Bảo đảm nguyên liệu cho ngành sản xuất chè Việt Nam

Öp võa gãp phÇn sö dông tèt vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. B¶o ®¶m vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ ë c¸c kh©u khai th¸c, s¶n xuÊt, chÕ biÕn, sö dông nguyªn liÖu ë c¶ hai h×nh th¸i hiÖn vËt vµ gi¸ trÞ. B¶o ®¶m quyÒn tù chñ cña doanh nghiÖp trong t¹o nguån nguyªn liÖu vµ sö dông chóng ®ång thêi n©ng cao vai trß cña Nhµ n­íc trong ®Þnh h­íng t¹o nguån sö dông, trong x©y dùng vµ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch ®¶m b¶o nguån nguyªn liÖu còng nh­ sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm nguyªn liÖu trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. 2.Vai trß cña ngµnh chÌ vµ yªu cÇu b¶o ®¶m nguyªn liÖu cho ngµnh chÌ 2.1 §Æc ®iÓm cña c©y chÌ ViÖt Nam VÒ mÆt tù nhiªn: C©y chÌ lµ c©y trång nhiÖt ®íi rÊt thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn thæ nh­ìng, khÝ hËu nãng Èm m­a nhiÒu, hÖ sè dao ®éng nhiÖt ®é gi÷a ban ngµy vµ ban ®ªm lín (8-12 ®é C) ë ViÖt Nam t¹o cho c©y chÌ tæng hîp ®­îc nhiÒu chÊt th¬m tù nhiªn vµ ®Æc tr­ng. Ngoµi ra ®é cao vµ ®Þa h×nh còng cã ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng chÌ. Kinh nghiÖm s¶n xuÊt chÌ l©u ®êi cña thÕ giíi cho thÊy c¸c lo¹i danh trµ chñ yÕu lµ ®­îc trång trªn vïng nói cao. ChÌ ViÖt Nam cã chÊt l­îng cao lµ chÌ Shan TuyÕt ®­îc trång trªn nói T©y C«n LÜnh, chÌ Suèi Giµng ë V¨n ChÊn Yªn B¸i, chÌ Tµ Sïa ë S¬n La. VÒ mÆt kinh tÕ: ChÌ lµ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy, cã lîi thÕ so s¸nh ë n­íc ta ®Æc biÖt lµ ë c¸c tØnh Trung du miÒn nói phÝa B¾c. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta coi c©y chÌ lµ c©y xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë c¸c tØnh Trung du miÒn nói phÝa B¾c vµ lµ c©y lµm giµu, gãp phÇn lín vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n ë miÒn Nam. Trång chÌ cßn thu hót ®­îc mét l­îng lao ®éng ®¸ng kÓ, gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ lµ mét trong nh÷ng c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao ë Trung du MiÒn nói B¾c Bé vµ T©y Nguyªn, gãp phÇn thóc ®Èy trung du, miÒn nói cã ®iÒu kiÖn hoµ hîp víi miÒn xu«i vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. 2.2 Vai trß cña ngµnh s¶n xuÊt chÌ ViÖt Nam 2.2.1. S¶n xuÊt chÌ víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp: Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, viÖc triÓn khai giao ®Êt vµ kho¸n chÌ cho ng­êi lao ®éng theo NghÞ ®Þnh 01 cña ChÝnh phñ cïng víi nh÷ng gi¶i ph¸p cña ngµnh chÌ ViÖt Nam,cïng víi c¬ chÕ vµ ph­¬ng thøc mua chÌ thuËn lîi cho ng­êi lao ®éng ®· t¹o ®éng lùc khuyÕn khÝch ng­¬× lao ®éng phÊn khëi chñ ®éng ®Çu t­ th©m canh chÌ ®Ó ®¹t n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao. ë trung du miÒn nói ng­êi d©n cã tËp qu¸n trång lóa n­¬ng víi thu nhËp trung b×nh lµ 1-2 triÖu ®ång/ha trong khi ®ã 1 ha chÌ trªn vïng ®åi nói kh« c»n thu ®­îc 10-12 triÖu ®ång. §iÒu nµy dÉn tíi quan ®iÓm chuyÓn sang trång chÌ thay v× lóa n­¬ng trong nh©n d©n miÒn nói. C©y chÌ lµ c©y kh«ng kÐn ®Êt nh­ cµ phª, ca cao, hå tiªu, n¨ng suÊt l¹i t­¬ng ®èi æn ®Þnh, Ýt biÕn ®éng hµng n¨m kh«ng lín ngay c¶ nh÷ng n¨m thiªn tai, h¹n h¸n. Nh×n chung ®©y lµ lo¹i c©y trång ®øng vÒ mÆt kinh doanh t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Ngoµi ra c©y chÌ cßn cã t¸c dông chèng xãi mßn, b¶o vÖ m«i sinh. 2.2.2 S¶n xuÊt chÌ víi ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn Ph¸t triÓn c©y chÌ ViÖt Nam lu«n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n­íc ta. Trong thêi kú thùc d©n Ph¸p ®« hé, s¶n xuÊt chÌ c«ng nghiÖp b¾t ®Çu b»ng viÖc x©y dùng nhµ m¸y chÌ ®Çu tiªn vµo n¨m 1923. Nh÷ng n¨m 60, ë miÒn B¾c ®· x©y dùng hµng lo¹t nhµ m¸y chÌ ®en OTD lín (12-43 tÊn/ ngµy) víi thiÕt bÞ c«ng nghÖ chÌ ®en vµ chÌ xanh cña Trung Quèc vµ Liªn X«. Nh÷ng n¨m 90 l¹i cã chÌ tói nhóng cña ý, thiÕt bÞ chÕ biÕn chÌ CTC cña Ên §é, chÌ xanh dÑt b¸n tù ®éng cña NhËt B¶n. HiÖn nay ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn cña ta ®· ph¸t triÓn theo h­íng kh«ng ngõng ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ, ®Æc biÖt lµ chÕ biÕn chÌ ®Æc s¶n vµ nghiªn cøu c¸c s¶n phÈm míi theo dù b¸o cña thÞ tr­êng tiªu thô chÌ t­¬ng lai. 2.2.3 S¶n xuÊt chÌ víi ngµnh xuÊt khÈu C©y chÌ ViÖt Nam ®· cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng cña h¬n 40 n­íc trªn thÕ giíi, gåm cã Liªn X« cò vµ §«ng ¢u, Trung CËn §«ng, B¾c Phi vµ gÇn ®©y b­íc ®Çu ®­a vµo c¸c thÞ tr­êng khã tÝnh nh­ T©y ¢u vµ NhËt B¶n, ®· ®em l¹i mét nguån kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¸ng kÓ cho ®Êt n­íc. Mçi n¨m b×nh qu©n chóng ta xuÊt khÈu ®­îc kho¶ng 50 ngh×n tÊn ®em l¹i cho ®Êt n­íc kho¶ng 50 triÖu USD. 2.2.4 S¶n xuÊt chÌ víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi ChÌ chØ thùc sù ph¸t huy hiÖu qu¶ khi g¾n sù ph¸t triÓn cña nã víi viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi c¸c vïng s©u, vïng xa, vïng nói vµ trung du n­íc ta.ë ®©y c©y chÌ gÇn gòi víi tõng gia ®×nh, gãp phÇn ®Þnh c­, æn ®Þnh cuéc sèng vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ng­êi d©n. Bªn c¹nh ®ã c©y chÌ cã thÓ trång ¸p dông réng r·i vµo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ trang tr¹i. Trång chÌ sÏ më réng diÖn tÝch canh t¸c ë vïng cao. ViÖc quy ho¹ch c¸c vïng s¶n xuÊt chÌ tËp trung bao gåm s¶n xuÊt n«ng - c«ng nghiÖp -dÞch vô, h×nh thµnh c¸c côm d©n c­ ®· gãp phÇn c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña nh©n d©n. Tõ ®ã rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c vïng l·nh thæ trªn ®Êt n­íc, t¹o ra sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu. Ngoµi ra, vÒ mÆt y häc, tõ x­a ®Õn nay n­íc chÌ lµ thø n­íc uèng gi¶i kh¸t phæ biÕn cã t¸c dông kh¾c phôc sù mÖt mái cña c¬ b¾p vµ hÖ thÇn kinh trung ­¬ng, kÝch thÝch vá ®¹i n·o, lµm cho tinh thÇn minh mÉn, s¶ng kho¸i, h­ng phÊn trong thêi gian lao ®éng c¨ng th¨ng vÒ trÝ ãc vµ ch©n tay. ChÊt catesin cña chÌ xanh cã chøc n¨ng phßng ngõa bÖnh ung th­ b»ng c¸ch cñng cè hÖ thèng miÔn dÞch, phßng ngõa bÖnh cao huyÕt ¸p, chèng l·o ho¸. 3. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®¶m b¶o vµ ph¸t triÓn nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam 3.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn ë ViÖt Nam c©y chÌ ®ang cã mÆt trªn 4 vïng sinh th¸i lín : Trung du MiÒn nói B¾c Bé, Duyªn h¶i MiÒn Trung, §ång b»ng s«ng Hång, T©y Nguyªn. 