Các chính sách cơ bản của Chính phủ để phát triển nông nghiệp - Nông thôn trong giai đoạn hiện nay

Lêi më ®Çu Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng nghiÖp n«ng th«n. lµ mét vÊn dÒ réng lín, phøc t¹p, chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau nh­; c¸c yÕu tè vÒ thÓ chÕ chÝnh s¸ch, ®iÒu kiÖn tù nhiªn khoa häc c«ng nghÖ, vÒ vèn vµ c¸c ®iÒu kiÖn khoa häc c«ng nghÖ, yÕu tè vïng ®Þa lý, vÒ vèn vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi, yÕu tè thÞ tr­êng quèc tÕ. Tuy vËy, trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua, nh©n tè ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch lµ nh©n tè næi tréi nhÊt, t¸c ®äng m¹nh mÏ lªn sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n. Ngay t¹i §¹i héi ®¶ng toµn quèc lÇn thø V ®· kh¼ng ®Þnh “TËp trung ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n, coi n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu”. MÆt kh¸c víi h¬n 70% d©n sè sèng chñ yÕu ë n«ng th«n, 76% d©n sè n­íc ta lµm viÖc trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, h¬n 50% tæng kim ng¹ch xÊt khÈu lµ do ngµnh n«ng nghiÖp ®ãng gãp. Do ®ã trong thêi gian qua §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· tËp trung mäi nguån lùc cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ kh¸ch quan vµ tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. Em chän ®Ò tµi: “C¸c chÝnh s¸ch c¬ b¶n cña chÝnh phñ ®Ó ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n ViÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay”. Néi dung cña ®Ò tµi nµy bao gåm: PhÇn i: Vai trß cña chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung vµ trong kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n nãi riªng. PhÇn ii: C¸c chÝnh ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n viÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Ph©n iii: c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó hoµn thiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n viÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng nh­ng thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n cho nªn bµi viÕt nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu xãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña c« phô tr¸ch ®Ò tµi vµ cña c¸c b¹n sinh viªn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« nguyÔn kim dung ®· tËn t×nh gióp ®ì vµ h­íng dÉn em thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. PhÇn i Vai trß cña chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung vµ ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n nãi riªng I-/ Vai trß vµ c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt cña chÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng: 1-/ Vai trß cña chÝnh phñ trong ho¹t ®éng ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ: Tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung mang nÆng tÝnh hiÖn vËt chuyÓn sang nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ ph¶i tr¶i qua thêi kú qu¸ ®é. §ã lµ thêi kú mµ c¬ chÕ cò ch­a hoµn toµn mÊt ®i vµ c¬ chÕ míi nã còng ch­a thùc sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së cña chÝnh nã vµ ph¸t huy t¸c dông. Trong ®iÒu kiÖn ®ã vai trß cña chÝnh phñ lµ rÊt quan träng, vµ vai trß cña chÝnh phñ nã ®­îc thÓ hiÖn qua: Thø nhÊt: Lµ n­íc sö dông quyÒn lùc cña m×nh ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn qu¸ tr×nh tù do ho¸ gi¸ c¶, th­¬ng m¹i ho¸ nÒn kinh tÕ trong n­íc víi c¸c néi dung cô thÓ sau: Xo¸ bá c¸c t×nh tr¹ng ®éc quyÒn vµ ban hµnh c¸c ®¹o luËt chèng ®éc quyÒn b»ng c¸ch taä ®iÒu kiÖn c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp. T¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn còng nh­ c¸c tiÒn ®Ò ph¸p lý cho sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña c¸c thÞ tr­êng cÇn thiÕt nh­: thÞ tr­êng vÒ vèn, thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng lao ®éng. Hai lµ: Nhµ n­íc lµ ng­êi thiÕt lËp vµ duy tr× quyÒn së h÷u c¸c nguån lùc kinh tÕ theo h­íng x¸c ®Þnh râ chñ së h÷u ®Ých thùc cña c¸c c«ng d©n, cña c¸c doanh nghiÖp tËp thÓ, t­ nh©n vµ nhµ n­íc, cô thÓ lµ: Giao quyÒn sö dông ®Êt l©u dµi cho n«ng d©n, víi c¸c quyÒn cô thÓ lµ: Thõa kÕ, thÕ chÊp, cho vay, chuyÓn nh­äng vµ chuyÓn ®æi. Cho thuª hoÆc ®Êu thÇu c¸c tµi s¶n s¶n xuÊt. Cho n­íc ngoµi thuª ®Êt vµ c¸c tµi s¶n phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh. Ba lµ: Nhµ n­íc ®ãng vai trß lµ” bµ ®ì” cho sù ra ®êi cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, h­íng dÉn c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kinh doanh cã hiÖu qu¶. §Ó hoµn thµnh chøc n¨ng nµy nhµ n­íc cÇn: - X©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, t¹o m«i tr­êng ®©ï t­ hÊp dÉn cho c¸c doanh nghiÖp. - X©y dùng c¸c khu«n khæ ph¸p lý sao cho tho¶ m·n c¸c yªu cÇu: Mét mÆt c¸c doanh nghiÖp tù do kinh doanh, mÆt kh¸c nhµ n­íc vÉn cã thÓ kiÓm so¸t nghÜa vô cña c¸c doanh nghiÖp ®èi víi nhµ n­íc. Ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ hÊp dÉn ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc còng nh­ n­íc ngoµi më réng s¶n xuÊt. Bèn lµ: ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh sao cho bé m¸y nhµ n­íc ®¬n gi¶n gän nhÑ n¨ng ®éng, ®¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh. Nh­ vËy vai trß cña chÝnh phñ ngµy cµng trë nªn quan träng. Tuy vËy, muèn ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cao th× nhµ n­íc ph¶i qu¸n triÖt nã b»ng c¸c c«ng cô kinh tÕ cña m×nh. 2-/ C¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ quèc d©n cña chÝnh phñ: Trong qu¸ tr×nh qu¶n lý nÒn kinh tÕ cña m×nh chÝnh phñ sö dông: Thø nhÊt: nhµ n­íc sö dung c«ng cô kÕ ho¹ch ho¸ cña m×nh ®Ó ®iÒu tiiÕt nÒn kinh tÕ quèc d©n: Nã lµ ho¹t ®éng cã ý thøc kh¸ch quan cña nhµ n­íc nh»m ®Þnh h­íng ph¸t triÓn toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n còng nh­ c¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn ®Þnh h­íng ®ã víi hiÖu qu¶ kinh tÕ xÉ héi lµ lín nhÊt. Thø hai: ChÝnh phñ sö dông luËt ph¸p cña m×nh ®Ó thùc thi c«ng t¸c qu¶n lý cña m×nh, b»ng viÖc ban hµnh c¸c chÝnh s¸ch, chØ thÞ, nghÞ quyÕt, quyÕt ®Þnh. Thø ba: Nhµ n­íc sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ: §©y lµ hÖ thèng c¸c chØ tiªu chÝnh s¸ch cuèi cïng mµ nhê t¸c ®éng cña c¸c chinh s¸ch tiÒn tÖ ®­a l¹i, cô thÓ lµ vÊn ®Ò t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m thiÓu thÊt nghiÖp, gi¶m thiÓu chu kú th¨ng trÇm kinh tÕ, æn ®Þng kinh tÕ. + C¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ: + C¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt mét c¸ch gi¸n tiÕp: + Ên ®Þnh l·i xuÊt tiÒn göi vµ l·i xuÊt tiÒn vay. + Ên ®Þnh h¹n møc tÝn dông. + Ph¸t hµnh c¸c tr¸i phiÕu nhµ n­íc ®Ó gi¶m l­îng tiÒn trong l­u th«ng. + Ph¸t hµnh tiÒn trùc tiÕp cho ng©n s¸ch vµ cho ®Çu t­. + C«ng cô gi¸n tiÕp bao gåm + ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng më. + ChÝnh s¸ch l·i xuÊt chiÕt khÊu. + ChÝnh s¸ch dù tr÷ b¾t buéc. ChÝnh s¸ch tµi chÝnh: Nhµ n­íc sö dông c«ng cô nµy ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vµ qu¶n lý nguån tµi chÝnh th«ng qua ng©n s¸ch nhµ n­íc. Trong chÝnh s¸ch nµy nhµ n­íc sö dông c«ng cô thuÕ vµ ph©n phèi nguån thu nhËp quèc d©n. ChÝnh phñ sö dông c«ng cô cña m×nh ®Ó diÒu tiÕt nÒn kinh tÕ quèc d©n, nh­ng kh«ng ph¶i chÝnh phñ sö dông ®ång thêi c¸c chÝnh s¸ch, mµ tuú tõng tr­êng hîp, ®iÒu kiÖn mµ chÝnh phñ sö dông c¸c chÝnh s¸ch cho phï hîp. II-/ Vai trß cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n: 1-/ Vai trß cña ph¸t triÓn n«ng nghÖp- n«ng th«n víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë viÖt nam. XuÊt ph¸t ®iÓm cña nÒn kinh tÕ n­íc ta lµ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu, h¬n 70% d©n sè sèng ë n«ng th«n, nÒn n«ng nghiÖp n­íc ta chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè nh­: KhÝ hËu, ®Êt ®ai, m«i tr­êng sinh th¸i. MÆc dï ph¶i chÞu nhiÒu t¸c ®éng nh­ vËy nh­ng kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n vÉn ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ: Thø nhÊt: Nã cung cÊp nguån vèn lín t¹o tÝch ban ®Çu cho nÒn kinh tÕ. Còng nh­ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c, nÒn kinh tÕ chñ yÕu ®i lªn t­ n«ng nghiÖp, víi hai bµn tay tr¾ng nÒn kinh tÕ n­íc ta ®i lªn b»ng n«ng nghiÖp, lÊy n«ng nghiÖp lµm bµn ®¹p ®Ó ph¸t triÓn c¸c ngµnh kh¸c. Thø hai: cung cÊp nguån nguªn liÖu ®Çu vµo cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn nh­: c«ng nghÖp chÕ biÕn mÝa ®­êng, cao su, cµ phª, chÌ,... Thø ba: nã cung cÊp lao ®éng cho c¸c ngµnh kh¸c trong nÒn kinh tÕ. trong thêi gian mïa vô th× hä chñ yÕu tËp trung vµo s¶n xuÊt, trong lóc rçi r·i th× hä di c­ lªn c¸c khu vùc thµnh thÞ, thÞ trÊn ®Ó t×m kiÕm viÖc lµm. Thø t­: Nã lµ thÞ tr­êng tiªu thô c¸c s¶n phÈm chñ yÕu cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Víi mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu, trong nh÷ng n¨m qua §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra nhiÒu chÝnh s¸ch ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n, lµm cho nÒn kinh tÕ viÖt nam tõng b­íc v÷ng vµng ®i lªn. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã nã cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, vµ cña c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n nãi riªng. 2-/ Vai trß cña c¸c chÝnh s¸ch trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n ë n­íc ta: Nã t¸c ®éng, ®iÒu chØnh c¸c bé phËn cÊu thµnh hÖ thèng kinh tÕ nh­: s¶n xuÊt, ph©n phèi, trao ®æi, tiªu dïng. Nã t¹o ra sù ph¸t triÓn c©n ®èi gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu trong nÒn kinh tÕ, tõ ®ã thóc ®Èy kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n ph¸t triÓn theo dóng tiÒm n¨ng s½n cã cña nã. Nã t¸c ®éng ®Õn sù ph©n phèi thu nhËp, n©ng cao ®iÒu kiÖn sèng vµ ®iÒu kiÖn ®ãi nghÌo ë n«ng th«n. Nh­ vËy nÒn kinh tÕ n­íc ta ph¸t triÓn cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n, nã nh­ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ nÒnkinh tÕ quèc d©n, còng nh­ c¸c vÊn ®Ò kh¸c cña c¸c lÜnh vùc kh¸c. chÝnh phñ ta lu«n quan t©m ®Õn kinh nghiÖm cña cÊc n­íc ®i tr­íc. §Ó tõ ®ã rót ra cho m×nh nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý b¸u: III-/ Mét sè bµi häc kinh nghiÖm vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n ë c¸c n­íc trong khu vùc: Qua mét thêi gian dµi t×m hiÓu vµ nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë mét sè n­íc cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ còng nh­ ®iÒu kiÖn tù nhiªn t­¬ng ®ång víi n­íc ta. §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· tiÕn hµnh tæng kÕt vµ d­a ra c¸c bµi häc kinh nghiÖm sau: 1-/ Coi kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n lµ bé phËn quan träng trong hÖ thèng kinh tÕ. 2-/ Cïng víi viÖc khuyÕn khÝch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chÝnh s¸ch ph¶i h­íng vµo t¸i t¹o c¸c nguån lùc ®Çu vµo, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 3-/ Sù lùa chän chÝnh s¸ch ph¶i phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. 4-/ C¶i c¸ch kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc, kh«ng cã khu«n mÉu. 5-/ TÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch mµ chÝnh phñ can thiÖp ®Òu quan träng vµ cÇn thiÕt song c¸c nç lùc th­êng tËp trung vµo c¸c chÝnh s¸ch: thÞ tr­êng, gi¸ c¶, chÝnh ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, chÝnh s¸ch b¶o trî s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, gi¶m nhÑ ®iÒu tiÕt thu nhËp tõ n«ng d©n. PhÇn ii c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp - n«ng th«n ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay I-/ C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®­îc ¸p dông cho n«ng nghiÖp - n«ng th«n ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay: XuÊt ph¸t tõ bèi c¶nh chung cña nÒn kinh tÕ, n«ng nghiÖp- n«ng th«n viÖt nam trong thêi gian qua cã nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc. §Ó ®¹t ®iÒu ®iÒu nµy §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra nhiÒu chÝnh s¸ch nh»m tiÕp tôc duy tr× sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp- n«ng th«n, ®ång thêi t¹o ra thêi kú míi cho n«ng d©n viÖt nam. §ã lµ thêi kú mµ nh©n d©n ta kh«ng chØ cã ®ñ ¨n mµ cßn lµ giai ®o¹n h­ëng thô nh÷ng thµnh qu¶ lao ®éng s¸ng t¹o cña m×nh. TiÕp thu tinh thÇn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI- 1986, th¸ng 7-1993 §¶ng vµ nhµ n­íc ta tiÕn hµnh söa ®æi luËt ®Êt ®ai, trong ®ã cã chÝnh s¸ch ruéng ®Êt n«ng nghiÖp. 1-/ ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt ( §­îc ban hµnh vµ söa ®æi th¸ng7-1993 ). NÕu nh­ tr­íc n¨m 1986 ruéng ®Êt thuéc quyÒn së h÷u cña hîp t¸c x· vµ hîp t¸c x· tiÕn hµnh kho¸n s¶n phÈm tíi tõng hé gia ®×nh, nhãm ng­êi lao ®éng (chØ thÞ kho¸n 100 ngµy 13/1/1981 cña ban bÝ th­ trung ­¬ng §¶ng), tuy nhiªn ®Õn b©y giê nã kh«ng cßn phï hîp n÷a. V× vËy ®Ó ®¸p øng víi t×nh h×nh ®æi míi cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp- n«ng th«n §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· tiÕn hµnh ban hµnh vµ söa ®æi chÝnh s¸ch ruéng ®Êt. ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt míi ra ®êi cã ý nghÜa v« cïng to lín, nã gióp cho ng­êi n«ng d©n cã ruéng ®Êt ®Ó s¶n xuÊt vµ phÇn nµo nã gãp vaß sù æn ®Þnh cña s¶n xuÊt x· héi, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m ®ãi nghÌo. Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch ruéng ®Êt: Thø nhÊt: Ruéng ®Êt thuéc së h÷u toµn d©n, do nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý. Hé gia ®×nh n«ng d©n ®­îc nhµ n­íc giao ®Êt vµ mÆt n­íc s¶n xuÊt n«ng- l©m- ng­ ®Ó sö dông l©u dµi. Thø hai: Thêi gian giao ®Êt vµ sö dông ®èi víi c©y hµng n¨m lµ 20 n¨m, víi c©y l©u n¨m lµ 50 n¨m. Thø ba: Trong thêi gian sö dông ®Êt ng­êi d©n ph¶i nép c¸c kho¶n thuÕ mét c¸ch ®Çy ®ñ. Thø t­: nhµ n­íc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt n«ng nghiÖp cho d©n c­. NÕu ch­a kÞp cÊp giÊy chøng nhËn th× cÊp giÊy chøng nhËn t¹m thêi cho hä. Khi ban hµnh chÝnh s¸ch nµy nhµ n­íc ta xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ trong n­íc v× thÕ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nã ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kh¶ quan. 1. 