Các chỉ tiêu phản ánh nhu cầu cơ bản của con người

Lêi nãi ®Çu §Ó ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ c¸c mÆt ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña c¸c n­íc, thèng kª c¸c n­íc th­êng sö dông mét hÖ thèng c¸c chØ sè tæng hîp nh­ GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi tÝnh theo gi¸ hèi ®o¸i hoÆc theo søc mua t­¬ng ®­¬ng, chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (HDI), chØ sè vai trß giíi (GEM), hÖ sè GINI… §èi víi n­íc ta trong Ên phÈm chÝnh thøc chØ tÝnh ®­îc mét vµi chØ sè thèng kª tæng hîp vÒ mÆt kinh tÕ, cßn c¸c chØ sè kh¸c míi ë giai ®o¹n nghiªn cøu t×m hiÓu vµ tÝnh to¸n thö nghiÖm. Víi môc ®Ých t×m hiÓu vµ nghiªn cøu, em ®· chän ®Ò tµi t×m hiÓu vÒ "c¸c chØ tiªu ph¶n ¸nh nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng­êi". Do sù hiÓu biÕt vµ kiÕn thøc cßn h¹n chÕ nªn kh«ng thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng sai sãt. Em mong cã ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi tiÓu luËn cã thÓ ®­îc hoµn chØnh h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c«! PhÇn 1: ChØ sè ph¸t triÓn con ng­êi Th«ng qua c¸c chØ tiªu nh­: chØ tiªu ph¶n ¸nh møc sèng, chØ tiªu ph¶n ¸nh tuæi thä b×nh qu©n vµ ch¨m sãc søc khoÎ, chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é v¨n ho¸- gi¸o dôc, chØ tiªu ph¶n ¸nh tr×nh ®é d©n sè vµ viÖc lµm…C¸c nhµ nghiªn cøu ®· cè g¾ng l­îng ho¸ c¸c chØ tiªu thuéc nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nhau cã liªn quan ®Õn con ng­êi, nh­ng c¸c chØ tiªu nµy míi l­îng ho¸ ®­îc tõng mÆt cô thÓ, tuy cã liªn quan ®Õn nhau, nh­ng khã t×m mét chØ tiªu nµo ph¶n ¸nh ®­îc tæng hîp nhu cÇu c¬ b¶n cña con ng­êi. Liªn Hîp Quèc ®· sö dông chØ tiªu GNP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ®Ó so s¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c n­íc. Nh­ng vÊn ®Ó thùc tÕ ®Æt ra lµ kh«ng ph¶I n­íc nµo cã thu nhËp cao th× tr×nh ®é d©n trÝ ®Òu cao. Cã nh÷ng n­íc tuy thu nhËp thÊp, ®êi sèng vËt chÊt khã kh¨n nh­ng tr×nh ®é d©n trÝ t­¬ng ®èi cao. ChÝnh v× vËy, c¬ quan ph¸t triÓn con ng­êi cña Liªn Hîp Quèc ®· ®­a ra chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (ViÕt t¾t theo tiÕng Anh lµ HDI- Human development index) lµ th­íc ®o tæng hîp vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mét quèc gia hay vïng l·nh thæ trªn c¸c ph­¬ng diÖn thu nhËp (thÓ hiÖn qua GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi): tri thøc (thÓ hiÖn qua chØ sè häc vÊn) vµ søc khoÎ (thÓ hiÖn qua tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh) cña con ng­êi. HDI ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Trong ®ã: HDI1- chØ sè GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi (GDP tÝnh theo ph­¬ng ph¸p søc mua t­¬ng ®­¬ng “PPP$” cã ®¬n vÞ tÝnh lµ USD). HDI2- chØ sè häc vÊn (chØ sè tri thøc) ®­îc tÝnh b»ng c¸ch b×nh qu©n ho¸ gi÷a chØ sè tû lÖ biÕt ch÷ (biÕt ®äc, biÕt viÕt cña d©n c­) víi quyÒn sè lµ 2/3 vµ chØ sè tû lÖ ng­êi lín (24 tuæi trë lªn) ®i häc víi quyÒn sè lµ 1/3. HDI3- chØ sè tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh (kú väng sèng tÝnh tõ lóc sinh) HDI nhËn gi¸ trÞ tõ 0 ®Õn 1. HDI cµng gÇn 1 cã nghÜa lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn con ng­êi cµng cao, tr¸i l¹i cµng gÇn 0 nghÜa lµ tr×nh ®é ph¸t triÓn con ng­êi cµng thÊp. C«ng thøc tÝnh c¸c chØ sè thµnh phÇn (HDI1, HDI2, HDI3) nh­ sau: Tõng chØ sè vÒ tû lÖ biÕt ch÷ vµ tû lÖ ng­êi lín ®i häc ®­îc tÝnh to¸n riªng biÖt nh­ng ®Òu theo c«ng thøc kh¸i qu¸t sau: Trong ®ã: L- tû lÖ ng­êi lín ®i häc hoÆc tû lÖ biÕt ch÷ cña d©n c­. Trong ®ã: T- tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh. C¸c gi¸ trÞ tèi ®a (max) vµ tèi thiÓu (min) cña c¸c chØ tiªu liªn quan ®Ó tÝnh HDI ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh Gi¸ trÞ tèi ®a (max) Gi¸ trÞ tèi thiÓu (min) GDP thùc tÕ b×nh qu©n ®Çu ng­êi (PPP$) USD 40000 100 Tû lÖ biÕt ch÷ cña d©n c­ % 100 0 Tû lÖ ng­êi lín ®i häc % 100 0 Tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh N¨m 85 25 VÝ dô: N¨m 1997 c¸c chØ tiªu chñ yÕu cña ViÖt Nam nh­ sau: GDP thùc tÕ b×nh qu©n ®Çu ng­êi (PPP$): 1630 USD Tû lÖ biÕt ch÷ cña d©n c­: 91,9% Tû lÖ ng­êi lín ®i häc: 62,0% Tuæi thä b×nh qu©n tÝnh tõ lóc sinh: 67,4 n¨m ¸p dông c«ng thøc tÝnh HDI nªu trªn lÇn l­ît tÝnh c¸c chØ sè thµnh phÇn qua sè liÖu ®· cho nh­ sau: ChØ sè GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi ChØ sè häc vÊn (HDI2) (chØ sè tû lÖ biÕt ch÷) (chØ sè tû lÖ ®i häc) ChØ sè tuæi thä (HDI3) ChØ sè ph¸t triÓn con ng­êi cña ViÖt Nam vµo n¨m 1997 Tõ c¸ch tÝnh trªn cã thÓ nhËn thÊy, chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi thùc chÊt lµ chØ sè b×nh qu©n sè häc cña 3 chØ sè thµnh phÇn: chØ sè GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi; chØ sè tuæi thä vµ chØ sè tri thøc víi gi¶ thiÕt chóng cã vai trß ®ãng gãp vµo ®¹i l­îng b×nh qu©n ho¸ nh­ nhau (quyÒn sè còng lµ 1). HDI dïng ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ. Tõ ®ã s¾p xÕp c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ vµo c¸c møc: ph¸t triÓn; ph¸t triÓn trung b×nh hay kÐm ph¸t triÓn. PhÇn 2: ChØ sè ph¸t triÓn liªn quan ®Õn giíi (GDI) 2.1. Kh¸i niÖm ChØ sè ph¸t triÓn liªn quan ®Õn giíi (GDI- Gender development index) lµ th­íc ®o sù chªnh lÖch vÒ c¸c thµnh tùu ®¹t ®­îc gi÷a 2 giíi nam vµ n÷. Còng nh­ chØ sè HDI, GDI nhËn gi¸ trÞ trong kho¶ng 0 ®Õn 1: Khi chØ sè GDI tÝnh cho bÊt kú quèc gia nµo cµng tiÕn ®Õn gi¸ trÞ 0, th× møc ®é chªnh lÖch gi÷a hai giíi cµng lín vµ ng­îc l¹i. 2.2. C«ng thøc tÝnh chØ sè GDI ChØ sè ph¸t triÓn liªn quan ®Õn giíi GDI lµ sù kÕt hîp gi÷a 3 nh©n tè: chØ sè kú väng sèng, chØ sè häc vÊn vµ chØ sè GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi tÝnh theo ph­¬ng ph¸p søc mua t­¬ng ®­¬ng (PPP) cã ®iÒu chØnh tÝnh theo c«ng thøc: GDI = 1/3 [chØ sè kú väng sèng + chØ sè häc vÊn + chØ sè GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo PPP$ cã ®iÓu chØnh] (1) Tuy vÒ mÆt h×nh thøc, c«ng thøc tÝnh GDI còng gièng nh­ c«ng thøc tÝnh HDI, nh­ng ph­¬ng ph¸p tÝnh c¸c nh©n tè cã mét sè kh¸c biÖt sau: §Ó tÝnh gi¸ trÞ b×nh qu©n cña 2 giíi vÒ c¸c chØ tiªu, c¸c chuyªn gia ®Ò nghÞ tÝnh sè b×nh qu©n sè häc gia quyÒn b»ng sè b×nh qu©n ®iÒu hoµ sau: 2.2.1. TÝnh sè b×nh qu©n sè häc gia quyÒn b»ng sè b×nh qu©n ®iÒu hoµ Trong ®ã: Xf lµ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña n÷ giíi Pf lµ tû träng n÷ giíi trong tæng sè d©n Xm lµ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña nam giíi Pm lµ tû träng nam giíi trong tæng sè d©n 2.2.2. Thay ®æi gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ d­íi cña chØ tiªu kú väng sèng Khi tÝnh HDI, ng­êi ta quy ®Þnh lÊy gi¸ trÞ trªn lµ 86 vµ gi¸ trÞ d­íi lµ 25 tuæi. Nh­ng do kú väng sèng gi÷a nam vµ n÷ chªnh lÖch nhau kho¶ng 5 tuæi nªn khi tÝnh chØ sè GDI c¸c chuyªn gia ®· ®iÒu chØnh l¹i nh­ sau: Gi¸ trÞ trªn Gi¸ trÞ d­íi Nam 82,5 22,5 N÷ 87,5 27,5 Víi quy ®Þnh trªn møc chªnh lÖch vÒ kú väng sèng cña c¶ 2 giíi b»ng nhau (60 tuæi) 2.2.3. Thay ®æi c¸ch ­íc l­îng GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi thep PPP$ cã ®iÒu chØnh cho tõng giíi. Khi tÝnh HDI ®Ó so s¸nh gi÷a c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ta sö dông sè b×nh qu©n chØ møc ®é theo ­íc l­îng trùc tiÕp gi÷a tæng GDP cña c¸c quèc gia hay vïng l·nh thæ tÝnh theo PPP$ chia cho d©n sè b×nh qu©n trong n¨m vµ sau ®ã ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh. Cßn khi tÝnh GDI c¸c chuyªn gia ®Ò nghÞ sö dông c¸ch tÝnh dùa vµo c¸c chØ tiªu sau: Tû träng d©n sè lµ nam vµ n÷ tham gia ho¹t ®éng kinh tÕ Tû träng nam, n÷ trong tæng sè d©n Quan hÖ tiÒn l­¬ng trong khu vùc s¶n xuÊt phi n«ng nghiÖp cña n÷ so víi nam GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi tÝnh theo PPP$ cã ®iÒu chØnh 2.3. Ph­¬ng ph¸p tÝnh GDI §Ó minh ho¹ cho ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ sè GDI, c¸c chuyªn gia cña Liªn Hîp Quèc sö dông sè liÖu cña Paraguay n¨m 1994 nh­ sau: §¬n vÞ Nam N÷ 1. Kú väng sèng N¨m 68,1 79,9 2. Tû lÖ ng­êi lín ®i häc % 92,91 89,50 3. Tû lÖ ng­êi d­íi 24 tuæi ®i häc c¸c cÊp % 59,3 58,0 B­íc 1: TÝnh c¸c chØ sè vÒ kú väng sèng vµ häc vÊn ChØ sè kú väng sèng cho tõng giíi Nam: (68,1 – 22,5)/ 60 = 0,76 N÷: (79,9 – 27,5)/ 60 = 0,74 ChØ sè ng­êi lín ®i häc cho tõng giíi Nam: (92,91 - 0) / (100 - 0) = 0,929 N÷: (89,50 - 0)/ (100 - 0) = 0,895 ChØ sè ng­êi lín d­íi 24 tuæi ®i häc cho tõng giíi Nam: (59,3 - 0)/ (100 - 0) = 0,593 N÷: (58,0 - 0)/ (100 - 0) = 0,580 ChØ sè häc vÊn cho tõng ng­êi Nam: [1/ 3(0,593)] + [2/ 3(0,929)] = 0,817 N÷: [1/ 3(0,580)] + [2/ 3(0,859)] = 0,790 B­íc 2: TÝnh phÇn thu nhËp cho tõng giíi qua sè liÖu sau: Tû träng d©n sè ho¹t ®éng kinh tÕ Nam: 79,84%; N÷: 20,16% Tû träng d©n sè chia theo nam n÷ Nam: 0,587 N÷: 0,493 Quan hÖ tiÒn l­¬ng trong khu vùc phi n«ng nghiÖp cña n÷ so víi nam lµ: 75,97% GDP thùc tÕ cã ®iÒu chØnh b×nh qu©n ®Çu ng­êi tÝnh theo PPP$ lµ: 3390 USD Tõ nguån sè liÖu trªn chóng ta tÝnh ®­îc tû lÖ tiÒn l­¬ng b×nh qu©n chung cña nam vµ n÷ (ký hiÖu lµ W) lµ: W = (tû träng d©n sè nam ho¹t ®éng kinh tÕ) (1) + (tû träng d©n sè n÷ ho¹t ®éng kinh tÕ) (tû lÖ tiÒn l­¬ng cña n÷/ nam) W = 0,7984 (1) + 0,2016 (0,7597) W = 0,9516 Khi ®ã: tû träng tiÒn l­¬ng cña nam: W = 1,0000/ 0,9516 = 1,0509 Tû lÖ tiÒn l­¬ng cña n÷ so víi: W = 0,7983 Sau ®ã ¸p dông ph­¬ng tr×nh kinh tÕ: (Tû lÖ l­¬ng cña nam so víi W) (tû träng d©n sè nam ho¹t ®éng kinh tÕ) + (tû lÖ l­¬ng cña n÷ so víi W) (tû träng d©n sè n÷ ho¹t ®éng kinh tÕ) = 1 sÏ tÝnh ®­îc tû träng thu nhËp cña tõng giíi nh­ sau: Nam = 1,0509/ 0,7984 = 0,8391 N÷ = 1,0509/ 0,493 = 0,3624 B­íc 3: ¸p dông c«ng thøc (2) ®Ó tÝnh c¸c møc trung b×nh nh­ sau: ChØ sè thu nhËp b×nh qu©n cña giíi: Møc thu nhËp b×nh qu©n cña hai giíi: 3390 [0,493/ 0,3264 + 0,507/ 1,6550]-1 = 1865 - ChØ sè møc thu nhËp cña hai giíi: (1865 - 100)/ (5448 - 100) = 0,330 - TÝnh chØ sè häc vÊn b×nh qu©n cho hai giíi: (0,497/ 0,740 + 0,503/ 0,817)-1 = 0,804 - ChØ sè vÒ kú väng sèng chung cho hai giíi (0,479/ 0,740 + 0,503/ 0,760)-1 = 0,750 B­íc 4: TÝnh chØ sè GDI, ¸p dông c«ng thøc (1) ta cã: GDI = 1/ 3 [0,330 + 0,804 + 0,750] = 0,628 Nh­ vËy chØ sè GDI cña Paraguay lµ 0,628 vµ theo c¸ch ph©n lo¹i cña Liªn Hîp Quèc thuéc nhãm trung b×nh. PhÇn 3: TÝnh chØ tiªu GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo ph­¬ng ph¸p søc mua t­¬ng ®­¬ng cho cÊp tØnh §Æt vÊn ®Ò ChØ tiªu GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo ph­¬ng ph¸p søc mua t­¬ng ®­¬ng lµ mét trong nh÷ng th­íc ®o quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña c¸c quèc gia trong so s¸nh quèc tÕ, ®ång thêi lµ mét c¨n cø quan träng phôc vô cho viÖc tÝnh chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi (HDI). Tuy nhiªn, viÖc tÝnh to¸n chØ tiªu nµy hÕt søc phøc t¹p, do vËy trªn ph¹m vi quèc gia c¬ quan thèng kª Liªn Hîp Quèc, th­êng tÝnh to¸n vµ c«ng bè h»ng n¨m. Ch¼ng h¹n ®èi víi ViÖt Nam theo sè liÖu c«ng bè cña Liªn Hîp Quèc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi n¨m 2000 lµ 1980 USD theo PPP. VÒ néi dung ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo søc mua t­¬ng ®­¬ng ë n­íc ta mét sè t¸c gi¶ ®· giíi thiÖu trªn c¸c t¹p chÝ vµ ®Æc biÖt gÇn ®©y Trung t©m Khoa häc X· héi Nh©n v¨n ®­îc sù tµi trî cña c¸c tæ chøc quèc tÕ ®· tiÕn hµnh tÝnh to¸n chØ sè HDI cho c¸c tØnh trong ®ã ®· sö dông ph­¬ng ph¸p tÝnh søc mua t­¬ng ®­¬ng theo Liªn Hîp Quèc ®Ó vËn dông vµo ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam. C¸ch lµm nµy cã ­u ®iÓm lµ thu thËp ®­îc sè liÖu trùc tiÕp ë c¸c tØnh theo “ræ hµng ho¸” ®¹i diÖn. Nh­ng ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých ®ã ph¶i chi phÝ rÊt nhiÒu tiÒn cña. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ t×m mét ph­¬ng ph¸p tÝnh søc mua t­¬ng ®­¬ng cho cÊp tØnh võa cã c¨n cø khoa häc l¹i ®ì tèn kÐm tiÒn cña vµ søc lùc. Ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cho c¸c tØnh theo c¸ch gi¸n tiÕp Chóng ta biÕt GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo søc mua t­¬ng ®­¬ng chung cña toµn quèc hµng n¨m ®· ®ù¬c quèc tÕ c«ng bè ®ång thêi hµng n¨m ngµnh Thèng kª c¸c cÊp c«ng bè GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña c¶ n­íc/ c¸c ®Þa ph­¬ng theo gi¸ thùc tÕ hoÆc gi¸ so s¸nh. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ GDP b×nh ®Çu ng­êi theo søc mua t­¬ng ®­¬ng cho tõng ®Þa ph­¬ng ®­îc tÝnh to¸n nh­ thÕ nµo cho phï hîp. XuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña chØ tiªu theo ph­¬ng ph¸p søc mua t­¬ng ®­¬ng lµ ®Ó lo¹i bá yÕu tè cña gi¸ c¶ hay nãi c¸ch kh¸c lµ tr¶ lêi c©u hái víi mét møc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña ViÖt Nam th× mua ®­îc bao nhiªu hµng ho¸ vµ dÞch vô ë c¸c n­íc kh¸c. NhiÖm vô tÝnh GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo søc mua t­¬ng ®­¬ng cho c¸c ®Þa ph­¬ng còng t­¬ng tù nh­ vËy, nghÜa lµ lo¹i bá ¶nh h­ëng cña yÕu tè gi¸ tiªu dïng c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô nh»m chuyÓn vÒ mét “thang ®o ch©n thùc” vÒ GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña tõng ®Þa ph­¬ng. §Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô trªn chóng ta sö dông ®¼ng thøc sau: GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña tØnh/thµnh phè theo PPP = GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi toµn quèc theo gi¸ thùc tÕ GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi toµn quèc theo PPP ChØ sè gi¸ cña tØnh/ thµnh phè so víi toµn quèc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi tÝnh theo gi¸ thùc tÕ cña tØnh/ thµnh phè NÕu ký hiÖu: GDPi,t lµ GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo gi¸ thùc tÕ cña tØnh/ thµnh phè thø I ë n¨m t; GDPt lµ GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi toµn quèc theo gi¸ thùc tÕ ë n¨m t; GDPi,t – PPP lµ GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña tØnh/ thµnh phè thø i ë n¨m t theo PPP GDPt-PPP lµ GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi toµn quèc ë n¨m t theo PPP; Ipi,t lµ ChØ sè sö dông cuèi cïng hµng ho¸ vµ dÞch vô cña tØnh/ thµnh phè i so víi toµn quèc ë n¨m t. Th× ®¼ng thøc trªn cã thÓ viÕt gän nh­ sau: Tõ c«ng thøc(1) thÊy r»ng muèn tÝnh ®­îc GDPi,t-PPP cho tõng tØnh thµnh phè ph¶i tÝnh ®­îc Ipi,t cho tõng tØnh thµnh phè. Ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ sè gi¸ sö dông cuèi cïng (Ipi,t) cho tõng tØnh, thµnh phè Theo ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu GDP theo søc mua t­¬ng ®­¬ng, th× chØ tiªu GDP ph¶i ®­îc tÝnh theo ph­¬ng ph¸p sö dông cuèi cïng cña hé gia ®×nh, tiªu dïng Nhµ n­íc tÝch luü tµi s¶n vµ chªnh lÖch xuÊt nhËp khÈu. Nh­ vËy, chØ sè Ipi,t lµ chØ sè trung b×nh cña 4 chØ sè trªn. Tuy nhiªn, do nguån sè liÖu thèng kª kh«ng ®Çy ®ñ vµ mÆt kh¸c, trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hÇu hÕt c¸c ®Þa ph­¬ng míi lµm ®ñ ¨n. V× vËy, cã thÓ m­în chØ sè gi¸ sinh ho¹t thay thÕ chØ sè gi¸ sö dông cuèi cïng. Hµng th¸ng ngµnh Thèng kª c¸c cÊp dùa theo ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ sè gi¸ sinh ho¹t cña tæng côc Thèng kª ®· c«ng bè gi¸ vµ chØ sè gi¸ cho c¸c cÊp theo quyÒn sè cè ®Þnh cã ®iÒu chØnh. Lîi dông c¸c sè liÖu vÒ gi¸ vµ hÖ thèng quyÒn sè cè ®Þnh chóng ta cã thÓ tÝnh ®­îc chØ sè gi¸ sinh ho¹t Ipi,t cho tõng tØnh thµnh phè theo c«ng thøc sau: Trong ®ã: ipj,t- lµ chØ sè c¸ thÓ cña nhãm hµng thø j t¹i thêi ®iÓm t - lµ quyÒn sè ®Ó tÝnh chØ sè Ii,t Trong c«ng thøc (2) chØ sè ipj,t ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: Trong ®ã: pj – lµ ®¬n gi¸ cña nhãm hµng cña tØnh j t¹i thêi ®iÓm t p0- lµ ®¬n gi¸ cña nhãm hµng cña toµn quèc t¹i thêi ®iÓm t Nh­ vËy ®Ó tÝnh to¸n c«ng thøc (2) chØ cßn x¸c ®Þnh (quyÒn sè cña chØ sè b×nh qu©n). VÒ mÆt lý thuyÕt chØ sè nÕu so s¸nh theo thêi gian cã thÓ sö dông quyÒn sè ë kú gèc hoÆc kú b¸o c¸o. Do vËy, ®èi víi chØ sè kh«ng gian chóng ta còng cã thÓ sö dông quyÒn sè cña tõng ®Þa ph­¬ng hoÆc quyÒn sè cña toµn quèc ®Ó tÝnh to¸n. T­¬ng øng víi mçi lo¹i quyÒn sè chóng ta cã c¸c chØ sè gi¸ tiªu dïng cña ®Þa ph­¬ng so víi toµn quèc theo quyÒn sè cña toµn quèc nh­ sau: NÕu theo quyÒn sè cña ®Þa ph­¬ng, Ipi,t ®­îc tÝnh theo c«ng thøc: (®Þa ph­¬ng) (5) H¹n chÕ khi sö dông hai quyÒn sè trªn: C¬ cÊu cña tû träng chi tiªu dïng lµm quyÒn sè gi÷a ®Þa ph­¬ng vµ trung ­¬ng th­êng cã nh÷ng kh¸c biÖt kh¸ lín, do ®ã sö dông c«ng thøc (4) hoÆc c«ng thøc (5) sÏ cho ta nh÷ng kÕt qu¶ kh¸c biÖt thËm chÝ khã lý gi¶i kh«ng ph¶n ¸nh ®óng thùc tÕ. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn ®©y th«ng th­êng ng­êi ta ph¶i ®iÒu chØnh l¹i quyÒn sè nh­ sau: Dïng quyÒn sè lµ trung b×nh céng cña quyÒn sè trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng: ViÖc ®iÓu chØnh nh»m dung hoµ sù kh¸c biÖt vÒ c¬ cÊu tiªu dïng gi÷a ®Þa ph­¬ng vµ trung ­¬ng. Dïng quyÒn sè lµ trung b×nh céng cña quyÒn sè trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng chØ tÝnh nh÷ng phÇn cã tû träng cña c¶ ®Þa ph­¬ng vµ trung ­¬ng: ViÖc ®iÒu chØnh nµy lo¹i bá nh÷ng nhãm tiªu dïng chØ cã ë trung ­¬ng hoÆc chØ cã ë ®Þa ph­¬ng. Dïng kho¶ng c¸ch tø ph©n vÞ ®Ó lo¹i bá nh÷ng nhãm hµng cã tû träng lín ë trung ­¬ng nh­ng l¹i cã tû träng nhá ë ®Þa ph­¬ng hoÆc ng­îc l¹i theo c¸ch sau: Tr­íc hÕt chia c¸c tû träng c¸c nhãm hµng cña ®Þa ph­¬ng cho tû träng cña c¸c nhãm hµng t­¬ng øng ë trung ­¬ng sÏ ®­îc mét d·y sè ph©n phèi vµ chØ lÊy nh÷ng nhãm hµng n»m trong kho¶ng c¸ch ë tõ tø ph©n vÞ thø nhÊt ®Õn tø ph©n vÞ thø ba vµ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p trªn ®Ó tÝnh to¸n hÖ sè ®iÒu chØnh vÒ gi¸ gi÷a trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng. VÝ dô tÝnh GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo søc mua t­¬ng ®­¬ng cho cÊp tØnh/ thµnh phè ¸p dông c«ng thøc (1) ta cã: Gi¶ sö: GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo søc mua t­¬ng ®­¬ng cña ViÖt Nam n¨m 2000 lµ 1980 USD. GDP theo gi¸ thùc tÕ cña ViÖt Nam n¨m 2000 quy ®æi theo tû gi¸ hèi ®o¸i lµ: 390 USD GDP theo gi¸ thùc tÕ cña Hµ Néi n¨m 2000 quy ®æi theo tû gi¸ hèi ®o¸i lµ: 640 USD ChØ sè tÝnh theo c¸c ph­¬ng ph¸p lµ: Ph­¬ng ph¸p Ip HN.2001 (1) 1,003 (2) 1,013 (3) 1,005 (4) 1,007 GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo søc mua t­¬ng ®­¬ng cña Hµ Néi n¨m 2000 theo ph­¬ng ph¸p 1 lµ: USD- PPP Theo ph­¬ng ph¸p 2 lµ: USD- PPP Theo ph­¬ng ph¸p 3 lµ: USD- PPP Theo ph­¬ng ph¸p 4 lµ: USD- PPP KÕt luËn Qua tr×nh bµy trªn thÊy r»ng viÖc tÝnh to¸n GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi theo ph­¬ng ph¸p søc mua t­¬ng ®­¬ng cho c¸c ®Þa ph­¬ng cã thÓ dÔ dµng thùc hiÖn kh«ng mÊt nhiÒu c«ng søc vµ chi phÝ v× nguån sè liÖu dïng ®Ó tÝnh to¸n ®Òu cã s½n trong c¸c b¸o c¸o cña ngµnh Thèng kª hiÖn nay. Ph­¬ng ph¸p tr×nh bµy trªn ®©y ®· lîi dông ®­îc ph­¬ng ph¸p tÝnh søc mua t­¬ng ®­¬ng cña Liªn Hîp Quèc th«ng qua ph­¬ng ph¸p gi¸n tiÕp. VÊn ®Ò cèt lâi trong viÖc tÝnh to¸n lµ lùa chän quyÒn sè trong viÖc tÝnh chØ sè gi¸. C¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh quyÒn sè ®­a ra trªn ®©y mang tÝnh tæng qu¸t, khi vËn dông vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ®Þa ph­¬ng cÇn tham kh¶o ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia am hiÓu thùc tÕ ®Ó ®iÒu chØnh cho phï hîp. Tµi liÖu tham kh¶o Giíi thiÖu ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ sè HDI- Ph¹m S¬n- Th«ng tin Khoa häc Thèng kª sè 2/ 1997 B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng­êi cña LHQ n¨m 2000 (B¶n dÞch cña Bé Ngo¹i giao) B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi “TÝnh tæng s¶n phÈm trong n­íc theo søc mua t­¬ng ®­¬ng”, - NguyÔn V¨n PhÈm- Hµ Néi n¨m 2000. Môc lôc