3.1.1 Vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé §©y lµ vïng cã ®Þa h×nh phøc t¹p, bÞ chia c¾t bëi nh÷ng c¸nh ®ång hoÆc thung lòng xen gi÷a nh÷ng ®åi nói. Nói ë ®©y th­êng cao vµ dèc, vïng nµy cã mïa ®«ng l¹nh vµ kh«. NhiÖt ®é trung b×nh tõ 18-23 ®é C, ®é Èm trung b×nh 80-85%, l­îng m­a >1800mm/n¨m. §Êt chñ yÕu lµ ®á n©u trªn ®¸ v«i, ®á vµng trªn ®¸ ®Êt sÐt vµ biÕn chÊt, phÇn lín cã bÒ dÇy trªn 100 cm, hµm l­îng dinh d­ìng trung b×nh. Nh×n chung vïng nµy rÊt thÝch hîp víi ph¸t triÓn c©y chÌ. H¹n chÕ cña vïng nµy chÝnh lµ mïa ®«ng cã s­¬ng muèi, mïa hÌ chÞu ¶nh h­ëng cña giã Lµo. Cã thÓ kh¾c phôc hiÖn t­îng nµy b»ng c¸ch t¸c ®éng b»ng c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh­ ñ gèc, trång c©y che bãng m¸t. 3.1.2 Vïng Duyªn h¶i MiÒn Trung  §©y lµ d¶i ®Êt ch¹y dµi ven biÓn, mang ®Æc tÝnh cña lo¹i h×nh khÝ hËu cËn nhiÖt ®íi giã mïa. NhiÖt ®é trung b×nh hµng n¨m tõ 23-25 ®é C, l­îng m­a ®¹t 1.700- 2.500mm. Cã mïa m­a kÐo dµi tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 12 hµng n¨m, kÌm theo b·o lôt lµ chÞu ¶nh h­ëng râ rÖt cña giã Lµo. Nh­ vËy xÐt vÒ yÕu tè khÝ hËu th× chØ cã ba tØnh lµ Thanh Ho¸, NghÖ An, Hµ TÜnh lµ c©y chÌ cã thÓ sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn b×nh th­êng.§Êt c¸c tØnh nµy chñ yÕu lµ ®Êt ®­îc h×nh thµnh trªn ®¸ phiÕn sÐt, ®©y lµ lo¹i ®Êt cã hµm l­îng dinh d­ìng t­¬ng ®èi cao, ®é PH tõ 4.5 ®Õn 5.5, cÊu t­îng tèt. So víi yªu cÇu sinh th¸i cña c©y chÌ th× vïng nµy còng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm rÊt thÝch hîp. 3.1.3 Vïng ®ång b»ng s«ng Hång §©y lµ vïng nhiÖt ®é b×nh qu©n tõ 25-27 ®é C. L­îng m­a ph©n bè theo vÜ tuyÕn. §Êt cã thÓ trång chÌ lµ nhãm vµng ®á trªn ®Êt bazan, cã nhiÒu tÇng máng, ®é dèc lín. KhÝ hËu kh«ng thuËn lîi, ®Êt nghÌo dinh d­ìng vµ kh«ng cã ®é dèc phï hîp víi sù ph¸t triÓn c©y chÌ nªn n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng thÊp. ChÕ ®é m­a cña vïng còng chÞu ¶nh h­ëng cña giã mïa phÝa B¾c, ph©n bè kh«ng ®Òu vµ tr¸i víi mïa sinh tr­ëng cña chÌ. M­a thiÕu vµo mïa xu©n, thêi ®iÓm l¸ chÌ vµ bóp chÌ h×nh thµnh l¸ non. 3.1.4 Vïng T©y Nguyªn Lµ vïng mang khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa. §é cao tõ 700 ®Õn 1.500 m so víi mÆt n­íc biÓn. NhiÖt ®é trung b×nh lµ 23 ®é C, l­îng m­a trung b×nh hµng n¨m lµ 2000 mm. §Êt cã thÓ trång chÌ chñ yÕu lµ ®Êt bazan, ®Æc biÖt lµ ®Êt n©u vµng trªn ®¸ bazan ë B¶o Léc, Di Linh kh¸ tèt, hµm l­îng mïn vµ ®é Èm cao, PH tõ 3,9 ®Õn 4,4. §Êt cã tÇng dµy lín vµ kÕt cÊu tèt. §©y còng lµ vïng cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thÝch hîp víi ph¸t triÓn c©y chÌ. 3.2 Nguån vèn §Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ, viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ lµ rÊt quan träng. HiÖn nay cã rÊt nhiÒu nguån vèn cã thÓ huy ®éng, nh­ng nguån vèn quan träng nhÊt lµ Nhµ n­íc ®· giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho ng­êi trång chÌ. ë c¸c n«ng tr­êng c«ng nghiÖp còng ®­îc giao kho¸n v­ên chÌ vµ giao ®Êt ®Ó trång chÌ míi. Huy ®éng nguån vèn tù cã trong d©n: §©y lµ nguån vèn rÊt quan träng, nã cã t¸c dông thóc ®Èy ng­êi n«ng d©n tham gia vµo ph¸t triÓn c©y chÌ, mÆt kh¸c khi ng­êi d©n tù bá vèn ra hä sÏ cã tr¸ch nhiÖm h¬n trong s¶n xuÊt. Vèn vay ng©n hµng Nhµ n­íc: §©y lµ nguån vèn kh«ng thÓ thiÕu. Th«ng qua c¸c dù ¸n ph¸t triÓn, trong nh÷ng n¨m qua ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ®Çu t­ cho nhiÒu c¬ së quèc doanh vµ t­ nh©n, gãp phÇn ®¶m b¶o l­îng chÌ t¨ng tr­ëng æn ®Þnh. Tuy nhiªn so víi mét sè c©y chÌ kh¸c nh­ cµ phª, cao su,... chÌ vÉn lµ c©y ®­îc ®Çu t­ thÊp nhÊt. Vèn dù tr÷ ë c¸c doanh nghiÖp : Th«ng qua ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt ë c¸c doanh nghiÖp ®· më ra kh¶ n¨ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Vèn liªn doanh, hîp t¸c víi n­íc ngoµi: Nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng khai th¸c m¹nh nguån nµy, thùc tÕ ®· cã nhiÒu tæ chøc, nhiÒu quèc gia muèn hîp t¸c víi ViÖt Nam nh­: WB, ADB, ACB, c¸c c«ng ty cña §µi Loan, H«ng K«ng,... 3.3 Nh©n tè khoa häc kü thuËt §©y lµ nh©n tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi n¨ng suÊt, chÊt l­îng cña c©y chÌ. NÕu ¸p dông khoa häc kü thuËt tèt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng suÊt, n©ng cao chÊt l­îng chÌ. Kh¶ n¨ng øng dông khoa häc c«ng nghÖ cã liªn quan tíi tr×nh ®é tay nghÒ, nh÷ng hiÓu biÕt cña ng­êi lµm chÌ vÒ nh÷ng kü thuËt trong trång chÌ. C¸c tiÕn bé kü thuËt ®ã lµ: Gièng chÌ: HiÖn nay ë phÝa B¾c cã 17 gièng chÌ, trong ®ã hai gièng chÌ chñ yÕu lµ chÌ Shan TuyÕt vµ chÌ trung du, cßn c¸c gièng kh¸c ®­îc nhËp tõ Ên ®é, Trung Quèc. PhÝa Nam, ngoµi c¸c gièng ë phÝa B¾c nhËp vµo cßn cã c¸c gièng tõ NhËt B¶n. ë Phó Hé hiÖn nay ®ang cã mét tËp ®oµn gièng gåm 60 gièng thu thËp tõ c¸c n­íc: ViÖt Nam, Ên §é, Srilanca, Trung Quèc,... ®ang ®­îc kh¶o nghiÖm, chän läc, thuÇn ho¸ vµ lai t¹o. Trong thêi gian tíi kh¶ n¨ng cung cÊp gièng chÌ tèt ®­îc ®¶m b¶o. Nh©n gièng chÌ: ë ViÖn nghiªn cøu chÌ b¾t ®Çu nghiªn cøu tõ n¨m 1959, b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p nh©n gièng b»ng h¹t, b»ng cµnh... §Õn nay thuËt gi©m cµnh b¾t ®Çu hoµn thiÖn vµ b¾t ®Çu phæ biÕn ®Õn tõng hé gia ®×nh. Kü thuËt canh t¸c: §· cã nhiÒu c¶i tiÕn vÒ kü thuËt trång chÌ. §Ó ®¶m b¶o chèng xãi mßn, trång ®­îc nhiÒu c©y chÌ ®ång ®Òu, cho n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt vµ v­ên chÌ thuËn lîi cho viÖc ®i l¹i ph¶i thùc hiÖn mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p nh­ trång theo kiÓu n«ng l©m kÕt hîp, trång theo kiÓu b×nh ®é... VÒ ph©n bãn nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ thùc nghiÖm ®· tiÕn hµnh, nh×n chung muèn ®¹t n¨ng suÊt chÌ 5 tÊn/ha chÌ bóp t­¬i cÇn bãn theo ®óng quy c¸ch, ngoµi ph©n chuång, ph©n xanh còng ®­îc t¨ng c­êng. 3.4 HÖ thèng chÝnh s¸ch hç trî cña Nhµ n­íc §Ó b¶o ®¶m vµ ph¸t triÓn nguyªn liÖu chÌ ®¹t ®­îc môc tiªu mµ ngµnh chÌ ®· ®Æt ra th× cÇn ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn chÌ. Thùc tÕ n­íc ta ch­a ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch t­¬ng xøng víi vai trß vµ tiÒm n¨ng cña c©y chÌ. V× vËy, khi tiÕn hµnh ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ Nhµ n­íc cÇn ban hµnh mét hÖ thèng chÝnh s¸ch hç trî cÇn thiÕt cho viÖc b¶o ®¶m vµ ph¸t triÓn chÌ. Sau ®©y lµ mét sè chÝnh s¸ch tiªu biÓu: ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt: ë n«ng th«n sau NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ, ruéng ®Êt ®­îc giao quyÒn sö dông l©u dµi cho nh©n d©n (10-20) n¨m. Bëi vËy ®©y lµ yÕu tè quan träng lµm cho ng­êi d©n yªn t©m s¶n xuÊt. ë c¸c ®¬n vÞ quèc doanh, nhiÒu ®¬n vÞ ®· chia ®Êt, kho¸n v­ên chÌ cho c«ng nh©n. C¸c n«ng tr­êng ngoµi viÖc cung øng vËt t­ cho c«ng nh©n, cßn cö c¸c c¸n bé h­íng dÉn kü thuËt s¶n xuÊt cho hä... Mét sè n«ng tr­êng vÉn thõa ®Êt còng giao kho¸n cho d©n lµm, còng theo chÕ ®é nh­ c«ng nh©n Nhµ n­íc, kh«ng ph¶i ®ãng chi phÝ b¶o hiÓm x· héi, nh­ng ph¶i nép thªm 2% s¶n l­îng ®Ó x©y dùng c¬ së h¹ tÇng c«ng céng. ChÝnh s¸ch thuÕ: ThuÕ n«ng nghiÖp hiÖn nay ®ang phæ biÕn thùc hiÖn nép theo s¶n l­îng tõng h¹ng quü ®Êt nh­ luËt thuÕ sö dông ®Êt ®ai do Nhµ n­íc ban hµnh. ë c¸c c¬ së ngoµi quèc doanh, ngoµi thuÕ n«ng nghiÖp ng­êi c«ng nh©n cßn ph¶i trÝch nép c¸c kho¶n chi phÝ nh­ chi phÝ qu¶n lý, chi phÝ khÊu hao v­ên chÌ, quü b¶o hiÓm x· héi... ChÝnh s¸ch ®Çu t­: Nhµ n­íc ®· cã chñ tr­¬ng c¨n