2. TiÕn ®é thùc hiÖn chÝnh s¸ch ruéng ®Êt: Theo b¸o c¸o cu¶ côc ®Þa chÝnh viÖt nam ®Õn nay trong n«ng th«n míi thùc hiÖn giao kho¸n cho c¸c hé gia ®×nh ®­îc: 2126619 ha b»ng 39% tæng diÖn tÝch ®Êt canh t¸c. Sè hé ®­îc cÊp giÊy chøng nhdông ®Êt n«ng nghiÖp 1439618 b»ng 28. 7% tæng sè hé ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµ sè diÖn tÝch ®· ®­îc cÊp giÊy lµ 1257148 ha, b»ng 16. 7% sè diÖn tÝch cÇn ph¶i cÊp. §Ó ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ §¶ng ta ®· ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch kh¸c ®Ó thùc hiÖn mét c¸ch ®ång bé: 2-/ ChÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ t¹o vèn cho kinh tÕ n«ng th«n ViÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Cïng víi chÝnh s¸ch ruéng ®Êt th× trong nh÷ng n¨m võa qua, ChÝnh phñ ta còng cã nh÷ng chÝnh s¸ch thóc ®Èy cho ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n. §iÒu ®ã nã cµng kh¼ng ®Þnh vai trß cña n«ng nghiÖp- n«ng th«n vµ trong ®ã th× yÕu tè vÒ c¬ së h¹ tÇng lµ rÊt quan träng. §Ó ®¸nh gi¸ mét n­íc cã tr×nh ®é d©n trÝ, tr×nh ®é c«ng nghiÖp ho¸ hay kh«ng th× ng­êi ta c¨n cø vµo c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n. V× vËy viÖc ban hµnh vµ söa ®æi chÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ t¹o vèn cho kinh tÕ n«ng th«n lµ ®iÒu cÇn thiÕt. 2. 1. ChÝnh s¸ch ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng: XuÊt ph¸t tõ c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n ViÖt nam trong thêi gian gÇn ®©y cßn cã nhiÒu h¹n chÕ. V× vËy trong thêi gian qua ®Ó cñng cè l¹i c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch sau: Thø nhÊt lµ: Tû träng ®Çu t­ dµnh cho thuû lîi tõ 60%- 70% tæng nguån vèn ®Çu t­, nh­ng tr­íc hÕt ph¶i tËp trung vµo n©ng cÊp c¸c c¬ së hiÖn cã sau ®ã míi tiÕn hµnh x©y dùng míi vµ mua s»m, vµ dµnh mét phÇn ®¸ng kÓ vµo x©y dùng hÖ thèng ®­êng giao th«ng n«ng th«n trªn c¬ së ph¸t triÓn giao th«ng n«ng th«n ®Õn n¨m 2010. Thø hai lµ: VÒ c«ng t¸c x©y dùng hÖ thèng tr­êng häc, trung t©m v¨n ho¸, y tÕ x· héi th× tæ chøc huy ®éng tõ c¸c nguån vèn nhµn rçi trong d©n c­, ng©n s¸ch nhµ n­íc, nguån vèn FDI, nguån vèn ODA cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ (tr­íc ®©y ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy chØ cã nguån vèn cña nhµ n­íc). Thø ba lµ: T¨ng c­êng thªm vèn cho c«ng t¸c nghiªn cøu vµ chuyÓn giao cong nghÖ hiÖn ®¹i cho n«ng th«n. Thø t­ lµ: c«ng t¸c nghiªn cøu n«ng nghiÖp vµ ®µo t¹o c¸n bé khuyÕn n«ng nghiÖp ®­îc h­ëng chÕ ®é ­u tiªn ®¶m b¶o bï ®¾p ®ñ c¸c chi tiªu cÇn thiÕt. Thø n¨m lµ: §èi víi ngµnh n¨ng l­îng cÇn tæ chøc l¾p ®Æt hÖ thèng ®ång hå ®o ®iön vµ ®iÒu chØnh møc gi¸ chung cho b»ng víi møc gi¸ ë thµnh thÞ. Thø s¸u lµ: Vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng trùc tiÕp s¶n xuÊt nh­ : nhµ x­ëng, m¸y mãc thiÕt bÞ, kho tµng bÕn b·i ë n«ng th«n chuyÓn thµnh vèn tÝn dông dµi h¹n víi l·i suÊt thÊp ®Ó khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia ®Çu t­ ph¸t triÓn. 2. 2. VÒ t¹o vèn s¶n xuÊt cho n«ng th«n: VÒ t¹o vèn cho s¶n xuÊt n«ng th«n §¶ng ta ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ sau: Mét lµ: TiÕn hµnh söa ®æi luËt ®Çu t­, ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ ®Çu t­ vµo n«ng th«n nhiÒu h¬n. Hai lµ: X©y dùng c¬ së h¹ tÇng thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn ®Çu t­. Ba lµ: Huy ®éng nguån vèn cho s¶n xuÊt tõ nhiÒu nguån vèn kh¸c nhau nh­: nguån vèn ODA, FDI, nguån vèn nhµn rçi trong d©n c­. 3-/ VÊn ®Ò vÒ tæ chøc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng n«ng th«n cho kinh tÕ n«ng th«n. Khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n n­íc ta gÆp nhiÒu khã kh¨n trë ng¹i h¬n h¼n ë ®« thÞ trong viÖc tiÕp cËn c¸c lo¹i thÞ tr­êng kh¸c nhau. V× vËy muèn gióp ®ì cho n«ng d©n, n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®i vµo ho¹t ®éng kinh tÕ theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng mµ kh«ng chÞu nhiÒu thua thiÖt th× cÇn ph¶i cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc. Sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a thÞ tr­êng vµ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi víi n«ng th«n lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho n«ng th«n ph¸t triÓn. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ kinh nghiÖm tõ c¸c n­íc, tõ thùc tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n viÖt nam. §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n viÖt nam. 3. 1. ChÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ n«ng s¶n cho n«ng nghiÖp- n«ng th«n viÖt nam. Thø nhÊt lµ: tæ chøc nghiªn cøu thÞ hiÕu tiªu dïng cña tõng khu vùc d©n c­ trong c¶ n­íc. Thø hai lµ: kiªn tr× thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i nãi chung vµ c¸c mÆt hµng nong s¶n nãi riªng. KhuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng tham ra l­u th«ng hµng ho¸ n«ng l©m thuû s¶n. Thø ba lµ: th­¬ng nghiÖp quèc doanh tËp trung n¾m gi÷ c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu, cã dù tr÷ l­u th«ng ®Ó ®iÒu hoµ cung cÇu, chñ ®éng can thiÖp vµo thÞ tr­êng khi cÇn thiÕt, kÓ c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Thø t­ lµ: Nhµ n­íc cã hÖ thèng tiÕp thÞ n«ng s¶n phÈm trªn c¸c khu vùc ®Ó th«ng b¸o c¸c biÕn ®éng cña thÞ tr­¬ng n«ng s¶n phÈm trªn t­¬ng khu vùc vµ trªn c¶ n­íc cho ng­êi s¶n xuÊt biÕt. §ång thêi chñ ®éng h×nh thµnh c¸c trung t©m bu«n b¸n n«ng s¶n phÈm thiÕt yÕu cña c¸c vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung ®Ó c¸ nhµ bu«n cã ®iÒu kiÖn tæ chøc thu gom vµ tËp trung n«ng s¶n tõ c¸c n¬i s¶n xuÊt. Thø n¨m lµ: nhµ n­íc quy ®Þnh râ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt nh­ v¨n minh th­¬ng nghiÖp, chÊt l­îng s¶n phÈm, vÖ sinh vµ kiÓm tra s¸t sao viÖc thùc hiÖn cña c¸c nhµ bu«n. Thø s¸u lµ: ®èi víi c¸c vïng n«ng th«n miÒn nói xa x«i nhµ n­íc giao tr¸ch nhiÖm trao ®æi hµng ho¸ cho c¸c c«ng ty th­¬ng nghiÖp nhµ n­íc víi chÕ ®é bï ®¾p tho¶ ®¸ng c¸ kinh phÝ vµ miÔn thuÕ doanh thu. KhuyÕn khÝch më mang c¸c chî n«ng th«n, t¹o ®iÒu kiÖn cho giao l­u hµng ho¸ nhá vµ ph©n t¸n ph¸t triÓn. 3. 2. VÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn hµng n«ng-l©m-thuû s¶n. Trong nh­ng n¨m qua ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng n«ng l©m-thuû s¶n ®· gia t¨ng ®¸ng kÓ vµ ngµy cµng cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. T×nh h×nh gia t¨ng gÝa c¶ c¸c mÆt hµng n«ng s¶n nh­: gi¸ g¹o, gi¸ cµ phª, gi¸ cao su..., nã ®· t¹o lîi thÕ cho c¸c mÆt hµng nµy cña ViÖt nam tham gia ngµy cµng cã uy tÝn vµ vÞ trÝ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Song rÊt nhiÒu lîi thÕ ®· kh«ng ®­îc ph¸t huy do tr×nh ®é s¶n xuÊt, chÕ biÕn cña ViÖt nam cßn qu¸ thÊp, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao, chÊt l­îng vÖ sinh cßn kÐm. V× vËy chÝnh s¸ch xuÊt khÈu n«ng l©m-thuû s¶n ®· ®­îc nhµ n­íc ta quy ®Þnh nh­ sau: Mét lµ: CÇn ph¶i nghiªn cøu tØ mØ, chi tiÕt vÒ kh¶ n¨ng tiªu thô cña tõng lo¹i mÆt hµng víi c¸c tiªu chu¶n nh­ mÉu m·, chÊt l­îng cô thÓ mµ tõng thÞ tr­êng trªn thÕ giíi yªu cÇu ®¸p øng. Hai lµ: Cã quy ®Þnh cô thÓ møc thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu ®èi víi tõng lo¹i mÆt hµng. Ba lµ: ThÞ tr­êng chñ yÕu cña mÆt hµng n«ng-l©m-thuû s¶n cña n­íc ta lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng nh­: Nga, Trung Quèc vµ thÞ tr­êng c¸c n­íc §«ng ¢u. 3.3. ChÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng vèn vµ t­ liÖu s¶n xuÊt cho kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n. Trong thêi gian qua chóng ta ®· thùc thi nhiÒu biÖn ph¸p nh»m æn ®Þnh gi¸ c¶ cña hµng ho¸ vµ gi¸ c¶ cña tiÒn tÖ nh»m huy ®éng nguån vèn cho n«ng th«n. Nhµ n­íc ta quy ®Þnh cô thÓ cho tõng lo¹i nh­ sau: Mét lµ: nhµ n­íc quy ho¹ch taä mÆt b»ng nhiÒu n¬i ë n«ng th«n ®Ó cho c¸c thµnh phÇn kinh tª cã ®iÒu kiÖn vÒ vèn vµ hiÓu biÕt vÒ ho¹t ®éng kinh doanhcacs mÆt hµng t­ liÖu s¶n xuÊt phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng- l©m- ng­ nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh¸c ph¸t triÓn. Hai lµ: T¨ng c­êng chøc n¨ng gi¸m s¸t cña c¬ quan qu¶n lý thÞ tr­êng t­ liÖu s¶n xuÊt n«ng th«n ®Ó kiÓm tra vµ xö lý kÞp thêi c¸c vô bu«n b¸n hµng gi¶ g©y thiÖt h¹i cho s¶n xuÊt; ®ång thêi lµ trung t©m t­ vÊn vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt míi cho n«ng th«n 3. 4. ChÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng lao ®éng vµ viÖc lµm ë n«ng th«n. §èi víi c¸c chÝnh s¸ch ruéng ®Êt vµ chÝnh s¸ch thÞ tr­êng ®Çu ra cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp-n«ng th«n th× chÝnh vÒ thÞ tr­êng lao ®éng vµ viÖc lµm ë n«ng th«n còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch vÒ c«ng nghÖ nã lµ tiÒn ®Ò t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c chÝnh s¸ch ®ã. V× vËy §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch c¬ b¶n sau ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vÒ thÞ tr­êng lao ®éng vµ viÖc lµm ë n«ng th«n nh­ sau: Mét lµ: Më réng ho¹t ®éng h­íng nghiÖp vµ t­ vÊn vÒ nghÒ nghiÖp cña c¸c trung t©m h­íng nghiÖp trung ­¬ng tõ thµnh thÞ chuyÓn vÒ n«ng th«n. Hai lµ: TriÓn khai c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vÒ nhu cÇu viÖc lµm ®èi víi tõng ®èi t­îng lao ®éng ®Ó tõ ®ã t¹o ra chÝnh s¸ch phï hîp. Ba lµ: Nghiªn cøu sù di chuyÓn lao ®éng gi÷a c¸c vïng n«ng th«n ®Ó ®Ò ra gi¶i ph¸p hîp lý c¸c qu¸ tr×nh di chuyÓn vµ khuyÕn nghÞ ph¸t triÓn viÖc lµm ë tõng vïng, më réng c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng. 4-/ ChÝnh s¸ch x· héi: Trong thêi gian qua cïng víi viÖc ban hµnh vµ söa ®æi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta còng tËp trung vµo viÖc ban hanh vµ söa ®æi c¸c chÝnh s¸ch x· héi bëi c¸c vÊn ®Ò vÒ x· héi nã cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ n­íc nhµ. Trong c¸c chÝnh s¸ch ®ã th× chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ mét trong nh÷ng ®­îc chÝnh phñ ta ®Æt lªn hµng ®Çu. Theo sè liÖu thèng kª trong s¸u n¨m tõ 1992-1998 c¶ n­íc ®· ®Çu t­ 10927 tû ®ßng cho tr­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ ®· mang l¹i kÕt qu¶: hµng n¨m sè hé ®ãi nghÌo ®· gi¶m xuèng chõng 1, 8 ®Õn hai phÇn tr¨m. §Õn th¸ng 7/1998 cßn 17, 4% hé ®ãi nghÌo (theo tÝnh to¸n cña chÝnh phñ ViÖt nam). Nh­ng theo tÝnh to¸n cña ng©n hµng thÕ giíi chóng ta cã kho¶ng 50% sè hé nghÌo ®ãi. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy trong thêi gian qua chóng ta ®· cã c¸c biÖn ph¸p: Mét lµ: VÒ chÝnh s¸ch ruéng ®Êt Nhµ n­íc ®· ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch: Nhµ n­íc ®· tr¶ l¹i phÇn ruéng ®Êt cña hé n«ng d©n ®ãi nghÌo, nî s¶n phÈm cò ®· bÞ rót bít ruéng ®Ó c¸c hé n«ng d©n nµy canh t¸c tù ®¶m b¶o côc sèng, gi¶m nghÌo ®ãi cho gia ®×nh hä. Hîp t¸c x· vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn x¸c ®Þnh ®óng sæ nî cò khã tr¶ cña sè hé n«ng d©n nghÌo ®ãi bÞ nî s¶n phÈm cña hîp t¸c x·, cña ng©n hµng vµ cã gi¶i ph¸p xo¸ mét phÇn hoÆc xo¸ c¶ sè nî s¶n phÈm vµ khoanh nî ng©n hµng cho c¸c chñ n«ng hé ®ang trong hoµn c¶nh nghÌo ®ãi. Nhµ n­íc ®· cã c¸c chÝnh s¸ch trî cÊp vµ miÔn gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c hé nghÌo. Hai lµ: VÒ chÝnh s¸ch vèn ®Çu t­ cho c¸c hé n«ng ®©n ®ãi nghÌo: Trªn c¬ së x¸c ®Þnh ®óng tiªu chuÈn hé ®ãi, nghÌo vµ h­íng dÉn lËp kÕ ho¹ch lµm ¨n, Nhµ n­íc cho vay kh«ng l·i, kh«ng thÕ chÊp vµ chuyÓn th¼ng tiÒn mÆt trùc tiÕp theo ®¬n xin vay cña hé ®ãi( kho¶ng 3 triÖu ®ång) vµ hé nghÌo( kho¶ng 2 triÖu ®ång). Nhµ n­íc cho phÐp c¸c tæ chøc tham gia vµo ch­¬ng tr×nh nµy b»ng c¸c ngån vèn kh¸c nhau. Ngoµi ra chÝnh phñ cßn cã c¸c ch­¬ng tr×nh trî cÊp cho c¸c hé n«ng d©n vïng nói, vïng s©u, vïng xa tiÕn hµnh trî gi¸ n«ng s¶n cho c¸c vïng ®ã. C¸c ch­¬ng tr×nh ®ã ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ rÊt cao lµm cho bé mÆt n«ng th«n ngay cµng ®­îc ph¸t triÓn. Cïng víi c¸c chÝnh s¸ch c¬ b¶n ë trªn §¶ng vµ Nhµ n­íc ta cßn thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch kh¸c, ®Ó cïng hç trî cho c¸c chÝnh s¸ch c¬ b¶n ë trªn gi¶i quyÕt mét c¸ch tèt nhÊt vÊn ®Ò ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n ë n­íc ta. 5-/ C¸c chÝnh s¸ch kh¸c. 5. 1. ChÝnh s¸ch tØ gi¸: N¨m 1986 chÝnh s¸ch ph¸ gÝ ®ång tiÒn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· lµm cho nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng trÇm träng. V× vËy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y chÝnh phñ ta lu«n thùc thi chÝnh s¸ch æn ®Þnh tØ gi¸ cña ®ång tiÒn trong n­íc, bëi sù gia t¨ng ®ét ngét cña tØ gia th«ng qua biÖn ph¸p chñ ®éng ph¸ gi¸ ®ång tiÒn néi t¹i mét c¸ch chñ quan kh«ng dùa trªn quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ ®Òu sÏ ®­a nÒn kinh tÕ ®i ®Õn khñng ho¶ng, ¶nh h­ëng xÊu ®Õn n«ng nghiÖp n«ng th«n, ph¸ vì c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. 5.2. ChÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt n«ng d©n vµ kinh tÕ n«ng th«n: Nã thÓ hiÖn sù tæng hîp mèi quan hÖ gi÷a Nhµ n­íc ®èi víi n«ng th«n vµ n«ng d©n. Trong nh÷ng n¨m ®æi míi võa qua, quan ®iÓm cña Nhµ n­íc ta vÒ chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt lµ lµm gi¶m nhÑ c¸c kho¶n chi phÝ cña n«ng d©n, ®ång thêi hç trî c¸c mÆt ®Ó n«ng d©n n«ng th«n v­¬n lªn v­ît qua ®ãi nghÌo. 5.3. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n: XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn kh¸ch quan c¶u t×nh h×nh kinh tÕ trong n­íc vµ trong khu vùc §¶ng ta ®· ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n h­ sau: Mét lµ: X©y dùng vµ tæ chøc thùc hiÖn tèt quy ho¹ch ph¸t triÓn khu c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n. Trong qu¸ tr×nh quy ho¹ch ph¶i coi träng viÖc g¾n nã víi quy ho¹ch x©y dùng c¸c tô ®iÓm d©n c­ theo h­íng ®« thÞ ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ kinh tÕ n«ng th«n. Hai lµ: G¾n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c¸c nghµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô ë n«ng th«n trong thÓ chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. §Þnh h­íng ph¸t triÓn «ng nghiÖp ë n«ng th«n ®­îc x¸c ®Þnh ngay tõ ®Çu. §Þnh h­íng ph¸t triÓn c¸c nghµnh c«ng nghiÖp lín cÇn h­íng vµo phôc vô yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n. Ba lµ: X©y dùng vµ hoµn chØnh hÖ thènh cung cÊp ®iÖn cho n«ng th«n. Tr­íc hÕt tËp trung cho c¸c x· c¸c vïng ®«ng d©n c­ vµ vïng s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung, vïng khã kh¨n, vïng th­a d©n, ch­a ®ñ kh¶ n¨ng ®i s©u vµo s¶n xuÊt hµng ho¸. 5.4. ChÝnh s¸ch ®µo t¹o c¸n bé cho n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c chÝnh s¸ch ®µo t¹o c¸n bé còng ®­îc chinhs phñ ta quan t©m, coi nã nh­ lµ c¸i gèc t¹o nªn sù ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n. Thø nhÊt lµ: Th­êng xuyªn tiÕn hµnh c«ng t¸c n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý ch« ®éi ngò l·nh ®¹o, th«ng qua c¸c kho¸ häc ng¾n h¹n vµ trao ®æi kinh nghiÖm. Thø hai lµ: Cã chÝnh s¸ch ®·i ngé víi ®éi c¸n bé cã n¨ng lùc vµ tr×nh ®é. Víi c¸c chÝnh s¸ch c¬ b¶n cña m×nh, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· phÇn nµo t¹o ra sù ®æi kh¸c cho bé mÆt kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n ë n­íc ta trong thêi gian võa qua. §iÒu nµy, nã ®­îc thÓ hiÖn râ nhÊt th«ng qua nh÷ng kÕt qu¶ sau ®©y: II-/ Nh÷ng ¶nh h­ëng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp - n«ng th«n trong giai ®o¹n hiÖn nay. Cã thÓ nãi c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ giai ®o¹n ®Çu cña viÖt nam lµ sù gÆp gì gi÷a t×m tßi s¸ng t¹o cña quÇn chóng, c¸n bé ë c¬ së ®Þa ph­¬ng- Nh÷ng ng­êi hµng giê hµng ngµy g¾n bã víi thùc tÕ víi lîi Ých cña ng­êi lao ®éng, víi sù ®æi míi t­ duy cña c¸c cÊp l·nh ®¹o. Sù gÆp gì ®ã thÓ hiÖn sù g¾n bã cña ng­êi l·nh ®¹o víi cuéc sèng hµng ngµy cña ng­êi n«ng d©n, l¾ng nghe ý kiÕn cña quÇn chóng nh©n d©n ®ã lµ ®Æc tr­ng quan träng cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë n­íc ta. Víi nh÷ng kÕt qu¶ vµ kinh nghiÖm ®· ®¹t ®­îc trong giai ®o¹n 1981- 1985 §¶ng céng s¶n viÖt nam ®É kÞp thêi rót ra thùc tiÔn vµ kinh nghiÖm thµnh c«ng còng nh­ ch­a thµnh c«ng ®Ó ®i ®Õn quyÕt ®Þnh ®æi míi mét c¸ch toµn diÖn nÒn kinh tÕ. Trong ®ã cã ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp- n«ng th«n. 1-/ T¸c ®éng ®Õn sù t¨ng tr­ëng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ: 1.1. VÞ trÝ cña n«ng - l©m- ng­ nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Trong 3 n¨m 1996- 1998 c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ®· chÞu sù t¸c ®éng tÝch cùc cña sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n nãi chung theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸. Gi¸ trÞ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô tiÕp tôc t¨ng trong c¬ cÊu GDP tiÕp tôc t¨ng c¶ vÒ sè tuyÖt ®èi vµ sè tû träng, n«ng nghiÖp tuy vÉn t¨ng sè tuyÖt ®èi nh­ng tû träng gi¶m dÇn do tèc ®é t©ng tr­ëng cña nã t¨ng chËm h¬n so víi c«ng ngiÖp vµ dÞch vô. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c«ng ngiÖp n¨m 1996 lµ 13. 87%, n¨m 1997 lµ 13% vµ n¨m 1998 lµ 12%. Trong khi tèc ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng øng cña n«ng nghiÖp lµ 4. 4%, 4. 2%, vµ 2%. Khu vùc kinh tÕ n«ng th«n tõ n¨m 1996-1998 liªn tôc ®­îc mïa, s¶n l­îng thùc t¨ng b×nh qu©n lµ 1. 2 triÖu tÊn/ n¨m. c«ng nghiÖp n«ng th«n vµ c¸c nghµnh dÞch vô tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ më réng, nhÊt lµ c¸c vïng n«ng th«n ngo¹i « thµnh phè, thÞ xÉ, khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt nªn tèc ®é t¨ng tr­ëng cao h¬n n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp x©y dùng t¨ng tõ 6%-7%, dÞch vô t¨ng 5%. Tèc ®ä t¨ng tr­ëng cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô cao h¬n n«ng nghiÖp nã lµm cho nÒn kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h­íng tiÕn bé. C«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®· h×nh thµnh nghµnh s¶n xuÊt quan träng g¾n víi c¸c ho¹t ®éng chÕ biÕn vËn chuyÓn, b¶o qu¶n n«ng –l©m- thuû s¶n vµ söa ch÷a, b¶o d­ìng m¸y mãc thiÕt bÞ phôc vô cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Sù chuyÓn dÞch cña lao ®éng sang c¸c nghµnh kh¸c lµ kh«ng ®¸ng kÓ. Bëi v× n«ng nghiÖp ®· phÇn nµo t¹o ra sù æn ®Þnh cho ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n. MÆt kh¸c viÖc thay ®æi nghµnh nghÒ vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng nã diÔn ra mét c¸ch kh«ng dÔ dµng. Nã cÇn ph¶i cã nh÷ng tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng nhÊt ®Þnh liªn quan ®Õn vèn ®Çu t­, khoa häc c«ng nghÖ. VÒ mÆt xuÊt khÈu s¶n phÈm n«ng – l©m- ng­ nghiÖp tuy tû träng cã gi¶m nh­ng nã vÉn chiÕm h¬n 50% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. 1.2. C¬ cÊu kinh tÕ néi bé n«ng- l©m- ng­ nghiÖp. C¬ cÊu néi bé cña nghµnh nay gi¶m(1996- 1998)dÇn vÒ mÆt tû träng n«ng nghiÖp, t¨ng dÇn tû träng cña nghµnh thuû s¶n, æn ®Þnh tû träng cña nghµnh l©m nghiÖp, nh­ng tèc ®é t¨ng tr­ëng cña mçi nghµnh vÉn t¨ng dÇn víi nhÞp ®é kh¸c nhau: n«ng nghiÖp t¨ng tõ:4-4. 5%, l©m nghiÖp 1%, thuû s¶n 5- 6%. N«ng nghiÖp cã tû träng lín trong nghµnh n«ng l©m thuû s¶n nh­ng cã xu h­íng gi¶m dÇn tû träng. B×nh qu©n giai ®o¹n (1996- 2000) tû träng n«ng nghiÖp gi¶m 0. 1%/ n¨m. L©m nghiÖp võa chiÕm tû träng nhá l¹i ph¸t triÓn kh«ng æn ®Þnh, vèn rõng suy gi¶m, nhÊt lµ rõng tù nhiªn buéc nhµ n­íc ph¶i ®ãng cöa rõng. C¬ cÊu gi÷a trång trät vµ ch¨n nu«i: Nã cã sù tiÕn bé h¬n so víi thêi kú 1991- 1995. Tû träng ch¨n nu«i n¨m 1998 chØ ®¹t 21% vµ dù b¸o ®Õn n¨m 2000 còng chØ ®¹t ë møc 24%. T¸c ®éng ®Ðn c¬ cÊu vïng n«ng th«n vµ n«ng- l©m- ng­ nghiÖp trong giai ®o¹n hiÖn nay. 1.3. T×nh h×nh chung: a. Mét lµ vÒ diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn: §Êt ®ai tËp trung nhiÒu ë vïng miÒn nói, trung du ( chiÕm 31. 7% so víi diÖn tÝch cu¶ n­íc), tiÕp theo lµ vïng t©y nguyªn chiÕm 16. 9%, khuiV cò 15. 5%, duyªn h¶i miÒn trung 13. 8%, §ång b»ng s«ng cöu long 11. 9%, §«ng nam bé 7. 0%, vµ ®ång b»ng s«ng hång lµ 3, 8%. b. VÒ lao ®éng: Lao ®éng viÖt nam ph©n bè kh«ng ®Òu, lao ®éng tËp trung chñ yÕu ë hai vïng ch©u thæ: §ång b»ng s«ng cöu long (29. 1%), §ång b»ng s«ng hång (19. 1%), vµ miÒn nói trung du (18. 8%) trong tæng sè lao ®éng d©n c­ cña c¶ n­íc. c. VÒ d©n sè: D©n c­ ph©n bè kh«ng ®Òu, d©n c­ sèng chñ yÕu ë hai vïng ch©u thæ lµ ®ång b»ng s«ng cöu long (22. 2%), §ång b»ng s«ng hång lµ: (20, 1%), vµ miÒn nói trung du lµ: 4. 1% 1.4. Bè trÝ s¶n xuÊt: a. Nghµnh trång trät: Thø nhÊt vÒ c©y l­¬ng thùc chñ yÕu tËp trung ë hai ®ång b»ng ch©u thæ s«ng hång vµ ®ång b»ng s«ng cöu long. Thø hai vÒ s¶n l­îng thãc: MiÒn nam chiÕm 61. 1% (®ång b»ng s«ng cöu long chiÕm 50.5%), miÒn b¾c chiÕm30, 9% (®ång b»ng s«ng hång chiÕm18. 5%). Thø ba: C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy th× nã tËp trung chñ yÕu ë miÒn nam. Thø t­ vÒ c©y c«ng nghiÖp dµi ngµy: C©y chÌ chñ yÕu nã ®­îc trång ë miÒn b¾c ( chiÕm 75. 8% diÖn tÝch, 67. 8% s¶n l­îng ), cßn c©y cao su, cµ phª th× tËp trung chñ yÕu ë miÒn nam, tû lÖ diÖn tÝch vµ s¶n l­îng t­¬ng øng cña cµ phª lµ: 97. 9% vµ 99. 