Các giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế hộ nông dân nghèo ở đắc lắc

lêi nãi ®Çu §èi víi nh÷ng n­íc chËm ph¸t triÓn, sù ®ãi nghÌo cña d©n c­ nãi chung vµ n«ng th«n nãi riªng ®ang lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò nan gi¶i, phøc t¹p cã liªn quan ®Õn nhiÒu mÆt kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, ®©y lµ vÊn ®Ò bøc thiÕt kh«ng chØ ë tõng quèc gia mµ cßn mang tÝnh chÊt quèc tÕ trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y. Bªn c¹nh nh÷ng biÖn ph¸p ®¹t môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nhiÒu quèc gia vµ nhiÒu tæ chøc quèc tÕ ®· tæ chøc, nghiªn cøu vµ cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ nh»m gi¶m t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo. ë n­íc ta, mÆc dï tr­íc ®©y vµ nhÊt lµ tõ khi ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ ®Õn nay §¶ng vµ Nhµ n­íc ta lu«n lu«n quan t©m ®Õn t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo th«ng qua nhiÒu chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo nh­ hç trî viÖc lµm t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn vÞ trÝ x· héi cho ng­êi nghÌo nh­ng hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc kh«ng cao, cßn nhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ chÝnh trÞ x· héi ®Æt ra cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. H¬n n÷a ViÖt Nam hiÖn nay vÉn lµ mét trong nh÷ng n­íc nghÌo, trong ®ã cã tØnh §¾c L¾k. XuÊt ph¸t tõ ý nghÜa vµ yªu cÇu ®ã em chän ®Ò tµi: “C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ hé n«ng d©n nghÌo ë §¾c L¾c” lµm ®Ò tµi nghiªn cøu cña chuyªn ®Ò thùc tËp tèt nghiÖp. Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi: Dùa trªn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ ph­¬ng ph¸p luËn ®Ó xem xÐt ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò nghÌo ®ãi cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo ë n«ng th«n, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng nghÌo ®ãi ë vïng n«ng th«n §¾c L¾c vµ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo tØnh §¾c L¾c. §èi t­îng ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi: Nghiªn cøu t×nh h×nh s¶n xuÊt, thu nhËp vµ ®êi sèng cña nhãm hé n«ng d©n nghÌo th«ng qua viÖc kiÓm tra kh¶o s¸t c¸c m« h×nh kinh tÕ hé n«ng d©n trong c¬ chÕ qu¶n lý míi. VÒ kÕt cÊu: Ngoµi môc lêi nãi ®Çu, kÕt luËn, kiÕn nghÞ vµ môc tµi liÖu tham kh¶o, chuyªn ®Ò gåm ba ch­¬ng: Ch­¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ nghÌo ®ãi vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña c¸n bé n«ng d©n nghÌo ë §¾c L¾c. Ch­¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p kinh tÕ chñ yÕu nh»m tiÕp tôc ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo §¾c L¾c. Ch­¬ng I Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ nghÌo ®ãi vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nghÌo ®ãi I-/ Quan niÖm vÒ nghÌo ®ãi. 1-/ Quan niÖm vµ tiªu chuÈn ph©n ®Þnh nghÌo ®ãi. a. Nh÷ng quan niÖm vÒ nghÌo ®ãi. Trong mçi chÕ ®é x· héi cô thÓ n­íc ngoµi lu«n lu«n t×m mäi c¸ch thóc ®Èy s¶n xuÊt n©ng cao ®êi sèng cña d©n nh­ng møc sèng cña mçi thµnh viªn