cø vµo quy ho¹ch ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m ng­ nghiÖp mµ cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ cho hîp lý cho tõng hé gia ®×nh, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ, c¸c vïng trång chÌ lµ nh÷ng vïng s©u, vïng xa miÒn nói nªn Nhµ n­íc cÇn ­u tiªn míi thu hót ®­îc lao ®éng vµ tiÒn vèn trong d©n ®Ó ph¸t triÓn lo¹i c©y trång nµy. 3.5 Nh©n tè lao ®éng Nh©n tè con ng­êi cã vai trß quyÕt ®Þnh trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nãi chung vµ còng lµ nh©n tè quan träng trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ §Ó ®¹t ®­îc n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao trong s¶n xuÊt nguyªn liÖu chÌ th× ng­êi lao ®éng ph¶i cã tr×nh ®é tay nghÒ. Trong kh©u trång chÌ ®ái hái ng­êi lao ®éng ph¶i cã kü n¨ng lao ®éng. HiÖn nay ë n­íc ta tr×nh ®é cña ng­êi lao ®éng ngµy cµng ®­îc n©ng cao, tuy nhiªn sè l­îng lao ®éng nµy l¹i ph©n bè kh«ng ®Òu. V× vËy ngµnh chÌ cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ph©n bè l¹i lao ®éng sao cho hîp lý vµ ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho lao ®éng ë c¸c vïng trång chÌ vïng s©u, vïng xa. Víi d©n sè 80 triÖu ng­êi, c¬ cÊu d©n c­ trÎ vµ cã gÇn 80% d©n sè sèng b»ng nghÒ n«ng. Cã thÓ nãi nguån nh©n lùc cho n«ng nghiÖp lµ rÊt dåi dµo. Víi møc ®é t¨ng d©n sè nh­ hiÖn nay th× b×nh qu©n mçi n¨m sÏ cã gÇn 1 triÖu nguêi b­íc vµo tuæi lao ®éng, trong ®ã ë n«ng th«n vµ c¸c tØnh miÒn nói lµ 35 v¹n nguêi, sè lao ®éng d«i d­ sÏ t¹o ra nguån lao ®éng to lín ®Ó tiÕn hµnh khai hoang më ®Êt, ®i x©y dùng kinh tÕ míi, tËn dông nh÷ng vïng ®Êt cßn tiÒm n¨ng. MÆt kh¸c, lao ®éng n­íc ta nh×n chung lµ rÎ, l¹i cÇn cï lao ®éng, th«ng minh s¸ng t¹o, cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t nhanh khoa häc c«ng nghÖ, cã nhiÒu kinh nghiÖm trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Bëi vËy, lùc l­îng nµy thùc sù ®¸p øng yªu cÇu vµ lµ yÕu tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn trong s¶n xuÊt chÌ. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng B¶o ®¶m nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua 1. §Þa bµn ph©n bè c©y chÌ HiÖn nay, c¶ n­íc cã 33 tØnh trång chÌ víi diÖn tÝch n¨m 2002 lµ 100.061 ha chia thµnh 4 vïng trång chÌ lín theo b¶ng sau ®©y: C¸c vïng trång chÌ ë ViÖt Nam (sè liÖu n¨m 2004) Vïng Sè tØnh trång chÌ DiÖn tÝch (ha) % so víi c¶ n­íc C¶ n­íc 33 100.061 100 Vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé 14 63.964 63,9 Vïng §ång b»ng s«ng Hång 6 3.778 3,8 Vïng Duyªn h¶i MiÒn Trung 9 8.997 9,0 Vïng T©y Nguyªn 4 23.322 23,3 *Nguån: Tæng hîp tõ sè liÖu thèng kª Tõ b¶ng trªn cho thÊy, chÌ ®­îc trång chñ yÕu ë vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé. ®©y lµ vïng chiÕm ­u thÕ vÒ diÖn tÝch, s¶n l­îng vµ chÊt l­îng so víi c¸c vïng chÌ kh¸c trong c¶ n­íc. T¹i ®©y ®· h×nh thµnh nhiÒu s¶n phÈm chÌ ®Æc s¶n truyÒn thèng næi tiÕng nh­ chÌ Tµ Sïa, chÌ Shan TuyÕt, chÌ Suèi Giµng, chÌ T©n C­¬ng... HiÖn ®ang trång thö nghiÖm nhiÒu gièng chÌ nhËp cña §µi Loan, NhËt B¶n, Trung Quèc, Ên §é cã chÊt l­îng cao. §©y lµ vïng cã nhiÒu lîi thÕ s¶n xuÊt chÌ so víi c¸c vïng kh¸c vÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Þa h×nh, ®Êt ®ai, kinh nghiÖm trång vµ chÕ biÕn chÌ. §øng thø hai vÒ diÖn tÝch lµ vïng T©y Nguyªn bao gåm c¸c tØnh: Kon Tum, Gia Lai, §¾c L¾c, L©m §ång. N¨m 2000 diÖn tÝch chÌ c¶ vïng lµ 15.217 ha nh­ng ®Õn n¨m 2004 tæng diÖn tÝch lµ 23.332 ha chiÕm 23,3% so víi c¶ n­íc sau mét thêi gian dµi trång thö nghiÖm chÌ ë tØnh L©m §ång mµ trung t©m lµ hai huyÖn B¶o Léc vµ Di Linh. 2. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l­îng chÌ c¶ n­íc. ChÌ lµ c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m ph¸t triÓn kh«ng bét ph¸t nh­ nh÷ng c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m kh¸c nh­ c©y cµ phª, cao su, hå tiªu, c©y chÌ ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng sau  Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c©y chÌ thêi kú 2000-2004 N¨m DiÖn tÝch S¶n l­îng Ngh×n ha ChØ sè ph¸t triÓn so víi n¨m tr­íc Ngh×n tÊn bóp kh« ChØ sè ph¸t triÓn so víi n¨m tr­íc 2000 77,4 98,5 56,6 108,4 2001 84,8 109,6 70,3 124,2 2002 89,9 106,0 78,9 112,2 2003 92,3 102,7 80,0 101,1 2004 100,1 108,5 85,6 107,5 *Nguån: Tæng côc thèng kª, Tæng c«ng ty ChÌ ViÖt Nam Trong 3 n¨m 2002-2004, diÖn tÝch vµ s¶n l­îng chÌ ®Òu t¨ng nhanh. N¨m 2004 diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc ®¹t 100.061 ha, trong ®ã diÖn tÝch chÌ kinh doanh lµ 77.541 ha. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l­îng chÌ ViÖt Nam qua 2 n¨m 2002, 2004 §¬n vÞ:DiÖn tÝch: ha, n¨ng suÊt: tÊn/ha, s¶n l­îng: ngh×n tÊn Vïng N¨m 2002 N¨m 2004 DiÖn tÝch DiÖn tÝch trång míi DiÖn tÝch kinh doanh N¨ng suÊt S¶n l­îng DiÖn tÝch DiÖn tÝch trång míi DiÖn tÝch kinh doanh N¨ng suÊt S¶n l­îng C¶ n­íc 89.942 5.699 71.587 4,96 355.080 100.061 10.119 77.541 4,97 385.251 Trung du MiÒn nói B¾c Bé 56.566 4.692 43.608 4,72 205.719 63.964 7.398 46.580 4,85 225.732 §ång b»ng s«ng Hång 3.588 50 3.198 3,11 9.934 3.778 190 3.536 3,13 11.080 Duyªn h¶i MiÒn Trung 8.067 897 5.466 3,75 20.517 8.997 930 5.768 3,77 21.771 T©y Nguyªn 21.721 78 19.315 6,16 118.910 23.322 1.061 21.657 5,85 126.668 Vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé : §©y lµ vïng cã quy m« lín nhÊt c¶ n­íc. TÝnh ®Õn n¨m 2002 c¶ vïng cã diÖn tÝch trång chÌ lµ 56.566 ha chiÕm 62,89% diÖn tÝch c¶ n­íc (trong ®ã chÌ kinh doanh lµ 43.608 ha). N¨ng suÊt b×nh qu©n c¶ vïng n¨m 2002 ®¹t 4,72 tÊn/ha, c¸c tØnh cã n¨ng suÊt b×nh qu©n cao nh­ Tuyªn Quang, Lµo Cai, Yªn B¸i, Th¸i Nguyªn, Lai Ch©u, S¬n La, Hoµ B×nh ®Òu ®¹t trªn 5 tÊn/ ha. Nãi chung n¨ng suÊt vïng nµy rÊt cao vµ ®ång ®Òu. Vïng §ång b»ng s«ng Hång: Do ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, ®Êt ®ai, thiªn nhiªn ®©y kh«ng ph¶i lµ vïng cã thÕ m¹nh vÒ chÌ. V× vËy chÌ ®­îc trång trªn mét sè ®Þa h×nh b¸n s¬n ®Þa: Hµ T©y, Hµ Néi, Ninh B×nh vµ mét sè n¬i kh¸c nh­ng diÖn tÝch kh«ng ®¸ng kÓ. §Õn n¨m 2002, tæng diÖn tÝch chÌ trong vïng ®· t¨ng lªn 3.588 ha chiÕm 3.8% tæng diÖn tÝch c¶ n­íc, s¶n l­îng chÌ bóp t­¬i lµ 9.934 tÊn, n¨ng suÊt b×nh qu©n ®¹t 3,2 tÊn/ha, trong ®ã chñ yÕu lµ Hµ T©y chiÕm 70% diÖn tÝch trång chÌ toµn vïng. Vïng Duyªn h¶i MiÒn Trung: n¨m 2002 diÖn tÝch lµ 8.067 ha chiÕm 9% diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc, n¨ng suÊt trung b×nh ®¹t 3,75 tÊn/ha. Toµn vïng cã 4 n«ng tr­êng quèc doanh: B×nh §Þnh cã 2 n«ng tr­êng lµ Hoµi ¢n vµ VÜnh Thanh, Qu¶ng Ng·i cã n«ng tr­êng B×nh Kh­¬ng vµ Qu¶ng Nam cã n«ng tr­êng QuyÕt Th¾ng. Vïng T©y Nguyªn: n¨m 2002 lªn tíi 21.721 ha chiÕm 24,2% diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc, n¨ng suÊt b×nh qu©n 6,16 tÊn/ha. §Õn n¨m 2004 diÖn tÝch chÌ vïng ®¹t 23.322 ha, n¨ng suÊt 5,85 tÊn/ha, s¶n l­îng c¶ n¨m ®¹t 126.168 tÊn. 3. HiÖn tr¹ng gièng chÌ ViÖt Nam 3.1. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu gièng chÌ HiÖn nay tæng diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc ta hiÖn cã h¬n 100 ngh×n ha, c¬ cÊu gièng chÌ bao gåm: gièng chÌ Trung du chiÕm 62,7%, gièng chÌ Shan TuyÕt chiÕm 31,1%, gièng chÌ cµnh nhËp néi lµ 5,5%, cßn l¹i lµ gièng kh¸c chiÕm 0,7%. C¬ cÊu chÌ ®· cã sù thay ®æi nÕu ta so s¸nh víi n¨m 1992: gièng Trung Du chiÕm 70,9%, gièng Shan TuyÕt chiÕm 27,3%, c¸c gièng kh¸c lµ 1,8%. Nh×n chung gièng chÌ Trung Du vÉn chiÕm tû träng lín nhÊt, ph©n bè chñ yÕu ë c¸c tØnh trung du vµ vïng nói thÊp nh­ Tuyªn Quang, Phó Thä, Th¸i Nguyªn, Yªn B¸i, c¸c tØnh khu 4 cò. TiÕp ®Õn lµ gièng chÌ Shan TuyÕt ph©n bè ë c¸c tØnh vïng cao trªn 500 m so víi mùc n­íc biÓn nh­ Hµ Giang, Lai Ch©u, S¬n La, Yªn B¸i, L©m §ång. Sè cßn l¹i lµ chÌ cµnh ®­îc trång ë vïng thÊp ®­îc tuyÓn chän nhËp néi nh­ PH1, TRI777, B¸t Tiªn, Kim Huyªn, V©n S­¬ng, Yabukita, gièng lai LD1, LD2. 3.2. ChÊt l­îng c¸c gièng chÌ ViÖt Nam Thùc tÕ trång chÌ cho thÊy hai gièng chÌ Trung du vµ Shan TuyÕt lµ hai nhãm gièng chÌ chiÕm tû träng lín nhÊt vµ ®¹i diÖn cho hai møc ®Þa h×nh, tuy nhiªn n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cña hai gièng chÌ nµy kh«ng cao. Gièng Trung du trång b»ng h¹t lÊy ngay tõ n­¬ng chÌ ®Ó s¶n xuÊt ®¹i trµ, kh«ng ®­îc chän läc tõ gièng ®Çu dßng nªn sinh tr­ëng kh«ng ®Òu, n¨ng suÊt thÊp, nguyªn liÖu kh«ng ®ång ®Òu, chÊt l­îng kÐm h­¬ng. Gièng Shan TuyÕt ch­a ®­îc tuyÓn chän theo quy tr×nh chuÈn, chÊt l­îng kÐm. ChÊt l­îng chÌ ë ViÖt Nam ®· lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm chÌ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. §©y lµ vÊn ®Ò bøc xóc ®­îc nhiÒu ng­êi trong vµ ngoµi n­íc quan t©m. Chóng ta ®· ®i qu¸ chËm trong viÖc nghiªn cøu vµ triÓn khai. Trong tËp ®oµn gièng chÌ ViÖt Nam ph¶i nghiªn cøu ®Õn c¸c gièng chÌ truyÒn thèng nh­ chÌ Tµ Sïa, chÌ Suèi Giµng, chÌ T©n C­¬ng vµ c¸c gièng ®Æc s¶n nh­ chÌ ®¾ng, chÌ d©y. tuy nhiªn diÖn tÝch c¸c lo¹i chÌ nµy cßn nhá lÎ, ch­a qu¶n lý ®­îc chÊt l­îng, th­¬ng hiÖu ch­a ®­îc kh¼ng ®Þnh, cßn bÞ lîi dông dÉn ®Õn lµm gi¶m uy tÝn nh÷ng lo¹i chÌ nµy trªn thÞ tr­êng. N¨m 1999, chóng ta ®· cã tËp ®oµn quü gen cña trªn 100 gièng chÌ cã nguån trong vµ ngoµi n­íc tËp trung t¹i v­ên tiªu b¶n gièng cña ViÖn nghiªn cøu chÌ. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng nµy cßn qu¸ Ýt do nhiÒu nguyªn nh©n. 3.3. ChÊt l­îng c¸c v­ên chÌ HiÖn nay c¶ n­íc cã 100.061 ha chÌ, trong ®ã chÌ kinh doanh lµ 77.541 ha chiÕm 77,5% tæng diÖn tÝch chÌ vµ chÌ kiÕn thiÕt c¬ b¶n vµ phôc håi lµ 22.520 ha chiÕm 22,5%. §èi víi chÌ kinh doanh n¨ng suÊt kh«ng ®ång ®Òu, biªn ®é n¨ng suÊt rÊt lín tõ 1,6 tÊn/ha ®Õn 25 tÊn/ha. ChÌ kiÕn thiÕt c¬ b¶n cã ®Õn 60% diÖn tÝch do nh©n d©n tù trång, ®Çu t­ ban ®Çu kh«ng ®ñ, lµm ®Êt kh«ng kü, gièng t¹p, dïng h¹t lµ chñ yÕu, thiÕu ph©n bãn nªn sinh tr­ëng kÐm, trong ®ã cã diÖn tÝch ®¸ng kÓ cña ch­¬ng tr×nh 327. DiÖn tÝch chÌ phôc håi th­êng lµ ®· ®Õn kú kinh doanh nh­ng do nguyªn nh©n gi¸ thµnh cao, thiÕu lao ®éng, Ýt quan t©m ch¨m sãc nªn mËt ®é thÊp, tû lÖ mÊt kho¶ng lín, ®Ó hoang ho¸. NÕu muèn cã kÕt qu¶ kinh doanh ph¶i tËp trung c¶i t¹o mét vµi n¨m. Tuy nhiªn, cã mét sè diÖn tÝch qu¸ giµ cçi, tµn kiÖt, mÊt kho¶ng lín, s©u bÖnh ph¸ ho¹i nÆng, bÞ tr©u bß dÉm ®¹p, cã ®Çu t­ còng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ nªn cÇn thanh lý. Nh×n chung, c¸c v­ên chÌ do Tæng c«ng ty ChÌ ViÖt Nam qu¶n lý hÇu hÕt chÊt l­îng tèt. C¸c v­ên chÌ kÐm chÊt l­îng th­êng tËp trung ë vïng s©u, vïng xa n¬i tr×nh ®é d©n trÝ thÊp vµ cuéc sèng cßn khã kh¨n. 4. Mét sè chÝnh s¸ch ph¸t triÓn chÌ NhiÒu tØnh ®· quan t©m ®Õn ph¸t triÓn chÌ, coi chÌ lµ mét trong nh÷ng môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh nªn ®· cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt chÌ, ®Æc biÖt lµ tõ khi cã quyÕt ®Þnh 43/1999/TTg cña ChÝnh Phñ. HÇu hÕt c¸c tØnh ®Òu cho d©n vay vèn víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó trång míi vµ th©m canh, phôc håi chÌ. Møc cho vay trång míi tõ 15-22 triÖu ®ång/ha, th©m canh 4,5-8 triÖu ®ång/ha. Thêi gian gi¶i ng©n cho vay trong vßng 3-4 n¨m, tr¶ hÕt nî tõ 5-7 n¨m. Mét sè tØnh miÔn thuÕ sö dông ®Êt cho chÌ trång míi vµ th©m canh trong thêi h¹n 6-13 n¨m nh­ S¬n La, NghÖ An... hoÆc ®Çu t­ thuÕ sö dông ®Êt trë l¹i cho khuyÕn n«ng, giao th«ng, thuû lîi vïng chÌ nh­ NghÖ An. Hç trî tiÒn mua gièng míi cho hé n«ng d©n tõ 20-50% ë c¸c tØnh L©m §ång, NghÖ An, Lµo Cai, Phó Thä, L¹ng S¬n, Tuyªn Quang. Ngoµi ra tØnh Lµo Cai cßn cã chÝnh s¸ch hç trî l·i suÊt cho vay ngoµi møc vay ­u ®·i hoÆc 50% l·i suÊt ng©n hµng, TØnh Yªn B¸i cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm gi¸ nguyªn liÖu, tØnh L©m §ång cã chÝnh s¸ch trî gi¸ vËn chuyÓn chÌ xuÊt khÈu 35%, hç trî vèn khuyÕn n«ng... 5. §Êt ®ai vµ lao ®éng trong s¶n xuÊt chÌ §èi víi c¸c c«ng ty chÌ hiÖn nay ®Êt ®ai ®­îc giao kho¸n cho c¸c hé theo nghÞ ®Þnh 01/CP ngµy 4/1/1995 cña ChÝnh Phñ, thêi gian giao kho¸n lµ 50 n¨m. Mçi c«ng nh©n cã kho¶ng 0,5-1,5 ha chÌ. Thu nhËp tõ chÌ chiÕm kho¶ng 80% tæng thu nhËp cña hé c«ng d©n nhËn kho¸n theo s¶n phÈm ®· ®­îc ®Þnh tr­íc, nguyªn liÖu ph¶i b¸n toµn bé cho c«ng ty theo gi¸ quy ®Þnh. §èi víi khu vùc chÌ nh©n d©n: §Êt ®ai còng ®­îc giao kho¸n sö dông 50 n¨m. Mçi hé trång chÌ cã quy m« rÊt kh¸c nhau, b×nh qu©n ë Th¸i Nguyªn cã kho¶ng 0,23 ha/ hé, cã hé réng kho¶ng h¬n 1 ha hoÆc h¬n. ë L©m §ång diÖn tÝch trång chÌ b×nh qu©n mét hé lµ 1,5 ha/ hé VÒ lao ®éng, hiÖn nay s¶n xuÊt chÌ chñ yÕu sö dông lao ®éng gia ®×nh, lao ®éng chÕ biÕn lµ c«ng nh©n cña c¸c c«ng ty. Tuy nhiªn khi thu h¸i s¶n phÈm ng­êi trång chÌ cÇn ph¶i thuª lao ®éng thêi vô. Qua tÝnh to¸n, chi phÝ lao ®éng th­êng chiÕm 25-30% cÊu thµnh s¶n phÈm. Trong s¶n xuÊt chÌ, ®Æc biÖt lµ vïng cao miÒn nói hä cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt chÌ Shan TuyÕt nh­ng kinh nghiÖm tiÕp cËn thÞ tr­êng cßn h¹n chÕ. HiÖn nay c¸c vïng trång chÌ trong c¶ n­íc cã kho¶ng 300 x· thuéc c¸c x· khã kh¨n trong tæng sè 1.300 x· trång chÌ. §©y lµ mét vÊn ®Ò ®¸ng l­u ý trong viÖc hoµn thiÖn quy ho¹ch ph¸t triÓn chÌ trong thêi gian tíi. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vµ nh÷ng khã kh¨n, tån t¹i TÝnh ®Õn n¨m 2004 c¶ n­íc cã 100.061 ha chÌ ph©n bè trªn ®Þa bµn 33 tØnh. S¶n xuÊt thu hót kho¶ng 7 v¹n hé n«ng d©n trång chÌ vµ kho¶ng 25-30 v¹n lao ®éng. Tæng s¶n l­îng chÌ bóp t­¬i ®¹t 385.251 ngh×n tÊn, n¨ng suÊt ®¹t 4,97 tÊn/ha. ChÊt l­îng chÌ bóp t­¬i cña ViÖt Nam cã hµm l­îng c¸c chÊt hoµ tan nh­: Tanin, castesin, cafein...kh«ng thua kÐm s¶n phÈm chÌ cña c¸c n­íc nh­ Ên §é, Trung Quèc hay Srilanca. NÕu ®­îc chÕ biÕn tèt, chÊt l­îng chÌ sÏ kh«ng thua kÐm c¸c lo¹i chÌ tèt cña thÕ giíi. Bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm vµ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc nªu trªn, ngµnh chÌ ViÖt Nam cßn cã nh÷ng khã kh¨n vµ tån t¹i sau ®©y: - N¨ng suÊt vµ s¶n l­îng chÌ cña ta cßn thÊp 560 kg chÌ kh«/ha trong khi cña khu vùc Ch©u ¸ lµ 1.160 kg/ha, hiÖu qu¶ kinh tÕ trång chÌ ch­a cao víi kh¶ n¨ng cã thÓ. Nguyªn nh©n lµ vèn ®Çu t­ ®ang thiÕu nhiÒu, kh«ng nh÷ng ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é trång chÌ míi mµ cßn thiÕu vèn ®Ó ch¨m sãc kinh doanh, ®Ó ®æi míi trang thiÕt bÞ, quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ biÕn ... - Qu¸ tr×nh canh t¸c do ®Çu t­ kh«ng ®ñ, bãn nhiÒu ph©n ho¸ häc, kh«ng chó ý bãn ph©n h÷u c¬ dÉn ®Õn ®Êt ®ai bÞ nghÌo kiÖt dinh d­ìng, chai cøng, ®é PH trong ®Êt n¨ng suÊt cao. Sù l¹m dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®· ®Ó d­ l­îng qu¸ giíi h¹n cho phÐp nªn s¶n phÈm g©y t©m lý e ng¹i cho ng­êi sö dông vµ khã kh¨n khi xuÊt khÈu. ChÝnh v× vËy viÖc b¶o ®¶m nguyªn liÖu cho ngµnh chÌ ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng, kh«ng chØ ®¶m b¶o vÒ sè l­îng mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o vÒ sè l­îng. NÕu lµm tèt c«ng t¸c nµy sÏ lµ ®éng lùc, nguån lùc quan träng cho sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt chÌ n­íc nhµ. Ch­¬ng III C¸c gi¶i ph¸p nh»m B¶o ®¶m vµ ph¸t triÓn nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam I. qUan ®iÓm b¶o ®¶m vµ ph¸t triÓn nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam 1. Nh÷ng c¨n cø ®Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ ë ViÖt Nam 1.1. C¨n cø vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn. Theo quy tr×nh kü thuËt trång chÌ th× ®iÒu kiÖn sinh th¸i cña c©y chÌ nh­ sau: VÒ khÝ hËu, nhiÒt ®é trung b×nh hµng n¨m lµ 18-25 ®é C, ®é Èm trung b×nh cña kh«ng khÝ > 80%, l­îng m­a trung b×nh hµng n¨m > 1.200 mm. VÒ ®Êt ®ai, ®Êt tÇng canh t¸c > 50 cm, ®é PH tõ 0,4 ®Õn 0,6, ®é dèc b×nh qu©n < 25. §èi chiÕu víi c¸c vïng trång chÌ hiÖn nay cña n­íc ta th× hÇu hÕt c¸c vïng ®Òu cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu thÝch hîp víi ph¸t triÓn c©y chÌ. 1.2. C¨n cø vµo tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®· ®¹t ®­îc cña ngµnh chÌ VÒ gièng chÌ, hiÖn nay ®· cã mét sè gièng chÌ kh¼ng ®Þnh ®­îc n¨ng suÊt, chÊt l­îng nh­ gièng Shan TuyÕt chän läc, PH1, LDP1... Riªng gièng LPD2 n¨m 2002 ®· ®­îc c¸c tØnh s¶n xuÊt trªn 100 triÖu bÇu, ®ñ trång míi cho trªn 5 ngh×n ha. C¸c gièng nhËp néi ®ang ®­îc trång thö nghiÖm theo dâi ë c¸c tØnh phÝa B¾c (nh­ gièng chÌ cña NhËt B¶n, c¸c gièng B¸t Tiªn, Kim Huyªn,...). §©y lµ nh÷ng gièng chÌ cho n¨ng suÊt cao vµ chÊt l­îng tèt. 1.3. C¨n cø vµo nhu cÇu tiªu dïng chÌ HiÖn nay, nhu cÇu tiªu dïng chÌ ngµy cµng t¨ng. ThÞ tr­êng trong n­íc b×nh qu©n tiªu thô kho¶ng 0,26 kg/ng­êi/n¨m. Theo dù b¸o cña ngµnh chÌ, møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë n­íc ta sÏ t¨ng tõ 4% ®Õn 6% mçi n¨m. Nh­ vËy tæng møc tiªu thô vµo n¨m 2005 kho¶ng 40- 45 ngh×n tÊn, vµo n¨m 2010 lµ 45- 50 ngh×n tÊn. Víi thÞ tr­êng n­íc ngoµi, nhu cÇu chÌ thÕ giíi còng ngµy cµng t¨ng. Theo Héi ®ång chÌ thÕ giíi, nhu cÇu tiªu dïng chÌ thÕ giíi t¨ng 3% trong giai ®o¹n 2001- 2005. HiÖn nay nhu cÇu vÒ chÌ cña thÕ giíi lµ 2,1 triÖu tÊn. VÒ cung chÌ thÕ giíi, s¶n l­îng chÌ n¨m 2005 lµ 2,7 triÖu tÊn. XuÊt khÈu chÌ trªn thÕ giíi n¨m 2001- 2005 t¨ng 2,5% n¨m vµ ®¹t 1,3 triÖu tÊn vµo n¨m 2005. Nh­ vËy c¬ héi xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam cßn rÊt lín. 2. C¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn s¶n xuÊt chÌ 2.1. Quan ®iÓm vÒ sö dông ®Êt trång chÌ Bè trÝ ph¸t triÓn s¶n xuÊt c©y chÌ , tr­íc hÕt ph¶i trªn c¬ së ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch. CÇn cã sù so s¸nh chÌ víi s¶n xuÊt c¸c c©y c«ng nghiÖp kh¸c cã kh¶ n¨ng thÝch nghi trong cïng mét ®iÒu kiÖn, cã tÝnh ®Õn thêi gian sö dông ®Êt vµ c¬ së chÕ biÕn v× c©y chÌ lµ c©y trång l©u n¨m. §iÒu tra, ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn c©y chÌ ë c¸c ®Þa ph­¬ng, x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng kinh doanh vµ cã quy m« thÝch hîp. Khai th¸c sö dông ®Êt cã hiÖu qu¶, ph¶i n©ng dÇn ®é ph× nhiªu cña ®Êt vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. Trªn c¬ së “LuËt ®Êt ®ai” cña Nhµ n­íc ban hµnh, ng­êi sö dông ®Êt cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ, c¶i t¹o vµ sö dông ®Êt mét c¸ch hîp lý. 2.2. Quan ®iÓm sö dông lao ®éng §ång thêi víi viÖc cñng cè x©y dùng mét ®éi ngò c¸n bé ngµnh chÌ cã kü thuËt cao, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nh÷ng tiÕn bé kü thuËt tiªn tiÕn trong n­íc vµ thÕ giíi, cÇn ph¶i sö dông tèi ®a lùc l­îng lao ®éng hiÖn cã ®Ó tham gia ph¸t triÓn ngµnh chÌ ë mçi vïng. N«ng th«n ®ang nghÌo, d­ thõa lao ®éng, ph¸t triÓn ngµnh chÌ sÏ thùc hiÖn ®­îc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. T¨ng thu nhËp cho ng­êi n«ng d©n vµ æn ®Þnh x· héi. Ngoµi lùc l­îng lao ®éng trång chÌ cßn cã c¸c chuyªn gia kü thuËt chuyªn ngµnh vÒ chÌ, ngµnh chÌ nªn cã c¸c kÕ ho¹ch ®µo t¹o c¸c kho¸ häc vÒ ch¨m sãc vµ b¶o vÖ chÌ. 2.3. Quan ®iÓm vÒ øng dông khoa häc kü thuËt Trªn quan ®iÓm coi khoa häc c«ng nghÖ lµ nÒn t¶ng cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, khoa häc c«ng nghÖ cã vai trß quyÕt ®Þnh ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh ®Ó c¹nh tranh vµ t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn ë mçi quèc gia. Chóng ta ph¶i ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®æi míi, n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ dÞch vô, nh»m t¹o ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn bé râ rÖt vÒ n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶. LÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµm tiªu chuÈn c¬ b¶n ®Ó x©y dùng ph­¬ng ¸n øng dông khoa häc c«ng nghÖ sao cho phï hîp. Häc hái kinh nghiÖm vµ tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ cña c¸c n­íc cã thÕ m¹nh vÒ chÌ trªn thÕ giíi. II. c¸c gi¶i ph¸p nh»m b¶o ®¶m vµ ph¸t triÓn nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt chÌ ViÖt Nam 1. Gi¶i ph¸p vÒ quy ho¹ch ph¸t triÓn chÌ 1.1. Quy ho¹ch ®Êt trång chÌ L·nh thæ n­íc ta víi diÖn tÝch 33 triÖu ha trong ®ã phÇn lín lµ ®Êt n«ng nghiÖp. Trªn diÖn tÝch ®Êt nµy cÇn ph¶i ®­îc h×nh thµnh mét m« h×nh s¶n xuÊt n«ng l©m kÕt hîp cã hÖ thèng nhiÒu tÇng, ®¶m b¶o ®­îc mËt ®é che phñ mÆt ®Êt, ®¹t yªu cÇu sinh th¸i an toµn. V× vËy viÖc sö dông ®Êt ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ph¶i g¾n víi s¶n xuÊt l©m nghiÖp hoÆc s¶n xuÊt n«ng l©m kÕt hîp. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt dï bÊt kú ngµnh nghÒ nµo còng kh«ng ®­îc t¸ch rêi nhau mµ ph¶i kÕt hîp víi b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt, tµi nguyªn rõng, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i nh»m mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc vµ æn ®Þnh. Quy ho¹ch ®Êt trång chÌ c¶ n­íc ®Õn n¨m 2005 vµ 2010 §¬n vÞ: ha Vïng/ tØnh D.tÝch n¨m 2002 D.tÝch dù kiÕn thanh lý D.tÝch cßn l¹i DiÖn tÝch trång míi DiÖn tÝch chÌ Tæng sè Giai ®o¹n 2003-2005 Giai ®o¹n 2006-2010 N¨m 2005 N¨m 2010 C¶ n­íc 100.061 8.580 91.481 24.600 16.000 8.600 107.481 116.081 1.Vïng TDMNBB 63.964 5.060 58.904 12.600 10.900 5.300 69.804 75.104 2. Vïng §BSH 3.778 590 3.188 3.188 3.188 3.Vïng DHMT 8.997 480 8.517 4.000 2.200 1.800 10.717 12.517 4.Vïng TN 23.322 2.450 20.872 4.400 2.900 1.500 23.772 25.272 1.2 Quy ho¹ch vïng chÌ tËp trung cao s¶n §Ó t¨ng nhanh s¶n l­îng vµ chÊt l­îng, dù kiÕn quy ho¹ch ®Çu t­ vïng chÌ cao s¶n tËp trung t¹i 9 vïng träng ®iÓm chÌ nh­ sau: DiÖn tÝch chÌ th©m canh cao s¶n TØnh DiÖn tÝch (ha) TØnh DiÖn tÝch (ha) Tæng sè 24.300 Lµo Cai 500 Hµ Giang 1.700 Lai Ch©u 100 Tuyªn Quang 2.000 S¬n La 800 Th¸i Nguyªn 5.000 Phó Thä 4.000 Yªn B¸i 3.700 L©m §ång 6.500 *Nguån: ViÖn Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp 1.3. Quy ho¹ch vïng chÌ ®Æc s¶n Trªn diÖn tÝch ®Êt trång míi, dù kiÕn quy ho¹ch vïng chÌ ®Æc s¶n t¹i Méc Ch©u (S¬n La) 2.000 ha vµ Than Uyªn (Lµo Cai), Tam §­êng (Lai Ch©u) 700 ha chuyªn trång c¸c lo¹i gièng thuÇn ®Æc s¶n vµ chÌ th¬m ®Ó s¶n xuÊt chÌ ®Æc s¶n cao cÊp. VÒ dù kiÕn sö dông ®Êt trång chÌ míi nh­ sau: Trong tæng sè 24.600 ha chÌ ®­îc trång míi th× trång trªm ®Êt cò lµ 2.000 ha, cßn l¹i bè trÝ trªn ®Êt n­¬ng rÉy 12.000 ha, ®Êt v­ên 3.020 ha cßn c¸c lo¹i ®Êt kh¸c lµ 1.000 ha. 2 .Gi¶i ph¸p vÒ vèn Theo tÝnh to¸n tæng hîp tõ nay ®Õn n¨m 2010, nhu cÇu vèn ®Çu t­ cho ngµnh chÌ cña ViÖt Nam lµ 3.714,20 tû ®ång trong ®ã cho n«ng nghiÖp (bao gåm trång míi, ch¨m sãc vµ ®Çu t­ th©m canh) lµ 2.222,60 tû ®ång vµ cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ 951,60 tû ®ång. C¸c nguån vèn ®Çu t­ cÇn ®­îc huy ®éng: - Vèn ®Çu t­ ng©n s¸ch Nhµ n­íc hç trî x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi ®Çu mèi, nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ, khuyÕn n«ng chuyÓn giao tiÕn bé khoa häc vµ kü thuËt míi vÒ c©y chÌ, cho phÐp Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n sö dông nguån vèn sù nghiÖp, khuyÕn n«ng cña Bé nhËp c¸c gièng chÌ cã n¨ng suÊt, chÊt l­îng cao, thùc hiÖn di d©n gi¶i phãng lßng hå hç trî viÖc chÕ t¹o s¶n xuÊt m¸y mãc c«ng cô c¬ khÝ, phôc vô cho viÖc trång trät, s¬ chÕ vµ chÕ biÕn chÌ. - Vèn ADB vµ tÝn dông ng©n hµng cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn chÌ vµ c©y ¨n qu¶. Tæng vèn ®Çu t­ cña dù ¸n lµ 57,6 triÖu USD, trong ®ã ADB cung cÊp 40,2 triÖu USD. - Vèn n­íc ngoµi b»ng c¸c h×nh thøc liªn doanh, liªn kÕt, vèn ODA. Ngoµi ra còng cÇn huy ®éng thªm vèn tù cã cña ng­êi lµm chÌ. Th«ng th­êng vèn nµy lµ c«ng lao ®éng cña ng­êi trång chÌ ®­îc tÝnh b»ng 25% tæng vèn trång míi vµ ch¨m sãc. Trªn c¬ së ®Çu t­ vèn hîp lý, tÝnh ®ñ theo c¸c h­íng th©m canh Nhµ n­íc cÇn hç trî ®Çu t­ vµ tÝn dông cô thÓ theo tõng h¹ng môc. §èi víi vïng chÌ th©m canh thuéc 6 tØnh trong dù ¸n ph¸t triÓn c©y chÌ vµ c©y ¨n qu¶ sÏ ®­îc vay vèn ADB th«ng qua dù ¸n ph¸t triÓn chÌ. Cßn c¸c vïng chÌ kh¸c cÇn t¹o ®iÒu kiÖn ®­îc vay vèn tõ quü tÝn dông ng©n hµng. 3. Gi¶i ph¸p vÒ khoa häc c«ng nghÖ 3.1. Gi¶i ph¸p vÒ gièng chÌ 3.1.1. C¬ cÊu gièng chÌ Môc tiªu cña ngµnh chÌ ®Õn n¨m 2010 lµ sÏ cã 25-30% chÌ gièng míi b»ng cµnh chÊt l­îng cao,c¸c gièng chÌ cÇn ®­îc kh¶o nghiÖm vµ bè trÝ trång míi. §èi víi vïng chÌ cã ®é cao d­íi 500 m so víi mùc n­íc biÓn gåm c¸c tØnh Th¸i Nguyªn, Phó Thä vµ mét sè huyÖn ë c¸c tØnh trång chÌ ®Õn n¨m 2010 sÏ trång míi 9.000 ha b»ng c¸c gièng PH1, B¸t Tiªn, Kim Huyªn, Yabukita,... ®Ó ®¹t n¨ng suÊt 12 tÊn/ha. §èi víi c¸c vïng chÌ cã ®é cao trªn 500 m ë c¸c tØnh Hµ Giang, S¬n La, Tuyªn Quang, Yªn B¸i, L©m §ång vµ c¸c tØnh kh¸c sÏ trång míi 13.000 ha víi c¸c gièng Shan TuyÕt thuÇn chñng vµ c¸c gièng míi nh­ B¸t Tiªn, V¨n X­¬ng, ¤ Long, LPD1, LPD2, TRI777. ë vïng chÌ tËp trung cao s¶n hiÖn cã 9 tØnh träng ®iÓm ph¸t triÓn chÌ lµ Hµ Giang, Tuyªn Quang, Yªn B¸i, Lµo Cai, Lai Ch©u, S¬n La, Phó Thä vµ L©m §ång víi tæng diÖn tÝch lµ 24.300 ha cÇn tËp trung th©m canh cao, trång dÆm vµ bæ sung 30% diÖn tÝch b»ng c¸c gièng chÌ th¬m nh­ Long TØnh 43, B¸t Tiªn, Yabukita, Ngäc Thuý, V¨n X­¬ng,... ®Ó n©ng cao chÊt l­îng chÌ xuÊt khÈu ViÖt Nam. ë vïng chÌ ®Æc s¶n Méc Ch©u-S¬n La (2000 ha), Than Uyªn-Lµo Cai vµ Tam §­êng-Lai Ch©u (700 ha) nªn bè trÝ s¶n xuÊt chÌ cã chÊt l­îng cao vµ chÌ h÷u c¬ ®Ó cung cÊp cho thÞ tr­êng trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Dù kiÕn hai vïng nµy chØ trång c¸c gièng thuÇn chñng ®Æc s¶n vµ gièng chÌ th¬m ®Ó s¶n xuÊt chÌ ®Æc s¶n cao cÊp víi gi¸ b¸n 2.000-3.000 USD/tÊn. ChÌ ®en ®Æc s¶n víi nguyªn liÖu trén phèi tõ c¸c gièng: Shan TuyÕt, B¸t Tiªn, V¨n X­¬ng vµ c¸c gièng míi cña Ên §é. ChÌ xanh ®Æc s¶n nªn s¶n xuÊt riªng rÏ hoÆc trén nguyªn liÖu cña c¸c gièng Yabukita, « Long, Kim Huyªn, Ngäc Thuý, V¨n X­¬ng vµ B¸t Tuyªn. B»ng c¸ch nµy, ViÖt Nam sÏ cã nh÷ng s¶n phÈm chÌ ®Æc tr­ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, cã thÓ b¸n s¶n phÈm theo xuÊt xø vµ t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao chÊt l­îng chÌ vïng kh¸c b»ng c¸ch ®Êu trén gi÷a chÌ vïng cao vµ vïng thÊp. §Õn n¨m 2010, diÖn tÝch chÌ gièng míi tæng sè sÏ kho¶ng 32.000 ha, chiÕm kho¶ng 27% tæng diÖn tÝch. Tuy nhiªn khi bè trÝ trång gièng míi cÇn l­u ý ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña mét sè gièng nh­ sau: gièng Yabukita cña NhËt B¶n nªn trång vïng Èm, ®é cao d­íi 700 m; gièng B¸t Tiªn cña Trung Quèc thÝch hîp víi vïng ®Êt Èm vµ cao nh­ng ph¸t huy hiÖu qu¶ ë vïng trung du; c¸c gièng « Long, Kim Huyªn, Ngäc Thuý, V¨n X­¬ng cña §µi Loan cã thÓ trång ®¹i trµ nh­ng thÝch hîp ë vïng cao. 3.1.2 X©y dùng hÖ thèng cë së s¶n xuÊt vµ qu¶n lý chÊt l­îng gièng chÌ §Ó lµm tèt c«ng t¸c gièng chÌ th× viÖc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý gièng chÌ hÕt søc quan träng. HiÖn nay ngµnh chÌ cã ViÖn nghiªn cøu chÌ thuéc Tæng c«ng ty ChÌ ViÖt Nam vµ trung t©m nghiªn cøu chÌ thuéc Tæng c«ng ty chÌ ë L©m §ång. §©y lµ hai c¬ quan chuyªn nghiªn cøu ph¸t triÓn gièng chÌ míi vµ c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn chÌ. Trong t­¬ng lai sÏ nhËp thiÕt bÞ nu«i cÊy m«, lµm c¬ së nh©n nhanh gièng míi. V× vËy cÇn ®Çu t­ n©ng cÊp thiÕt bÞ cho hai c¬ quan nµy. §ång thêi lÊy c¸c c«ng ty chÌ thuéc Tæng c«ng ty chÌ ViÖt Nam lµm h¹t nh©n ®Ó x©y dùng c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ kh¶o nghiÖm gièng ë c¸c tØnh, ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh träng ®iÓm trång chÌ ®Ó s¶n xuÊt gièng ngay t¹i ®Þa bµn nh»m gi¶m gi¸ thµnh. Còng tõ c¸c c¬ së nµy viÖc qu¶n lý gièng vµ h­íng dÉn kü thuËt tíi ng­êi s¶n xuÊt sÏ thuËn lîi h¬n. 3.2. Kü thuËt canh t¸c §Ó n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng chÌ nguyªn liÖu th× ngoµi gièng, c¸c biÖn ph¸p canh t¸c gi÷ vai trß quan träng. Qua nghiªn cøu, n¨ng suÊt chÌ cã thÓ n©ng cao nÕu khai th¸c ®­îc tiÒm n¨ng ë c¸c kh©u canh t¸c sau: TiÒm n¨ng n¨ng suÊt c¸c v­ên chÌ ChÕ ®é canh t¸c N¨ng suÊt t¨ng (%) 1. §èi víi c¸c vïng chÌ hiÖn cã - Trång dÆm vµ lµm trÎ l¹i 40-70 - ¸p dông ®óng chu kú 20-30 - Bãn ph©n ®óng tû lÖ 8-10 - H¸i vµ t¹o t¸n ®øng 15-20 - BiÖn ph¸p qu¶n lý dÞch h¹i ®óng 10-12 - BiÖn ph¸p t­íi vµ gi÷ Èm tèt 10-15 2. §èi víi v­ên chÌ trång míi - Chän gièng n¨ng suÊt cao 50-100 - Ph­¬ng ph¸p vµ mËt ®é trång thÝch hîp 15-20 - Ch¨m sãc chÌ kiÕn thiÕt c¬ b¶n 30-50 - Qu¶n lý c©y bãng m¸t 25-40 - Qu¶n lý dÞch h¹i vµ cá d¹i 15-25 - Gi÷ ®Êt vµ n­íc 20-35 *Nguån: Dù ¸n ph¸t triÓn chÌ vµ c©y ¨n qu¶ HiÖn nay, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· ban hµnh quy tr×nh kü thuËt trång, ch¨m sãc vµ thu ho¹ch chÌ, v× vËy c¸c vïng trång chÌ cÇn thùc hiÖn nghiªm ngÆt c¸c quy tr×nh kü thuËt vÒ c¶ ba kh©u trªn. Cô thÓ: Trång chÌ: Ph¶i trång dÆm mçi khi chÌ mÊt kho¶ng ®Ó ®¶m b¶o mËt ®é ®ñ 18.000 c©y/ha. chÌ trång míi ®­îc trång dÆm ngay n¨m ®Çu sau trång b»ng gièng dù phßng 10% vµ thùc hiÖn liªn tôc trong thêi gian kiÕn thiÕt c¬ b¶n. §èn chÌ: Ph¶i ®èn chÌ tõ 2-4 n¨m/lÇn. Cã 5 h×nh ®èn chÌ: ®èn t¹o h×nh, ®èn phít, ®èn löng, ®èn ®au, ®èn trÎ l¹i. Thêi vô ®èn lµ tõ gi÷a th¸ng 12 ®Õn hÕt th¸ng 1, nh÷ng n¬i cã s­¬ng muèi nh­ Méc Ch©u th× cã thÓ ®èn muén h¬n. §Ó n©ng cao n¨ng suÊt ®èn víi chÌ cã mËt ®é cµnh lín ®Òu th× ¸p dông ®èn m¸y. T­íi n­íc cho chÌ: t­íi n­íc cho chÌ lµ biÖn ph¸p sÏ lµm t¨ng n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cho c©y chÌ. Cã nhiÒu h×nh thøc t­íi n­íc cho chÌ nh­ng ph­¬ng ph¸p t­íi phun m­a lµ ph­¬ng ph¸p tèt nhÊt, mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Phßng trõ s©u bÖnh: s©u bÖnh cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn n¨ng suÊt c©y chÌ, tuy nhiªn viÖc sö dông thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®èi víi c©y chÌ ph¶i ®­îc thùc hiÖn qu¶n lý ®óng quy tr×nh. Bëi v× hiÖn t­îng d­ l­îng thuèc s©u trªn s¶n phÈm lµ mét trë ng¹i lín ®èi víi tiªu thô s¶n phÈm chÌ hiÖn nay c¶ ë trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Nh÷ng ng­êi trång chÌ nªn tiÕp tôc sö dông ph­¬ng ph¸p phßng trõ s©u bÖnh tæng hîp (IPM). §ã lµ ph­¬ng ph¸p ®¶m b¶o hîp lý vÒ kinh tÕ vµ bÒn v÷ng trªn c¬ së phèi hîp biÖn ph¸p trång trät, sinh häc, di truyÒn, chän gièng vµ thuèc ho¸ häc nh»m lµm t¨ng n¨ng suÊt vµ Ýt g©y h¹i m«itr­êng. 4.Gi¶i ph¸p vÒ nh©n lùc 4.1. Nhu cÇu ®µo t¹o Kü s­ n«ng nghiÖp: Nhu cÇu 100 ha cÇn 1 kü s­, sè kü s­ n«ng nghiÖp trong ngµnh chÌ hiÖn cã kh«ng ®¸ng kÓ, nh­ vËy sÏ cÇn kho¶ng 1.000 kü s­. TËp huÊn khuyÕn n«ng cho kho¶ng 230.000 ng­êi (2 ng­êi /ha) 4.2. H×nh thøc ®µo t¹o C¸c kü s­ ®­îc c¸c tØnh cö ®i häc ë c¸c tr­êng §¹i häc ph¶i cã hîp ®ång khi tèt nghiÖp trë vÒ ®Þa ph­¬ng c«ng t¸c. Më c¸c líp tËp huÊn kü thuËt cho ng­êi trång chÌ vµ chÕ biÕn theo ph­¬ng thøc khuyÕn n«ng. C«ng nh©n kü thuËt do c¸c tr­êng c«ng nh©n kü thuËt cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®µo t¹o. MÆt kh¸c, ®Ó ®¶m b¶o chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh chÌ trong dµi h¹n, Tæng c«ng ty ChÌ ViÖt Nam cÇn phèi hîp víi Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n cö c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé chuyªn m«n ®i häc tËp hoÆc tu nghiÖp ë c¸c n­íc cã ngµnh s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ tiªn tiÕn. 5.Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch 5.1. ChÝnh s¸ch thuÕ ThuÕ n«ng nghiÖp ®ang ®­îc thùc hiÖn nép 12% theo tõng h¹ng môc ®Êt ®Ó ph¸t triÓn ngµnh chÌ, ®Ò nghÞ Nhµ n­íc miÔn gi¶m thuÕ sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cho diÖn tÝch ®Êt trång míi ë thêi kú kiÕn thiÕt c¬ b¶n (4-5 n¨m) vµ gi¶m tû lÖ ph¶i nép (trong thêi kú kinh doanh) xuèng cßn 6-8% v× chÌ chØ ph¸t triÓn ë nh÷ng vïng xa x«i, hÎo l¸nh, l¹i trång trªn ®Þa h×nh dèc, hiÓm trë. §Êt kh«i phôc chÌ ®­îc miÔn thuÕ 3-6 n¨m. Víi c¸c dù ¸n liªn doanh víi ngoµi thuÕ ®Êt chØ nªn thu 50 USD/ha trong mét n¨m víi ®Êt trång chÌ vµ 100 USD/ha trong mét n¨m víi ®Êt x©y dùng nhµ m¸y chÕ biÕn t¹i chç. 5.2. ChÝnh s¸ch vèn Vèn ®Çu t­ trong n­íc: Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ l·i suÊt vµ tiÒn vay cho ng­êi trång chÌ, trong ®ã danh môc lµ: cho ng­êi s¶n xuÊt chÌ, c«ng nghiÖp chÕ biÕn, trång míi vµ cho vïng chÌ ®Æc s¶n, ®Æc biÖt.. Vèn ®Çu t­ trång míi theo c¸c dù ¸n ®­îc duyÖt vay trong thêi h¹n 15 n¨m, 7 n¨m ®Çu ©n h¹n, l·i suÊt b»ng l·i suÊt vèn vay ­u ®·i ®Çu t­ theo kÕ ho¹ch. Ng­êi lµm chÌ ph¶i hoµn tr¶ vèn vµ l·i trong 8 n¨m kÓ tõ n¨m thø 8 ®Õn hÕt n¨m thø 15. C¸c ng©n hµng N«ng nghiÖp, ng©n hµng ng­êi nghÌo cho c¸c hé gia ®×nh lµm chÌ ®­îc vay vèn ®Ó ®Çu t­ th©m canh v­ên chÌ møc 4,5 triÖu ®ång/ha víi l·i suÊt ®Æc biÖt ®èi víi ng­êi nghÌo th«ng qua c¸c ho¸ ®¬n chøng tõ mua vËt t­, ph©n bãn... Hé gia ®×nh thÕ chÊp b»ng chÝnh v­ên chÌ cña m×nh (cã sù x¸c nhËn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng); ng©n hµng thu håi vèn sau 18 th¸ng b»ng tiÒn b¸n chÌ bóp t­¬i qua c¸c c¬ së chÕ biÕn hoÆc chñ thÇu nguyªn liÖu (chñ thÇu do c¸c hé gia ®×nh cö ra vµ cã sù x¸c nhËn cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng). C¸c ng©n hµng §Çu t­ vµ Ph¸t triÓn, ng©n hµng N«ng nghiÖp, ng©n hµng cho ng­êi nghÌo, cho c¸c hé gia ®×nh vµ c¸c doanh nghiÖp lµm chÌ ®­îc vay vèn ®Ó phôc håi v­ên chÌ víi møc 12-15 triÖu ®ång/ha (®Ó phôc håi trong 3 n¨m) víi l·i suÊt ­u ®·i ng­êi nghÌo, thÕ chÊp vèn vay b»ng v­ên chÌ (®èi víi hé gia ®×nh), c¸c doanh nghiÖp cho vay th«ng qua dù ¸n. Thêi h¹n hoµn tr¶: 3 n¨m ®Çu ©n h¹n vµ tr¶ trong 6 n¨m tiÕp theo. ViÖc vay vèn ®Ó th©m canh, c¶i t¹o v­ên chÌ vµ trång míi chÌ ë vïng cao, vïng s©u, vïng xa ®­îc ¸p dông theo chÝnh s¸ch ë vïng ®ã. §Çu t­ n­íc ngoµi: Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng söa ®æi vµ bæ sung trong hÖ thèng luËt ®Çu t­ ngoµi n­íc, cô thÓ: coi trång chÌ còng nh­ trång rõng, phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, do ®ã c¸c c«ng ty liªn doanh víi n­íc ngoµi, mét mÆt nªn ®­îc h­ëng nh­ chÝnh s¸ch thuÕ nªu trªn, mÆt kh¸c cho phÐp thêi h¹n liªn doanh tèi ®a 50 n¨m. §­îc phÐp chñ ®éng nhËp vËt t­, nguyªn liÖu gièng míi vµo c«ng ty. Ngoµi ra, ®Ò nghÞ kh«ng khèng chÌ tû lÖ gãp vèn ph¸p ®Þnh tèi thiÓu cña phÝa Nhµ n­íc trong c«ng ty liªn doanh .Víi vïng chÌ ë trung du vµ miÒn nói, ®Ò nghÞ Nhµ n­íc cã gi¶i ph¸p kÕt hîp gi÷a ph¸t triÓn chÌ víi c¸c ch­¬ng tr×nh ®Þnh canh, ®Þnh c­, phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, di d©n vµ kinh tÕ míi... 5.3 ChÝnh s¸ch vÒ chuyÓn giao kü thuËt vµ khuyÕn n«ng Ng­êi trång chÌ ®­îc h­íng dÉn chuyÓn giao kü thuËt trång, ch¨m sãc, thu hót vµ chÕ biÕn chÌ. Nhµ n­íc (tØnh) tr¶ l­¬ng cho c¸n bé khuyÕn n«ng trùc tiÕp chØ ®¹o s¶n xuÊt chÌ (biªn chÕ t¹i doanh nghiÖp) tõ khi trång míi ®Õn khi chÌ vµo kinh doanh ®Þnh møc kho¸n 50 ha chÌ cho c¸n bé khuyÕn n«ng. Møc l­¬ng theo ng¹ch bËc c«ng chøc theo Nhµ n­íc quy ®Þnh, nÕu c«ng t¸c ë vïng cao th× ®­îc h­ëng chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé c«ng t¸c ë vïng cao. C¸n bé khuyÕn n«ng ngoµi biªn chÕ cña doanh nghiÖp, nÕu ®Þa bµn cã nhu cÇu sÏ ®­îc bè trÝ vµ h­ëng l­¬ng theo chÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé khuyÕn n«ng cña tØnh. TØnh chÞu tr¸ch nhiÖm më líp ®µo t¹o tËp huÊn c¸n bé kü thuËt vµ qu¶n lý s¶n xuÊt chÌ ë c¸c ®Þa bµn quy ho¹ch. KÕt luËn ChÌ lµ c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho ng­êi d©n, ®Æc biÖt lµ vïng Trung du MiÒn nói B¾c Bé- n¬i cã kho¶ng 300/1.300 x· trång chÌ n»m trong vïng ®Æc biÖt khã kh¨n. S¶n xuÊt chÌ lªn tôc t¨ng tr­ëng, ®Æc biÖt lµ trong 3 n¨m gÇn ®©y cã b­íc t¨ng tr­ëng m¹nh. Nh­ng ngµnh chÌ n­íc ta ®ang ®øng tr­íc th¸ch thøc tiÒm Èn, ®ã lµ sù c¹nh tranh quyÕt liÖt cña c¸c n­íc trång chÌ vµ cung øng chÌ, c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm n­íc gi¶i kh¸t vµ c¹nh tranh víi chÝnh s¶n phÈm chÌ n­íc ngoµi ngay trªn thÞ tr­êng trong n­íc. S¶n phÈm chÌ gÇn ®©y cã sù phong phó vÒ chñng lo¹i, mÉu m· do ®­îc ®Çu t­ c«ng nghÖ chÕ biÕn nh­ng vÉn cßn ë møc l¹c hËu so víi c«ng nghÖ chung cña thÕ giíi ®ång thêi kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng so víi tiÒm n¨ng. §Ó ®¶m b¶o vµ ph¸t triÓn nguyªn liÖu cho ngµnh chÌ ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p, ®Æc biÖt lµ c¸c gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt th©m canh vµ vµ quy ho¹ch vïng trång chÌ khi ®ã chÌ cña chóng ta sÏ ®¶m b¶o vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, ®ñ søc m¹nh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Qu¸ tr×nh héi nhËp AFTA cña ViÖt Nam ®· ®Õn vµ qu¸ tr×nh héi nhËp WTO ®ang ®Õn gÇn, ®ã lµ th¸ch thøc còng nh­ c¬ héi lín ®Ó ngµnh chÌ n­íc ta v­¬n lªn ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ l©u dµi. HiÖn nay trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ do §¶ng vµ Nhµ n­íc ta khëi x­íng, víi ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi miÒn nói, ®Ò nghÞ §¶ng vµ Nhµ n­íc trong nh÷ng n¨m tíi cÇn quan t©m h¬n n÷a cho ph¸t triÓn ngµnh chÌ, ®Æc biÖt trong c¸c lÜnh vùc: - §Çu t­ cho nghiªn cøu khoa häc, chän t¹o gièng chÌ cã n¨ng suÊt cao, chÊt l­îng tèt phï hîp víi ®iÒu kiÖn sinh th¸i tõng vïng. - X©y dùng c¸c c¬ së h¹ tÇng cho miÒn nói trång chÌ nh­ ®­êng giao th«ng, cÇu cèng, ®­êng ®iÖn cao thÕ, tr­êng häc, bÖnh viÖn... ®Ó më mang ®êi sèng v¨n ho¸, kinh tÕ cho ®ång bµo miÒn nói vµ còng lµ ®Ó hÊp dÉn ®ång bµo miÒn nói vµ thu hót ®ång bµo miÒn xu«i lªn miÒn nói lµm kinh tÕ. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. Tæng quan ph¸t triÓn chÌ ViÖt Nam 2001-2010, Bïi Quang To¶n, NguyÔn C¶nh Kh©m, Vô QHKH-Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. 2. C©y chÌ ViÖt Nam (1997), §ç Ngäc Quü, NguyÔn Kim Phong, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 3. QuyÕt ®Þnh sè 43/1999/Q§-TTg ngµy 10/3/1999 vÒ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt chÌ n¨m 1999-2000 vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn chÌ ®Õn n¨m 2005-2010. 4. Tæng quan ph¸t triÓn chÌ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. 5. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n. 6. Dù ¸n ph¸t triÓn chÌ vµ c©y ¨n qu¶, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n (2004). 7. HiÖn ®¹i ho¸ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ, HiÖp héi chÌ ViÖt Nam -th¸ng 4/2004. 8. T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n c¸c sè 1-5/2002, 3-5/2004 vµ 6-8/2004. 9. T¹p chÝ Ng­êi lµm chÌ c¸c sè 7-12/2003 vµ 1-10/2004. 10. Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2002, 2004. 11. C¸c trang Web cña bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, côc thèng kª , bé tµi chÝnh vµ mét sè trang Web kh¸c 12. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ vµ qu¶n lý c«ng nghiÖp 13. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ vµ tæ chøc s¶n xuÊt Môc lôc PhÇn më ®Çu …………………………..………………………………..1 Néi dung Ch­¬ng I. Vai trß cña b¶o ®¶m nguyªn liÖu trong s¶n xuÊt kinh doanh...........................................................................…………. 2 1.Vai trß, yªu cÇu b¶o ®¶m vµ sö dông nguyªn liÖu …………..…………. 2 1.1 Nguyªn liÖu, vai trß cña nã trong s¶n xuÊt kinh doanh ……….. 2 1.2 Yªu cÇu c¬ b¶n cña viÖc ®¶m b¶o nguyªn liÖu ………………....2 2. Vai trß cña ngµnh chÌ vµ yªu cÇu b¶o ®¶m nguyªn liÖu ngµnh chÌ …..3 2.1 §Æc ®iÓm c©y chÌ ViÖt Nam ……………………………………3 2.2 Vai trß ngµnh chÌ ViÖt Nam ……………………...…………… 3 3. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn b¶o ®¶m nguyªn liÖu cho ngµnh chÌ …….5 3.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn ………………………….…………………..5 3.2 Nguån vèn ……………………………….………….………….6 3.3 Nh©n tè kü thuËt ………………………….………….…………7 3.4 HÖ thèng chÝnh s¸ch nhµ n­íc ………….…..………………….8 3.5 Nh©n tè lao ®éng ………………………………………………..9 Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng b¶o ®¶m nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt chÌ ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. ……………………….……9 1. §Þa bµn ph©n bè ………………………………..……………………….. 9 2. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l­îng chÌ …………………………………… 10 3. HiÖn tr¹ng gièng chÌ ViÖt Nam …………………….…………………..11 3.1 Quy tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ………………………………11 3.2 ChÊt l­îng gièng chÌ ViÖt Nam ……….…………………...12 3.3 ChÊt l­îng v­ên chÌ ViÖt Nam …………..…………………12 4. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn chÌ ………………………………………………13 5. §Êt ®ai, lao ®éng trong s¶n xuÊt chÌ …………………………………..13 Ch­¬ng III. C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¶m b¶o vµ ph¸t triÓn nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt chÌ ……………………………..…….15 I. Quan ®iÓm b¶o ®¶m vµ ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu …………15 1. Nh÷ng c¨n cø ph¸t triÓn chÌ ë ViÖt Nam …………..………………….15 1.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn …………………..………………………15 1.2 Nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®· ®¹t ®­îc ………………15 1.3 Nhu cÇu tiªu dïng chÌ ……………………..……………….15 2. Quan ®iÓm ph¸t triÓn chÌ ………………………………...…………….16 2.1 Quan ®iÓm vÒ sö dông ®Êt trång chÌ ………………………..16 2.2 Quan ®iÓm sö dông lao ®éng ………………………………..16 2.3 Quan ®iÓm vÒ øng dông khoa häc kü thuËt ……………...….17 II. C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¶m b¶o vµ ph¸t triÓn nguyªn liÖu …17 1. Gi¶i ph¸p quy ho¹ch ph¸t triÓn chÌ …………………..……………….17 1.1 Quy ho¹ch ®Êt trång chÌ …….…………….…….…………….17 1.2 Quy ho¹ch vïng chÌ tËp trung cao s¶n ……………..…………18 1.3 Quy ho¹ch vïng chÌ ®Æc s¶n ………….…………….…………18 2. Gi¶i ph¸p vÒ vèn ………………………………………………………….8 3. Gi¶i ph¸p vÒ khoa häc kü thuËt ………………………….…………….19 3.1 Gi¶i ph¸p vÒ gièng chÌ ……….……………….………………19 3.2 Kü thuËt canh t¸c ………….…………………………………..20 4. Gi¶i ph¸p vÒ nh©n lùc …………………………………………………..22 4.1 Nhu cÇu ®µo t¹o …………..……….…………………………..22 4.2 H×nh thøc ®µo t¹o …………….……..…………………………22 5. Gi¶i ph¸p vÒ chÝnh s¸ch …………………………...……………………22 5.1 ChÝnh s¸ch thuÕ ……………………….………………………..23 5.2 ChÝnh s¸ch vèn …………………………..……………………..25 5.3 ChÝnh s¸ch vÒ chuyÓn giao kü thuËt vµ khuyÕn n«ng …………..26 KÕt luËn ......................... …………………….…………………………..26 Tµi liÖu tham kh¶o …………………………………………………27