1%, cao su 96, 6% vµ 95, 8%. Thø n¨m lµ vÒ c¸c lo¹i rau qu¶: Ph¸t triÓn nhiÒu ë miÒn b¾c (diÖn tÝch 58, 7% vµ s¶n l­îng lµ 58, 9%) vµ chñ yÕu ë ®ång b»ng s«ng hång (25, 4% vµ31, 8%). Nh­ vËy sù ph¸t triÓn c¸c yÕu tè nguån lùc s¶n xuÊt trång trät ë c¸c vïng sinh th¸i ë n­íc ta phô thuéc rÊt nhiÒu vµo yÕu tè tù nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý, kÕt cÊu h¹ tÇng, tr×nh ®é d©n trÝ vµ kü n¨ng s¶n xuÊt cña lùc l­îng lao ®éng. b. Nghµnh ch¨n nu«i: VÒ s¶n xuÊt ch¨n nu«i trong c¸c ngµng còng cã sù ph©n bè kh¸c nhau: Thø nhÊt lµ: Trong c¸c nhãm gia sóc th× lîn ®­îc nu«i nhiÒu ë miÒn b¾c vµ nã chiÕm tíi 70% tæng sè ®µn lîn cña c¶ n­íc vµ tr©u chiÕm tíi 82, 9% tæng sè ®µn tr©u cña c¶ n­íc. Riªng bß th× d­îc nu«i ë miÒn nam ®«ng bé, nã chiÕm tíi 52, 6 tæng ®µn bß cña c¶ n­íc. Thø hai vÒ gia cÇm: nhãm gia cÇm th× ph©n bè chñ yÕu ë vïng ®ång b»ng s«ng hång, nã chiÕm tíi h¬n 50% tæng sè ®µn gia cÇm cña c¶ n­íc. Thø ba lµ vÒ tr×nh ®é s¶n xuÊt cña ngµnh c¸c ngµnh trong c¸c vïng sinh th¸i th× tr×nh ®é ë vïng ®ång b»ng s«ng hång vµ ®ång b»ng s«ng cöu long cao h¬n h¼n c¸c vïng kh¸c. §iÒu nµy nã ®­îc thÓ hiÖn qua tû träng c¸c ngµnh trong nÒn kinh tÕ nh­ s¶n l­îng thÞt h¬i xuÊt chuång, sè l­îng ®µn gia sóc- gia cÇm. C¬ cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ë n«ng th«n. Thùc hiÖn ®­êng nèi cña ®Èng lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Cïng víi sù thay ®æi cña c¬ cÊu kinh tÕ th× c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng cã nhiÒu sù thay ®æi rÊt c¨n b¶n ®ã lµ: VÒ kinh tÕ quèc doanh trong n«ng - l©m- ng­ nghiÖp. Trung b×nh trong giai ®o¹n 1994- 1995 kinh tÕ n«ng - l©m- ng­ nghiÖp t¹o ra ®­îc kho¶ng 2, 5% GDP, chiÕm 1, 6% lao ®éng, 3, 7% diÖn tÝch gieo trång, 0, 9% s¶n l­îng quy ra thãc. VÒ c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m, khu vùc quèc doanh chiÕm 39, 6% diÖn tÝch, vÒ s¶n l­îng l­¬ng thùc th× khu vùc quèc doanh t¹o ra 0. 9% s¶n l­îng. TÝnh ®Õn th¸ng 7/1994 quèc doanh n«ng – l©m- ng­ nghiÖp sö dông 7637 ngh×n ha ®Êt. Nh­ vËy trong qu¸ tr×nh ®æi míi, tû träng cña c¸c ngµnh kinh tÕ quèc doanh cã xu h­íng gi¶m dÇn tû träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, còng nh­ trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nãi riªng. VÒ kinh tÕ hîp t¸c vµ hîp t¸c x· trong s¶n xuÊt nghiÖp. Trong h¬n 10 n¨m ®æi míi c¶ kinh tÕ quèc doanh lÉn kinh tÕ tËp thÓ vµ trong c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp- n«ng th«n ë n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay nãi riªng, c¶ ë ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ quan. c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp vµ trong c¸c ®oµn trong s¶n xuÊt ®· x©y dùng tr­íc ®©y ®· béc lé nhiÒu sai lÇm yÕu kÐm vµ nã trë nªn kh«ng cßn phï hîp v¬Ý c¬ chÕ míi. §ã lµ sù lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, nî nÇn t¨ng lªn, x· viªn gi¶m lßng tin vµ dÇn dÉn ®Õn sù mÊt tin t­ëng, vµ tÊt yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµm ¨n thua lç, hµng lo¹t c¸c hîp t¸c x· bÞ ph¸ s¶n. Tõ t×nh h×nh ®ã nhiÒu hîp t¸c x· ®· t×m tßi cho m×nh h­ãng ®i míi. Tõ ®ã dÉn ®Õn sù ra ®êi cña hµng lo¹t c¸c hîp t¸c x· cæ phÇn, xÝ nghiÖp tË thÓ, c¸c lo¹i h×nh hîp t¸c x· tù gióp ®ì nhau v­ît qua khã kh¼n trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ë n«ng th«n, cßn c¸c hîp t¸c x· kh«ng theo kÞp tiÕn tr×nh ®æi míi th× ngµy cµng cã nguy c¬ ph¸ s¶n vµ suy gi¶m dÇn tû träng nh­ lµ: Thø nhÊt lµ vÒ sè tËp ®oµn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n¨m 1990 lµ 36352 ng­êi th× ®Õn n¨m 1994 c¬ b¶n ®· tan r· hÕt Thø hai vÒ sè hîp t¸c x· n«ng nghiÖp ®· gi¶m sót tõ 17022 hîp t¸c x· xuèng cßn ch­a ®Çy 400 hîp t¸c x·. Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo cßn cã nhiÒu hîp t¸c x· bÞ ph¸ s¶n (nÕu nh­ hä kh«ng cã nh÷ng c¶i tiÕn kÞp thêi). Tõ ®ã ®· cã 56% sè hîp t¸c x· d­îc sö dôngvµ chuyÓn theo h­íng tù do, qua ®ã n©ng sè hé hîp t¸c x· kiÓu míi lªn 18. 453 hîp t¸c x·. Nh­ vËy th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch cña §¶ng ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c hîp t¸c x· kh«ng bÞ bã hÑp l¹i nh­ tr­íc ®©y. Kh«ng chØ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh bÞ bã hÑp nh­ giíi h¹n vÒ ho¹t s¶n xuÊt kinh doanh, ®Þa giíi hµnh chÝnh, mµ c¸chîp t¸c x· cã thÓ tæ chøc c¸c ho¹t ®éng dÞch vô kinh doanh cho c¸c x· viªn. Cã thÓ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh tËp trung hoÆc võa s¶n xuÊt kinh doanh tËp trung võa tæ chøc c¸c ho¹t ®éng dÞch vô cho x· viªn theo quyÕt ®Þnh cña ®¹i héi x· viªn, kh«ng giíi h¹n theo ph¹m vi hµnh chÝnh vµ hé x· viªn vÉn lµ hé kinh tÕ tù chñ. Kinh tÕ hé gia ®×nh: Sù tån t¹i cña kinh tÕ gia ®×nh lµ mét thùc tÕ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c¸c quy luËt kh¸ch quan cña s¶n xuÊt n«ng - l©m - ng­ nghiÖp nãi chung ë c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, song ë viÖt nam vµo thêi kú qu¶n lý theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, kinh tÕ hé gia ®×nh ®· kh«ng ®­îc x¸c ®Þnh ®óng vÞ trÝ vèn cã cña nã. Kinh tÕ hé gia ®×nh chØ ®­îc coi lµ thµnh phÇn phô víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c (kinh tÕ quèc doanh vµ kinh tÕ tËp thÓ). NghÞ quyÕt 10 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ c«ng t¸c kho¸n s¶n phÈm cuèi cïng ®Õn c¸c hé vµ nhãm hé råi nghÞ quyÕt trung ­¬ng 6- kho¸ VI n¨m 1986 ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña kinh tÕ hé gia ®×nh x· viªn lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ vµ ph¸t triÓn theo kh¶ n¨ng tiÒm tµng s½n cã cña nã. §iÒu ®ã ®­îc kh¼ng ®Þnh th«ng qua: Mét lµ: Trong h¬n 10 n¨m ®æi míi sè hé n«ng d©n ®· t¨ng tõ 8431 ngh×n hé (1986) lªn 95561 ngh×n hé (1991) vµ 9575, 7 ngh×n hé vµo n¨m 1994 vµ trong c¸c n¨m võa qua tiÕp tôc cã sù t¨ng lªn, so víi n¨m 1986 t¨ng lªn 13, 6% t­¬ng øng víi gia t¨ng lao ®éng n«ng nhiÖp tõ 19718 ngh×n ng­êi lªn 23700 ngh×n ng­êi lao ®éng (t¨ng 20%) b»ng 78, 4% tæng nguån lao ®éng cña x· héi. Hai lµ: Khi kinh tÕ hé gia ®×nh ®­îc x¸c ®Þnh ®óng vÞ trÝ nã gi¶i phãng søc lao ®éng dåi dµo vèn cã cña nã, nã ®· t¹o ra ®éng lùc míi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ®ã lµ mÆt tÝch cùc trong c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Song khi tham gia vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× kinh tÕ hé gia ®×nh ph¶i ®èi diÖn trùc tiÕp víi sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng nã v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña c¸c hé kinh tÕ t­ nh©n. MÆt kh¸c s­ c¾t gi¶m c¸c kho¶n bao cÊp cña nhµ n­íc vµ sù chËm ch¹p trong chøc n¨ng ho¹t ®éng vµ tæ chøc l¹i c¸c hîp t¸c x· kiÓu cò ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨n cho kinh tÕ hé gia ®×nh vµ nã ®· béc lé râ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo trong khu vùc kinh tÕ n«ng th«n. §a sè c¸c hé n«ng d©n cã møc thu nhËp trung b×nh nã chiÕm kho¶ng 60% sè hé kinh tÕ n«ng nghiÖp ë n«ng th«n. Mét bé phËn nhá cã vèn, kü thuËt, trÝ tuÖ ®· v­¬n lªn kh¸ giái vµ giµu cã nã chiÕm kho¶ng 18%- 20%, cßn l¹i thuéc diÖn nghÌo khã. Kinh tÕ t­ nh©n: Trong qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý s¶n xuÊt võa qua, chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch hé gia ®×nh v­¬n lªn lµm giµu b»ng s¶n xuÊt n«ng - l©m- ng­ nghiÖp kÕt hîp ®· h×nh thµnh mét bé phËn s¶n xuÊt giµu nhanh chãng. Trong ®ã cã mét bé phËn kh«ng nhá kho¶ng 15%- 20% sè hé n«ng daan b­íc ®Çu ®· v­ît ra khái giíi h¹n ®ãi nghÌo ®i vµo s¶n xuÊt kinh tÕ hµng ho¸. Nh­ vËy hiÖn nay kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n ®· trë thµnh chç dùa v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ vai trß cña kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ, t­ b¶n t­ nh©n trong khu vùc nµy chiÕm vÞ trÝ chñ yÕu trong sù thµnh c«ng ®ã. Kho¶ng 80% n«ng s¶n hµng ho¸ do kinh tÕ c¸ thÓ, tiÓu chñ vµ t­ b¶n t­ nh©n s¶n xuÊt chñ yÕu ë ®ång bõng s«ng cöu long, t©y nghuyªn, ®«ng nam bé. Kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ quèc doanh chØ ®ãng vai trß dÞch vô cho kinh tÕ hé. Tuy nhiªn, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ tiÓu chñ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong giai ®o¹n hiÖn nay. NhËn thøc vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c cÊp c¸c ngµnh ë c¸c ®Þa ph­¬ng cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch­a thèng nhÊt. 2-/ T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Õn thu nhËp, viÖc lµm vµ ®êi sèng ®©n c­. Nhê ¸p dông chÝnh s¸ch kinh tÕ mét c¸ch hîp lý lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn ngµy mét cao, ®Æc biÖt lµ s¶n l­îng l­¬ng thùc t¨ng ®Òu vµ m¹nh tõ 17. 5 triÖu tÊn cña ®Çu n¨m 1987 ®· t¨ng b×nh qu©n mçi n¨m lªn 1 triÖu tÊn. §­a n­íc ta v­ît qua ranh giíi gi÷a ®ã vµ nghÌo, nÕu nh­ ranh giíi gi÷a ®ãi vµ nghÌo cña thÕ giíi lµ 300 kg l­¬ng thù/n¨m cho mét ng­êi th× ®Õn n¨m 1995 chóng ta ®· ®¹t 360 kg l­¬ng thùc/n¨m cho mét ng­êi (víi møc s¶n l­îng 27. 4 triÖu tÊn, vµ ®Õn n¨m 1998 ®¹t 31. 8 triÖu tÊn, t¨ng 1. 2 triÖu tÊn tøc lµ t¨ng 4% so víi n¨m 1997). Cïng víi sù t¨ng lªn cña l­¬ng thùc, thùc phÈm vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c th× c¸c ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng vµ phóc lîi x· héi ë n«ng th«n còng t¨ng lªn ®¸ng kÓ. §· cã 5381 x· trªn tæng sè 8930 x· cã ®iÓm chiÕm 60. 2% vµ trªn 50% sè hé n«ng d©n c¶ n­íc ®­îc dïng ®iÖn, trªn 80% sè x· cã ®­êng giao th«ng ®Õn trung t©m, 91% sè x· cã tr¹m x¸, 98% sè x· cã tr­êng cÊp 1 vµ 76% sè x· cã tr­êng cÊp 2, 37% sè x· cã tr¹m truyÒn thanh vµ 57% sè hé n«ng d©n cã nhµ b¸n kiªn cè. Tuy nhiªn, ®ã míi chØ lµ sù t¸c ®éng s¬ qua qua c¸c con sè vµ sù kiÖn ®· ®­îc thèng kª. Nã cßn cã ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng x· héi n«ng th«n, ®ã lµ: 2.1. T¸c ®éng ®Õn lao ®éng vµ viÖc lµm: HiÖn nay n­íc ta cã tíi 79. 1% sè ®©n cña c¶ n­íc sèng ë vïng n«ng th«n vµ h¬n 70% d©n c­ sèng b»ng nghÒ n«ng nghiÖp. Trong sè d©n c­ sèng ë n«ng th«n (57. 325. 000 ng­êi th× trong ®ã cã 45. 467. 000 ng­êi thuéc nh©n khÈu n«ng nghiÖp, chiÕm 79. 3% d©n c­ n«ng th«n víi tæng sè gÇn 10 triÖu hé). Tû lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp lµ 71. 6% n¨m 1990 ®É t¨ng lªn 72. 4% vµo n¨m 1993 ®­a tæng sè lao ®éng n«ng nghiÖp lªn 23. 6 triÖu ng­êi. Tû lÖ lao ®éng n«ng nghiÖp thÊt nghiÖp hÇu nh­ kh«ng gi¶m ®i, lao ®éng phi n«ng nghiÖp vÉn chiÕn tû lÖ rÊt thÊp lµ 8. 3%. Nh­ vËy xu h­íng chung cho thÊy n«ng d©n ch­a cã thÖm c¬ héi t×m c«ng ¨n viÖc lµm phi n«ng nghiÖp t¹i chç vµ vÉn lÊy s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ chç dùa chÝnh vµ t×nh tr¹ng nµy ®· h¹n chÕ møc t¨ng thu nhËp cña hé n«ng d©n v× ruéng ®Êt kh«ng ®ñ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña c¸c hé n«ng d©n. VÒ viÖc sö dông lao ®éng cña c¸c hé gia ®×nh n«ng th«n trong c¸c vïng còng rÊt thÊp, ruéng ®Êt chØ thu hót ®­îc 45% thêi gian lao ®éng, c¸c hît ®éng s¶n xuÊt kh¸c thu hót 30% thêi gian lao ®éng, cßn l¹i 25% thêi gian lµ kh«ng cã viÖc lµm. V× vËy viÖc di chuyÓn lao ®éng n«ng d©n tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ vµ c¸c khu c«ng nghiÖp trë nªn phæ biÕn, nhÊt lµ ®èi víi c¸c hé nghÌo ë n«ng th«n. C¸c nguyªn nh©n chñ yÕu thóc ®Èy qu¸ tr×nh di chuyÓn nµy lµ: Do thiÕu viÖc lµm, thu nhËp ë n«ng th«n qu¸ thÊp (ChiÕm 40%) kh«ng ®¶m b¶o cho cuéc sèng cña gia ®×nh. V× vËy, ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c gi¸o dôc vµ gióp ®ì c¸c hé nghÌo t×m thªm viÖc lµm t¹i chç ®Ó cho hä cã thÓ c¶i thiÖn ®­îc cuéc sèng cña m×nh. 2.2. T¸c ®éng cña ®Çu t­ vµ tÝn dông cho n«ng th«n. Thø nhÊt lµ: Cã h¬n 28% sè hé n«ng d©n ®i vay m­în v× môc ®Ých s¶n xuÊt hoÆc v× ®êi sèng. Trong sè c¸c hé giµu th× chØ cã 26% ®i vay m­în. Ng­îc l¹i, c¸c hé nghÌo cã tíi 37% sè hé ®i vay m­în. Møc vay cña c¸c hé nghÌo b×nh qu©n lµ 142ngh×n/hé cao h¬n møc vay cña c¸c nhãm hé kh¸c. Trong c¸c hé nghÌo vay nî th× 83% vay cña t­ nh©n, 17% vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông (trong khi ®ã tû lÖ nµy ë c¸c hé giµu cã lµ 30%, hé trung b×nh lµ 60%). Vµ t×nh tr¹ng nµy trong mét vµi n¨m trë l¹i ®©y kh«ng cã nhiÒu sù biÕn ®éng. Thø hai lµ nhu cÇu vay vèn cña c¸c hé n«ng d©n lµ kh¸ lín, gÇn 55% sè hé n«ng d©n cã nhu cÇu vay vèn tøc lµ vµo kho¶ng 5 triÖu hé. §Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn cho n«ng d©n ChÝnh phñ ®· chi gÇn 700 tû ®ång (1994) b»ng 46, 6% tæng vèn x©y dùng c¬ b¶n dµnh cho ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n n¨m 1994, n¨m 1998 lµ 800 tû ®ång vµ dù kiÕn ®Õn n¨m 2000 lµ 1100 tû ®ång tõ ngh©n s¸ch nhµ n­íc cho duy tu söa ch÷a th­êng xuyªn cho c¸c c«ng tr×nh nh­ giao th«ng, thuû lîi, tr­êng häc, bÖnh x¸ vµ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc lµ: Trång míi ®­îc gÇn 50. 000 ha rõng vµ 28. 000 ha c©y ¨n qu¶ c©y c«ng nghiÖp. Ph¸t triÓn thªm ®­îc 25 ngh×n con gia sóc ë c¸c tØnh miÒn nói, ®Æc biÖt lµ ®· lµm nhµ ®Þnh c­ ®­îc cho 136 ngh×n hé n«ng d©n nghÌo ë miÒn nói, lµm 289 giÕng n­íc s¹ch khai hoang thªm gÇn 1720 ha diÖn tÝch ®Êt canh t¸c, lµm míi 360 km ®­êng miÒn nói. Thø ba lµ: LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i viÖt nam n¨m 1987 ®· thu ®­îc mét l­îng vèn ®¸ng kÓ tõ c¸c c«ng ty, tæ chøc ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo viÖt nam nãi chung vµ n«ng th«n viÖt nam nãi riªng, gãp phÇn vµo ph¸t triÓn t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶m nghÌo khã cho d©n nghÌo ë vïng n«ng th«n, cô thÓ lµ: n¨m 1998 cã 10 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo viÖt nam víi tæng sè vèn ®Çu t­ kho¶ng 66 triÖu ®« la Mü, n©ng tæng sè d­ ¸n ®Çu t­ vµo lÜnh vùc nµy lµ 300 dù ¸n víi tæng sè vèn ®Çu t­ lµ h¬n 3. 4 tû ®« ®a, ®ång thêi thu hót thªm hµng tr¨m triÖu ®« lµ tõ c¸c nguån vèn ODA. Thø t­ lµ: Nhµ n­íc më réng thÞ tr­êng n«ng th«n vµ nhê chÝnh s¸ch nµy nhiÒu hé n«ng d©n trong ®ã cã c¸c hé nghÌo cã ®iÒu kiÖn vÒ vèn ®Ó n©ng cao thu nhËp æn ®Þnh cuéc sèng kinh tÕ gia ®×nh. 2.3. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn c¸c dÞch vô x· héi cña ng­êi nghÌo: KÓ t­ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch kinh tÕ cho ®Õn nay, c¸c kho¶n bao cÊp ®Çu t­ dÞch vô x· héi dÇn ®Çn bÞ c¾t gi¶m, chuyÓn t­ nhµ n­íc ®Çu t­ toµn bé c¸c c«ng tr×nh kinh tÕ x· héi, sang c¬ chÕ nhµ n­íc vµ nh©n d©n cïng ®ãng gãp. ViÖc trî cÊp qua gÝa c¶ c¸c lo¹i thuèc ch÷a bÖnh, s¸ch gi¸o khoa c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ nghÖ thuËt, ®­îc thay thÕ b»ng c¬ chÕ tù h¹ch to¸n kinh doanh. Gi¸ c¶ dÇn ®­îc tù do ho¸, tù ®iÒu chØnh theo quy luËt cung cÇu. Tõ 1990- 1993 møc chi th­êng xuyªn cho gi¸o dôc ®· taawng tõ 693 tû ®ång lªn 2130 tû, vµ chi cho y tÕ gi¸o dôc tõ 386 tû lªn1617 tû. MÆc dï chi th­êng xuyªn t¨ng nh­ng ë c¸c vïng n«ng th«n, vïng s©u, vïng xa HiÖn nay vÉn cßn thiÕu gi¸o viªn trÇm träng (kho¶ng 60000 gi¸o viªn phæ th«ng), gÇn 40% sè líp cßn ë trong t×nh tr¹ng häc t¹m, cã tõ 14%-16% sè häc sinh tiÓu häc bÞ thÊt häc kh«ng ®­îc tíi tr­êng. VÒ dÞch vô y tÕ: sè x· cã tr¹m x¸ lµ 91. 6%, nh­ng tû lÖ sè ng­êi ®Õn ®iÒu trÞ ë tr¹m y tÕ gi¶m ®i gÇn 50%. 2.4. VÒ thu nhËp vµ ®êi sèng d©n c­: VÒ thu nhËp: N¨m 1990 møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña n«ng d©n lµ32248 ®ång/ th¸ng, b»ng 68% møc thu nhËp cña ng­êi d©n ë thµnh thÞ. N¨m 1993 møc thu nhËp b×nh qu©n ë n«ng th«n lµ 94444 ®ång/th¸ng, b»ng 79% møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi cña c¶ n­íc vµ b»ng 39% møc thu nhËp cña thµnh thÞ, vµ cã h¬n 45% sè hé cã møc thu nhËp thÊp h¬n cña x· héi, tû lÖ nµy ë thµnh thÞ chØ cã 28%. §Õn n¨m 1995 th× thu nhËp cña d©n c­ n«ng th«n lµ: 1234000 ®ång/ng­êi/ n¨m, cßn ë ®« thÞ lµ 2788000®/ng­êi/ n¨m. XÐt vÒ mÆt c¬ cÊu thu nhËp: C¸c hé gia ®×nh tiÕn hµnh ®éc canh c©y lóa th­êng cã møc thu nh¹p thÊp vµ th­êng kh«ng æn ®Þnh so víi c¸c hé n«ng d©n. kÕt hîp s¶n xuÊt gi÷a c¸c ngµnh nghÒ s¶n xuÊt víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, thñ c«ng, dÞch vô…Thu nhËp cña c¸c hé thuÇn n«ng chØ ®¹t 19600d/ ng­êi/ th¸ng b»ng 90% møc thu nhËp b×nh qu©n ë n«ng th«n, b»ng 78% thu nhËp cña c¸c hé n«ng d©n kiªm ngµnh nghÒ, vµ b»ng 58% sè hé thuÇn n«ng thuéc nhãm hé chuyªn ngµnh nghÒ. ChØ cã hé thuÇn n«ng thuéc nhãm ng­êi giµu. 60% sè hé thuÇn n«ng cã møc thu nhËp d­íi møc trung b×nh, hä kiªm ngµnh nghÒ cã 45%, vµ sè hé chuyªn ngµnh nghÒ cã 25%. VÒ tµi s¶n cña c¸c hé n«ng d©n: Thø nhÊt: vÒ c«ng cô lao ®éng th× sè hé giµu cã cã nhiÒu c«ng cô c¬ khÝ h¬n c¸c hé nghÌo, vµ ng­îc l¹i c¸c hé giµu cã l¹i cã c¸c c«ng cô th« s¬ Ýt h¬n c¸c hé nghÌo. Thø hai: C¸c hé nghÌo cã Ýt h¬n rÊt nhiÒu lÇn t­ liÖu tiªu dïng so víi c¸c hé giµu cã. Thø ba: vÒ ®Þa vÞ x· héi vµ ngµnh nghÒ: Trong c¸c hé gia ®×nh x· viªn lµ c¸n bé th× chØ cã 11. 6% thuéc nhãm hé giµu, 31% thuéc nhãm hé trung b×nh, cßn l¹i h¬n44% thuéc nhãm hé cã møc thu nhËp d­íi møc trung b×nh. Theo tiªu thøc chñng téc th× tû giµu cã cña c¸c hé gia ®×nh d©n téc ng­êi kinh lµ cao nhÊt( 17. 4%), sau ®ã lµ c¸c hé d©n téc ng­êi tµy (10. 6%). C¸c d©n téc cã tû lÖ ng­êi nghÌo cao nh­ lµ d©n téc dao(37%), M«ng (32%). Thø t­: Møc ®é h­ëng thô x· héi : §èi víi c¸c hé nghÌo tû lÖ ng­êi nghÌo bá häc chiÕm 46% vµ tû lÖ ng­êi èm kh«ng cã tiÒn thuèc men lµ: 60% sè hé §èi víi hé giµu: tû lÖ ng­êi nghe ®µi th­êng xuyªn lµ(90%) sè hé, ®äc s¸ch b¸o lµ 75% sè hé, xem v« tuyÕn lµ 60%. Nh­ v©þ c«ng cuéc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ tronh nh÷ng n¨m qua ë n­íc ta ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu quan träng. Tuy nhiªn, nã còng cßn cã nhiÒu h¹n chÕ ®Æc biÖt trong c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n. V× vÇy trong thêi gian nµy §¶ng vµ nhµ n­íc ta cÇn t©pj trung mäi nguån lùc vèn cã c¶ m×nh ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n. PhÇn iii C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n n­íc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay I-/ Nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n viÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. 1-/ ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt: MÆc dï trong thêi gian thêi qua chÝnh phñ ®· cã nhiÒu chÝnh s¸ch ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®æi míi cña ®Êt n­íc, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch ruéng ®Êt. MÆc dï ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu, xong nã còng cßn tån t¹ nhiÒu h¹n chÕ: 1.1. Nh÷ng h¹n chÕ cßn tån taÞ trong chÝnh s¸ch ruéng ®Êt. Thø nhÊt: Nã t¹o ra sù nh­îng ®Êt ®ai cã chiÒu h­íng gia t¨ng vµ ®· cã mét sè hé n«ng d©n cã chiÒu h­íng sö dông ®Êt n«ng nghiÖp vµo môc ®Ých kh¸c, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mét sè hé n«ng d©n thiÕu ruéng ®Êt. Thø hai lµ: Nã ch­a t¹o ra sù æn ®Þnh cho ng­êi n«ng d©n trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Thø ba lµ: ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ruéng ®Êt víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c diÔn ra mét c¸ch kh«ng ®ång bé. Thø t­ lµ: ViÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u ®Êt n«ng nghiÖp diÔn ra mét c¸ch chËm ch¹p. Thø n¨m lµ: Sau khi thùc hiÖn viÖc giao ®Êt cho hé n«ng d©n xong, th× c¸c c¬ quan qu¶n lý kh«ng cã biÖn ph¸p tæ chøc ruéng ®Êt. 1.2. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trong chÝnh s¸ch ruéng ®Êt. Do thiÕu nguån kinh phÝ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ruéng ®Êt: Tøc lµ kh«ng cã kinh phÝ ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ c¸c thöa ruéng cña tõng hé, do ®ã nã lµm cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch giao ruéng ®Êt cho hé n«ng d©n bÞ chËm chÔ, còng nh­ viÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt n«ng nghiÖp còng bÞ chËm. Do tr×nh ®é hiÓu biÕt cña c¸c hé cßn thÊp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hä sö dông ®Êt mét c¸ch bõa b·i. Do phong tôc tËp qu¸n cña c¸c vïng lµ kh¸c nhau, do ®ã khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau th× nã còng cã t¸c dông kh¸c nhau. 2-/ VÒ chÝnh s¸ch x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ t¹o vèn cho kinh tÕ n«ng th«n. 2.1. VÒ mÆt cßn h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch t¹o vèn vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Trong thêi gian qua mÆc dï nhµ n­íc ®É cã xu h­íng t¨ng dÇn tû träng vèn ®Çu t­ cho khu vùc n«ng th«n nh­ng nã vÉn ch­a ®ñ ®¸p øng cho nhu cÇu vÒ vèn cña khu vùc nµy, lµm cho c¬ së h¹ tÇng cßn thÊp kÐm, . Thø hai lµ: vÒ vèn s¶n xuÊt th× còng thiÕu mét c¸ch nghiªm träng, ®Æc biÖt lµ vèn trung h¹n vµ dµi h¹n. Thø ba lµ: VÒ tæ chøc c¸c nguån vµ kªnh tÝn dông tr«ng n«ng th«n cßn ch­a ®­îc hîp lý. Thø t­ lµ: ViÖc sö dông nguån vèn cña ng­êi d©n cßn ch­a hîp lý. 2.2. Nh÷ng nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i ®ã lµ: Còng nh­ chÝnh s¸ch ruéng ®Êt th× do tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp dÉn ®Õn viÖc sö dông nguån vèn vay mét c¸ch ch­a hîp lý, hä sö dông khång ®óng môc ®Ých. HÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña chóng ta ch­a nghiªm, v× vËy viÖc tæ chøc huy ®éng nguån vèn cho s¶n xuÊt còng nh­ cho nh©n d©n vay vèn s¶n xuÊt cßn gÆp nhiÒu h¹n chÕ. 3-/ VÒ chÝnh s¸ch tæ chøc vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng cho kinh tÕ n«ng th«n. 3.1. Nh÷ng h¹n chÕ cßn tån t¹i trong chÝnh s¸ch vÒ thÞ tr­êng cña kinh tÕ n«ng nghiÖp- nång th«n: Mét lµ: ThÞ tr­êng tiªu thô n«ng s¶n cho n«ng d©n cßn mang nÆng yÕu tè tù ph¸t, biÕn ®éng bÊt th­êng. Hai lµ: chóng ta ch­a h×nh thµnh ®­îc c¸c h­íng cô thÓ cho kinh tÕ ®èi ngo¹i ph¸t triÓn. Ba lµ: VÒ thÞ tr­êng lao ®éng vµ viÖc lµm ë n«ng th«n Nhµ n­íc ta ch­a cã kÕ ho¹ch cô thÓ ®Ó gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho c¸c lao ®éng trong tõng thêi kú cô thÓ. 3.2. Nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña kinh tÕ n«ng nghiÖp- n«ng th«n. Do c¸c nguån hang n«ng s¶n trong n­íc kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi hµng n«ng s¶n cña c¸c n­