Các biện pháp phát triển thị trường hàng xuất khẩu ở Việt Nam

tan r· quan hÖ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ ViÖt nam vµo EU ®­îc c¶i thiÖn. §Æc biÖt sau nh÷ng chuyÕn viÕng th¨m cña c¸c vÞ l·nh ®¹o cao cÊp cña nhµ n­íc ta. Quan hÖ kinh tÕ gi÷a EU vµ ViÖt nam ®­îc t¨ng c­êng. ViÖt nam tiÕp tôc thóc ®Èy chÝnh s¸ch xuÊt khÈu sang EU, c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang EU bao gåm n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng dÖt may... Ta nhËp khÈu vÒ nh÷ng nguyªn liÖu vµ m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao. EU ®ang trë thµnh b¹n hµng lín cña n­íc ta. Khèi l­îng bu«n b¸n cña ViÖt nam víi EU tõ n¨m 1994 ®Õn nay ®· t¨ng 71% - ®©y lµ mét b­íc tiÕn míi. Tuy nhiªn quy m« cßn nhá, tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt nam vµo EU míi ®¹t kho¶ng 2 tû USD. HiÖn nay n­íc ta ®ang gÆp nh÷ng khã kh¨n lµ vÊp ph¶i sù c¹nh tranh cña hµng ho¸ Trung Quèc trªn thÞ tr­êng Ch©u ¢u. H¬n n÷a, ViÖt nam còng ch­a n»m trong môc tiªu ®Çu t­ ­u tiªn cña EU. V× vËy, víi Ch©u ¢u cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch míi cã t¸c dông khai th¸c kh¶ n¨ng cña Ch©u ¢u vÒ vèn, kü thuËt, c«ng nghÖ. C¸c chÝnh s¸ch míi chñ yÕu vÉn lµ tiÕp tôc ®æi míi theo h­íng th«ng tho¸ng, nhÊt qu¸n, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ nh»m t¹o nªn sù thu hót m¹nh mÏ vÒ phÝa EU. 1.5 ThÞ tr­êng Trung §«ng Khu vùc Trung §«ng n»m gi÷a ba Ch©u: Ch©u ¸, Ch©u ©u, Ch©u phi, kh«ng nh÷ng cã vÞ trÝ chiÕn l­îc v« cïng quan träng ®èi víi c¸c n­íc lín mµ cßn lµ mét thÞ tr­êng hµng n¨m nhËp mét khèi l­îng lín hµng n«ng, l©m, h¶i s¶n, gia vÞ, hµng mü nghÖ vµ c¸c mÆt hµng tiªu dïng kh¸c. Khu vùc nµy víi d©n sè kho¶ng 250 triÖu ng­êi. Trung §«ng chiÕm kho¶ng 60% tr÷ l­îng dÇu má cña thÕ giíi. HÇu hÕt c¸c n­íc trong khu vùc nµy ®· cã quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt nam ( trõ Saudi Arabi ). Mét sè n­íc ®· cã quan hÖ kinh tÕ, th­¬ng m¹i, ®· cã ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i vµ thµnh lËp uû ban hçn hîp liªn minh ChÝnh phñ víi ViÖt nam nh­ irac, Libi, AicËp.. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang khu vùc Trung §«ng lµ g¹o, chÌ ®en. §Ó t¨ng kim ng¹ch cña ta trong nh÷ng n¨m tíi, viÖc t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng cho hµng xuÊt khÈu lµ cÇn thiÕt. Trung §«ng - mét thÞ tr­êng cã søc tiªu thô lín, c¸c c«ng ty xuÊt khÈu cña ta cÇn th©m nhËp h¬n n÷a vµo thÞ tr­êng nµy. 1.6 ThÞ tr­êng Trung Quèc. Sè liÖu thèng kª cho thÊy nÕu gép c¶ hai bé phËn Trung Quèc lôc ®Þa vµ Hång K«ng th× n¨m 2001, khu vùc thÞ tr­êng nµy chiÕm vÞ trÝ thø t­ vÒ kim ng¹ch XNK vµ thø s¸u vÒ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam. Trong n¨m 2001, nh÷ng mÆt hµng chñ yÕu mµ ViÖt nam nhËp khÈu tõ thÞ tr­êng nµy lµ ph©n bãn, s¾t thÐp, vËt liÖu x©y dùng, s¶n phÈm dÖt, x¨ng dÇu, « t« nguyªn chiÕc vµ linh kiÖn « t«, xe m¸y, hoa qu¶ ®å ch¬i trÎ em... §ång thêi ViÖt nam xuÊt khÈu sang khu vùc nµy trªn 1300 tÊn cµ phª, gÇn 900 ngµn tÊn dÇu th«, trªn 110 triÖu USD hµng h¶i s¶n, 26 triÖu USD s¶n phÈm giÇy dÐp.. Tuy nhiªn, hµng ho¸ cña ViÖt nam míi v­¬n tíi mét sè tØnh gi¸p biªn giíi Qu¶ng §«ng, Qu¶ng T©y vµ V©n Nam. Mét ®iÒu ®¸ng c¶nh b¸o lµ t×nh tr¹ng nhËp siªu cßn qu¸ lín. §ã lµ ch­a tÝnh ®Õn gi¸ trÞ bu«n b¸n tiÓu ng¹ch qua biªn giíi 2 n­íc ­íc vµo kho¶ng vµi tr¨m triÖu USD. 1.7 ThÞ tr­êng Nga vµ c¸c n­íc SNG ThÞ tr­êng Nga vµ c¸c n­íc SNG ®· tõng lµ thÞ tr­êng quan träng nhÊt ®èi víi ViÖt nam trong qu¸ khø. Nhê cã thÞ tr­êng Liªn X« mµ trong nhiÒu n¨m chóng ta nhËp khÈu ®­îc nh÷ng nguyªn liÖu thiÕt yÕu nh­ s¾t thÐp, x¨ng dÇu, ph©n bãn, ho¸ chÊt.. phôc vô cho c«ng cuéc b¶o vÖ ®Êt n­íc vµ ph¸t triÓn n­íc nhµ. §ång thêi ta còng xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu s¶n phÈm sang thÞ tr­êng SNG. Tõ n¨m 1991 do sù tan d· cña Liªn x«. C¸c n­íc thuéc SNG bÞ khñng kho¶ng s©u s¾c vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ, nªn quan hÖ th­¬ng m¹i nãi riªng vµ quan hÖ kinh tÕ nãi chung gi÷a ViÖt nam vµ c¸c n­íc SNG bÞ gi¶m sót. Song vÒ l©u dµi vµ trong t­¬ng lai chóng ta ph¶i kh«i phôc vµ ph¸t triÓn quan hÖ th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc SNG v× c¸c n­íc SNG lµ b¹n hµng truyÒn thèng dung l­îng thÞ tr­êng lín, d©n sè ®«ng, ®Êt n­íc réng, ®ang cã nhu cÇu lín vÒ nhiÒu lo¹i hµng ho¸ mµ ViÖt nam cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh­ g¹o, thÞt, cao su, chÌ, cµ phª, may mÆc, giÇy dÐp, chÊt tÈy röa vµ hµng thñ c«ng mü nghÖ cïng mét sè n«ng, thuû s¶n kh¸c... H¬n n÷a, c¸c n­íc SGN lµ nh÷ng n­íc giµu tµi nguyªn mµ ViÖt nam ®ang cÇn nhËp khÈu nh­ x¨ng dÇu ho¸ chÊt, b«ng, s¾t thÐp ph©n bãn... phôc vô cho CNH - H§H. Ngoµi c¸c thÞ tr­êng chÝnh nãi trªn, c¸c thÞ tr­êng óc, Ên ®é, Ch©u phi, Mü la tinh, Hµn Quèc, §µi Loan... Lµ nh÷ng thÞ tr­êng cã kh¶ n¨ng tiªu thô hµng xuÊt khÈu cña ta. Do vËy, chóng ta cÇn tiÕp tôc hîp t¸c, t×m kiÕm thÞ tr­êng ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng nµy. 2. T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam. Cïng víi sù t¨ng tr­ëng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu, sù chuyÓn biÕn tÝch cùc c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt nam thêi kú 1994-1998 ®· cã sù ph¸t triÓn më réng, c¬ cÊu c¸c khu vùc thÞ tr­êng vµ n­íc “b¹n hµng” ®· cã nh÷ng thay ®æi lín, nh­ng tíi nay ViÖt nam vÉn chñ yÕu bu«n b¸n víi c¸c n­íc trong khu vùc. 2.1 VÒ c¬ cÊu khu vùc thÞ tr­êng xuÊt khÈu NÕu n¨m 1994 thÞ tr­êng Ch©u ¸ chiÕm tíi 80% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam th× n¨m 1997 gi¶m xuèng cßn 75,8 % vµ n¨m 2001 chØ cßn chiÕm 61,3% (trong ®ã khu vùc ASEAN chiÕm 24,3%). Riªng thÞ tr­êng §«ng B¾c ¸, n¨m 1998 chiÕm tíi 50% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam nh­ng ®Õn n¨m 2000 chØ cßn chiÕm 44%. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu ViÖt nam ph¸t triÓn theo h­íng më réng sang Ch©u ©u, ®Æc biÖt lµ T©y B¾c ¢u, thÞ tr­êng Liªn Bang Nga vµ c¸c n­íc §«ng ¢u cã dÊu hiÖu phôc håi. NÕu n¨m 1994 thÞ tr­êng Ch©u ¢u míi chØ chiÕm tû träng 9,79% trong tæng kim ngh¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam th× ®Õn n¨m 1997 ®· t¨ng lªn gÊp 2 ®¹t 17,16 % vµ n¨m 2000 tiÕp tôc t¨ng lªn 21,5%. N¨m 2001 lµ 27,7% ( trong ®ã EU lµ 22,5% ). Ch©u Mü vµ ®Æc biÖt lµ Hoa Kú lµ mét h­íng míi trong ph¸t triÓn më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt nam. NÕu n¨m 1994 Ch©u Mü míi chØ chiÕm tû träng 0,16% trong tæng kim ng¹ch cña ViÖt nam th× n¨m 1997 ®· t¨ng lªn 2,76% vµ n¨m 2000 chiÕm tíi 4,48%, n¨m 2001 chiÕm 5%. ThÞ tr­íng xuÊt khÈu cña ViÖt nam còng ®ang ®­îc më réng ®¸ng kÓ sang Ch©u óc hay Ch©u §¹i D­¬ng, ®Æc biÖt lµ ¤xtr©ylia. N¨m 1994 thÞ tr­êng nµy míi chiÕm tû träng 0,96% trong tæng kim ng¹ch cña ViÖt nam, nh­ng ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 2,78%, ®Õn n¨m 2001 ®¹t 5,3%. §Æc ®iÓm vµ xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu khu vùc thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt nam tõ n¨m 1994 ®Õn nay cho thÊy: mét mÆt quan hÖ bu«n b¸n vµ ph¹m vi kh«ng gian thÞ tr­êng xuÊt khÈu kh«ng ngõng më réng ®ång thêi ViÖt nam kh«ng chØ ph¸t triÓn thÞ tr­êng gÇn mµ ®· v­¬n nhanh ®Õn c¸c thÞ tr­êng xa ( T©y B¾c Mü, B¾c Mü, Ch©u §¹i D­¬ng ). ViÖt nam ®· chuyÓn dÇn c¬ cÊu tõ c¸c n­íc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng lµ chñ yÕu sang c¸c khu vùc thÞ tr­êng kh¸c phï hîp víi chñ tr­¬ng ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Trong ®ã ®¸ng chó ý lµ ®· cñng cè vµ më réng thÞ tr­êng Liªn minh Ch©u ¢u (EU) b¾t ®Çu ®i vµo thi tr­êng B¾c Mü, Trung CËn §«ng vµ Ch©u Phi. MÆc kh¸c ViÖt nam kh«ng chØ ph¸t triÓn mµ cßn më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu tíi toµn bé c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn , c¸c thÞ tr­êng ®­îc coi lµ khã tÝnh, khã len ch©n vµ cã mËt ®é c¹nh tranh cao. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt nam cã sù chuyÓn dÞch ngay trong nhãm c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. N¨m 1998, thÞ tr­êng c¸c n­íc G7 chiÕm tû träng 39,7% kim g¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam , riªng NhËt b¶n chiÕm tû träng 26,8%, C¸c n­íc cßn l¹i chiÕm 13%. §Õn n¨m 2000, NhËt B¶n chØ cßn chiÕm tû träng 19,5% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam. S¸u n­íc G7 cßn l¹i chiÕm 14,1%. 2.2 VÒ c¬ cÊu n­íc b¹n hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam Cïng víi sù më réng ph¹m vi khu vùc thÞ tr­êng, sè n­íc b¹n hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam t¨ng nhanh tõ n¨m 1990 ®Õn nay. N¨m 1986, ViÖt nam míi xuÊt khÈu tíi 34 n­íc. N¨m 1990 lµ 51 n­íc. §Õn nay ®· t¨ng lªn 106 n­íc - trong ®ã cã 10 n­íc b¹n hµng lín nhÊt chiÕm tû träng trªn d­íi 75% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m cña ViÖt nam lµ NhËt B¶n, Singapore, §µi Loan, Trung Quèc, H«ng K«ng, Hµn Quèc, §øc, Thôy SÜ, Mü, Malaysia... C¬ cÊu thÞ tr­êng vµ b¹n hµng ®· cã nh÷ng thay ®æi tÝch cùc trong thêi kú 1994 -1998, sang thêi kú 1999 - 2001 thÞ tr­êng xuÊt khÈu sang EU vµ Mü l¹i më ra nh÷ng triÓn väng míi. Nh­ng cho ®Õn nay ViÖt nam vÉn bu«n b¸n chñ yÕu víi c¸c n­íc trong khu vùc. Møc ®é v­¬n tíi c¸c khu vùc cã nÒn c«ng nghÖ nguån cßn thÊp. §iÒu bÊt lîi chñ yÕu ®èi víi ®èi víi c¬ cÊu hiÖn t¹i lµ : + Khã th©m nhËp thÞ tr­êng v× c¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu vµ hµng tiªu thô cña c¸c n­íc trong khu vùc t­¬ng tù nh­ nhau. + Khã nhËp ®­îc c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Mét khi tr×nh ®é c«ng nghÖ kh«ng ®ñ cao th× s¶n phÈm kh«ng cã søc c¹nh tranh, khã xuÊt khÈu, kh«ng thu håi ®­îc vèn ngo¹i tÖ ®Ó ®æi míi kü thuËt. Chóng ta cã thÓ tham kh¶o c¸c sè liÖu sau: Trªn 50% kim ng¹ch nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ cña ta lµ tõ c¸c n­íc cã “nÒn c«ng nghiÖp trung gian” nh­ Singapore, Hµn Quèc, §µi Loan, Trung Quèc. §èi víi thÞ tr­êng NhËt B¶n, ViÖt nam liªn tôc xuÊt siªu trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y. N¨m 1998 ta xuÊt siªu tíi 770 triÖu USD nh­ng xuÊt siªu nh­ vËy còng kh«ng mang tÝnh lµnh m¹nh khi biÕt r»ng xuÊt sang NhËt b¶n chñ yÕu lµ nguyªn liÖu ( dÇu th«, than, thuû s¶n...) cßn hµng nhËp tõ NhËt B¶n chØ cã 20% lµ c¸c thiÕt bÞ c«ng nghiÖp. Nh­ vËy trong quan hÖ víi NhËt B¶n ta vÉn ch­a khai th¸c ®­îc NhËt nh­ mét trong ba ®iÓm c«ng nghÖ nguån cña thÕ giíi ( Mü, NhËt, T©y ¢u ). Trªn gãc ®é ®Þa lý - chÝnh trÞ, còng cÇn l­u ý c¸c n­íc vµ khu vùc thuéc “Kinh tÕ ®¹i Trung Hoa ”, hiÖn nay bu«n b¸n víi ViÖt nam ë møc trªn 1/3 tæng kim ng¹ch bu«n b¸n cña ViÖt nam víi thÕ giíi , trong ®ã cã vÊn ®Ò “ bu«n lËu ” víi c¸c lôc ®Þa ®ang cßn nhiÒu vÊn ®Ò ch­a gi¶i quyÕt vµ cÇn cã sù thèng nhÊt xö lý. 2.3 C«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i phôc vô xuÊt khÈu. Trong chiÕn l­îc thÞ tr­êng tæng thª nh»m ®Èy m¹nh tèc ®é t¨ng tr­ëng cña ®Êt n­íc th× ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®ãng vai trß ®ßn bÈy quan träng. Ho¹t ®éng nµy thÓ hiÖn ë nhiÒu lÜnh vùc nh­ th«ng tin qu¶ng c¸o, héi chî, triÓn l·m th­¬ng m¹i , ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan xóc tiÕn th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi. Cã thÓ thÊy r»ng, ho¹t ®éng xóc tiÕn viÖc lµm ë n­íc ta tuy cßn rÊt míi mÎ song Ýt nhiÒu ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i nãi chung vµ sù t¨ng tr­ëng cña xuÊt khÈu nãi riªng. LÜnh vùc rÔ nhËn thÊy trong thêi gian qua lµ sù t¨ng m¹nh mÏ cña héi chî triÓn l·m. NÕu n¨m 1990 c¶ n­íc chØ cã ch­a ®Çy 10 cuéc héi chî triÓn l·m th× n¨m 1999 ®· tæ chøc tíi 88 cuéc héi chî triÓn l·m lín nhá, trong ®ã cã nhiÒu héi chî quèc tÕ thu hót hµng tr¨m c«ng ty n­íc ngoµi tõ nhiÒu n­íc tíi tham gia. Bªn c¹nh ®ã chóng ta còng tham gia 34 héi chî triÓn l·m n­íc ngoµi, nhiÒu héi chî triÓn l·m cã trªn 50 doanh nghiÖp ViÖt nam tham gia. Th«ng qua c¸c héi chî triÓn l·m nµy hµng chôc mÆt hµng míi xuÊt khÈu cña ViÖt nam ®· ®­îc b¹n hµng quèc tÕ biÕt ®Õn vµ cã rÊt nhiÒu hîp ®ång ®· ®­îc ký trong vµ sau c¸c cuéc héi chî triÔn l·m. §i kÌm víi c¸c héi chî triÓn l·m lµ ph¶i kÓ ®Õn sù bïng næ cña ho¹t ®éng th«ng tin vµ qu¶ng c¸o th­¬ng m¹i. Sù ra ®êi cña h¬n 20 tê b¸o kinh tÕ trong mét thêi gian ng¾n víi nhiÒu b¶n tin vÒ gi¸ c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ víi sè l­îng ph¸t hµnh v¹n b¶n mçi ngµy ®· gióp cho c¸ doanh nghiÖp cã nh÷ng th«ng tin cËp nhËp còng nh­ t¹o ra c¸c c¬ héi t×m kiÕm b¹n hµng vµ thÞ tr­êng míi. Song song víi viÖc bïng næ th«ng tin lµ sù bïng næ cña ho¹t ®éng qu¶ng c¸o th­¬ng m¹i. Hµng ngµy cã hµng tr¨m ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, hµng ngµn c«ng ty víi c¸c s¶n phÈm trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®· ®­îc giíi thiÖu th«ng qua qu¶ng c¸o, t¸c ®éng cña ho¹t ®éng qu¶ng c¸o lµ nh»m khuyÕch tr­¬ng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Mét lÜnh vùc kh¸c còng cÇn ®­îc nãi tíi ®ã lµ c¸c c¬ quan lµm nhiÖm vô xóc tiÕn th­¬ng m¹i cho c¸c doanh nghiÖp. Tõ nh÷ng ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i nãi trªn, c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi ®· hiÓu râ h¬n tÝnh h×nh kinh tÕ, th­¬ng m¹i còng nh­ kh¶ n¨ng xuÊt khÈu, nhu cÇu nhËp khÈu vµ chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt nam. NhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cña chóng ta ®· ®­îc b¸n trùc tiÕp ®Õn thÞ tr­êng tiªu thô, tr¸nh ®­îc nhiÒu nÊc trung gian vßng vÌo lµm ta bÞ thiÖt thßi. Mét sè s¶n phÈm xuÊt khÈu ®· cã chç ®øng v÷ng ch¾c trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi nh­ dÖt may, giÇy dÐp vµo thÞ tr­êng NhËt b¶n, EU, hµng may mÆc, thñ c«ng mü nghÖ vµo thÞ tr­êng Trung Quèc. Ngoµi ra ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cßn gãp phÇn vµo viÖc thay ®æi c¬ cÊu thÞ tr­êng EU, B¾c Mü nªn tû träng kim ng¹ch bu«n b¸n víi khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng ®· gi¶m vÒ gi¸ trÞ t­¬ng ®èi tõ 80% n¨m 1998 xuèng cßn 61,3% n¨m 2001 vµ t¨ng tû träng cña khu vùc Ch©u ¢u lªn 27,7%, B¾c Mü lªn 6,2%. Nh÷ng h¹n chÕ vÒ c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i phôc vô xuÊt khÈu Trong nh÷ng n¨m qua, mÆc du ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn lín song ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña ta cßn rÊt manh món mang tÝnh tù ph¸t, ch­a t¹o ®­îc nhiÒu thÞ tr­êng. NhiÒu ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i mang tÝnh t¹m thêi, ch¹y theo sù vô tr­íc m¾t chø ch­a tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ l©u dµi. Ho¹t ®éng th­¬ng m¹i míi dõng l¹i ë møc ®­a ra th«ng tin, ch­a ®­îc n©ng lªn tÇm ph©n tÝch vµ dù b¸o ®Ó ®¹t tíi yªu cÇu h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp. Mét yÕu kÐm kh¸c trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i lµ dï tham gia hµng chôc cuéc héi chî triÓn l·m ë n­íc ngoµi mçi n¨m nh­ng nh÷ng môc ®Ých khuÕch tr­¬ng hµng xuÊt khÈu cña ta ë thÞ tr­êng ®ã vÉn ch­a ®­îc coi lµ träng yÕu. Kh«ng Ýt c«ng ty cö ng­êi tham gia héi chî triÓn l·m víi môc ®Ých “ tham quan du lÞch ” lµ chÝnh chø ch­a khai th¸c ®óng ý nghÜa cña héi chî triÓn l·m. C«ng t¸c xóc tiÕn thÞ tr­êng cña c¸c doanh ghiÖp ViÖt nam cßn rÊt kÐm. Do vËy, hµng ho¸ lµm ra khã th©m nhËp vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc v× hµng ho¸ kh«ng phï hîp víi phong tôc tËp qu¸n vµ thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng. ViÖt nam ch­a cã nh÷ng trung t©m chuyªn lµm nhiÖm vô xóc tiÕn th­¬ng m¹i, t­ vÊn th«ng tin vÒ thÞ tr­êng cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Do vËy c¸c doanh nghiÖp th­êng thiÕu th«ng tin vÒ lo¹i hµng ho¸ cÇn s¶n xuÊt, hoÆc nÕu cã ®­îc th«ng tin th× rÊt tèn kÐm. Trªn ®©y lµ mét sè mÆt cßn tån t¹i trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam. Nh÷ng mÆt h¹n chÕ ®ã lµ nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi chóng ta trong thêi gian tíi, tuy nhiªn khã kh¨n bao giê còng ®i kÌm víi thuËn lîi. Do vËy ®iÒu cÇn lµm lµ ph¶i biÕt tËn dông c¬ héi, gi¶m bít khã kh¨n ®Ó ®­a ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam tõng b­íc tiÕn lªn. VI. Tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi. Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®ang diÔn ra sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a hai xu h­íng tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ b¶o hé mËu dÞch. Trong ®iÒu kiÖn ®ã, tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ cã vai trß nh­ mét gi¶i ph¸p trung hoµ ®Ó t¹o ra nªn c¸c khu vùc thÞ tr­êng tù do ho¸ cho c¸c thµnh viªn. Liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ quèc tÕ nh»m thùc hiÖn ®iÒu chØnh cã ý thøc vµ phèi hîp c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ víi nh÷ng tho¶ thuËn cã ®i cã l¹i cña c¸c thµnh viªn. Nã lµ b­íc qu¸ ®é trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi theo h­íng toµn cÇu ho¸. Th«ng qua viÖc phèi hîp c¸c ch­¬ng trtinhf ph¸t triÓn mµ khai th¸c triÖt ®Ó lîi thÕ so s¸nh cña mçi bªn, t¹o nªn mét c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu cã hiÖu qu¶ cao, thóc ®Èy më réng trao ®æi mËu dÞch quèc tÕ còng nh­ kÝch thÝch ®Çu t­ quèc tÕ vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c gi÷a c¸c thµnh viªn. Do vËy, ViÖt nam cÇn ph¶i tÝch cùc tham gia c¸c tæ chøc kinh tÕ ë khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Ngoµi viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi c¸c n­íc t¹o thÞ tr­êng cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt nam, chóng ta còng ®· tiÕn hµnh c¸c c¬ quan xóc tiÕn th­¬ng m¹i nh»n cung cÊp cho c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc nh÷ng th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu nh­ trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i Osaca vµ Roma. Hai trung t©m nµy chÝnh lµ b­íc khëi ®Çu cho viÖc x©y dùng mét trung t©m t¹i ViÖt nam chuyªn lµm nhiÖm vô t­ vÊn cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vÒ thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Vii . §µo t¹o nh©n lùc Theo tiÕn tr×nh tù do ho¸ th­¬ng m¹i, s¾p tíi ChÝnh phñ sÏ b·i bá hai ®iÒu kiÖn cÇn cã ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ xuÊt khÈu ®ã lµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vèn vµ ®iÒu kiÖn vÒ ®éi ngò c¸n bé ngo¹i th­¬ng. Sau mét thêi gian dµi ®i theo c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung bao cÊp, nay míi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng, lùc l­îng c¸n bé kinh tÕ cña ta, ®Æc biÖt c¸c c¸n bé ngo¹i th­¬ng ch­a cã nhiÒu kinh nghiÖm. Do vËy, khi tham gia bu«n b¸n víi n­íc ngoµi chóng ta kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng m¸nh khoÐ cña hä dÉn ®Õn nh÷ng thua thiÖt. §Ó cã thÓ thùc hiÖn xo¸ bá ®iÒu kiÖn vÒ c¸n bé ngo¹i th­¬ng, ®ßi hái tù mçi doanh nghiÖp ph¶i trang bÞ cho m×nh mét ®éi ngò c¸n bé ngo¹i th­¬ng cã tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ giµu kinh nghiÖm ®¶m b¶o th¾ng lîi trong qu¸ tr×nh giao dÞch vµ ®µm ph¸n víi n­íc ngoµi. Nhµ n­íc vµ ChÝnh phñ còng cÇn ph¶i chó träng kh©u gi¸o dôc vµ båi d­ìng kiÕn thøc vµ ®¹o ®øc cho c¸n bé kinh tÕ, bëi thÕ giíi ®ang thay ®æi tõng ngµy víi tiÕn bé kh«ng ngõng. NÕu chóng ta kh«ng kÞp thêi ®µo t¹o nh©n lùc th× dÔ bÞ l¹c hËu so víi c¸c n­íc kh¸c. Muèn vËy, chóng ta ph¶i cã chÝnh s¸ch ®µo t¹o båi d­ìng nguån nh©n lùc, th­êng xuyªn tæ chøc c¸c líp n©ng cao nghiÖp vô cö c¸c c¸n bé ®i häc hái, ®i thùc tÕ n­íc ngoµi. Víi th¸i ®é coi träng nguån nh©n lùc, hy väng trong t­¬ng lai ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña n­íc ta sÏ thu ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ cao h¬n. Ch­¬ng III Mét sè biÖn ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu ë ViÖt nam I. KÕ ho¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam trong t­¬ng lai. B¸o c¸o chÝnh trÞ cña ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng t¹i §¹i héi §¶ng VIII ®· chØ râ: “... tõ nay ®Õn n¨m 2020 ra søc phÊn ®Êu ®­a n­íc ta c¬ b¶n trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp. Lùc l­îng s¶n xuÊt ®Õn lóc ®ã sÏ ®¹t tr×nh ®é t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i, phÇn lín lao ®éng thñ c«ng ®­îc thay thÕ b»ng lao ®éng m¸y mãc, ®iÖn khÝ ho¸ toµn quèc c¬ b¶n ®­îc thùc hiÖn trong c¶ n­íc, n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cao h¬n nhiÒu lÇn so víi hiÖn nay. Trong c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh, song c«ng nghiÖp vµ dÞch vô chiÕm tû träng rÊt lín trong GDP vµ trong lao ®éng x· héi ”. 1.1 Thêi kú 2001 - 2010. Dù kiÕn møc t¨ng tr­ëng GDP hµng n¨m ®¹t 11 - 12%. Tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu hµng n¨m ®¹t kho¶ng 14%. §Õn n¨m 2010, víi d©n sè kho¶ng 95 triÖu ng­êi, Møc GDP trªn ®Çu ng­êi ®¹t 1600 USD. GDP c¶ n­íc ®¹t kho¶ng 152 tû USD. Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 740 USD, xuÊt khÈu ®ãng gãp kho¶ng 46% GDP. Trong thêi kú 2001 - 2010, ViÖt nam tiÕp tôc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c ngµnh, mÆt hµng c«ng nghiÖp sau: + Hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn s©u nh­ hµng dÖt, may mÆc, hµng giµy dÐp, sµnh sø, ®å ch¬i trÎ em, hµng ®iÖn tö, « t«, xe m¸y, m¸y b¬m, m¸y c¬ khÝ nhá, m¸y chÕ biÕn n«ng - l©m - thuû s¶n, m¸y biÕn thÕ ®iÖn, khÝ ho¸ láng.. + Hµng n«ng - l©m - thuû s¶n chÕ biÕn s©u nh­ g¹o, cµ phª, s¶n phÈm cao su, chÌ, l¹c nh©n, h¹t ®iÒu ®ãng gãi, rau qu¶ hép, thuû s¶n, l©m s¶n... + Du lÞch vµ dÞch vô thu ngo¹i tÖ nh­ dÞch vô phÇn mÒm, dÞch vô du lÞch, dÞch vô kho vËn, b¶o hiÓm, tµi chÝnh, ng©n hµng... + Hµng kho¸n s¶n nh­ dÇu th«, than ®¸, thiÕc... 1.2 Thêi kú 2011 - 2020. Dù kiÕn t¨ng tr­ëng GDP hµng n¨m ®¹t 9 - 10%, tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu hµng n¨m kho¶ng 12%. §Õn n¨m 2020, víi d©n sè kho¶ng 110 triÖu ng­êi, GDP c¶ n­íc kho¶ng 440 tû USD møc GDP trªn ®Çu ng­êi ®¹t 1800 USD, xuÊt khÈu sÏ ®ãng gãp kho¶ng 45% GDP. Trong thêi kú 2011 - 2020, ViÖt nam tiÕp tôc ph¸t triÓn xuÊt khÈu c¸c ngµnh hµng, mÆt hµng nh­.. + Hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn s©u, cã gi¸ trÞ cao nh­ hµng ®iÖn tö, « t«, xe m¸y, m¸y b¬m, m¸y c¬ khÝ, c¸c lo¹i m¸y chÕ biÕn n«ng - l©m - thuû s¶n, ®éng c¬ ®iÖn, m¸y biÕn thÕ ®iÖn, khÝ ho¸ láng, s¶n phÈm ho¸ dÇu, ph©n bãn, ho¸ chÊt, thuèc trõ s©u, xµ phßng, pin ®Ìn, bãng ®Ìn ®iÖn, d©y ®iÖn, c¸p ®iÖn, thiÕt bÞ b­u chÝnh viÔn th«ng, s¾t thÐp, xi m¨ng, hµng thuû tinh, sµnh sø, hµng dÖt may, hµng giÇy dÐp, ®å ch¬i trÎ em, trang trÝ néi thÊt, b¸nh kÑo, ®­êng, s÷a.. + Hµng n«ng - l©m - thuû s¶n chÕ biÕn s©u cã gi¸ trÞ cao nh­ cµ phª, cao su, g¹o, h¹t ®iÒu ®ãng gãi, rau qu¶ hép, l¹c nh©n, chÌ, thuû s¶n, lam s¶n.. + DÞch vô thu ngo¹i tÖ nh­ dÞch vô phÇn mÒm dÞch vô du lÞch, dÞch vô kho vËn, dÞch vô b¶o hiÓm, tµi chÝnh, ng©n hµng.. II. Mét sè biÖn ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu ë ViÖt nam. 1. C¸c biÖn ph¸p nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t­. 1.1 C¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. Chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn hµng xuÊt khÈu cÇn ®­îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ vµ râ nÐt h¬n trong luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc theo nguyªn t¾c “s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ph¶i ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ ­u tiªn sè mét, c¸c h×nh thøc ­u ®·i cao nhÊt ph¶i ®­îc dµnh cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ”. Do vËy, cÇn ®­a ®Çu t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vÒ nhãm ­u tiªn mét. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn xem xÐt tíi sù ph©n biÖt gi÷a doanh nghiÖp trong n­íc vµ doanh nghiÖp n­íc ngoµi. VÝ dô doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i chÞu thuÕ lîi tøc 25 - 35 - 45%, trong khi doanh nghiÖp n­íc ngoµi chØ chÞu tèi ®a 25%. mét doanh nghiÖp may cña ViÖt nam xuÊt khÈu 100% s¶n phÈm hiÖn nay ph¶i chÞu thuÕ lîi tøc 32%, trong khi xÝ nghiÖp may liªn doanh s¶n phÈm xuÊt khÈu ®¹t 80% trë lªn chØ ph¶i nép cã 15%. Do vËy, cÇn xem xÐt viÖc dµnh ­u ®·i cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i b»ng hoÆc cao h¬n doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ cô thÓ lµ nªn ®iÒu chØnh nh÷ng ­u ®·i dµnh cho doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ tiÕn tíi hîp nhÊt luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc thµnh luËt ®Çu t­. Nh»m môc ®Ých khuyÕn khÝch m¹nh mÏ viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu vµ thay ®æi tû träng hµng chÕ biÕn trong c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, xin kiÕn nghÞ viÖc söa ®æi luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc lµm cho tÝnh ®Þnh h­íng xuÊt khÈu râ nÐt h¬n vµ khuyÕn khÝch viÖc xuÊt khÈu h¬n, cã tû träng chÕ biÕn cao. 1. 2 C¸c biÖn ph¸p thóc ®Èy ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 1.2.1 §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc thu hót vèn n­íc ngoµi. Nghiªn cøu ®Ó ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi c¸c ®iÒu kiÖn thÝch hîp nh»m më thªm c¸c kªnh míi thu hót vèn n­íc ngoµi. + ThÝ ®iÓm viÖc cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc hoÆc cïng víi doanh nghiÖp trong n­íc thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn víi tû lÖ khèng chÕ nhÊt ®Þnh. + Nghiªn cøu vµ söa ®æi c¬ chÕ cho phÐp doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ®Ó thu hót vèn vµ më réng quy m« ®Çu t­. + CÇn c©n nh¾c viÖc tham gia thÞ tr­êng tr¸i phiÕu quèc tÕ ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh nî cña ®Êt n­íc, khuyÕn khÝch tõng b­íc nh­ ®Çu t­ chøng kho¸n ë thÞ tr­êng chøng kho¸n trong n­íc víi møc ®é b¶o hiÓm nhÊt ®Þnh ®Ó tr¸nh ®æ vì tiÒm tµng. + Sím ban hµnh c¸c quy chÕ vÒ cÇm cè, thÕ chÊp, b¶o l·nh ®Ó ®Èy nhanh viÖc gi¶i ng©n vèn vay cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ ho¹t ®éng cña c¸c quü ®Çu t­. 1.2.2 TiÕp tôc ban hµnh c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch nh»m c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i tr­êng ®Çu t­. a. T¹o c¬ së ph¸p lý cho viÖc tiÕn tíi x©y dùng mét luËt ®Çu t­ chung: - Hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p lý chung vÒ kinh tÕ, t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh hoµn thiÖn, sím ban hµnh c¸c luËt vÒ ng©n hµng, h¶i quan, chèng ®éc quyÒn, luËt kinh doanh bÊt ®éng s¶n.. - Nghiªn cøu xo¸ bá dÇn sù ph©n biÖt vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t­ cã liªn quan ®Õn quyÒn lîi, nghÜa vô gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. TiÕn tíi thùc hiÖn chÝnh s¸ch thèng nhÊt ®èi víi ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi.Tr­íc m¾t rµ so¸t tÊt c¶ c¸c lo¹i gi¸ dÞch vô, lÖ phÝ.. ®Ó cã sù ®iÒu chØnh hîp lý nh»m thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a gi¸ trong n­íc víi gi¸ c¶ c¸c n­íc trong khu vùc, gi¸ gi÷a c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. b. Nghiªn cøu söa ®æi, bæ xung luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ thñ tôc, t¹o thËn lîi cho ho¹t ®éng FDI. - Nghiªn cøu ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cho phÐp khu vùc d©n doanh ®­îc gãp vèn liªn doanh trong nh÷ng khu vùc kh«ng cÊm khu vùc t­ nh©n ®Çu t­. - Nghiªn cøu xem xÐt viÖc ®iÒu chØnh c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ nh­: thuÕ thu nhËp cao, thuÕ chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc, x©y dùng chÝnh s¸ch thuÕ khuyÕn khÝch néi ®Þa ho¸ vµ ®Èy m¹nh s¶n xuÊt phô tïng ë ViÖt nam. - Rµ so¸t vµ hÖ thèng ho¸ toµn bé c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµm c¬ së cho viÖc h­íng dÉn, tuyªn truyÒn luËt ph¸p, chÝnh s¸ch s©u réng, trong c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c ®Þa bµn vËn ®éng ®Çu t­. Bªn c¹nh ®ã, kÞp thêi ph¸t hiÖn c¸c m©u thuÉn, chång chÐo trong c¸c v¨n b¶n ®Ó ®iÒu chØnh kÞp thêi, b·i bá nh÷ng quy ®Þnh kh«ng cÇn thiÕt g©y ra c¸c thñ tôc phiÒn hµ, c¶n trë ho¹t ®éng ®Çu t­. 1.2.3 N©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng FDI. 1.2.3.1 §æi míi c«ng t¸c vËn ®éng vµ xóc tiÕn ®Çu t­. - §Èy m¹nh vËn ®éng ®Çu t­ mét c¸ch chñ ®éng theo c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n träng ®iÓm, h­íng m¹nh vµo c¸c ®èi t¸c Ch©u ©u, B¾c mü, Mü.. Chó träng c¸c tËp ®oµn cã tiÒm lùc vÒ vèn vµ c«ng nghÖ. - Phèi hîp chÆt chÏ gi÷a Bé Ngo¹i giao, Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, Bé Th­¬ng m¹i ®Ó th­êng xuyªn trao ®æi th«ng tin, tiÕn hµnh ho¹t ®éng xóc tiÕn ®Çu t­, xóc tiÕn th­¬ng m¹i tõ bªn ngoµi th«ng qua c¸c c¬ quan ®¹i diÖn ngo¹i giao vµ th­¬ng m¹i ë n­íc ngoµi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ vµ ®¶m b¶o tiÕt kiÖm. Tranh thñ sù hîp t¸c, gióp ®ì lÉn nhau víi c¸c tæ chøc xóc tiÕn ®Çu t­ quèc tÕ. Tr­íc hÕt lµ hîp t¸c trong khu«n khæ cña ASEAN, APEC, hîp t¸c ASEAN vµ Ch©u ©u, hîp t¸c víi c¸c c¬ quan cña NhËt, Mü, c¸c n­íc EU vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c. - T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh c¸c hiÖp héi hoÆc c©u l¹c bé c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI t¹i ViÖt nam. T¨ng c­¬ng phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan xóc tiÕn ®Çu t­ th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc ë ViÖt nam ®Ó giíi thiÖu chÝnh s¸ch, luËt ph¸p, qu¶ng b¸ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ®Çu t­. Tæ chøc ®Þnh kú c¸c cuéc gÆp gì céng ®ång ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam ®Ó t×m hiÓu t×nh h×nh, th¸o gì khã kh¨n vµ hç trä cho c¸c doanh nghiÖp cã FDI ®ang ®Çu t­ t¹i ViÖt nam. 1.2.3.2 N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c quy ho¹ch, kÕ ho¹ch liªn quan ®Õn c«ng t¸c FDI. - X©y dùng quy ho¹ch ngµnh vµ c¸c s¶n phÈm chñ yÕu ®Ó x¸c ®Þnh râ ph¹m vi vÒ ho¹t ®éng cña FDI vµ cña ®Çu t­ trong n­íc lµm c¬ së cho viÖc ®Þnh kú c«ng bè danh môc c¸c dù ¸n kªu gäi ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh nh­ ®iÖn tö, xi m¨ng, s¾t thÐp, r­îu bia.. - Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ ®Ó cã quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt, ®Æc khu kinh tÕ mang tÝnh kh¶ thi phï hîp víi quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Þa ph­¬ng vµ vïng l·nh thæ. Tr­íc m¾t, cÇn tËp trung vµo c¸c gi¶i ph¸p x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ - kü thËt - x· héi vµ thu hót vèn ®Çu t­ ®Ó lÊp ®Çy c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt ®· phª duyÖt. §ång thêi, ®Ó n©ng cao h¬n n÷a sù hÊp dÉn cña khu vùc nµy, ChÝnh phñ nªn cho phÐp ¸p dông thÝ ®iÓm c¬ chÕ “ thñ tôc vµ dÞch vô mét cöa ” cho KCN -KCX. 1.2.3.3 Xö lý kÞp thêi c¸c v­íng m¾c cña c¸c nhµ ®Çu t­ ®Ó thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh xem xÐt cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ vµ triÓn khai dù ¸n. - Nghiªn cøu x¸c lËp c¸c chñ tr­¬ng râ rµng vÒ c¸c vÊn ®Ò cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c lµm c¬ së cho viÖc xö lý ®óng ®¾n c¸c tr­êng hîp cô thÓ nh­ c¸c vÊn ®Ò: b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc, vÒ t­ nh©n ho¸, hîp t¸c víi n­íc ngoµi, vÒ nî cña khu vùc FDI, vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ ®· qua sö dông, vÒ h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi vµ tû lÖ gãp vèn cña ViÖt nam trong liªn doanh. - Rµ so¸t l¹i tÊt c¶ c¸c danh môc c¸c dù ¸n ®ang chuÈn bÞ ®Çu t­ ®Ó xö lý c¸c v­íng m¾c, thóc ®Èy dù ¸n sím hoµn thiÖn hç trî ®Ó cÊp phÐp. - Rµ so¸t cñng cè l¹i c¸c c«ng cô tµi chÝnh kÕ to¸n ®Ó t¨ng c­êng gi¸m s¸t kiÓm tra ho¹t ®éng tµi chÝnh doanh nghiÖp FDI nh»m kh¾c phôc c¸c c¬ së g©y thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých ViÖt nam. 1.2.3.4 T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng FDI. - N©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng FDI trªn c¬ së tæ chøc hîp lý ho¸ tõ Trung ­¬ng tíi ®Þa ph­¬ng, m¹nh d¹n ph©n cÊp, uû quyÒn cho c¸c ®Þa ph­¬ng trong viÖc qu¶n lý ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI trªn ®Þa bµn ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc, xö lý kÞp thêi c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh. - Rµ so¸t vµ c¶i tiÕn m¹nh mÏ h¬n n÷a tÊt c¶ c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn ®Çu t­ n­íc ngoµi theo h­íng tinh gi¶m ®Çu mèi, c«ng khai quy ®Þnh thêi h¹n vµ ng­êi cã tr¸ch nhiÖm xö lý. 2. C¸c biÖn ph¸p vÒ tµi chÝnh tÝn dông. 2.1 KhuyÕn khÝch c¸c vÖ tinh cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu qua thuÕ. HiÖn nay viÖc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu trùc tiÕp vµ khuyÕn khÝch ®Çu t­ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu míi chØ nh×n ®Õn c¸c doanh nghiÖp cã s¶n xuÊt trùc tiÕp hµng xuÊt khÈu vµ doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu. Trong thùc tÕ cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá lµm nhiÖm vô cung øng nguyªn liÖu ®Çu vµo hoÆc b¸n thµnh phÈm cho c¸c c¬ së trùc tiÕp s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Hä còng cã quyÒn ®­îc h­ëng ­u ®·i. V× lÝ do ®ã, nªn më réng ®Þnh nghÜa vÒ “ c¬ së s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu ” trong luËt thuÕ doanh thu. Cô thÓ, c¸c c¬ së s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu còng cã thÓ ®­îc coi lµ c¬ së s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu vµ còng ®­îc miÔn thuÕ doanh thu. NhiÒu n­íc ®· dµnh ­u ®·i cho c¸c xÝ nghiÖp vÖ tinh nµy, thËm chÝ cßn ®i s©u h¬n, ­u ®·i c¶ xÝ nghiÖp ®· cung cÊp sîi ®Ó dÖt v¶i cho may ¸o xuÊt khÈu. §èi víi n­íc ta, chóng ta ch­a ®ñ kh¶ n¨ng miÔn thuÕ nhiÒu tÇng th× cã thÓ ¸p dông cho c¸c tÇng thø nhÊt hay c¸c xÝ nghiÖp cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Nh­ trong vÝ dô trªn lµ c¸c xÝ nghiÖp dÖt, xÝ nghiÖp s¶n xuÊt cóc, bao b×... NÕu lµm nh­ vËy, th× sù ph¸t triÓn cña mét ngµnh hµng xuÊt khÈu nµo ®ã sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña nhiÒu ngµnh kh¸c, tÊt c¶ ®Òu h­íng vÒ xuÊt khÈu. §iÒu nµy dÉn tíi viÖc võa ®Èy m¹nh xuÊt khÈu gi¸ trÞ gia t¨ng ( kh«ng ph¶i nhËp nguyªn liÖu vµ nhËp thµnh phÈm theo kiÓu gia c«ng), võa t¹o ®iÒu kiÖn thu hót ®­îc c¸c nguån nh©n lùc vµ vËt lùc cña ®Êt n­íc vµo lÜnh vùc kinh tÕ cã hiÖu qu¶. 2.2 Gi¶m thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu dÞch vô. XuÊt khÈu dÞch vô vµ xuÊt khÈu s¶n phÈm trÝ tuÖ cßn lµ viÖc míi, nh­ng trªn thùc tÕ kim ng¹ch xuÊt khÈu cña lo¹i h×nh nµy theo nh÷ng con sè kh«ng chÝnh thøc ngµy cµng t¨ng. C¸c chuyªn gia cña bé th­¬ng m¹i ®· tÝnh to¸n vµ dù ®o¸n kh¶ n¨ng ph¸t triÓn lo¹i h×nh nµy trong t­¬ng lai lµ hiÖn thùc, dù ®o¸n l­îng ngo¹i tÖ thu ®­îc tõ xuÊt khÈu dÞch vô vµ s¶n phÈm trÝ tuÖ vµo n¨m 2003 cã thÓ lªn tíi 1,5 tû USD nÕu nh­ ViÖt nam cã c¸c biÖn ph¸p tÝch cùc thóc ®Èy ho¹t ®éng nµy ngay tõ b©y giê. Do vËy, cÇn cã c¸c v¨n b¶n cô thÓ ®­îc c«ng bè vµ giao cho c¸c bé cïng c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ khuyÕn khÝch ®óng ®¾n ®Ó kh¶ n¨ng nµy trë thµnh hiÖn thùc. Tr­íc m¾t cÇn cã sù thay ®æi vÒ thuÕ ®Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp gia c«ng, s¶n xuÊt phÇn mÒm tin häc. Nh÷ng bÊt hîp lý trong lÜnh vùc nµy cã thÓ nh×n thÊy rÊt râ nh­: thuÕ doanh thu phÇn mÒm lµ 2% ( thuÕ dÞch vô) trong khi thuÕ doanh thu bu«n b¸n phÇn cøng chØ lµ 1%, hoÆc thuÕ lîi tøc phÇn mÒm lªn tíi 45%. §©y lµ nh÷ng bÊt hîp lý mµ nªn ®­îc ®iÒu chØnh sím. C¸c lo¹i h×nh dÞch vô vµ c¸c s¶n phÈm trÝ tuÖ kh¸c, nÕu xuÊt khÈu thu ®­îc ngo¹i tÖ th× còng nªn xem xÐt cho miÔn gi¶m c¸c lo¹i thuÕ nh­ ®èi víi hµng ho¸ th«ng th­êng. 2.3 Quü b¶o hiÓm ( hay quü phßng ngõa rñi do). Nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c hiÖp héi ngµy hµng tù nguyÖn thµnh lËp c¸c quü b¶o hiÓm ( phßng ngõa rñi do) cho ngµnh m×nh, nhÊt lµ trong nh÷ng ngµnh quan träng cã khèi l­îng xuÊt khÈu t­¬ng ®èi lín nh­ g¹o, cµ phª, cao su. C¸c quü nµy sÏ kh«ng lÊy nguån tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó tr¸nh c¸c quy ®Þnh kh«ng thuËn lîi cña WTO vÒ vÊn ®Ò trî gi¸. Quü b¶o hiÓm cã tr¸ch nhiÖm gióp ®ì c¸c thµnh viªn cña hiÖp héi khi gi¸ c¶ cña thÞ tr­êng biÕn ®éng thÊt th­êng, c¬ chÕ ho¹t ®éng sÏ do tõng hiÖp héi tù x¸c ®Þnh, nh­ng nh×n chung nªn ®Æt ra mét møc gi¸ b¶o hiÓm cho ng­êi s¶n xuÊt thu håi ®­îc vèn ®Çu t­, trang tr¶i ®­îc chi phÝ vµ cã lîi nhuËn tho¶ ®¸ng. Khi thÞ tr­êng thÕ giíi thuËn lîi, cã thÓ xuÊt khÈu víi gi¸ cao h¬n møc gi¸ b¶o hiÓm th× hiÖp héi sÏ ¸p dông biÖn ph¸p thu mét phÇn chªnh lÖch ®­a vµo quü b¶o hiÓm ( chªnh lÖch gi÷a gi¸ xuÊt khÈu vµ gi¸ b¶o hiÓm). Ng­îc l¹i khi thÞ tr­êng thÕ giíi kh«ng thuËn lîi, gi¸ xuÊt khÈu xuèng thÊp h¬n gi¸ b¶o hiÓm th× quü sÏ trÝch tiÒn ra hç trî l¹i cho c¸c thµnh viªn. VÒ h×nh thøc, cã thÓ c¸c thµnh viªn hiÖp héi thèng nhÊt thµnh lËp mét ph¸p nh©n ®­îc Nhµ n­íc cho h­ëng quy chÕ kinh doanh nh­ c¸c quü tÝn dông th«ng th­êng nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn nguån vèn. HoÆc ®¬n thuÇn chØ gãp tiÒn vÒ quü vµ giao cho mét nh©n hµng ®iÒu hµnh vµ kinh doanh quü nµy theo quy ®Þnh cña hiÖp héi. 2.4 C¸c ­u ®·i vÒ tÝn dông. MÆc dï Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt nam ®· ra th«ng t­ vÒ viÖc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh cã tr¸ch nhiÖm ­u tiªn vÒ møc vèn cho vay ®èi víi c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt vµ thu mua hµng xuÊt khÈu. Tuy nhiªn th«ng t­ l¹i kh«ng quy ®Þnh râ rµng vµ cô thÓ chØ nãi chung chung “ khuyÕn khÝch tû träng tÝn dông trung vµ dµi h¹n ”. Do vËy, viÖc cÇn lµm lµ ph¶i quy ®Þnh cô thÓ mét tû träng vèn vay dµi h¹n vµ trung h¹n trªn tæng d­ nî vµ mét khung l·i suÊt cè ®Þnh theo tõng thêi kú nh»m lµm viÖc tiÕp cËn nguån vèn tÝ dông ng©n hµng cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ kinh doanh hµng xuÊt khÈu dÔ dµng h¬n, tr¸nh g©y mËp mê dÔ g©y tiªu cùc. 2.5 Thµnh lËp quü hç trî tÝn dông xuÊt khÈu. Thµnh lËp quü nµy ®Ó cÊp tÝn dông ­u ®·i vµ b¶o l·nh tÝn dông cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Do nguån vèn h¹n hÑp, ®Ó cã thÓ ®Èy nhanh tiÕn ®é h×nh thµnh quü, tr¸nh chång chÐo. 2.6 Nhµ n­íc nªn thµnh lËp ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu ViÖt nam. §Ó ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu th× ngoµi viÖc cã chiÕn l­îc xuÊt khÈu, cã chÝnh s¸ch trî gi¸, t¹o lîi nhuËn khuyÕn khÝch c¸c nhµ s¶n xuÊt cã sù “ ®Çu c¬ ”, b¶o trî cña Nhµ n­íc cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu, cÇn ph¶i cã mét ®­êng lèi chÝnh s¸ch ®óng ®¾n vÒ ng©n hµng sao cho c¸c Ng©n hµng ViÖt nam ph¸t huy ®­îc vai trß “bµ ®ì” cho nÒn kinh tÕ. HiÖn nay chóng ta ®· cã ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt nam, ng©n hµng th­¬ng m¹i, ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn XNK EXIMBANK, song c¸c ng©n hµng nµy cßn bÞ h¹n chÕ vÒ vèn, tr×nh ®é c«ng nghÖ, nghiÖp vô, ch­a phôc vô ®¾c lùc ®­îc cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt nhËp khÈu ViÖt nam. Trong t­¬ng lai gÇn, ViÖt nam chóng ta còng nªn thµnh lËp mét ng©n hµng chuyªn doanh mang tªn lµ ng©n hµng XNK ViÖt nam. Cã nh­ vËy chóng ta míi ®i ®­îc trªn ®«i ch©n cña m×nh, thùc hiÖn ®­îc sù b¶o hé cho c¸c ng©n hµng néi ®Þa, phôc vô sù nghiÖp CNH h­íng vÒ xuÊt khÈu ph¸t huy ®­îc lîi thÕ so s¸nh, ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt nam víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. 2.7 VÒ hç trî tµi chÝnh. §Ó gi¶m nhÑ g¸nh nÆng hç trî trùc tiÕp tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc th«ng qua trî cÊp, trî gi¸ ChÝnh phñ nªn t¨ng c­êng sö dông c¸c biÖn ph¸p hç trî tµi chÝnh gi¸n tiÕp. 2.8 ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i. Mét n­íc cã nhiÒu b¹n hµng bu«n b¸n cho nªn ®­a chØ sè gi¸ c¶ n­íc ngoµi vµo tÝnh to¸n tû gi¸ hèi ®o¸i cÇn ph¶i c©n nh¾c kü, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng b¹n hµng th­¬ng m¹i quan träng. C¸ch ®Þnh gi¸ tû gi¸ hèi ®o¸i rÊt quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ. Võa qua, cuéc khñng kho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ §«ng nam ¸ x¶y ra còng mét phÇn do ChÝnh phñ c¸c n­íc nµy ¸p dông chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh. Khi tû gi¸ hèi ®o¸i trªn thÞ tr­êng thay ®æi trong khi tû gi¸ hèi ®o¸i do n­íc ®ã ®Þnh ra vÉn gi÷ møc cè ®Þnh th× sÏ g©y ra mét sè ¶nh h­ëng sau. Hµng nhËp khÈu trë nªn rÎ h¬n so víi s¶n phÈm néi ®Þa mµ chóng ph¶i chÞu chi phÝ t¨ng do l¹m ph¸t. C¸c nhµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm s¬ chÕ b¸n ra theo møc gi¸ c¶ quèc tÕ n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña hä sÏ bÞ thiÖt. Hä ph¶i chÞu chi phÝ cao h¬n do l¹m ph¸t trong n­íc. Hµng xuÊt khÈu cña hä trë nªn kÐm sinh lîi do ngo¹i tÖ thu ®­îc ph¶i b¸n l¹i víi tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh, kh«ng ®­îc t¨ng nªn ®Ó ®Òn bï l¹i chi phÝ s¶n xuÊt cao h¬n. C¸c nhµ xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o cã thÓ t¨ng gi¸ c¶ chÕ t¹o cã thÓ t¨ng gi¸ c¶ xuÊt khÈu cña hä ®Ó bï l¹i chi phÝ s¶n xuÊt néi ®Þa cao h¬n, nh­ng kÕt qu¶ kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ tr­êng sÏ gi¶m. Hä còng cã thÓ gi÷ nguyªn møc gi¸ nh­ng lîi nhuËn sÏ thÊp ®i. KÕt qu¶ chung lµ nhËp khÈu t¨ng lªn vµ xuÊt khÈu gi¶m ®i. Nh­ vËy, nªn duy tr× mét chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i nh­ thÕ nµo ®Ó võa h¹n chÕ nhËp khÈu võa thóc ®Èy xuÊt khÈu. RÊt khã ®Ó ®­a ra mét c©u tr¶ lêi chÝnh x¸c nh­ng ch¾c ch¾n chóng ta nªn ¸p dông chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t, phï hîp víi t×nh h×nh thÞ tr­êng trong n­íc vµ trªn thÕ giíi. 2.9 ChÝnh s¸ch ®a l·i suÊt. §Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hµng ch­a thiÕt yÕu, cã thÓ ¸p dông l·i suÊt ®èi víi vèn vay cho xuÊt khÈu b¾ng 50% møc l·i suÊt vèn vay ®Ó nhËp khÈu ( viÖc nµy c¶ Hµn Quèc vµ §µi Loan ®Òu ®· lµm trong thêi kú ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ ). 2.10 ChÝnh s¸ch b¸n ngo¹i tÖ. Mäi ngo¹i tÖ thu ®­îc tö xuÊt khÈu ®Õu ph¶i b¸n cho ng©n hµng. Sau khi b¸n, doanh nghiÖp sÏ ®­îc cÊp mét ho¸ ®¬n ®Æc biÖt x¸c nhËn l­îng ngo¹i tÖ ®· b¸n. NÕu doanh nghiÖp cÇn mua ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu hµng ho¸ th× cã thÓ xuÊt tr×nh ho¸ ®¬n nµy ®Ó mua l­îng ngo¹i tÖ t­¬ng øng víi tû gi¸ ­u ®·i. TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã ho¸ ®¬n nµy ®Òu ph¶i mua víi tû gi¸ cao h¬n. NÕu doanh nghiÖp cã ho¸ ®¬n kh«ng cã nhu cÇu nhËp khÈu th× cã thÓ chuyÓn nh­îng tù do ho¸ ®¬n nµy cho ng­êi kh¸c. BiÖn ph¸p nµy kh«ng nh÷ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu mµ cßn h¹n chÕ nh÷ng kho¶n nhËp khÈu b»ng tiÒn kh«ng râ nguån gèc xuÊt khÈu, gióp gi¶m dÇn nhËp siªu. Nh­ vËy, sÏ cã ba møc tû gi¸: tû gi¸ mua vµo, tû gi¸ b¸n ra cho c¸c ®èi t­îng cã ho¸ ®¬n vµ tû gi¸ b¸n ra cao h¬n cho c¸c ®èi t­îng kh«ng cã ho¸ ®¬n. 3. BiÖn ph¸p ®a d¹ng ho¸ chñ thÓ kinh doanh. TÝnh n¨ng ®éng vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ lµ yÕu tè hÕt søc quan träng gÇn nh­ mang tÝnh quyÕt ®Þnh tíi sù thµnh c«ng cña qu¸ tr×nh héi nhËp trong xu thÕ tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Hai ®Æc tÝnh nµy sÏ ®­îc t¨ng c­êng nÕu ta khai th¸c ®­îc hÕt søc m¹nh cña chÝnh s¸ch kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Kinh tÕ nhµ n­íc sÏ tËp trung vµo mét sè lÜnh vùc then chèt nh­ n¨ng l­îng khai kho¸ng, viÔn th«ng, l­¬ng thùc.. cßn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c sÏ khuyÕn khÝch c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. ViÖc ®a d¹ng ho¸ chñ thÓ tham gia vµo qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu hoµn toµn kh«ng tr¸i víi chñ tr­¬ng cña §¶ng. Chñ tr­¬ng ®a d¹ng ho¸ chñ thÓ kinh doanh trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu cã thÓ ®­îc thùc hiÖn b­íc ®Çu tiªn th«ng qua biÖn ph¸p b·i bá giÊy phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp cã giÊy phÐp kinh doanh XNK ®· ®­îc xuÊt khÈu hoÆc nhËn uû th¸c xuÊt khÈu c¶ nh÷ng mÆt hµng n»m ngoµi ngµnh hµng ®· ®¨ng ký trong giÊy phÐp kinh doanh, trõ nh÷ng mÆt hµng qu¶n lý theo c¬ chÕ riªng. §Ò nghÞ ChÝnh phñ b·i bá giÊy phÐp kinh doanh xuÊt khÈu ®èi víi nh÷ng mÆt hµng mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn ph¶i qu¶n lý. Khi ®ã tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp hîp ph¸p, thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã quyÒn trùc tiÕp xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng nµy bÊt kÓ lµ hµng do doanh nghiÖp s¶n xuÊt hay mua trªn thÞ tr­êng miÔn lµ ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu. VÒ l©u dµi, khi ho¹t ®éng cña c¸c Tæng c«ng ty lín ®· thùc sù æn ®Þnh cã thÓ ®iÒu tiÕt ®­îc thÞ tr­êng th× nªn nghiªn cøu cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nÕu ®¸p øng ®­îc ®iÒu kiÖn do Nhµ n­íc qu¶n lý hay ®éc quyÒn kinh doanh. ViÖc cho phÐp nh­ vËy còng sÏ t¹o ra ®éng lùc ph¸t triÓn xuÊt khÈu do viÖc gi¶m chi phÝ. Bªn c¹nh ®ã, còng ®Ò nghÞ ChÝnh phñ cho phÐp Bé Th­¬ng m¹i ®­îc më réng thªm ph¹m vi ®­îc phÐp kinh doanh xuÊt khÈu cho khèi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 4. C¸c vÊn ®Ò chÊt l­îng, thÞ tr­êng vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. 4.1 N©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ xuÊt khÈu. Mét yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi viÖc liÖu hµng ho¸ ViÖt nam cã th©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi hay kh«ng ®ã lµ yÕu tè chÊt l­îng. ChÊt l­îng hµng xuÊt khÈu cã thÓ ®­îc n©ng cao, t¹o uy tÝn vµ søc c¹nh tranh cho hµng ho¸ ViÖt nam b»ng c¸ch kiÓm tra b¾t buéc vÒ chÊt l­îng cña mét sè mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín nh­ hµng dÖt - may, ®å ®iÖn tö, ®å ®iÖn, thùc phÈm chÕ biÕn, t¹p ho¸ tiªu dïng. Trong xu h­íng toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi còng nh­ trong c«ng cuéc x©y dùng nÒn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i hãa ë n­íc ta, viÖc ¸p dông thùc hiÖn vµ ®­îc chøng nhËn ®¹t hoÆc phï hîp qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000 ( ISO 9000 lµ bé tiªu chuÈn cña tæ chøc tiªu chuÈn ho¸ quèc tÕ bao gåm c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh c¸c chuÈn mùc ®Ó ®¸nh gi¸ mét hÖ thèng ®¶m b¶o chÊt l­îng cña mét tæ chøc kÓ c¶ s¶n xuÊt, kinh doanh dÞch vô vµ c¸c c¬ quan ®¬n vÞ, tr­êng, viÖn.. ISO 9000 ®· ®­îc chÊp nhËn ë trªn 100 n­íc trong ®ã cã ViÖt nam ). ISO 9000 ®­îc coi nh­ mét ®iÒu kiÖn c¬ b¶n vµ lµ giÊy th«ng hµnh cho c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi n­íc th©m nhËp vµo thÞ tr­êng quèc tÕ. Thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000 lµ rò bá ®­îc nh÷ng lÒ lèi cò nh­ tr× trÖ chËm ph¸t triÓn, phong c¸ch lµm viÖc theo kiÓu ®¬n gi¶n ho¸ tÊt c¶ “ thµnh hay b¹i ” ®Òu ®æ vµo ®µu ban l·nh ®¹o. ¸p dông ISO 9000 kh«ng nh÷ng n©ng cao vai trß qu¶n lý chÊt l­îng tõ A ®Õn Z, tøc lµ tÊt c¶ mäi ng­êi tõ ban gi¸m ®èc ®Õn ng­êi s¶n xuÊt, ng­êi tiªu thô s¶n phÈm ®Òu hÕt mùc quan t©m tíi vÊn ®Ò chÊt l­îng vµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh vÒ m×nh, mµ nã cßn gióp cho c¸c doanh nghiÖp tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ b¶o tr×, tµi chÕ, t¨ng lîi nhuËn vµ c¸c ph­¬ng ph¸p thùc hiÖn c¸c qu¸ tr×nh chñ yÕu thóc ®Èy c¸c hÖ thèng lµm viÖc tèt h¬n. ISO 9000 lµ mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý chÊt l­îng tèt nhÊt, nã cã t¸c dông thiÕt thùc ®Õn quyÒn lîi cña con ng­êi, ®ång thêi gi¶i ®¸p nh÷ng hoµi nghi, v­íng m¾c mµ tõ tr­íc tíi nay chóng ta hay vÊp ph¶i. ISO 9000 sÏ cã t¸c dông t¹o ®µ cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm dÞch vô, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. §èi víi nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ ë thÞ tr­êng nhÊt ®Þnh viÖc chøng nhËn ISO 9000 lµ kh«ng ph¶i lµ muèn hay kh«ng mµ nã cßn ®­îc coi lµ yªu cÇu b¾t buéc ®Ó lµm c«ng t¸c xuÊt nhËp khÈu, më réng hîp t¸c liªn doanh trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. ThÊy râ lîi Ých vµ t¸c dông cña viÖc thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng theo ISO 9000. KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®¨ng ký ¸p dông ISO 9000 lµ viÖc lµm hÕt søc chÝnh ®¸ng, mang l¹i hiÖu qu¶ cao. Tõ nay ®Õn n¨m 2003, n­íc ta phÊn ®¸u cã hµng tr¨m doanh nghiÖp sÏ thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng theo ISO 9000, v× cho r»ng chØ cã nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn lín, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i míi ph¶i quan t©m. Cã mét nguyªn nh©n lµm cho mét sè ®¬n vÞ, doanh nghiÖp ch­a d¸m thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000 v× cßn gÆp qu¸ nhiÒu khã kh¨n thùc t¹i ®ã lµ: n¨ng lùc, tr×nh ®é kü thuËt kÐm, quy tr×nh c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, ch­a ®ång bé, s¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng ch­a cao... cïng víi dù thiÕu v¾ng cña c¸c tæ chøc chøng nhËn ISO 9000 trong n­íc mµ ph¶i thuª c¸c tæ chøc cã tªn tuæi ë n­íc ngoµi. C¸c kh©u t­ vÊn, c¸c b­íc thùc hiÖn c¶i tiÕn hÖ thèng qu¶n lý, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm l¹i qu¸ cao nªn hÇu nh­ cac doanh nghiÖp ph¶i ®¾n ®o c©n nh¾c. 4.2 Thµnh lËp trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i ViÖt nam. Mét kinh nghiÖm quan träng trong viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu lµ thµnh lËp c¸c trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i. §©y lµ tæ chøc phi lîi nhuËn cã chøc n¨ng cung cÊp th«ng tin vµ tæ chøc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ tæ chøc ®­a hµng ho¸ ViÖt nam ra thÞ tr­êng thÕ giíi trong ®ã quan träng nhÊt lµ gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam tham gia vµo hÖ thèng ph©n phèi hµng ho¸ ë c¸c n­íc. Trung t©m nµy sÏ cã mét ng©n hµng d÷ liÖu vÒ c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi, vÒ nh÷ng nhµ cung øng vµ ng­êi mua hµng trong vµ ngoµi n­íc. ViÖc thµnh lËp tæ chøc nµy cho phÐp më réng kh¶ n¨ng phèi hîp gi÷a c¸c bé, ngµnh, gi÷a c¸c c¬ quan còng nh­ kh¶ n¨ng ®­îc cung cÊp th«ng tin vµ kh¶ n¨ng tham gia vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam. Kinh nghiÖm thµnh lËp vµ vËn hµnh tæ chøc nµy chóng ta cã thÓ häc tËp kinh nghiÖn tõ NhËt b¶n víi JETRO, Hµn Quèc víi KOTRA vµ §µi Loan víi CETRA. HiÖn nay, ®· cã mét sè trung t©m xóc tiÕn th­¬ng m¹i cña c¸c n­íc cã mÆt t¹i ViÖt nam nh­ng céng t¸c phèi hîp víi c¸c tæ chøc nµy cßn yÕu. 4.3 Quü khen th­ëng xuÊt khÈu. Quü khen th­ëng xuÊt khÈu ®­îc thµnh lËp nh»m kÞp thêi ®éng viªn khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. HiÖn nay, mét sè n­íc kh¸c trong khu vùc còng cã nh÷ng biÖn ph¸p th­ëng xuÊt khÈu. VÝ dô ë §µi Loan hµng n¨m cã gi¶i th­ëng cho 10 mÆt hµng cã chÊt l­îng cao nhÊt s¶n xuÊt t¹i §µi loan, ngoµi kho¶n vËt chÊt nhÊt ®Þnh, c¸c s¶n phÈm nµy ®­îc phÐp sö dông biÓu t­îng khi qu¶ng c¸o, c¸c nhµ s¶n xuÊt ®­îc g¾n biÓu t­îng nµy khi b¸n hµng. ë th¸i lan viÖc lùa chän c«ng bè nh÷ng “ top ten” cho mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu còng ®­îc lµm hµng n¨m, chÕ ®é th­ëng h¹n ng¹ch ®èi víi nh÷ng mÆt hµng nµy còng ®· ®­îc thùc hiÖn tõ nhiÒu n¨m nay. 4.4 Th­¬ng m¹i c©n b»ng qua th­¬ng l­îng. ChÝnh phñ ph¶i cã c¸c ph­¬ng ¸n ®µm ph¸n víi mét sè n­íc hiÖn ®ang xuÊt siªu vµo ViÖt nam ®Ó ®ßi më cöa thÞ tr­êng cho hµng xuÊt khÈu ViÖt nam t­¬ng øng víi viÖc ViÖt nam nhËp hµng cña hä. 5. C¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh. 5.1 KhuyÕn khÝch ®Çu t­ vµo khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp, b»ng thñ tôc vµ dÞch vô mét cöa. C¸c khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp tËp trung víi lîi thÕ vÒ c«ng nghiÖp vµ tµi nguyªn sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Do vËy, viÖc ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh sÏ gióp cho khu vùc nµy cã søc hÊp dÉn h¬n kh«ng chØ nvowis ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ c¶ ®èi víi ®Çu t­ trong n­íc. §Ò nghÞ ChÝnh phñ cho phÐp ¸p dông thÝ ®iÓm c¬ chÕ “ thñ tôc vµ dÞch vô mét cöa” cho mét khu chÕ xuÊt hay mét khu c«ng nghiÖp tËp trung. NÕu thµnh c«ng sÏ ¸p dông cho c¸c KCX, KCN kh¸c. 5.2 §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc gia c«ng. §Ó khuyÕn khÝch viÖc gia c«ng hµng xuÊt khÈu nªn b·i bá viÖc h¹n chÕ chñng lo¹i, sè l­îng, mÆt hµng gia c«ng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp më réng gia c«ng hµng dÖt, may mÆc, giÇy dÐp, ®å ch¬i trÎ em.. xo¸ bá viÖc xÐt duyÖt hîp ®ång gia c«ng vµ ®¬n gi¶n ho¸ h¬n n÷a. Nh÷ng tr­êng hîp gia c«ng theo ph­¬ng thøc mua ®øt b¸n ®o¹n th× ®­îc coi nh­ ®Çu t­ chÕ biÕn sÏ ®­îc h­ëng c¸c chÝnh s¸ch ®èi víi ®Çu t­ chÕ biÕn. 5.3 C«ng khai ho¸ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp rÊt thiÕu th«ng tin vÒ c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc cã liªn quan ®Õn c«ng viÖc kinh doanh cña hä. Cã nhiÒu tr­êng hîp c¶ luËt s­ còng kh«ng cã ®­îc v¨n b¶n míi cña nhµ n­íc. Ngay c¶ c¸c chuyªn viªn cña Bé Th­¬ng m¹i, nÕu kh«ng chÞu khã s­u tÇm th× còng khã cã thÓ cã ®­îc c¸c quy ®Þnh cña c¸c ngµnh kh¸c vÒ qu¶n lý XNK. LuËt ban hµnh v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®· quy ®Þnh vÒ viÖc ®¨ng c«ng b¸o mäi v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn qu¶n lý cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc ( trong vßng 15 ngµy kÓ tõ ngµy ban hµnh). §Ò nghÞ ChÝnh phñ cã chØ thÞ nh¾c nhë viÖc nµy vµ chØ ®¹o c¸c c¬ quan h÷u quan gióp v¨n phßng ChÝnh phñ ra c«ng b¸o nhanh h¬n, cËp nhËt h¬n. 5.4 Rµ so¸t c¸c thñ tôc hµnh chÝnh. TiÕp tôc rµ so¸t c¸c thñ tôc hµnh chÝnh cã liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, thñ tôc cÊp giÊy phÐp kinh doanh, thñ tôc h­ëng c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i.. mµ luËt ®· quy ®Þnh, thñ tôc khai b¸o vµ kiÓm hµng ho¸ xuÊt khÈu t¹i c¸c cöa khÈu ®Ó b¶o ®¶m th«ng tho¸ng, kÞp thêi, nhanh chãng... Xö lý nghiªm nh÷ng tr­êng hîp g©y khã kh¨n phiÒn hµ, chËm trÔ ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh, nghiªn cøu ¸p dông c¬ chÕ båi th­êng, bï ®¾p thiÖt h¹i cho c¸c doanh nghiÖp nÕu c¸c c¬ quan qu¶n lý, kiÓm tra, kiÓm so¸t thi hµnh sai luËt g©y ra. 5.5 QuyÒn khiÕu kiÖn. §Ò nghÞ ChÝnh phñ cho ban hµnh nghÞ ®Þnh cho phÐp mäi c«ng d©n vµ tæ chøc cã quyÒn khiÕu kiÖn c¸c quyÕt ®Þnh cña tÊt c¶ c¸c c¬ quan tham gia qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu tr­íc toµ hµnh chÝnh ( hiÖn nay hä chØ míi ®­îc quyÒn khiÕu kiÖn c¸c quyÕt ®Þnh vÒ thuÕ cña H¶i quan). Hä còng ®­îc quyÒn khiÕu kiÖn trong tr­êng hîp bÞ g©y phiÒn hµ, chËm trÔ, ®­îc quyÒn ®ßi båi th­êng, bï ®¾p thiÖt h¹i nÕu chøng minh thiÖt h¹i ®ã lµ do c¸c c¬ quan qu¶n lý kiÓm tra, kiÓm so¸t sai luËt g©y ra. 5.6 M· hµng ho¸ thuéc diÖn qu¶n lý HiÖn nay cã sù bÊt ®ång gi÷a c¬ quan H¶i quan vµ c¸c doanh nghiÖp vÒ biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu v× viÖc qu¶n lý hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu kh«ng thèng nhÊt theo tªn gäi vµ m· sè cña chóng t¹i danh môc hµng ho¸ XNK ViÖt nam hoÆc tªn gäi vµ m· sè trong biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu. ViÖc kh«ng ®ång nhÊt vÒ m· sè nµy ®· ®­îc c¸c c¬ quan biÕt ®Õn. Tuy nhiªn, c¸c c¬ quan nµy thi hµnh viÖc gi¶i quyÕt sù kh«ng ®ång nhÊt nµy rÊt chËm trÔ vµ sù phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan kh«ng ®ång bé dÉn tíi viÖc ch­a gi¶i quyÕt ®­îc vÊn ®Ò trªn 5.7 Tæ chøc, s¾p xÕp l¹i c¸c doanh nghiÖp. Tæ chøc l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu theo h­íng thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty vµ c¸c tËp ®oµn m¹nh, tõng b­íc t¹o tªn tuæi trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, tiÕn tíi cã nh÷ng nh·n m¸c hµng ho¸ cña ViÖt nam ®­îc thÕ giíi biÕt ®Õn vµ thõa nhËn. C¸c c«ng ty m¹nh ph¶i më ®­îc chi nh¸nh ë n­íc ngoµi ®Ó phôc vô c«ng t¸c Marketing. Tãm l¹i víi môc ®Ých t¨ng c­êng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu víi nh÷ng chi phÝ thÊp, t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt nam, c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®­îc kiÕn nghÞ trªn sÏ gióp hµng ho¸ ViÖt nam chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng n­íc ngoµi, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. KÕt luËn Trong xu thÕ khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn thÕ giíi, xuÊt khÈu cµng ®ãng gãp vai trß quan träng h¬n ®èi víi mét nÒn kinh tÕ, nhÊt lµ ®èi víi nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. ViÖt nam lµ mét n­íc ®ang trªn con ®­êng tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, hoµ nhËp vµo khu vùc vµ thÕ giíi. V× vËy xuÊt khÈu ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng c«ng cô quan träng nhÊt ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c môc tiªu trªn. Nh»m ph¸t huy hÕt c¸c vai trß cña xuÊt khÈu, ChÝnh phñ ViÖt nam ®· cã nh÷ng ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®óng ®¾n thóc ®Èy xuÊt khÈu nh­ thùc hiÖn tù do ho¸ th­¬ng m¹i, chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu mÆt hµng, chÝnh s¸ch thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­.. C¸c chÝnh s¸ch nµy ®· cã t¸c ®éng ®¸ng kÓ tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam trong nh÷ng n¨m qua. Tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu nhanh, c¬ cÊu mÆt hµng chuyÓn biÕn tÝch cùc, sè l­îng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc ngµy cµng nhiÒu, ngo¹i tÖ thu ®­îc vÒ cho ®Êt n­íc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam vÉn cßn gÆp nhiÒu trë ng¹i do c¸c yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan g©y nªn. V× vËy ®Ó gióp ho¹t ®éng xuÊt khÈu v­ît qua nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ®ßi hái chóng ta thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña nhµ n­íc ph¶i ®­îc ®i kÌm víi c¸c nç lùc cña c¸c doanh nghiÖp trong viÖc chiÕm lÜnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu. Vµ cÇn thÊy mét ®iÒu quan träng lµ c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thóc ®¶y xuÊt khÈu cña nhµ n­íc muèn thùc sù ph¸t huy t¸c dông th× ph¶i ®­îc thùc hiÖn nghiªm tóc trong thùc tÕ chø kh«ng ph¶i chØ dõng l¹i ë giÊy tê. Hy väng nh÷ng tiÒm lùc nh­ nh©n lùc vµ vËt lùc cña ViÖt nam cïng víi hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu ®óng d¾n cña nhµ n­íc ta sÏ lµ nh÷ng nh©n tè thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam ngµy mét ph¸t triÓn, x©y dùng n­íc nhµ ngµy mét phån vinh.