trong x· héi vÉn kh¸c nhau bëi møc sèng cña mçi ng­êi lÖ thuéc vµo thu nhËp cña hä mµ møc thu nhËp cña mçi thµnh viªn trong x· héi l¹i lÖ thuéc vµo kh¶ n¨ng, nghÒ nghiÖp, vèn, tr×nh ®é kü thuËt, vµ ®Þa vÞ cña hä trong x· héi, nh÷ng ng­êi lµm viÖc trong nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô th­êng cã møc thu nhËp cao h¬n nh÷ng ng­êi lµm viÖc trong ngµnh n«ng nghiÖp. Do vËy ë bÊt cø chÕ ®é x· héi nµo, n­íc nµo vÉn lu«n cã mét nhãm ng­êi giµu vµ tån t¹i nhiÒu hoÆc Ýt sè ng­êi nghÌo. Trªn c¬ së nhÊt trÝ víi quan ®iÓm xem xÐt nghÌo ®ãi cña tæ chøc Liªn hiÖp quèc, ng©n hµng Ch©u ¸ d· ®¸nh gi¸ vÒ thùc tr¹ng nghÌo ®ãi vµ cho r»ng nh÷ng ng­êi nghÌo ®ãi lµ nh÷ng ng­êi cã Ýt tµi s¶n nhµ cöa lµ tóp lÒu lôp xôp ë t¹m ®å dïng trong gia ®×nh kh«ng ®Çy ®ñ lµ nh÷ng lo¹i tµi s¶n kh«ng cã gi¸ trÞ cao hä rÊt Ýt ruéng ®Êt hoÆc lµ kh«ng, vÒ ®Þa vÞ x· héi hä lµ nh÷ng ng­êi thÊp kÐm vÒ mäi mÆt. Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ ®· ®­a ra kh¸i niÖm nghÌo ®ãi. - NghÌo t­¬ng ®èi. - NghÌo tuyÖt ®èi. TiÕn sü MG.Quiria Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ cho r»ng nghÌo t­¬ng ®èi lµ t×nh tr¹ng thu nhËp kh«ng cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nhu cÇu tèi thiÓu chØ ®Ó duy tr× cuéc sèng c¬ thÓ con ng­êi. NghÌo tuyÖt ®èi lµ t×nh tr¹ng thu nhËp thÊp kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¹t tíi møc sèng tèi thiÓu t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã. Kh¸i niÖm nghÌo tuyÖt ®èi cã xu h­íng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ng­êi ®ang bÞ thiÕu ¨n theo nghÜa ®en kh¸i niÖm nghÌo t­¬ng ®èi ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ng­êi nghÌo nhÊt vÒ ph©n phèi thu nhËp ë mét n­íc nµo ®ã. - §Ó tr¸nh sù bÊt ®ång ý kiÕn vÒ kh¸i niÖm nghÌo t­¬ng ®èi vµ nghÌo tuyÖt ®èi gi÷a c¸c n­íc nãi chung, ng­êi nghÌo vµ ng­êi kh«ng nghÌo ®­îc x¸c ®Þnh trang ph¹m vi cña mçi n­íc qua viÖc ®­a ra kh¸i niÖm møc sèng tèi thiÓu. - §Ó ®­a ra mét kh¸i niÖm nghÌo ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn kh¸cnhau cña møc sèng vµ thõa nhËn møc tèi thiÓu cña c¸c thµnh phÇn cÊu thµnh møc sèng tèi thiÓu. ë In®«nªxia quan niÖm cho r»ng nh÷ng ng­êi nghÌo cã thu nhËp d­íi 1/3 møc sèng b×nh qu©n cña x· héi th× ®­îc coi lµ nghÌo vµ cã qui ®Þnh cô thÓ nh÷ng ai cã møc thu nhËp qui ra g¹o b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 225 kg/n¨m ®­îc coi lµ nghÌo. ë Malayxia nh÷ng ng­êi ®­îc coi lµ nghÌo lµ nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp h¬n 300 USD/n¨m. ë ViÖt Nam cã nhiÒu quan niÖm ®¸nh gi¸ ®ãi nghÌo kh¸c nhau ®Ó thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña §¶ng vµ Nhµ n­íc Bé Lao ®éng th­¬ng binh x· héi ®· tæ chøc héi th¶o toµn quèc ®Ó th¶o luËn vµ thèng nhÊt mét sè quan niÖm vÒ nghÌo ®ãi ë n­íc ta, ®ång thêi ®­a ra nh÷ng chØ tiªu chuÈn mùc ®Ó ®¸nh gi¸ nghÌo ®ãi. Dùa trªn kh¸i niÖm do c¸c tæ chøc quèc tÕ ®­a ra c¨n cø vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña ®Êt n­íc, trung t©m nghiªn cøu d©n sè vµ lao ®éng Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi ®· ®­a ra ®Þnh nghÜa ®Ó nhËn d¹ng nghÌo ®ãi ë n­íc ta nh­ sau: - NghÌo cã hai lo¹i nghÌo: nghÌo tuyÖt ®èi vµ nghÌo t­¬ng ®èi. + NghÌo tuyÖt ®èi lµ t×nh tr¹ng cña mét bé phËn d©n c­ cã thu nhËp thÊp kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu tèi thiÓu chØ ®Ó duy tr× cuéc sèng. + NghÌo t­¬ng ®èi lµ t×nh tr¹ng cña mét bé phËn d©n cø cã møc thu nhËp thÊp kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu sinh ho¹t x· héi ë mét thêi ®iÓm nµo ®ã. b. Tiªu chuÈn x¸c ®Þnh ranh giíi nghÌo ®ãi. Lµ møc chi phÝ cÇn thiÕt ®¶m b¶o nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n tèi thiÓu cña c¸c thµnh phÇn cÊu thµnh møc sèng tèi thiÓu. - Trong c¸c nhu cÇu c¬ b¶n, søc ¨n lµ quan träng nhÊt kh«ng cã ¨n hoÆc kh«ng ®­îc ¨n ®Çy ®ñ sÏ dÉn ®Õn suy dinh d­ìng, bÖnh tËt, n¹n ®ãi vµ chÕt sím, c¸ch ®©y gÇn ba thËp kû ng­êi ta ®· ®­a ra møc nhu cÇu n¨ng l­îng cho ng­êi tr­ëng thµnh (Kcalo/ng­êi/ngµy) cho c¸c vïng lín: - C¸c n­íc c«ng nghiÖp: Ch©u ¢u 2.570 (Kcalo/ng­êi/ngµy), B¾c Mü (2.640/ng­êi/ngµy). - C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn: ViÔn §«ng: 2.290 (Kcalo/ng­êi/ngµy), CËn §«ng (2.400/ng­êi/ngµy), Ch©u Phi 2.340, Ch©u ¸: 2.112 (ng­êi/ngµy). ë ViÖt Nam møc qui ®Þnh cña viÖc dinh d­ìng vÒ nhu cÇu n¨ng l­îng khÈu phÇn b×nh qu©n cho ng­êi tr­ëng thµnh (BQNTT) nh­ sau: Møc dinh d­ìng  Møc n¨ng l­îng b×nh qu©n ng­êi tr­ëng thµnh   §ãi  <1.500 Kcalo/ngµy   Thøc ¨n  1.500 - d­íi 1.800 Kcalo/ngµy   §e do¹  1.800 - d­íi 2.000 Kcalo/ngµy   T¹m d­  2.100-d­íi 2.400 Kcalo/ngµy   D­ ¨n  2.400 - d­íi 2.700 Kcalo/ngµy   Cao  > 2.700 Kcalo/ngµy   §èi víi nh÷ng ng­êi nghÌo c¸i quan träng nhÊt cña hä lµ b÷a ¨n, cµng ë møc thu nhËp thÊp th× tû lÖ chi cho ¨n trong c¬ cÊu chi cho tiªu dïng cµng lín tuy nhiªn ®Ó ®¶m b¶o ®­îc nhu cÇu tèi thiÓu cho sù ph¸t triÓn cña con ng­êi ta cÇn ph¶i chi cho nhu cÇu ¨n mÆc, ch÷a bÖnh, giao tiÕp. Ngoµi møc chi tiªu, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi, t×nh tr¹ng nghÌo khæ c¸c d©n c­ cßn ®­îc thÓ hiÖn qua t×nh tr¹ng nhµ ë, ®å dïng sinh ho¹t, ph­¬ng tiÖn vµ ®èi t­îng s¶n xuÊt, tr×nh ®é v¨n ho¸ gi¸o dôc, t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ vÞ trÝ chÝnh trÞ, x· héi cña con ng­êi. Tõ ngµy 1/4/1993 Nhµ n­íc ®­a ra møc l­¬ng tèi thiÓu cho ng­êi lao ®éng ®¶m b¶o nu«i sèng m×nh cïng víi mét ng­êi ¨n theo ë møc tèi thiÓu lµ 120.000 ®ång/th¸ng tøc lµ møc b×nh qu©n lµ 60.000®/ng­êi/th¸ng t­¬ng ®­¬ng víi 30kg g¹o (gi¸ n¨m 1993 lµ 2.000®/kg). Theo tÝnh to¸n cña mét sè nhµ khoa häc víi ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam ®Ó b¶o ®¶m ®ñ dinh d­ìng th× tiªu chuÈn cho ng­êi Ch©u ¸, møc chi cho ¨n b×nh qu©n ®Çu ng­êi ph¶i lµ 20 kg g¹o/th¸ng (13 kg cho l­¬ng thùc, 7 kg cho thùc phÈm) vµ møc chi cho ¨n th­êng xuyªn chiÕm 2/3 tæng sè chi tiªu. VËy chi cho nhu cÇu c¬ b¶n cña ng­êi ViÖt Nam ph¶i lµ 30 kg g¹o/ng­êi/th¸ng, c¸c nhµ khoa häc ®ã cho r»ng ®©y lµ ranh giíi cho sù nghÌo khæ ë ViÖt Nam. Tr­íc m¾t Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi cïng Tæng côc thèng kª ®· ®­a ra møc ranh giíi nghÌo ®ãi phôc vô cho phong trµo “xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo” ®ang diÔn ra ë c¸c ®Þa ph­¬ng nh­ sau: - NghÌo t­¬ng ®èi cã møc thu nhËp d­íi møc ranh giíi nghