Bất cập của pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế

u n¹i ®èi víi b¶n ¸n quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt mµ chØ quy ®Þnh thñ tôc kh¸ng nghÞ, theo ®ã thêi h¹n kh¸ng nghÞ theo thñ tôc gi¸m ®èc thÈm lµ 9 th¸ng (kho¶n 1 §iÒu 77), theo thñ tôc t¸i thÈm lµ 1 n¨m (kho¶n 1 §iÒu 83). Thêi h¹n cã quyÒn kh¸ng nghÞ nh­ vËy xem ra cã vÎ réng r·i, nh­ng thùc tÕ cßn cã nhiÒu ®¬n khiÕu n¹i kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc, nguêi khiÕu n¹i th­êng khiÕu n¹i nhiÒu lÇn, göi ®¬n khiÕu n¹i ®i nhiÒu n¬i song vÉn kh«ng cã kÕt qu¶. Së dÜ cã t×nh tr¹ng nµy lµ do sau khi nhËn ®­îc ®¬n khiÕu n¹i, ng­êi cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i ë Toµ ¸n vµ viÖn kiÓm s¸t ph¶i göi phiÕu m­în hå s¬ vô ¸n bÞ khiÕu n¹i ®Õn Toµ ¸n ®ang gi÷ hå s¬ ®ã. ChØ khi ®· nhËn ®­îc vµ xem xÐt hå s¬, ng­êi cã thÈm quyÒn míi cã c¨n cø ®Ó gi¶i quyÕt ®¬n khiÕu n¹i. Cã tr­êng hîp nhËn ®­îc ®¬n khiÕu n¹i vµo thêi ®iÓm ®· gÇn hÕt thêi h¹n ®­îc quyÒn kh¸ng nghÞ th× còng kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc khiÕu n¹i v× thêi gian cho viÖc m­în vµ cho m­în hå s¬ ®· dÉn ®Õn hÕt thêi h¹n ®­îc quyÒn kh¸ng nghÞ. Cã tr­êng hîp ®ßi hái ph¶i x¸c minh thu thËp chøng cø, khi ch­a xong viÖc nµy th× còng ®· hÕt thêi h¹n ®­îc quyÒn kh¸ng nghÞ. Nh­ vËy lµ ®¬n khiÕu n¹i ®· kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt nh­ng tr¸ch nhiÖm cña ng­êi khiÕu n¹i hay ng­êi gi¶i quyÕt khiÕu n¹i th× kh«ng râ, do ph¸p luËt ch­a quy ®Þnh thñ tôc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i. Do ®ã, nªn cã quy ®Þnh vÒ thñ tôc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i ®èi víi b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt, t­¬ng tù nh­ thñ tôc gi¶i quyÕt khiÕu n¹i t¹i LuËt khiÕu n¹i tè c¸o. Trong ®ã cÇn quy ®Þnh râ thêi h¹n kh¸ng nghÞ, thêi h¹n göi phiÕu m­în hå s¬, thêi h¹n Toµ ¸n ®ang gi÷ hå s¬ vô ¸n cho m­în hå s¬. Thêi h¹n kh¸ng nghÞ gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm nªn tÝnh tõ ngµy nhËn ®­îc hå s¬, vµ v× ®· cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ thñ tôc khiÕu n¹i nh­ trªn nªn kh«ng cÇn ph¶i kÐo dµi tõ 9 th¸ng cho ®Õn 1 n¨m. Còng nªn cã quy ®Þnh tr­êng hîp cã trë ng¹i kh¸ch quan, bÊt kh¶ kh¸ng c¶n trë viÖc kh¸ng nghÞ. Sau khi phiªn toµ gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm kÕt thóc, Toµ ¸n ph¶i göi b¶n sao b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cho ng­êi khiÕu n¹i vµ nh÷ng ng­êi cã quyÒn lîi, nghÜa vô liªn quan. Cã nh­ vËy th× ng­êi khiÕu n¹i vµ ng­êi gi¶i quyÕt khiÕu n¹i míi cã quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô râ rµng, tr¸nh ®­îc nh÷ng viÖc lµm tuú tiÖn, b¶o ®¶m cho viÖc khiÕu n¹i vµ kh¸ng nghÞ diÔn tiÐn nhanh chãng ®óng ph¸p luËt. 8. VÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp cã yÕu tè n­íc ngoµi §iÒu 87 PLTTGQCVAKT quy ®Þnh: “c¸c quy ®Þnh cña Ph¸p lÖnh nµy còng ®­îc ¸p dông ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ t¹i ViÖt nam, nÕu mét hoÆc c¸c bªn lµ c¸ nh©n, ph¸p nh©n n­íc ngoµi, trõ tr­êng hîp §iÒu ­íc quèc tÕ mµ Céng hoµ XHCN ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia cã quy ®Þnh kh¸c”. T¹i §iÓm c kho¶n 4 môc III Th«ng t­ liªn ngµnh sè 04/TTLN ngµy 07/01/1995 cña TANDTC- VKSNDTC cã h­íng dÉn: “c¸c tranh chÊp kinh tÕ t¹i ViÖt Nam bao gåm: + Tranh chÊp vÒ viÖc thùc hiÖn H§KT t¹i ViÖt Nam kh«ng phô thuéc vµo H§KT ®ã ®­îc ký kÕt t¹i ViÖt Nam hoÆc ë n­íc ngoµi...” Cã thÓ thÊy h­íng dÉn chØ gi¶i quyÕt tranh chÊp H§KT nh­ trªn lµ ch­a ®Çy ®ñ. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 87 th× Toµ ¸n cßn cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp kinh tÕ t¹i ViÖt Nam ®èi víi quan hÖ kh«ng ph¶i lµ H§KT. §ã lµ c¸c tranh chÊp kinh tÕ gi÷a: c¸ nh©n víi c¸ nh©n n­íc ngoµi, hoÆc ph¸p nh©n víi ph¸p nh©n n­íc ngoµi kh«ng cã ®¨ng ký kinh doanh. ThiÕu sãt nh­ vËy sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng khi ph¸t sinh tranh chÊp nªu trªn, c¸c ®­¬ng sù sÏ kh«ng biÕt gi¶i quyÕt ë ®©u, t¹i Toµ chuyªn tr¸ch nµo. NÕu c¸c tranh chÊp nµy l¹i ®­îc ®­a ra gi¶i quyÕt theo thñ tôc tè tông d©n sù th× kh«ng thùc sù phï hîp, kh«ng chØ v× môc ®Ých kinh tÕ cña c¸c tranh chÊp mµ cßn ë tÝnh ®Æc thï cña viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ. H¬n n÷a, ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc triÖu tËp ®­¬ng sù vµ thi hµnh ¸n, trong tr­êng hîp c¸c bªn ®Òu lµ c¸ nh©n, ph¸p nh©n n­íc ngoµi, chØ nªn giíi h¹n gi¶i quyÕt ®èi víi c¸c ®­¬ng sù ®ang ë t¹i ViÖt Nam. Song song víi söa ®æi nµy, còng nªn më réng thªm h×nh thøc gi¶i quyÕt b»ng Toµ ¸n b»ng viÖc quy ®Þnh c¸c bªn tranh chÊp cã quyÒn tháa thuËn chØ ®Þnh Toµ ¸n n­íc ngoµi hoÆc Toµ ¸n quèc tÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp cã yÕu tè n­íc ngoµi. Mét vÊn ®Ò kh¸c kh¸ nh¹y c¶m lµ khi Toµ ¸n ph¶i ¸p dông kh«ng nh÷ng ph¸p luËt quèc tÕ vµ Toµ ¸n n­íc ngoµi mµ c¶ tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ- mét lo¹i nguån ph¸p luËt ngµy cµng ®­îc c¸c n­íc ¸p dông nhiÒu trong khi ViÖt Nam l¹i ch­a coi ®ã lµ mét nguån luËt chÝnh thøc. Theo kho¶n 3 §iÒu 14 LuËt th­¬ng m¹i 1997 th×: “ c¸c bªn trong hîp ®ång ®­îc tho¶ thuËn ¸p dông tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ nÕu c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ ®ã kh«ng tr¸i víi ph¸p luËt ViÖt Nam”. Nh­ng ®ã chØ lµ quy ®Þnh cña luËt thùc ®Þnh, cßn trong thùc tiÔn xÐt xö nhiÒu khi Toµ ¸n ViÖt Nam còng gÆp khã kh¨n khi kh«ng hÒ cã mét v¨n b¶n ph¸p luËt nµo quy ®Þnh gi¶i quyÕt kinh tÕ ¸p dông tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ vµ chÝnh b¶n th©n quan hÖ ph¸p luËt kinh tÕ g©y ra tranh chÊp còng ®ang cã nh÷ng kho¶ng trèng luËt ph¸p. VD: Tranh chÊp H§BH gi÷a c«ng ty TNHH T©n HiÖp (T©n HiÖp) vµ c«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm b­u ®iÖn (PTT). Ngµy 01/10/1999, T©n HiÖp ký hîp ®ång sè SCTU-VA 011099 mua cña c«ng ty United Pacific, Hµ Lan hai l« hµng thiÕt bÞ kiÓm tra « t« cña Italia vµ thiÕt bÞ ph©n tÝch khÝ cña c«ng ty Opus Prodox AB (Thôy §iÓn) víi tæng trÞ gi¸ 25.264 USD. T©n HiÖp ®· uû th¸c cho c«ng ty §øc ViÖt ®­a hµng vÒ b»ng m¸y bay. C«ng ty §øc ViÖt l¹i uû th¸c cho c«ng ty Nordisk Transport Sverage, Thuþ §iÓn, ký hîp ®ång víi h·ng hµng kh«ng Malaysia vËn chuyÓn hµng tõ s©n bay Gothenborg vÒ Hµ Néi. Ngµy 22/11/1999, Nordisk ®· ®­îc h·ng hµng kh«ng Malaysia cÊp vËn ®¬n s¬ cÊp sè 23293887172. V× c«ng ty Nordisk chØ lµ ®¹i lý vËn chuyÓn cho §øc ViÖt vµ c«ng ty nµy ®­îc T©n HiÖp- chñ hµng hîp ph¸p uû th¸c ®­a hµng vÒ ViÖt Nam, nªn theo th«ng lÖ giao nhËn quèc tÕ, Nordisk ®· cÊp c¸c vËn ®¬n thø cÊp sè 02082401- ghi tªn ng­êi nhËn lµ T©n HiÖp vµ 02082349- ghi tªn ng­êi nhËn lµ §øc ViÖt, trªn c¬ së vËn ®¬n s¬ cÊp. Ngµy 28/11/1999, §øc ViÖt ®· cã th«ng b¸o cho T©n HiÖp dù kiÕn hµng vÒ Hµ Néi ngµy 29/11, ®ång thêi göi kÌm theo vËn ®¬n thø cÊp sè 02082349 ®Ó c«ng ty nµy chuÈn bÞ lµm thñ tôc nhËn hµng. Do l« hµng kh«ng vÒ ®óng dù kiÕn, sî cã nhiÒu rñi ro nªn ngµy 14/12/99, T©n HiÖp ®· göi ®¬n yªu cÇu mua b¶o hiÓm cho l« hµng tíi PTT, trong ®ã cã göi kÌm theo vËn ®¬n sè 02082349 ghi tªn c«ng ty §øc ViÖt vµ nªu râ t×nh tr¹ng trªn. NGµy 15/12/99, PTT ®· chÊp nhËn