÞch, trung t©m v¨n ho¸-thÓ thao, khu vui ch¬i-gi¶i trÝ; ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë nh÷ng vïng cã tiÒm n¨ng lín. 1.3. §Þnh h­íng thu hót §TNN theo ®Þa bµn, ®èi t¸c n­íc ngoµi. - TiÕp tôc thu hót §TNN vµo nh÷ng ®Þa bµn cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó ph¸t huy vai trß cña c¸c vïng ®éng lùc, t¹o ®iÒu kiÖn liªn kÕt ph¸t triÓn c¸c vïng kh¸c trªn c¬ së ph¸t huy thÕ m¹nh cña c¸c vïng phô cËn vÒ nguyªn liÖu, lao ®éng vµ c¸c nguån lùc kh¸c. Cã chÝnh s¸ch ­u ®·i h¬n n÷a ®Ó khuyÕn khÝch §TNN vµo nh÷ng võng vµ ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi khã kh¨n. TËp trung thu hót §TNN vµo c¸c Khu c«ng nghiÖp tËp trung ®· h×nh thµnh theo quy ho¹ch ®­îc phª duyÖt. - §a ph­¬ng ho¸ c¸c ®èi t¸c §TNN ®Ó t¹o thÕ chñ ®éng trong c¸c t×nh huèng. Cïng víi viÖc tiÕp tôc thu hót c¸c nhµ §TNN ë khu vùc §«ng ¸, ASEAN vµo c¸c dù ¸n mµ hä cã nhiÒu kinh nghiÖm vµ thÕ m¹nh nh­ chÕ biÕn n«ng s¶n, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, dÞch vô,... cÇn t¨ng c­ßng thu hót m¹nh §TNN tõ c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh­ B¾c Mü, T©y ¢u, NhËt B¶n nh»m tranh thñ tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh, c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn ®¹i, n©ng cao tiÒm lùc kinh tÕ vµ n¨ng lùc c¹nh ranh cña nÒn kinh tÕ. - Cã kÕ ho¹ch vËn ®éng trùc tiÕp c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia (TNCs) cã tiÒm lùc lín vÒ vèn, c«ng nghÖ nguån, thÞ tr­êng quèc tÕ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam trªn c¬ së thÕ m¹nh cña c¸c TNCs; ®ång thêi chó ý ®Õn c¶ c¸c dù ¸n cã quy m« võa vµ nhá, nh­ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. 2. C¸c gi¶i ph¸p thu hót, sö dông §TNN giai ®o¹n 2003-2005 2.1. Thèng nhÊt nhËn thøc, x©y dùng chiÕn l­îc vµ n©ng cao chÊt l­îng quy ho¹ch thu hót §TNN -Trªn c¬ së chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi 2001-2010, cÇn x©y dùng chiÕn l­îc thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn §TNN; trong ®ã bao qu¸t chiÕn l­îc ngµnh vµ lÜnh vùc, chiÕn l­îc ®èi t¸c cô thÓ. - CÇn gÊp rót x©y dùng quy ho¹ch §TNN nh­ lµ mét bé phËn trong quy ho¹ch tæng thÓ c¸c nguån lùc chung cña c¶ n­íc. KiÕn nghÞ: - Giao Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ chñ tr× x©y dùng tr×nh ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ quyÕt vÒ §TNN 5 n¨m 2001-2005; x©y dùng ®Þnh h­íng chiÕn l­îc, quy ho¹ch thu hót §TNN cho thêi kú tíi; chñ tr× phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh x©y dùng danh môc dù ¸n quèc gia gäi vèn §TNN tr×nh ChÝnh phñ. - Giao c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng x©y dùng danh môc dù ¸n kªu gäi §TNN cña ngµnh, ®Þa ph­¬ng m×nh, hoµn thµnh quy ho¹ch ngµnh, s¶n phÈm chñ yÕu trong n¨m 2001. 2.2. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng §TNN - X©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt hÊp dÉn, th«ng tho¸ng, râ rµng, æn ®Þnh vµ mang tÝnh c¹nh tranh cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc. - Söa ®æi thuÕ thu nhËp c¸ nh©n ®èi víi ng­êi lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp §TNN; x©y dùng chÝnh s¸ch thuÕ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt phô tïng, linh kiÖn, n©ng cao tû lÖ néi ®Þa ho¸. - §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc §TNN ®Ó khai th¸c thªm c¸c kªnh thu hót ®Çu t­ míi; cho phÐp c¸c tËp ®oµn lín cã nhiÒu dù ¸n ë ViÖt nam thµnh lËp c¸c c«ng ty qu¶n lý vèn (holding company); ®Èy nhanh viÖc thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp §TNN. KiÕn nghÞ: - Giao cho Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­ triÓn khai, nghiªn cøu Bé luËt ®Çu t­ chung; tr×nh ChÝnh phñ ®Ò ¸n cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp §TNN. - Giao Bé Tµi chÝnh hoµn chØnh ®Ò ¸n liªn quan ®Õn thuÕ, kinh doanh bÊt ®éng s¶n, h­íng dÉn ph¸ s¶n ®èi víi doanh nghiÖp §TNN. - Giao Bé Th­¬ng m¹i hoµn chØnh v¨n b¶n LuËt c¹nh tranh chèng ®éc quyÒn. - Giao Bé T­ ph¸p lµm ®Çu mèi rµ so¸t c¸c v¨n b¶n cÇn ban hµnh, söa ®æi cho phï hîp víi c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ ViÖt nam ®· ký. 2.3. §æi míi vµ triÓn khai hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch vÒ §TNN 2.3.1. TiÕp tôc thùc hiÖn lé tr×nh gi¶m chi phÝ ®Çu t­. QuyÕt ®Þnh 53/1999/Q§-TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ lµ b­íc ®i ®Çu tiªn thùc hiÖn lé tr×nh tiÕn tíi mét mÆt b»ng thèng nhÊt gi¸ phÝ dÞch vô ®èi víi doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp §TNN theo tinh thÇn NghÞ quyÕt Trung ­¬ng lÇn thø IV. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng nµy, xin kiÕn nghÞ ChÝnh phñ: - TiÕp tôc ®iÒu chØnh mét b­íc gi¸, phÝ c¸c hµng hãa, dÞch vô ®Ó sau mét thêi gian, vÒ c¬ b¶n ¸p dông mét mÆt b»ng gi¸, phÝ thèng nhÊt cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp §TNN. - Ban hµnh khung gi¸ thèng nhÊt vÒ tiÒn ®Òn bï gi¶i to¶ mÆt b»ng. - Trong n¨m 2001, Tæng C«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam thanh to¸n døt ®iÓm, hîp lý c¸c c«ng tr×nh ®iÖn ngoµi hµng rµo do c¸c chñ ®Çu t­ ®· øng vèn x©y dùng. 2.3.2. Söa ®æi mét sè chÝnh s¸ch ®Ó t¹o thuËn lîi h¬n cho ho¹t ®éng §TNN - §Êt ®ai. - So¸t xÐt l¹i gi¸ cho thuª ®Êt, miÔn gi¶m tiÒn thuª ®Êt trong mét sè n¨m ®Çu ®Ó t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp - Ng©n hµng Nhµ n­íc cïng víi Bé T­ ph¸p, Tæng côc ®Þa chÝnh ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn viÖc thÕ chÊp gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam; nghiªn cøu kh¶ n¨ng cho phÐp c¸c dù ¸n lín vµ dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®­îc thÕ chÊp quyÒn sö dông ®Êt ë tæ chøc tµi chÝnh n­íc ngoµi. - Tµi chÝnh, tÝn dông, ngo¹i hèi. - Gi¶m dÇn tû lÖ kÕt hèi ngo¹i tÖ ®Ó tiÕn tíi xãa bá viÖc kÕt hèi b¾t buéc khi cã ®iÒu kiÖn; tõng b­íc thùc hiÖn môc tiªu tù do hãa chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c giao dÞch v·ng lai. Cã chÝnh s¸ch bæ sung ®¶m b¶o viÖc b¸n ngo¹i tÖ cho c¸c doanh nghiÖp §TNN ®· thùc hiÖn nghÜa vô kÕt hèi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu hîp lý cña doanh nghiÖp. - Nghiªn cøu ban hµnh møc l·i suÊt trÇn hîp lý ®èi víi kho¶n vay n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp (kÓ c¶ doanh nghiÖp §TNN). - C¸c doanh nghiÖp §TNN ®­îc tiÕp cËn thÞ tr­êng vèn; ®­îc vay tÝn dông, kÓ c¶ trung vµ dµi h¹n t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. KiÕn nghÞ - Giao Ng©n hµng Nhµ n­íc sím cã v¨n b¶n h­íng dÉn vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi ®èi víi doanh nghiÖp §TNN theo h­íng kh«ng më réng ®èi t­îng kÕt hèi, vµ b¶o ®¶m c©n ®èi ngoai tÖ ®èi víi c¸c dù ¸n c¬ së h¹ tÇng, dù ¸n quan träng ®Çu t­ theo ch­¬ng tr×nh ChÝnh phñ ®­îc x¸c ®Þnh trong GP§T. - Giao Bé tµi chÝnh ban hµnh Quy chÕ vÒ ho¹t ®éng cña c¸c quü ®Çu t­; ban hµnh Quy chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp §TNN; ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ nh»m t¹o thuËn lîi cho doanh nghiÖp, qu¶n lý ®­îc ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. - Sím ban hµnh quy ®Þnh vÒ thµnh lËp c¬ quan ®¨ng ký quèc gia vÒ c¸c giao dÞch cã b¶o ®¶m (§Ò ¸n Bé T­ ph¸p ®· tr×nh). 2.3.3. Bæ sung c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i cã søc hÊp dÉn cao ®èi víi nh÷ng lÜnh vùc, ®Þa bµn cÇn thu hót §TNN - Thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n c«ng nghÖ cao, s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn tö, viÔn th«ng, c¬ khÝ chÕ t¹o, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt phô tïng, linh kiÖn; khuyÕn khÝch ®Èy nhanh ch­¬ng tr×nh néi ®Þa ho¸, chuyÓn giao c«ng nghÖ; sö dông c¸c s¶n phÈm trung gian phôc vô xuÊt khÈu. KiÕn nghÞ: Giao Bé Tµi chÝnh, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ phèi hîp víi c¸c Bé chuyªn ngµnh x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i trªn. 2.3.4. T¨ng c­êng thu hót §TNN vµo c¸c Khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt. - Xem xÐt chÆt chÏ viÖc thµnh lËp c¸c KCN míi khi héi ®ñ ®iÒu kiÖn; rµ so¸t c¸c KCN ®· cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp ®Ó dõng hoÆc gi·n tiÕn ®é x©y dùng nh÷ng KCN kh«ng ®ñ yÕu tè kh¶ thi. - Nghiªn cøu t¸ch riªng viÖc Nhµ n­íc cho thuª ®Êt nguyªn thæ víi viÖc kinh doanh c¬ së h¹ tÇng cña doanh nghiÖp ph¸t triÓn KCN ®Ó ng¨n t×nh tr¹ng ®Çu c¬ ®Êt. - B¶o ®¶m hç trî c¸c c«ng tr×nh h¹ tÇng kü thuËt (®­êng, ®iÖn, n­íc, th«ng tin liªn l¹c) ®Õn tËn hµng rµo c¸c KCN. KiÕn nghÞ: - Giao Tæng côc ®Þa chÝnh hoµn thiÖn v¨n b¶n h­íng dÉn viÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó t¹o thuËn lîi cho viÖc thÕ chÊp, cÇm cè gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµ tµi s¶n trªn ®Êt ®Ó vay ng©n hµng. - Giao Bé KH§T nghiªn cøu söa ®æi, bæ sung Quy chÕ KCN, KCX, KCNC phï hîp víi t×nh h×nh míi theo h­íng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt cho nhµ ®Çu t­; thu hÑp kho¶ng c¸ch vµ tiÕn tíi thèng nhÊt c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi ®Çu t­ trong n­íc vµ §TNN trong c¸c KCN. 2.4. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ hiÖu lùc ®iÒu hµnh cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc §TNN 2.4.1. TËp trung cao ®é c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh ®Ó th¸o gì khã kh¨n, hç trî c¸c dù ¸n §TNN ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ Gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò v­íng m¾c ph¸t sinh gióp c¸c doanh nghiÖp triÓn khai dù ¸n thuËn lîi; khuyÕn khÝch ®Çu t­ chiÒu s©u, më réng s¶n xuÊt. - §èi víi c¸c dù ¸n ch­a thùc hiÖn, cÇn rµ so¸t l¹i tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n vµ liªn hÖ víi nhµ §TNN ®Ó n¾m dù ®Þnh, n¨ng lùc thùc sù cña hä. - §èi víi nh÷ng dù ¸n míi b¾t ®Çu triÓn khai hoÆc ®ang x©y dùng c¬ b¶n th× cÇn hç trî hä gi¶i quyÕt nhanh chãng c¸c thñ tôc hµnh chÝnh ®Ó nhanh chãng ®­a nhµ m¸y vµo ho¹t ®éng. - Hç trî nh÷ng dù ¸n ®ang ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh th«ng qua viÖc chñ ®éng ®iÒu chØnh GiÊy phÐp ®Çu t­ ®Ó c¸c dù ¸n §TNN nhanh chãng ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i míi trong LuËt, NghÞ ®Þnh võa ban hµnh... 2.4.2. TiÕp tôc thùc hiÖn ph©n cÊp qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ §TNN cho c¸c ®Þa ph­¬ng -Ph©n cÊp qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ §TNN cho Uû ban nh©n d©n c¸c tØnh, thµnh phè vµ c¸c Ban qu¶n lý KCN ph¶i b¶o ®¶m nguyªn t¾c tËp trung, thèng nhÊt vÒ quy ho¹ch, c¬ cÊu, chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý; t¨ng c­êng sù h­íng dÉn vµ kiÓm tra, gi¸m s¸t cña c¸c Bé, Ngµnh trung ­¬ng; n©ng cao kû luËt thùc hiÖn ®Ó võa ph¸t huy tÝnh chñ ®éng, s¸ng t¹o cña ®Þa ph­¬ng, võa tr¸nh ph¸ vì quy ho¹ch, tr¸nh mäi s¬ hë. ViÖc ph©n cÊp liªn quan ®Õn mäi kh©u cña qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi §TNN, kÓ c¶ c¸c kh©u tr­íc vµ sau khi cÊp GP§T. - §èi víi c¸c Ban qu¶n lý kh«ng trùc thuéc sù qu¶n lý cña UBND cÊp tØnh ( nh­ KCN ViÖt Nam - Singapore, KCN Dung QuÊt, KCNC Hoµ L¹c) vÉn thùc hiÖn c¬ chÕ Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ uû quyÒn nh­ hiÖn nay. KiÕn nghÞ: Giao Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ lµm chñ tr× tæng kÕt t×nh h×nh ph©n cÊp vµ tr×nh Thñ t­íng ChÝnh phñ ban hµnh QuyÕt ®Þnh vÒ ph©n cÊp qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ §TNN cho UBND cÊp tØnh trong quý II n¨m 2001. 2.4.3. N©ng cao hiÖu lùc qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi §TNN - Hoµn chØnh quy tr×nh ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó ng¨n chÆn viÖc c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng ban hµnh c¸c v¨n b¶n tr¸i quy ®Þnh chung hoÆc thùc hiÖn kh«ng nghiªm c¸c quyÕt ®Þnh cña ChÝnh phñ trong lÜnh vùc §TNN. Rµ so¸t cã hÖ thèng c¸c v¨n b¶n cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp liªn quan ®Õn ho¹t ®éng §TNN. - X©y dùng quy chÕ phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c Bé, ngµnh, Uû ban nh©n d©n tØnh trong viÖc qu¶n lý ho¹t ®éng §TNN theo ®óng thÈm quyÒn, tr¸ch nhiÖm. - Quy ®Þnh cô thÓ chÕ ®é kiÓm tra ®Ó chÊm døt sù kiÓm tra tuú tiÖn, tr¸nh h×nh sù ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ; ®ång thêi vÉn b¶o ®¶m gi¸m s¸t ®­îc c¸c doanh nghiÖp. ¸p dông c¸c chÕ tµi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vi ph¹m ph¸p luËt. KiÕn nghÞ: - Giao Bé T­ ph¸p hoµn chØnh quy tr×nh ban hµnh v¨n b¶n ph¸p quy. - Giao Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­ chñ tr× phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng rµ so¸t c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan ®Õn §TNN, kiÕn nghÞ b·i bá nh÷ng v¨n b¶n, nh÷ng lo¹i giÊy phÐp kh«ng cßn cÇn thiÕt; x©y dùng quy chÕ phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng trong qu¶n lý ho¹t ®éng §TNN; x©y dùng ®Ò ¸n vÒ ®¨ng ký cÊp phÐp vµ ®¨ng ký ®Çu t­. 2.5. §æi míi vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­ - §æi míi vÒ néi dung vµ ph­¬ng thøc vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­ theo mét ch­¬ng tr×nh chñ ®éng, cã hiÖu qu¶ phï hîp víi tõng ®Þa bµn, lo¹i h×nh doanh nghiÖp (TNCs, doanh nghiÖp võa vµ nhá). Thµnh lËp bé phËn xóc tiÕn ®Çu t­ t¹i c¸c Bé, ngµnh, Tæng c«ng ty lín, t¹i c¸c c¬ quan ®¹i diÖn n­íc ta ë mét sè ®Þa bµn träng ®iÓm ë n­íc ngoµi ®Ó chñ ®éng vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­ trùc tiÕp ®èi víi tõng dù ¸n, tõng tËp ®oµn, c«ng ty, nhµ ®Çu t­ cã tiÒm n¨ng. - TËp trung chØ ®¹o vµ hç trî kÞp thêi c¸c nhµ ®Çu t­ hiÖn ®ang cã dù ¸n ho¹t ®éng, gióp hä gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh, ®ã lµ biÖn ph¸p cã ý nghÜa rÊt quan träng ®Ó vËn ®éng cã hiÖu qu¶ vµ cã søc thuyÕt phôc nhÊt ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ míi. KiÕn nghÞ: - Giao Bé Tµi chÝnh chuÈn bÞ ng©n s¸ch th­êng xuyªn cho ho¹t ®éng xóc tiÕn ®Çu t­. - Giao bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé Ngo¹i giao, Bé Th­¬ng m¹i tæ chøc phèi hîp nghiªn cøu t×nh h×nh kinh tÕ, thÞ tr­êng ®Çu t­, chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc, c¸c tËp ®oµn vµ c«ng ty lín ®Ó cã chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t­ phï hîp; nghiªn cøu luËt ph¸p, chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p thu hót §TNN cña c¸c n­íc trong khu vùc ®Ó kÞp thêi cã ®èi s¸ch thÝch hîp. 2.6. Chó träng c«ng t¸c c¸n bé vµ ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt, t¨ng c­êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng, ho¹t ®éng cña C«ng ®oµn vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ trong c¸c Doanh nghiÖp §TNN Trong ho¹t ®éng §TNN, c«ng t¸c c¸n bé ®Æc biÖt quan träng v× c¸n bé võa tham gia ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, võa lµ ng­êi vËn dông luËt ph¸p, chÝnh s¸ch ®Ó xö lý t¸c nghiÖp hµng ngµy liªn quan ®Õn mäi ho¹t ®éng §TNN, lµ ng­êi b¶o vÖ lîi Ých phÝa ViÖt Nam; ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo ®óng ph¸p luËt. §Ó n©ng cao chÊt l­îng cña ®éi ngò c«ng chøc Nhµ n­íc c¸c cÊp, c¸n bé ViÖt Nam trong c¸c doanh nghiÖp §TNN, xin kiÕn nghÞ: - Ban Tæ chøc C¸n bé ChÝnh phñ x©y dùng Quy chÕ c¸n bé ViÖt Nam tham gia Héi ®ång qu¶n trÞ vµ qu¶n lý doanh nghiÖp liªn doanh, quy ®Þnh râ tiªu chuÈn tuyÓn chän vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ chÝnh trÞ; tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña c¸n bé lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp §TNN; - Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o tæ chøc ®µo t¹o chÝnh quy c¸n bé lµm c«ng t¸c §TNN, c¸n bé qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp cã vèn §TNN. - Bé Lao ®éng-Th­¬ng binh-X· héi, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, Ban qu¶n lý KCN tæ chøc ®µo t¹o c«ng nh©n lµnh nghÒ lµm viÖc cho c¸c doanh nghiÖp §TNN. - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ tæ chøc th­êng xuyªn viÖc tËp huÊn vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô, luËt ph¸p, kinh nghiÖm cÇn thiÕt nhÊt cho c¸n bé ViÖt Nam hiÖn nay ®ang lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp §TNN. KÕt luËn Trong thêi gian qua, Vô §TNN lu«n lµ mét c¬ quan gi÷ vai trß quan träng trong viÖc cÊp giÊy phÐp vµ thÈm ®Þnh c¸c dù ¸n §TTTNN. Th«ng qua Vô §TNN vµ Bé kÕ ho¹ch - §Çu t­, em ®· t×m hiÓu mét c¸ch s©u s¾c t×nh h×nh ho¹t ®éng §TTTNN ë ViÖt Nam trong vong 15 n¨m qua. §ã lµ kho¶ng thêi gian khëi ®Çu ®Çy khã kh¨n vµ thö th¸ch cña ViÖt Nam trong viÖc thu hót vµ sö dông vèn §TNN. Còng trong kho¶ng thêi gian ®ã, ViÖt Nam ®· rót ra ®­îc nhiÒu bµu häc quý gi¸ ®Ó t¨ng c­êng hiÖu qu¶ thu hót vµ sö dông vèn §TNN, nh­ c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Ç t­, ®æi míi vÒ néi dung vµ ph­¬ng ph¸p vËn ®éng, xóc tiÕn ®Çu t­, ®iÒu chØnh c«ng t¸c quy ho¹ch phï hîp h¬n víi tiÕn tr×nh CNH, H§H, ch¼ng h¹n nh­ khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n cã c«ng nghÖ cao, vèn ®Çu t­ lín, c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp tõ c¸c ®èi t¸c Ch©u ¢u... Nh÷ng bµi häc nµy lµ v« cïng cÇn thiÕt trong bèi c¶nh míi cña t×nh h×nh trong n­íc vµ ThÕ giíi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng khã kh¨n tõ sù c¹nh tranh tõ phÝa Trung quèc vµ c¸c n­íc tiÕp nhËn v«n §TTTNN trªn ThÕ giíi. Danh môc tõ viÕt t¾t §TTTNN : §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi §TNN : §Çu t­ n­íc ngoµi CNH : C«ng nghiÖp ho¸ H§H : HiÖn ®¹i ho¸ KCN : Khu c«ng nghiÖp KCX : Khu chÕ xuÊt KCNC : Khu c«ng nghÖ cao Môc lôc