b¸n b¶o hiÓm vµ ph¸t hµnh ®¬n b¶o hiÓm sè 00690 cho T©n HiÖp, theo ®ã PTT cã tr¸ch nhiÖm ®Òn bï b¶o hiÓm khi hµng bÞ mÊt hoÆc tæn thÊt vµ viÖc gi¶i quyÕt båi th­êng b¶o hiÓm theo quy ®Þnh cña ®iÒu kho¶n b¶o hiÓm hµng ho¸ vËn ®¬n chuyÓn b»ng hµng kh«ng cña HiÖp héi b¶o hiÓm London (quy t¾c ICC 1982). NGµy 22/12/99, h·ng hµng kh«ng Maylaysia göi v¨n b¶n th«ng b¸o l« hµng bÞ thÊt l¹c trong qu¸ tr×nh trung chuyÓn chÝnh thøc cã v¨n b¶n c«ng ty §øc ViÖt, x¸c nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ l« hµng ®· bÞ mÊt vµ cam kÕt gi¶i quuyÕt khiÕu n¹i theo quy ®Þnh cña C«ng ­íc Vacsava 1929 vÒ vËn chuyÓn hµng ho¸ b»ng hµng kh«ng. VÒ phÝa T©n HiÖp, sau khi c«ng ty §øc ViÖt th«ng b¸o hµng bÞ thÊt l¹c, vµo ngµy 14/01/00 ®· göi hå s¬ yªu cÇu PTT ®Òn bï hµng bÞ mÊt theo H§BH sè 00690 víi gi¸ trÞ khai trong ®¬n BH lµ 14.000 USD. PTT ®· liªn tiÕp göi v¨n b¶n tõ chèi båi th­êng víi nhiÒu lý do: sè vËn ®¬n ghi trong ®¬n b¶o hiÓm kh¸c víi sè vËn ®¬n ghi tªn T©n HiÖp, t¹i sao l« hµng cã 3 vËn ®¬n, T©n HiÖp biÕt hµng bÞ thÊt l¹c råi míi mua b¶o hiÓm... vµ cuèi cïng lµ hµng mÊt trong qu¸ tr×nh chuyÓn t¶i mµ T©n HiÖp kh«ng th«ng b¸o tr­íc nªn kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o hiÓm. Do kh«ng th­¬ng l­îng ®­îc nªn T©n HiÖp ®· quyÕt ®Þnh khëi kiÖn ra TAND thµnh phè Hµ Néi. Trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt, Toµ ¸n ®· cã hai quan ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n. Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng, PTT kh«ng cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng v× viÖc ®Òn bï b¶o hiÓm chØ tu©n theo vËn ®¬n, mµ vËn ®¬n ghi trong H§BH l¹i ghi tªn ng­êi nhËn lµ c«ng ty §øc ViÖt. T©n HiÖp còng ®· m¾c lçi, kh«ng khai b¸o hµng chuyÓn t¶i vµ khi hµng vÒ chËm l¹i kh«ng th«ng b¸o cho PTT biÕt. Quan ®iÓm thø hai nªu ý kiÕn hoµn toµn ng­îc l¹i. PTT ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®Òn bï b¶o hiÓm cho hµng ho¸ v× ®· cã x¸c nhËn hµng mÊt trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn cña h·ng hµng kh«ng. Theo quy ®Þnh cña ICC 1982 th× ng­êi BH cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi hµng ho¸ “trong suèt qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b×nh th­êng” vµ ICC còng kh«ng hÒ cã ®Þnh nghÜa vÒ chuyÓn t¶i. Nh­ vËy nghÜa lµ viÖc chuyÓn t¶i kh«ng ph¶i c¨n cø miÔn tr¸ch cho PTT v× chuyÓn t¶i vÉn n»m trong “qu¸ tr×nh vËn chuyÓn b×nh th­êng”. Vµ nÕu PTT coi chuyÓn t¶i lµ quan träng th× t¹i sao kh«ng yªu cÇu T©n HiÖp khai b¸o bæ sung tr­íc khi ký H§BH. VÒ viÖc mét l« hµng cã 3 vËn ®¬n th× T©n HiÖp còng ®· xuÊt tr×nh x¸c nhËn cña ®¹i lý h·ng Nordisk- ®· ®­îc h·ng hµng kh«ng Malaysia cÊp vËn ®¬n s¬ cÊp vµ còng ®· cÊp 2 vËn ®¬n thø cÊp cho §øc ViÖt vµ T©n HiÖp. ViÖc ph¸t hµnh vËn ®¬n cho l« hµng hoµn toµn phï hîp víi tËp qu¸n vËn chuyÓn hµng kh«ng quèc tÕ. X¸c nhËn nµy còng phï hîp víi c¸ch gi¶i thÝch vÒ viÖc sö dông vËn ®¬n trong gi¸o tr×nh “VËn t¶i vµ giao nhËn trong ngo¹i th­¬ng” cña tr­êng §¹i Häc Ngo¹i Th­¬ng vµ tµi liÖu “Sæ tay giao nhËn hµng ho¸” cña tæ chøc kinh tÕ vµ x· héi Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng-Liªn Hîp Quèc (ESCAP) n¨m 1990. Tuy nhiªn, nh÷ng tµi liÖu nµy ch­a ®­îc Toµ ¸n ViÖt Nam coi lµ nguån luËt chÝnh thøc cã thÓ ¸p dông. Nh­ vËy, viÖc quy ®Þnh hîp ®ång mua b¸n hµng ho¸ quèc tÕ ®­îc ¸p dông tËp qu¸n th­¬ng m¹i, th«ng lÖ quèc tÕ song l¹i kh«ng quy ®Þnh viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ chÊp nhËn c¸c tËp qu¸n th«ng lÖ ®ã lµ hoµn toµn bÊt cËp. Thùc tÕ còng kh«ng hÒ cã tiªu chuÈn râ rµng vÒ viÖc nhËn ®Þnh quy ®Þnh cña tËp qu¸n th­¬ng m¹i tr¸i víi hay phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt ViÖt Nam cô thÓ lµ nh­ thÕ nµo. Trong thêi k× vËn ®éng s«i næi cña c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ nh­ hiÖn nay, ch¾c ch¾n nh÷ng quy ®Þnh vÒ tµi ph¸n kinh tÕ thiÕu ®ång bé vµ kh«ng phï hîp trªn ph¶i thay ®æi cho phï hîp víi luËt ph¸p quèc tÕ vµ chiÕn l­îc héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam, gãp phÇn t¹o nªn mét m«i tr­êng ®Çu t­ lý t­ëng cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ quèc tÕ . Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ I. §Þnh h­íng hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ 1. §Þnh h­íng hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ Thùc tiÔn cho thÊy, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp kinh tÕ hiÖn nay ch­a ®¸p øng ®­îc víi ho¹t ®éng s«i næi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn. C¸c c¬ chÕ gi¶i quyÕt ®«i khi kh«ng hiÖu qu¶, m©u thuÉn, kh«ng t¹o ®­îc sù tin t­ëng cho c¸c chñ thÓ kinh doanh. KÕt qu¶ lµ, c¸c trung t©m träng tµi kinh tÕ vµ c¸c Toµ kinh tÕ TAND ®Òu rÊt Ýt viÖc lµm, nhµn rçi, l·ng phÝ thêi gian vµ nh©n lùc trong khi mçi n¨m cã hµng chôc ngµn tranh chÊp kinh tÕ ®ñ lo¹i, ®a d¹ng vµ phøc t¹p diÔn ra. §iÒu nµy ph¶n ¸nh nhu cÇu bæ sung vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam ®· trë nªn bøc xóc vµ cÊp b¸ch. Tr­íc hÕt, ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ cÇn ph¶i hoµn thiÖn theo h­íng gi¶i quyÕt ®ång bé c¶ viÖc hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng vµ hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kinh tÕ. §©y lµ c¸c yÕu tè chi phèi c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ. ThËt vËy, thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng vµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt vÒ tµi chÝnh, ng©n hµng, thuÕ, b¶o hiÓm, ®Êt ®ai... lµ nh÷ng lÜnh vùc liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c chñ thÓ, còng lµ nh÷ng lÜnh vùc nh¹y c¶m dÔ ph¸t sinh tranh chÊp. Theo NghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng IX, trong 10 n¨m tíi, chóng ta ph¶i phÊn ®Êu ®Ó h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. §©y lµ mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ång bé c¸c lo¹i thÞ tr­êng hµng ho¸ vµ dÞch vô, thÞ tr­êng vèn vµ tiÒn tÖ, thÞ tr­êng søc lao ®éng, thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ...; ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¬ cÊu thµnh phÇn cña nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ t¹o ra sù ®an xen vµ kÕt hîp gi÷a c¸c thµnh phÇn. §©y còng lµ qu¸ tr×nh t¨ng c­êng vµ n©ng cao hiÖu lùc cña Nhµ n­íc trong viÖc qu¶n lý nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ThÓ chÕ kinh tÕ ®­îc hoµn thiÖn sÏ t¹o ra m«i tr­êng thuËn lîi gi¶i phãng triÖt ®Ó lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t huy mäi nguån lùc cña x· héi, t¹o ra ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ViÖc hoµn thiÖn thÓ chÕ kinh tÕ thÞ truêng ph¶i g¾n liÒn víi viÖc bæ sung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ, bëi khi vµ chØ khi tån t¹i mét hÖ thèng khung ph¸p luËt chÆt chÏ, ®ång bé vµ hîp lý lµm nÒn t¶ng cho viÖc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, c¸c quan hÖ kinh tÕ vµ chñ thÓ kinh tÕ cña Nhµ n­íc th× lóc ®ã kinh tÕ thÞ tr­êng míi cã thÓ ph¸t triÓn m¹nh mÏ mµ vÉn theo ®óng ®Þnh h­íng XHCN mµ kh«ng vi ph¹m trËt tù ph¸p luËt, trËt tù c«ng céng vµ an toµn x· héi. Vµ khi ®ã, ph¸p luËt vÒ tµi ph¸n kinh tÕ míi thùc sù ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã trong bøc tranh võa ®a d¹ng võa s«i ®éng cña giao l­u kinh tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ d­íi sù ph¸t triÓn c¶ hÖ thèng luËt ph¸p kinh tÕ. ViÖc hoµn thiÖn c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ còng ph¶i xuÊt ph¸t tõ quyÒn tù do kinh doanh cña c¸c chñ thÓ thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ. B¶n chÊt cña quan hÖ kinh tÕ lµ sù tù do tho¶ thuËn cña c¸c chñ thÓ kinh doanh, c¸c tháa thuËn nµy phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ “luËt ch¬i chung”, chø hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ sù s¾p ®Æt theo ý chÝ cña Nhµ n­íc. ThÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng cho phÐp c¸c chñ thÓ kinh doanh cã quyÒn tù do kinh doanh trong khu«n khæ ph¸p luËt kh«ng cÊm, v× thÕ trong ph¸p luËt cña nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn th× ph¸p luËt kinh tÕ - th­¬ng m¹i lµ “ph¸p luËt tù hµnh”. C¸c chñ thÓ kinh doanh cã thÓ cã nh÷ng hµnh vi vµ tháa thuËn mµ ph¸p luËt kh«ng dù liÖu nh­ng vÉn kh«ng bÞ xem lµ tr¸i ph¸p luËt. Khi cã sù vi ph¹m nh÷ng tho¶ thuËn trªn, tøc lµ vi ph¹m c¸c quy ph¹m ph¸p luËt mµ Nhµ n­íc ban hµnh, Nhµ n­íc l¹i thÓ hiÖn sù t«n träng quyÒn tù do tháa thuËn phï hîp ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ b»ng c¸ch cho phÐp hä cã quyÒn lùa chän h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp nh»m b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña m×nh. Ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ cña ViÖt Nam ph¶i t«n träng quyÒn tù do kinh doanh cña c¸c chñ thÓ ®Ó phï hîp h¬n víi th«ng lÖ cña luËt ph¸p quèc tÕ. 2. Môc tiªu hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ Mét lµ, viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ nh»m ®¶m b¶o sù phï hîp gi÷a c¸c nguån luËt. Trong hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung, ph¸p luËt vÒ tµi ph¸n kinh tÕ võa ph¶i tu©n theo nh÷ng quy ®Þnh chung, thèng nhÊt ¸p dông cho tÊt c¸c ngµnh luËt kh¸c nh­ h×nh sù, d©n sù, lao ®éng, hµnh chÝnh, h«n nh©n vµ gia ®×nh...võa ph¶i cã nh÷ng quy ®Þnh ®Æc thï, gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò bøc xóc, phøc t¹p cña c¸c quan hÖ kinh tÕ. Hai lµ, ph¸p luËt tè tông kinh tÕ ph¶i phï hîp vµ ®¸p øng ®ùoc nh÷ng yªu cÇu ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn. Theo ®­êng lèi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi kh¼ng ®Þnh t¹i §¹i héi IX cña §¶ng: “Nhµ n­íc ph¶i t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi, b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn”. Tõ ®ã cã thÓ thÊy ®­îc r»ng ph¸p luËt tè tông kinh tÕ ph¶i thùc sù ®ång bé, hoµn thiÖn ®Ó cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng v­íng m¾c tranh chÊp ph¸t sinh tõ nh÷ng lÜnh vùc nh¹y c¶m vµ n¨ng ®éng cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng míi næi. Ph¸p luËt kinh tÕ nãi chung còng nh­ tè tông kinh tÕ nãi riªng cÇn h­íng tíi môc tiªu lµ c«ng cô qu¶n lý ®¾c lùc, hiÖu qu¶ cña Nhµ n­íc trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. Cã nh­ vËy th× ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp míi thùc sù b¶o vÖ cã hiÖu qu¶ nh÷ng quyÒn vµ lîi Ých xøng ®¸ng cña c¸c bªn trong tranh chÊp kinh tÕ, b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vÒ x· héi vµ gãp phÇn quan träng vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam. Ba lµ, ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o sù phï hîp víi luËt ph¸p quèc tÕ, víi c¸c th«ng lÖ, c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ. Trong bèi c¶nh hîp t¸c quèc tÕ ®­îc ®Èy m¹nh, c¸c quèc gia ®Òu h­íng tíi tù do ho¸, toµn cÇu ho¸ th× viÖc chñ ®éng kinh tÕ quèc tÕ vµo khu vùc, më cöa nÒn kinh tÕ ë mét n­íc XHCN lµ hoµn toµn tÊt yÕu. Víi tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng XHCN, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, ph¸p luËt vÒ tµi ph¸n kinh tÕ ph¶i thÓ hiÖn vai trß cña m×nh trong viÖc ®¶m b¶o m«i tr­êng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ th«ng tho¸ng, nhanh gän, phï hîp trong quü ®¹o chung cña ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, ®ång thêi vÉn cÇn chÆt chÏ, kÝn kÏ nh»m b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, lîi Ých cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong n­íc. Víi ®Þnh h­íng hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ ®¶m b¶o nhòng môc tiªu trªn, ch¾c ch¾n ph¸p luËt vÒ tµi ph¸n kinh tÕ cña ViÖt Nam sÏ ph¸t huy ®­îc vai trß vµ søc m¹nh vèn cã cña nã ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng, t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi b¶o ®¶m tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi ngay trong tõng b­íc ph¸t triÓn. II.Mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ 1. C¸c gi¶i ph¸p l©u dµi 1.1. Thèng nhÊt ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ Trong bµi ph¸t biÓu t¹i Héi nghÞ tËp huÊn chuyªn ®Ò c«ng t¸c t­ ph¸p th¸ng 03/1993, thñ t­íng Vâ V¨n KiÖt ®· nãi: “ hÖ thèng ph¸p luËt mµ chhóng ta cÇn x©y dùng trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t ph¶i lµ mét hÖ thèng ®ång bé, nhÊt qu¸n, n¨ng ®éng, thÓ chÕ ho¸ ®­îc chñ tr­¬ng ®­êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc trªn tÊt c¶ mäi lÜnh vùc, ®êi sèng x· héi, thùc sù cã t¸c dông thóc ®Èy tõng b­íc h×nh thµnh ë n­íc ta nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng”. Víi quan niÖm chØ ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ c«ng t¸c x©y dùng ph¸p luËt nh­ trªn, viÖc thèng nhÊt tËp trung thñ tôc tè tông, d©n sù, kinh tÕ, lao ®éng vµo mét Bé luËt tè tông d©n sù chung lµ hÕt søc cÇn thiÕt. ThËt vËy, sù ra ®êi cña BLDS víi nh÷ng ®Þnh chÕ vÒ tµi s¶n, hîp ®ång, giao dÞch d©n sù ®· lµm cho c¸c yÕu tè ph©n biÖt gi÷a H§DS vµ H§KT kh«ng cßn mÊy ý nghÜa. H¬n n÷a, c¸c tranh chÊp vÒ kinh tÕ, lao ®éng, d©n sù ®Òu ®­îc tiÕn hµnh gi¶i quyÕt theo mét tr×nh tù chung lµ tè tông t­ ph¸p b»ng con ®­êng Toµ ¸n. C¸c Toµ kinh tÕ, Toµ lao ®éng n»m trong hÖ thèng TAND. Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ so¹n th¶o Bé luËt tè tông d©n sù, viÖc Nhµ n­íc ban hµnh c¸c v¨n b¶n riªng lÎ vÒ tè tông d©n sù, tè tông kinh tÕ, lao ®éng chØ lµ c«ng viÖc cña giai ®o¹n qu¸ ®é, lµ b­íc ®Öm, lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ. Qua thùc tÕ, c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu cô thÓ ®· cho thÊy cã ®Õn 80% c¸c quy ®Þnh trong c¸c thñ tôc tè tông nªu trªn lµ gièng nhau. C¸c quy ®Þnh kh¸c nhau chØ chiÕm 20% vµ chñ yÕu kh¸c nhau vÒ c¸c thêi h¹n (thêi h¹n gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n, thêi h¹n kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ...) Tõ tr­íc ®Õn nay, ®¹i ®a sè c¸c tranh chÊp kinh tÕ, tranh chÊp lao ®éng ®Òu ®­îc ®iÒu chØnh b»ng hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt tè tông d©n sù. NhiÒu vô tranh chÊp vÒ lao ®éng, kinh tÕ tr­íc ®©y ®· thuéc thÈm quyÒn cña Toµ d©n sù vµ ®­îc tiÕn hµnh gi¶i quyÕt theo thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù. Nh­ vËy, hoµn toµn cã thÓ vµ cÇn ph¶i quy ®Þnh c¸c vÊn ®Ò chung vÒ tè tông d©n sù, kinh tÕ lao ®éng trong mét sè ch­¬ng cña Bé luËt tè tông d©n sù. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh ®Æc thï t­¬ng ®èi cña c¸c lo¹i tè tông, ngoµi phÇn quy ®Þnh chung, thèng nhÊt nh­ trªn, cÇn x©y dùng c¸c ch­¬ng, môc riªng cho c¸c lo¹i h×nh tè tông nµy. ViÖc thèng nhÊt ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c c¬ quan t­ ph¸p vµ cho ng­êi d©n thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh khi tham gia kiÖn tông tr­íc Toµ ¸n. Nã còng sÏ gãp phÇn ®¬n gi¶n ho¸, gi¶m sù cång kÒnh cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quy ®Þnh vÒ tõng lo¹i tè tông kh¸c nhau, h­íng tíi mét sù thèng nhÊt vµ ®ång bé cho hÖ thèng ph¸p luËt tè tông. Tõ ®ã, Bé luËt tè tông d©n sù ra ®êi sÏ n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng t­ ph¸p, t¹o thuËn lîi trong viÖc sö dông c¸c c¬ së gi¸m ®Þnh t­ ph¸p, luËt s­ còng nh­ thñ tôc thi hµnh ¸n. Trong bèi c¶nh chóng ta ®ang më réng quan hÖ ®èi ngo¹i, hîp t¸c quèc tÕ trªn nhiÒu lÜnh vùc, viÖc tõng b­íc vËn dông cã chän läc, nh÷ng thµnh tùu kinh nghiÖm tiªn tiÕn trong khoa häc ph¸p lý ë c¸c n­íc, trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi lµ mét xu thÕ tÊt yÕu. HÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu ¸p dông mét thñ tôc tè tông chung ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ d©n sù, kinh tÕ, lao ®éng, h«n nh©n vµ gia ®×nh. 1.2.Thèng nhÊt ph¸p luËt vÒ hîp ®ång XÐt vÒ b¶n chÊt, cã thÓ thÊy gèc rÔ, c¨n nguyªn s©u xa cña nh÷ng bÊt cËp trong thñ tôc tè tông kinh tÕ chÝnh lµ ë sù hiÖn diÖn bÊt hîp ph¸p cña hai hÖ thèng ph¸p luËt vÒ hîp ®ång ë n­íc ta lµ ph¸p luËt vÒ H§KT vµ ph¸p luËt vÒ H§DS. HÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu cã quan niÖm ®óng ®¾n r»ng H§TM lµ mét lo¹i H§DS ®Æc biÖt, ph¸i sinh tõ H§DS. Bëi vËy, khi gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp vÒ mét hîp ®ång nµo ®ã, c¸c n­íc ®Òu vËn dông c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt chuyªn ngµnh, tøc lµ ph¸p luËt trùc tiÕp ®iÒu chØnh quan hÖ hîp ®ång ®ã, khi cÇn thiÕt míi ¸p dông c¸c quy ®Þnh chung cña ph¸p luËt vÒ H§DS ®Ó xö lý c¸c vÊn ®Ò ph¸i sinh. C¸c luËt d©n sù, do ®ã, cã vai trß quan träng vµ bao trïm trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. Trong khi ®ã, ë ViÖt Nam do cã sù ph©n biÖt mét c¸ch cøng nh¾c, m¸y mãc, kh«ng khoa häc gi÷a H§KT vµ H§DS, coi chóng nh­ hai lo¹i hîp ®ång ®éc lËp, hoµn toµn kh¸c nhau vÒ tÝnh chÊt nªn nguyªn t¾c ®­îc quèc tÕ thõa nhËn nªu trªn ®· kh«ng ®­îc ¸p dông. §ã lµ ch­a kÓ ®Õn sù tån t¹i cña kh¸i niÖm H§TM, dÔ lµm cho c¸c chñ thÓ kinh tÕ hiÓu lµ mét lo¹i hîp ®ång ®iÒu chØnh quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ riªng biÖt, ®éc lËp víi hai lo¹i hîp ®ång trªn. Thùc chÊt, theo ®Þnh nghÜa ho¹t ®éng th­¬ng m¹i t¹i kho¶n 2 §iÒu 5 vµ theo ph¹m vi ®iÒu chØnh th­¬ng m¹i t¹i §iÒu 1 LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam th× LuËt th­¬ng m¹i chØ lµ luËt vÒ ho¹t ®éng th­¬ng nghiÖp víi t­ c¸ch lµ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng, mét ngµnh kinh tÕ; vµ hµnh vi th­¬ng m¹i chØ lµ mét hµnh vi kinh doanh; kh¸i niÖm th­¬ng m¹i hÑp h¬n kh¸i niÖm kinh tÕ. §©y chÝnh lµ mét ®iÓm kh¸c biÖt c¬ b¶n, t­¬ng ph¶n víi Bé luËt th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc TBCN. Trong c¸c bé luËt ®ã, th­¬ng m¹i ®­îc hiÓu theo nghÜa rÊt réng, bao gåm tÊt c¶ c¸c hµnh vi ®­îc c¸c th­¬ng nh©n thùc hiÖn nh»m môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn, bÊt kÓ chóng thùc hiÖn ë ®©u, trong lÜnh vùc nµo. Cho nªn, xÐt ®Õn cïng, LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam chØ lµ luËt vÒ mét lÜnh vùc ho¹t ®éng cô thÓ, lÜnh vùc th­¬ng m¹i theo nghÜa hÑp, cã vÞ trÝ khiªm tèn nh­ c¸c luËt chuyªn ngµnh mµ th«i. Sù tån t¹i quan niÖm vÒ H§KT nh­ mét lo¹i hîp ®ång song song vµ ®éc lËp víi H§DS míi lµm phøc t¹p ho¸ vÊn ®Ò ¸p dông ph¸p luËt trong ho¹t ®éng xÐt xö tranh chÊp. Trong t­¬ng lai, cÇn xo¸ bá sù ph©n biÖt gi÷a H§KT vµ H§DS nh­ nh÷ng kh¸i niÖm khoa häc. Néi dung cña quan hÖ H§KT trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· thay ®æi c¬ b¶n. Thµnh phÇn c¸c chñ thÓ tham gia kinh doanh ®· ®­îc më réng ®¸ng kÓ, do ®ã, H§KT kh«ng cßn lµ mét lo¹i hîp ®ång dµnh riªng cho c¸c chñ thÓ kinh doanh XHCN, còng kh«ng cßn lµ lo¹i hîp ®ång mang tÝnh kÕ ho¹ch Nhµ n­íc ®¬n thuÇn. H§KT kh«ng thÓ tån t¹i nh­ mét kh¸i niÖm ®éc lËp vµ ngang hµng víi H§DS khi nã ®· mÊt ®i nh÷ng gi¸ trÞ néi dung to lín cña nã. HÖ thèng ph¸p luËt vÒ H§KT hiÖn nay còng cÇn ®­îc xo¸ bá. Cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o ®­îc tÝnh khoa häc cña ph¸p luËt ViÖt Nam, míi lµm cho hÖ thèng ph¸p luËt vÒ hîp ®ång cña ViÖt Nam trë l¹i víi quü ®¹o chung cña thÕ giíi lµ: trong mèi quan hÖ víi BLDS th× c¸c quy ®Þnh vÒ hîp ®ång trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cô thÓ ®Òu chØ lµ c¸c quy ®Þnh cã tÝnh chÊt chuyªn ngµnh. §©y lµ vÊn ®Ò cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ hiÖn nay. Ph¸p luËt ViÖt Nam kh«ng chØ thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc thï cña nÒn kinh tÕ-x· héi ViÖt Nam mµ cßn ph¶i thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng th«ng lÖ, quy ®Þnh cã tÝnh chÊt chung ®· ®­îc nhiÌu n­íc thõa nhËn. NÕu kh«ng tu©n thñ nguyªn t¾c nµy th× vÒ mÆt lËp ph¸p, chóng ta ®· tù g©y trë ng¹i cho chÝnh m×nh trong viÖc héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ nh­ mét tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc. Muèn vËy, c¸c quy ®Þnh vÒ hîp ®ång trong BLDS hiÖn hµnh cÇn sím ®­îc hoµn thiÖn nh»m ®¶m b¶o cã së ph¸p luËt cho viÖc ký kÕt vµ thùc hiÖn hîp ®ång trong lÜnh vùc kinh doanh. C¸c quy ®Þnh ph¶i trë thµnh nguån ph¸p luËt cã tÝnh chÊt nÒn t¶ng cña ph¸p luËt vÒ hîp ®ång ë n­íc ta. Bªn c¹nh ®ã, còng cÇn lµm cho c¸c v¨n b¶n ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ hîp ®ång trong c¸c lÜnh vùc cô thÓ nh­: ®Êu thÇu, x©y dùng, vËn t¶i, b¶o hiÓm, tÝn dông... quy ®Þnh ®­îc c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt ®Æc thï. Mét khi nh÷ng nÐt chung vÒ hîp ®ång ®· cã BLDS gi¶i quyÕt cßn c¸c vÊn ®Ò ®Æc thï ®· ®­îc c¸c v¨n b¶n chuyªn ngµnh ghi nhËn th× viÖc thùc hiÖn hîp ®ång vµ gi¶i quyÕt ta ph¸t sinh sÏ thuËn tiÖn vµ chÆt chÏ h¬n rÊt nhiÒu so víi hiÖn nay. Tãm l¹i, kh¸i niÖm H§KT sau nµy vÉn tån t¹i nh­ng kh«ng ph¶i víi t­ c¸ch lµ mét kh¸i niÖm khoa häc, còng kh«ng ph¶i lµ mét chÕ ®Þnh ph¸p luËt mµ chØ ®ãng vai trß lµ mét c«ng cô gióp ph©n ®Þnh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp ph¸t sinh tõ hîp ®ång. CÇn ®­a ra mét kh¸i niÖm H§KT, ch¼ng h¹n nh­ kh¸i niÖm cña tiÕn sü luËt häc D­¬ng §¨ng HuÖ: “H§KT lµ hîp ®ång ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh nh»m thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc thuéc nghÒ nghiÖp cña hä” lµm c¨n cø ®Ó giao viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp ®ång cho Toµ ¸n kinh tÕ. §©y còng lµ ph­¬ng thøc cña luËt ph¸p c¸c n­íc TBCN. LÊy vÝ dô ë Trung Quèc, Trung Quèc kh«ng cã ph¸p luËt vÒ H§KT, còng kh«ng cã Toµ kinh tÕ song nh÷ng tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a c¸c nhµ kinh doanh l¹i ®­îc giao cho mét sè ThÈm ph¸n giái vÒ lÜnh vùc kinh tÕ gi¶i quyÕt. ë c¸c n­íc TBCN, c¸c tranh chÊp H§TM ®­îc xÐt xö s¬ thÈm ë Toµ ¸n th­¬ng m¹i. §Ó lµm ®­îc nh­ vËy ®ßi hái thêi gian vµ c«ng søc, bëi H§KT vµ Ph¸p lÖnh H§KT ®· g¾n bã mËt thiÕt víi c¸c chñ thÓ tham gia kinh doanh trong suèt thêi gian dµi võa qua, song ch¾c ch¾n nã sÏ mang l¹i cho ph¸p luËt tè tông ViÖt Nam mét g­¬ng mÆt míi, mét h­íng ®i míi khoa häc h¬n vµ thèng nhÊt h¬n víi h­íng ®i chung cña ph¸p luËt vµ th«ng lÖ quèc tÕ. 1.3. N©ng cao kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt kinh tÕ cho c¸c chñ thÓ tham gia quan hÖ kinh tÕ Thùc tiÔn xÐt xö cho thÊy, mÆc dï trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, tr×nh ®é hiÓu biÕt ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ cã t¨ng, song chñ yÕu hä vÉn ch­a thùc sù n¾m v÷ng ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc kinh doanh cña m×nh. Th«ng th­êng, c¸c ®­¬ng sù ch­a thu thËp ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vÒ ®èi t¸c ®· ký kÕt hîp ®ång kinh doanh víi m×nh nh­: th«ng tin vÒ tµi s¶n, ®¨ng ký kinh doanh, giÊy phÐp hµnh nghÒ, ng­êi ®¹i diÖn hîp ph¸p, uy tÝn trong kinh doanh... Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn H§KT, nhiÒu tr­êng hîp ®­¬ng sù khi thÊy bÞ vi ph¹m ®· kh«ng yªu cÇu ®èi t¸c x¸c nhËn b»ng v¨n b¶n, ch­a gi¶i quyÕt kÞp thêi, cã khi th­êng trao ®æi b»ng miÖng hoÆc qua ®iÖn tho¹i nªn kh«ng cã b»ng chøng ®Ó chøng minh. C¸c bªn ®­¬ng sù còng th­êng ®Ó tranh chÊp kÐo dµi, ®Õn khi khëi kiÖn th× ®· hÕt thêi hiÖu khëi kiÖn. Cã khi ®¬n khëi kiÖn l¹i ®­îc göi ®Õn c¸c c¬ quan kh«ng cã thÈm quyÒn, mµ kh«ng göi ngay ®Õn Toµ ¸n yªu cÇu gi¶i quyÕt, ®Õn khi Toµ ¸n nhËn ®­îc th× thêi hiÖu khëi kiÖn ®· hÕt. §¬n kh¸ng c¸o, khiÕu n¹i cã khi göi ®i rÊt nhiÒu n¬i mµ kh«ng ®Õn Toµ ¸n cã thÈm quyÒn. ChÝnh v× vËy mµ vÊn ®Ò n©ng cao kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt kinh tÕ cho c¸c chñ thÓ ®­îc ®Æt ra. Nhµ n­íc cÇn ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn, gi¸o dôc ph¸p luËt víi nhiÒu h×nh thøc phong phó, sinh ®éng, vµ b»ng nh÷ng ph¸n quyÕt c«ng minh ®Ó tuyªn truyÒn, n©ng cao ý thøc ph¸p luËt cho c¸n bé vµ nh©n d©n. C¸c c¬ quan t­ ph¸p còng ph¶i chó träng ®Õn c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vÒ t­ ph¸p ®Ó gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay trong c«ng t¸c t­ ph¸p. CÇn tæ chøc nh÷ng cuéc héi th¶o, tiÕp xóc víi c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n tham gia kinh doanh nh»m trao ®æi, h­íng dÉn vµ gi¶i ®¸p nh÷ng v­íng m¾c vÒ ph¸p luËt kinh tÕ cña c¸c chñ thÓ. §èi víi nh÷ng Bé luËt, Ph¸p lÖnh míi cã hiÖu lùc, cÇn kÞp thêi ban hµnh c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn, tæ chøc héi th¶o h­íng dÉn thi hµnh. VÒ phÝa doanh nghiÖp, còng cÇn cã ý thøc tÝch cùc, chñ ®éng tham gia t×m hiÓu luËt ph¸p kinh tÕ bªn c¹nh viÖc ®Çu t­ cho ho¹t ®éng t­ vÊn ph¸p luËt. Cã nh÷ng hµnh ®éng song trïng tõ hai phÝa nh­ vËy míi mong viÖc n©ng cao kiÕn thøc ph¸p luËt kinh tÕ cho c¸c chñ thÓ ®¹t kÕt qu¶. 2. C¸c gi¶i ph¸p t¹m thêi 2.1. Më réng thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Toµ ¸n kinh tÕ 2.1.1.Më réng thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña TAND cÊp huyÖn Theo m« h×nh tæ chøc hiÖn nay, Toµ kinh tÕ TAND cÊp tØnh ®­îc ph¸p luËt tè tông kinh tÕ giao ®ñ c¸c thÈm quyÒn tõ s¬ thÈm, phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm tÊt c¶ c¸c vô ¸n kinh tÕ. T×nh tr¹ng trªn dÉn ®Õn c«ng t¸c xÐt xö cña Toµ ¸n cÊp tØnh rÊt nÆng, tËp trung qu¸ nhiÒu vô viÖc. Bëi vËy, cÇn thiÕt ph¶i cã “sù s¾p xÕp l¹i hÖ thèng TAND, ph©n ®Þnh hîp lý thÈm quyÒn cña Toµ ¸n c¸c cÊp”(V¨n kiÖn ®¹i héi §¶ng IX, trang 134, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Näi 2001) nh»m “t¨ng thÈm quyÒn xÐt xö cho TAND cÊp huyÖn, quËn theo h­íng: viÖc xÐt xö s¬ thÈm ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu ë Toµ ¸n cÊp nµy. Toµ ¸n cÊp tØnh chñ yÕu xÐt xö phóc thÈm, TANDTC chñ yÕu xÐt xö gi¸m ®èc thÈm, tæng kÕt kinh nghiÖm xÐt xö, h­íng dÉn TAND ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn xÐt xö thèng nhÊt theo ph¸p luËt.”(V¨n kiÖn ®¹i héi Trung ­¬ng lÇn thø 8 Ban chÊp hµnh kho¸ VII, Hµ Néi 1995). Trong lÜnh vùc gi¶i quyÕt ¸n kinh tÕ, cÇn më réng thÈm quyÒn cña Toµ ¸n cÊp huyÖn, kh«ng phô thuéc vµo gi¸ trÞ tranh chÊp kinh tÕ d­íi 50 triÖu VND. ViÖc tæng kÕt c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp trong nh÷ng n¨m qua cho thÊy, con sè 50 triÖu lµ qu¸ nhá bÐ v× hÇu hÕt gi¸ trÞ tranh chÊp lµ trªn 50 triÖu. Trong bèi c¶nh kinh tÕ hiÖn nay, viÖc thua lç, mÊt m¸t 50-100 triÖu VND ®­îc c¸c doanh nghiÖp coi lµ “con sè cho phÐp”, “chi phÝ c¬ héi”. H¬n n÷a, quy ®Þnh t¹i kho¶n 1, §iÒu 13 PLTTGQCVAKT lÊy gi¸ trÞ tranh chÊp lµm c¨n cø ph©n ®Þnh thÈm quyÒn còng ch­a thùc sù phï hîp. Trªn thùc tÕ, viÖc c¸c doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh cã ®­a vô kiÖn ra Toµ ¸n hay kh«ng cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè quan träng nh­: uy tÝn, gi÷ mèi quan hÖ kinh doanh... trong ®ã gi¸ trÞ tranh chÊp còng lµ mét yÕu tè. Tuy nhiªn, viÖc gi¶i quyÕt tr­íc m¾t vÊn ®Ò thÈm quyÒn cña Toµ ¸n cÊp huyÖn còng cã t¸c dông m¹nh ®èi víi sù chång chÐo trong xÐt xö, víi viÖc ø ®äng, l­u c÷u vô ¸n kinh tÕ ë Toµ ¸n cÊp tØnh vµ viÖc d­ thõa, l·ng phÝ nguån lùc ë Toµ ¸n cÊp huyÖn. 2.1.2. Hoµn thiÖn thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña Toµ ¸n kinh tÕ Bªn c¹nh thÈm quyÒn gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ (tranh chÊp hîp ®ång), Toµ ¸n kinh tÕ còng ph¶i “®­îc” cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ H§TM, c¸c tranh chÊp cã hËu qu¶ g¾n liÒn víi viÖc thùc hiÖn H§KT. C¸c tranh chÊp kinh tÕ gi÷a c¸c c¸ nh©n ®¨ng ký kinh doanh, mµ cô thÓ lµ gi÷a c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c¸c c«ng ty hîp danh víi nhau cÇn ®­îc coi lµ thuéc thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Tßa kinh tÕ trong thêi kú kinh tÕ ph¸t triÓn, ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh­ hiÖn nay. XÐt vÒ b¶n chÊt, c¸c lo¹i h×nh tranh chÊp trªn ®Òu lµ tranh chÊp vÒ H§KT, ph¸t sinh gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ v× môc ®Ých lîi nhuËn nªn sÏ kh«ng phï hîp nÕu ®­îc coi lµ HDDS vµ gi¶i quyÕt theo thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù. Ngoµi thÈm quyÒn xÐt xö c¸c vô ¸n kinh tÕ, tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp, cÇn bæ sung thªm chøc n¨ng ®¨ng ký kinh doanh cho Toµ kinh tÕ. §¨ng ký kinh doanh lµ mét ho¹t ®éng mang tÝnh hµnh chÝnh - t­ ph¸p, cÇn ph¶i giao cho mét c¬ quan t­ ph¸p thùc hiÖn. Tham kh¶o kinh nghiÖm ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn th× viÖc ®¨ng ký kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, c¸ nh©n ®Òu do Toµ ¸n th­¬ng m¹i thùc hiÖn. Chøc n¨ng ®¨ng ký kinh doanh ®­îc giao cho Toµ kinh tÕ sÏ t¹o nªn sù thuËn lîi, thèng nhÊt thµnh mét mèi trong viÖc qu¶n lý hå s¬, theo dâi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Tßa kinh tÕ võa lµm nhiÖm vô “ khai sinh”- ®¨ng ký kinh doanh võa lµm nhiÖm vô “khai tö”- tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, chøc n¨ng nµy sÏ t¹o thuËn lîi cho viÖc tra cøu, cung cÊp sè liÖu th«ng tin vÒ c¸c doanh nghiÖp khi Toµ kinh tÕ tiÕn hµnh xÐt xö c¸c vô ¸n vµ tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. 2.2. N©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cho bé m¸y TAND c¸c cÊp Trong qu¸ tr×nh §æi míi t­ ph¸p ë n­íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l­îng vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng cña bé m¸y TAND c¸c cÊp ®ang ®­îc §¶ng, Nhµ n­íc vµ c¸c nhµ khoa häc, c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c t­ ph¸p quan t©m. VÊn ®Ò nµy ®ßi hái tr­íc hÕt lµ nç lùc vµ tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cña c¸c Toµ ¸n. Khi xÐt xö, c¸c Toµ ¸n ph¶i ®¶m b¶o cho mäi c«ng d©n ®Òu binh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt, thùc sù d©n chñ, kh¸ch quan; ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm déc lËp vµ chØ tu©n theo ph¸p luËt. ViÖc ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n ph¶i c¨n cø chñ yÕu vµo kÕt qu¶ tranh tông t¹i phiªn toµ, trªn c¬ së xem xÐt ®Çy ®ñ, toµn diÖn c¸c chøng cø, ý kiÕn cña kiÓm s¸t viªn, cña ng­êi bµo ch÷a, bÞ c¸o, nh©n chøng, nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n vµ nh÷ng ng­êi cã quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p ®Ó ra b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh ®óng ph¸p luËt, cã søc thuyÕt phôc trong thêi h¹n ph¸p luËt quy ®Þnh. C¸c Toµ ¸n cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn cho luËt s­ tham gia vµo qu¸ tr×nh tè tông: tham gia hái cung bÞ can, nghiªn cøu hå s¬, tranh luËn d©n chñ t¹i phiªn toµ...Tr×nh ®é vµ phÈm chÊt cña ®éi ngò c¸n bé ThÈm ph¸n xÐt xö còng cÇn ®­îc n©ng cao bëi nã ph¶n ¸nh n¨ng lùc xÐt xö cña Toµ ¸n, ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ thùc tÕ cña viÖc xÐt xö, t¹o niÒm tin cho c¸c chñ thÓ kinh doanh khi lùa chän h×nh thøc gi¶i quyÕt h÷u hiÖu nh»m b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña hä. Bªn c¹nh ®ã, cÇn ®Èy m¹nh sù phèi kÕt hîp gi÷a Toµ ¸n c¸c cÊp, c¸c c¬ quan t­ ph¸p kh¸c trong ho¹t ®éng tè tông trªn c¬ së thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña tõng c¬ quan, kh«ng h÷u khuynh, ®ïn ®Èy tr¸ch nhiÖm. C¸c c¬ quan ®iÒu tra, kiÓm s¸t cÇn thùc hiÖn ®óng thêi h¹n tè tông nh­ luËt ®Þnh. C¸c Toµ ¸n ph¶i hç trî nhau trong qu¸ tr×nh tè tông: lËp hå s¬ vô ¸n, thu thËp thªm chøng cø, lÊy ý kiÕn chØ ®¹o tõ cÊp trªn, ph¸t hiÖn c¸c t×nh tiÕt míi cña vô ¸n v.v. TANDTC ph¶i thùc hiÖn vai trß ®Çu tµu, h­íng dÉn c¸c TAND cÊp tØnh, cÊp huyÖn trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ phøc t¹p hay khã ph©n ®Þnh thÈm quyÒn; ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh, c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn kÞp thêi, hîp lý. TANDTC cÇn tÝch cùc tham gia nghiªn cøu ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng c¶i c¸ch t­ ph¸p cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, trong ®ã cã viÖc nghiªn cøu, so¹n th¶o dù ¸n LuËt tæ chøc TAND tr×nh Quèc héi xem xÐt. Tr­íc m¾t, TANDTC ph¶i ®¶m b¶o biªn chÕ tæ chøc, ®Æc biÖt lµ viÖc bæ sung t­¬ng ®èi ®ñ sè l­îng ThÈm ph¸n ®Ó t¨ng c­êng h¬n n÷a c«ng t¸c xÐt xö phóc thÈm, gi¸m ®èc thÈm, phÊn ®Êu gi¶i quyÕt tèt h¬n n÷a t×nh tr¹ng ¸n tån ®äng. Bªn c¹nh ®ã, TANDTC tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng,tËp huÊn nghiÖp vô cho c¸n bé Toµ ¸n vµ coi ®©y lµ c«ng t¸c th­êng xuyªn cña ngµnh Toµ ¸n. TANDTC cÇn phèi hîp tèt víi c¸c c¬ quan h÷u quan trong viÖc qu¶n lý Toµ ¸n ®Þa ph­¬ng vµ x©y dùng c¸c Toµ ¸n ®Þa ph­¬ng trong s¹ch, v÷ng m¹nh. 2.3. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc xÐt xö §©y còng lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch cÇn thùc hiÖn nh»m ®¶m b¶o vµ ph¸t huy tÝnh ­u viÖt cña ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ lµ nhanh gän, kÞp thêi. Trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp, cÇn ph¶i quan t©m ®Èy nhanh tiÕn ®é gi¶i quyÕt vô ¸n ®óng h¹n ®Þnh, h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt viÖc gi¶i quyÕt chËm trÔ, kÐo dµi vô ¸n. Toµ ¸n cÇn nghiªn cøu ®Ó quy ®Þnh vµ thùc hiÖn thñ tôc tè tông rót gän ®èi víi nh÷ng vô ¸n ®¬n gi¶n, sù viÖc ®· râ rµng, cã ®ñ chøng cø ®­îc c¸c bªn thõa nhËn b»ng v¨n b¶n, hËu qu¶ Ýt nghiªm träng. Thñ tôc nµy còng nªn ®­îc ¸p dông trong viÖc “xö lý vi ph¹m ph¸p luËt H§KT”, tøc lµ xö lý hîp ®ång v« hiÖu, n»m trong thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Toµ ¸n. Trªn thùc tÕ, nh÷ng v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh xÐt xö ¸n kinh tÕ, tõ kh©u thô lý vô ¸n, tèng ®¹t ®Õn ®­¬ng sù, thu thËp chøng cø cho ®Õn ®­a ra kÕt luËn, b¶n ¸n vµ thi hµnh ¸n; ®· xo¸ nhoµ ®i chñ tr­¬ng ¸p dông thñ tôc rót gän trong ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ. Sù yÕu kÐm nµy cµng h¹ thÊp vai trß cña Toµ ¸n nh­ lµ mét h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ so víi träng tµi kinh tÕ. Bªn c¹nh nh÷ng nh­îc ®iÓm ®Æc thï nh­: c«ng khai, lµm gi¶m uy tÝn kinh doanh doanh nghiÖp, nã cßn lµm mÊt thêi gian vµ tiÒn b¹c cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ. Trong khi ®ã, ®· tõ l©u §iÒu 22 Ph¸p lÖnh träng tµi kinh tÕ quy ®Þnh: “ träng tµi viªn quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt tranh chÊp H§KT, xö lý vi ph¹m ph¸p luËt H§KT mµ kh«ng cÇn triÖu tËp phiªn häp khi sù viÖc ®· râ rµng, cã ®ñ chøng cø ®­îc c¸c bªn thõa nhËn b»ng v¨n b¶n.” Tuy nhiªn, vÊn ®Ò ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc kh«ng nªn chØ xem xÐt phiÕn diÖn, mét chiÒu. §· lµ ®¬n gi¶n ho¸ th× còng cÇn ph¶i c©n nh¾c kü l­ìng xem viÖc ®¬n gi¶n ho¸ nh­ vËy cã thùc hiÖn ®­îc hay kh«ng. C¸c nhµ so¹n th¶o PLTTGQCVAKT ®«i khi cã h¬i qu¸ nhÊn m¹nh vÒ tÝnh ­u viÖt, rót gän cña chÕ ®Þnh tµi ph¸n mµ bá qua kh¶ n¨ng thùc hiÖn cña nã. Cho nªn, nh÷ng quy ®Þnh vÒ thêi hiÖu tè tông qu¸ ng¾n, qu¸ rót gän nh­: thêi hiÖu khëi kiÖn (6 th¸ng), thêi h¹n chuÈn bÞ xÐt xö (40 - 60 ngµy)... cÇn ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh cho phï hîp h¬n víi quy tr×nh xÐt xö. Bªn c¹nh ®ã, còng nªn cã c¸c v¨n b¶n nh­ “quyÕt ®Þnh thô lý vô ¸n”, v¨n b¶n tr¶ l¹i ®¬n kiÖn... nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸c ®­¬ng sù, ng­êi cã quyÒn lîi vµ nghÜa vô liªn quan. Lµm ®­îc nh­ vËy chÝnh lµ viÖc gãp phÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ b»ng Toµ ¸n, bëi chØ khi c¸c kh©u trong qu¸ tr×nh tè tông ®­îc tiÕn hµnh tr¬n tru, thuËn lîi th× thñ tôc xÐt xö míi thùc sù ®­îc rót gän. 2.4. H­íng dÉn c¸c cÊp Toµ ¸n thèng nhÊt thi hµnh mét sè ®iÒu trong Ph¸p lÖnh C«ng t¸c chØ ®¹o, h­íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt lµ mét c«ng t¸c träng t©m cña TANDTC nªn ph¶i lu«n ®­îc quan t©m, coi träng. ViÖc thèng nhÊt nhËn thøc, thèng nhÊt ¸p dông ph¸p luËt ®Ó gi¶i quyÕt c¸c lo¹i vô ¸n vµ c«ng t¸c thi hµnh ¸n lu«n lµ mét ®ßi hái cÊp thiÕt. TANDTC ph¶i tù m×nh ban hµnh vµ phèi hîp tèt h¬n n÷a víi c¸c ngµnh b¶o vÖ ph¸p luËt ë Trung ­¬ng, c¸c ngµnh h÷u quan kh¸c ®Ó nhanh chãng ban hµnh c¸c Th«ng t­ liªn tÞch h­íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt trong c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp. Th«ng qua thùc tiÔn xÐt xö, TANDTC ph¶i tæng kÕt kinh nghiÖm ®Ó tham gia x©y dùng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng vÒ tµi ph¸n kinh tÕ. C¸c v¨n b¶n nµy nªn ®¶m b¶o ®­îc tÝnh nhÊt qu¸n, kh¸ch quan, cô thÓ, g¾n víi nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp cña ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp nh­: thÈm quyÒn cña Toµ ¸n cÊp huyÖn; më réng thÈm quyÒn cña Toµ kinh tÕ (vÒ ®¨ng ký kinh doanh, vÒ xö lý c¸c tranh chÊp H§TM, tranh chÊp cã hËu qu¶ g¾n liÒn víi H§KT); kÐo dµi thêi hiÖu khëi kiÖn, quy ®Þnh l¹i thêi ®iÓm tÝnh “ngµy ph¸t sinh tranh chÊp”; c¸ch tuyªn bè vµ xö lý hîp ®ång v« hiÖu; quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ ¸n phÝ; hîp nhÊt thñ tôc t¸i thÈm víi gi¸m ®èc thÈm; x¸c ®Þnh râ h¬n vai trß cña tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ, th«ng lÖ quèc tÕ víi gi¶i quyÕt tranh chÊp cã yÕu tè n­íc ngoµi v.v... Bªn c¹nh ®ã, c¸c v¨n b¶n nµy còng nªn h­íng tíi môc tiªu b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ kinh doanh h¬n n÷a, ch¼ng h¹n nh­ vÒ vÊn ®Ò xÐt xö c«ng khai. §©y lµ mét tiÕn bé cña ph¸p luËt tè tông kinh tÕ, song nªn ch¨ng nguyªn t¾c nµy ®­îc “mÒm ho¸” nhiÒu h¬n bëi viÖc xÐt xö c«ng khai ®· lµm ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn uy tÝn kinh doanh cña doanh nghiÖp, do ®ã béc lé râ h¹n chÕ cña viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng Toµ ¸n so víi träng tµi. Tãm l¹i, tr­íc khi PLTTGQCVAKT ®­îc söa ®æi hoÆc ®­îc xo¸ bá ®Ó hîp nhÊt vµo Bé luËt tè tông d©n sù, nh÷ng bÊt cËp cña nã, nh­ ®· ®Ò cËp ë Ch­¬ng II vµ trªn thùc tÕ, cÇn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt t¹m thêi, ®­îc h­íng dÉn thèng nhÊt c¸ch xö lý cho hÖ thèng Toµ ¸n c¸c cÊp. Cã nh­ vËy th× khi Bé luËt tè tông d©n sù ra ®êi, c¸c chñ thÓ tham gia kinh doanh míi gi÷ v÷ng ®­îc niÒm tin vµo c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ, ®Ó tiÕp tôc khëi kiÖn c¸c tranh chÊp ra Toµ kinh tÕ v× cßn coi ®ã lµ c«ng cô ®¾c lùc cña c«ng lý vµ c«ng b»ng x· héi. VÒ phÝa Toµ ¸n c¸c cÊp, còng cÇn ph¶i tuyÖt ®èi chÊp hµnh thùc thi c¸c h­íng dÉn cña TANDTC vÒ mét sè bÊt cËp trong PLTTGQCVAKT. §ång thêi, c¸c Toµ ¸n nªn cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ®Çy ®ñ, ¸p dông chÝnh x¸c vµo c«ng t¸c gi¶i quyÕt tranh chÊp. C¸c v¨n b¶n h­íng dÉn mét khi ®­îc ban hµnh ®· thÓ hiÖn râ ý chÝ vµ môc ®Ých cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh; song thùc hiÖn nã nh­ thÕ nµo cho thiÕt thùc vµ hiÖu qu¶ l¹i hoµn toµn phô thuéc vµo Toµ ¸n c¸c cÊp, vµo ®éi ngò ThÈm ph¸n, c¸n bé Toµ ¸n. VËy nªn, Toµ ¸n c¸c cÊp ph¶i tiÕn hµnh thùc thi nghiªm chØnh, chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ tæ chøc rót kinh nghiÖm c«ng t¸c xÐt xö th­êng xuyªn, liªn tôc. 2.5. N©ng cao tr×nh ®é vµ phÈm chÊt cña ®éi ngò c¸n bé, ThÈm ph¸n xÐt xö. Trong ho¹t ®éng cña Toµ ¸n, ThÈm ph¸n gi÷ mét vÞ trÝ trung t©m, quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng xÐt xö. §Ó n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan tµi ph¸n kinh tÕ, Nhµ n­íc ®· cã chñ tr­¬ng chuyªn m«n ho¸ nghiÖp vô xÐt xö b»ng c¸ch båi d­ìng vµ ®µo t¹o ThÈm ph¸n theo chuyªn ngµnh. §Ó ®­îc bæ nhiÖm lµm ThÈm ph¸n kinh tÕ, ngoµi viÖc ph¶i cã ®ñ ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 37 LuËt tæ chøc TAND n¨m 1992 vµ Ph¸p lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi ThÈm TAND, hä cÇn ph¶i tr¶i qua c¸c líp tËp huÊn, båi d­ìng vÒ ph¸p luËt kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh lùa chän c¸n bé ®Ó tr×nh lªn Chñ tÞch n­íc bæ nhiÖm ThÈm ph¸n kinh tÕ, c¸c héi ®ång tuyÓn chän ThÈm ph¸n ®· ­u tiªn vµ chó träng ®Õn nh÷ng c¸n bé cã thªm b»ng ®¹i häc kinh tÕ, tµi chÝnh. Tuy nhiªn, t×nh h×nh thùc tr¹ng ®éi ngò ThÈm ph¸n kinh tÕ hiÖn nay cho thÊy cÇn ph¶i cã gi¶i ph¸p tæng thÓ vÒ c«ng t¸c ®µo t¹o míi cã thÓ sím kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn. XÐt xö c¸c tranh chÊp kinh tÕ lµ mét vÊn ®Ò míi vµ phøc t¹p. Ngoµi viÖc n¾mv÷ng luËt néi dung (ph¸p luËt H§KT) vµ luËt h×nh thøc (luËt tè tông kinh tÕ), ng­êi ThÈm ph¸n ph¶i cã kiÕn thøc, hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, tµi chÝnh, th­¬ng m¹i, ng©n hµng, b¶o hiÓm...th× míi cã thÓ ®­a ra nh÷ng ph¸n quyÕt chÝnh x¸c. Kinh nghiÖm gi¶i quyÕt nh÷ng tranh chÊp kinh tÕ ë mét sè n­íc cho thÊy: ThÈm ph¸n kinh tÕ (ThÈm ph¸n th­¬ng m¹i) ph¶i lµ nh÷ng th­¬ng gia (nh­ ë Ph¸p) hoÆc lµ nh÷ng doanh nghiÖp, nhµ kinh tÕ (nh­ ë Anh, §øc). Do ®ã, ®Ó n©ng cao chÊt l­îng xÐt xö c¸c tranh chÊp kinh tÕ, phï hîp víi th«ng lÖ chung, ngoµi c¸c quy ®Þnh chung vÒ tiªu chuÈn ThÈm ph¸n, cÇn bæ sung thªm tiªu chuÈn cã b»ng ®¹i häc vÒ kinh tÕ vµ khoa häc tù nhiªn hoÆc chøng chØ vÒ c¸c líp båi d­ìng, tËp huÊn ph¸p luËt kinh tÕ ®èi víi ThÈm ph¸n kinh tÕ. Gi¶i ph¸p tr­íc m¾t lµ cÇn tæ chøc tèt c¸c líp båi d­ìng c¸n bé Toµ ¸n dù kiÕn bæ nhiÖm lµm ThÈm ph¸n kinh tÕ t¹i trung t©m ®µo t¹o ThÈm ph¸n thuéc tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi. Ph¸p lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm TAND ®­a ra c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn, yªu cÇu ®Ó ®­îc bæ nhiÖm lµm thÈm ph¸n TAND c¸c cÊp (tr×nh ®é, thêi gian c«ng t¸c, t­ c¸ch ®¹o ®øc)... vÒ b¶n chÊt ch­a hµm chøa ®­îc yªu cÇu ®¸p øng sù kÕ thõa vµ lu©n chuyÓn cña ®éi ngò ThÈm ph¸n ë n­íc ta. C¸c tiªu chuÈn dßi hái ®Ó ®­îc bæ nhiÖm lµm thÈm ph¸n TAND cÊp huyÖn, cÊp tØnh vµ TANDTC chØ kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ thêi gian c«ng t¸c 4 n¨m trë lªn ®èi víi ThÈm ph¸n cÊp huyÖn, tõ 6 n¨m trë lªn ®èi víi ThÈm ph¸n cÊp tØnh, 8 n¨m ®èi víi ThÈm ph¸n TANDTC. Theo c¸c nhµ nghiªn cøu luËt häc, nªn söa ®æi theo tr×nh tù bæ nhiÖm tõ d­íi lªn trªn, tõ thÊp lªn cao. §Ó ®­îc bæ nhiÖm lµm ThÈm ph¸n cÊp tØnh, ®ßi hái c¸n bé ®ã lµ ThÈm ph¸n cÊp huyÖn hoÆc b¾t buéc ph¶i c«ng t¸c t¹i Toµ ¸n cÊp huyÖn tõ 3 ®Õn 5 n¨m. §èi víi ThÈm ph¸n TANDTC ph¶i lµ ng­êi ®· lµm ThÈm ph¸n TAND cÊp tØnh hoÆc c«ng t¸c t¹i Toµ ¸n cÊp tØnh tõ 4 ®Õn 6 n¨m. Quy tr×nh nµy sÏ t¹o ra ®­îc mét sù lu©n chuyÓn ®éÞ ngò ThÈm ph¸n mét c¸ch khoa häc, hîp lý, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng c­êng kiÕn thøc thùc tiÔn vµ nghiÖp vô xÐt xö cña ng­êi ThÈm ph¸n. Sù tr­ëng thµnh tõ c¬ së vµ tr¶i qua c¸c cÊp cña Toµ ¸n tõ thÊp lªn cao, b¶n th©n nã ®· lµ c¶ mét qu¸ tr×nh chän läc, ®µo th¶i kh¾t khe ®èi víi ng­êi ThÈm ph¸n. Còng cÇn chó ý tíi viÖc n©ng cao tiªu chuÈn vÒ chÝnh trÞ vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cho c¸c thÈm ph¸n kinh tÕ, khi ®Ò b¹t c¸c chøc vô l·nh ®¹o trong c¸c Toµ ¸n c¸c cÊp, cÇn chó ý ®Õn quan ®iÓm chÝnh trÞ, nh©n c¸ch, v¨n ho¸ nghÒ nghiÖp, lèi sèng... cña c¸c ThÈm ph¸n bªn c¹nh yÕu tè tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kinh nghiÖm trong thùc tiÔn c«ng t¸c. VÊn ®Ò tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña ®éi ngò Héi thÈm nh©n d©n còng cÇn ®­îc quan t©m. Héi thÈm lµ mét chÕ ®Þnh quan trong thÓ hiÖn tÝnh chÊt d©n chñ trong ho¹t ®éng xÐt xö cña Toµ ¸n. ChÕ ®Þnh Héi thÈm ®· ®­îc quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan. Ph¸p lÖnh vÒ ThÈm ph¸n vµ Héi thÈm nh©n d©n ngµy 26/05/1993 ®· ®Æt nh÷ng c¬ së ph¸p lý cho qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng t¸c Héi thÈm. Theo §iÒu 17 PLTTGQCVAKT, thµnh phÇn Héi ®ång xÐt xö ¸n kinh tÕ gåm 2 ThÈm ph¸n vµ 1 Héi thÈm, tøc lµ sè l­îng Héi thÈm Ýt h¬n 1 ng­êi so víi Héi ®ång xÐt xö ¸n d©n sù, h×nh sù. Quy ®Þnh nh­ vËy lµ hîp lý, bëi môc ®Ých c¬ b¶n cña viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ lµ ®¶m b¶o quyÒn lîi vÒ kinh tÕ cho c¸c bªn tham gia tè tông, nªn kh«ng ®ßi hái cao sù tham gia cña x· héi (do Héi thÈm ®¹i diÖn). Thµnh phÇn Héi ®ång xÐt xö, do ®ã cã thÓ n©ng cao tÝnh chuyªn nghiÖp cña viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ khi trªn thùc tÕ, tr×nh ®é kiÕn thøc ph¸p lý, nghiÖp vô xÐt xö cña ®éi ngò Héi thÈm hiÖn nay ch­a ®¸p øng yªu cÇu cña viÖc tham gia xÐt xö c¸c tranh chÊp kinh tÕ ngµy cµng ®a d¹ng vµ phøc t¹p cïng víi ®éi ngò ThÈm ph¸n chuyªn nghiÖp. §èi víi Héi thÈm, ngoµi c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh, cÇn ®¸p øng mét sè yªu cÇu cho phï hîp víi néi dung c¶i c¸ch t­ ph¸p vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng s«i næi cña kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. C¸c Héi thÈm nªn ch¨ng ®· lµ c¸c nhµ doanh nghiÖp, hoÆc thµnh viªn ban ®iÒu hµnh c«ng ty lµ c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ hoÆc c¸c th­¬ng gia. Hä còng ph¶i cã kinh nghiÖm lµm c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ, hoÆc tham gia ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh tõ 3-5 n¨m. Cã nh­ vËy th× ®éi ngò Héi thÈm míi cã thÓ cã nh÷ng hiÓu biÕt t­¬ng ®èi s©u s¾c vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, qu¶n trÞ kinh doanh vµ n¾m v÷ng ®ùoc mét sè quy ®Þnh c¬ b¶n cña ph¸p luËt kinh tÕ, nh»m ®¶m b¶o cho t­ c¸ch tham gia xÐt xö vµ gãp phÇn lµm cho b¶n ¸n cña Toµ ¸n kinh tÕ ®óng ®¾n vµ cã søc thuyÕt phôc. KÕt luËn Còng nh­ c¸c chÕ ®Þnh tµi ph¸n kh¸c, chÕ ®Þnh tµi ph¸n trong kinh doanh cã vai trß quan träng bëi nã gãp phÇn ®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trong mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa ngµy cµng s«i ®éng vµ ®a d¹ng. Trong thêi ®¹i toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, vai trß Êy cµng ®­îc nhÊn m¹nh bëi mét trong nh÷ng xu thÕ ph¸t triÓn c¬ b¶n cña ph¸p luËt c¸c n­íc lµ quèc tÕ ho¸, lµ sù t¨ng c­êng ¶nh h­ëng cña yÕu tè bªn ngoµi ®Õn sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ph¸p luËt quèc gia. Ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ trùc tiÕp chÞu ¶nh h­ëng cña xu thÕ nµy, v× chØ cã nã míi t¹o ra ®­îc mét m«i tr­êng ph¸p lý vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp hoµn thiÖn, t¹o nhiÒu thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. §iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ nãi riªng vµ ®Èy m¹nh c«ng cuéc §æi míi t­ ph¸p nãi chung kh«ng chØ lµ yªu cÇu cña t­¬ng lai mµ cßn lµ vÊn ®Ò bøc xóc trong hiÖn t¹i. Thùc tiÔn xÐt xö ®¨ chØ râ nh÷ng bÊt cËp cña Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ; nh÷ng lóng tóng, sai sãt, nhÇm lÉn trong viÖc ¸p dông ph¸p luËt ë c¸c Toµ ¸n kinh tÕ; sù m¬ hå, thiÕu hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ kinh doanh vµ sù gi¶m sót niÒm tin vµo quy tr×nh xÐt xö b»ng con ®­êng Toµ ¸n cña c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngßai n­íc. ViÖc x©y dùng mét khung ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ hoµn chØnh vµ ®ång bé, do ®ã, chÝnh lµ mét th¸ch thøc vµ còng lµ mét c¬ héi lín cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ lµm luËt ViÖt Nam. ý thøc ®­îc vai trß to lín ®ã cña ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· kh«ng ngõng nhÊn m¹nh, kh¼ng ®Þnh vµ chØ ®¹o c«ng cuéc §æi míi t­ ph¸p, trong ®ã cã söa ®æi vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ. C¸c c¬ quan t­ ph¸p, hµnh ph¸p còng ®­a ra c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu, tæ chøc nhiÒu cuéc héi th¶o trong n­íc vµ quèc tÕ vÒ vÊn ®Ò nµy. Vµ sù ra ®êi cña kho¸ luËn nµy còng chÝnh lµ ®Ó thÓ hiÖn mong muèn cña ng­êi viÕt, ®­îc ®ãng gãp vµo nç lùc chung nh»m ®iÒu chØnh nh÷ng bÊt cËp cña chÕ ®Þnh vÒ tµi ph¸n trong kinh doanh. Khãa luËn míi chØ lµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu b­íc ®Çu vÒ thùc tr¹ng ho¹t ®éng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ b»ng Toµ ¸n ë n­íc ta cïng nh÷ng khã kh¨n cña nã. T¸c gi¶ còng ®· m¹nh d¹n ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p víi mong muèn nh÷ng gi¶i ph¸p nµy sÏ ®­îc ¸p dông phÇn nµo hoÆc cã gi¸ trÞ gîi më cho qu¸ tr×nh söa ®æi ph¸p luËt tµi ph¸n kinh tÕ. Víi ®­êng lèi chØ ®¹o s¸ng suèt cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, víi nç lùc kh«ng ngõng cña c¸c c¬ quan vµ c¸n bé t­ ph¸p, cã thÓ thÊy mÆc dï thùc tiÔn xÐt xö hiÖn nay cho thÊy con ®­êng gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng Toµ ¸n cßn nhiÒu khóc m¾c, nhiÒu bÊt lîi, song ch¾c ch¾n c¬ chÕ tµi ph¸n kinh tÕ ®ang vµ sÏ ngµy cµng hoµn thiÖn nh»m t¹o ra mét sù t­¬ng thÝch nhÊt ®Þnh víi ph¸p luËt quèc tÕ vµ tËp qu¸n th­¬ng m¹i quèc tÕ, hç trî ®¾c lùc cho mét nÒn kinh tÕ nhá bÐ song n¨ng ®éng vµ phøc t¹p, cho xu thÕ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o TÝnh ®Æc thï trong thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ, lao ®éng, nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn, C«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc cÊp bé, TANDTC, 2001 Ph¸p luËt trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, NguyÔn ThÞ M¬-Hoµng Ngäc ThiÕt, Tr­êng ®¹i häc Ngo¹i th­¬ng Hµ Néi, 1997. H§KT vµ c¸c chÕ ®Þnh tµi ph¸n trong kinh doanh t¹i ViÖt Nam, Bïi ThÞ Khuyªn- Ph¹m V¨n PhÊn- Ph¹m ThÞ Thuú D­¬ng-NXB Thèng kª, 2000 Gi¸o tr×nh T­ ph¸p quèc tÕ, Tr­êng ®¹i häc LuËt Hµ Néi Gi¶i quyÕt tranh chÊp b»ng Toµ ¸n, §µo V¨n Héi, NXB gi¸o dôc, 1999 H§KT vµ gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ, Toµ kinh tÕ TAND TPHCM, NXB TPHCM, 1999 T×m hiÓu thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù, kinh tÕ vµ thi hµnh ¸n, Lª Kim QuÕ, NXB chÝnh trÞ quèc gia, 2002 Th«ng tin khoa häc ph¸p lý, Bé t­ ph¸p, 2000- 2001 V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, NXB chÝnh trÞ quèc gia, 2001. C¸c b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh Toµ ¸n tõ n¨m 1994-2001 Mét sè vô ¸n tõ trÝch lôc cña TAND thµnh phè Hµ Néi Ph¸p lÖnh H§KT 25/09/1989 PLTTGQCVAKT 16/03/1994 LuËt th­¬ng m¹i ViÖt Nam 1997 Bé luËt d©n sù ViÖt Nam 1995 LuËt doanh nghiÖp ViÖt Nam 1999 Th«ng t­ liªn ngµnh sè 04/ TTLN ngµy 07/01/1995 cña TANDTC –VKSNDTC h­íng dÉn thi hµnh mét sè quy ®Þnh cña PLTTGQCVAKT. Th«ng t­ liªn ngµnh sè 04/ TTLN ngµy 26/08/1996 h­íng dÉn ¸p dông §iÒu 12 PLTTGQCVAKT. C«ng v¨n sè 11/ KHXX ngµy 23/01/1996 cña TANDTC h­íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ. T¹p chÝ Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt, ViÖn nghiªn cøu Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt, c¸c sè tõ 1995-2002 T¹p chÝ LuËt häc, Tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi, c¸c sè tõ 1996-2002 T¹p chÝ D©n chñ vµ ph¸p luËt, Bé t­ ph¸p, c¸c sè n¨m 1997-2002 T¹p chÝ TAND, TANDTC, c¸c sè tõ 1996-2002 T¹p chÝ Th­¬ng m¹i, Bé th­¬ng m¹i, c¸c sè tõ 1999-2002 T¹p chÝ Ph¸p lý, Trung ­¬ng Héi luËt gia ViÖt Nam, c¸c sè n¨m 2002 T¹p chÝ KiÓm s¸t, VKSNDTC, c¸c sè n¨m 2001, 2002 B¸o C«ng lý, TANDTC, c¸c sè n¨m 2002 B¸o Ph¸p luËt, Bé t­ ph¸p, c¸c sè n¨m 2002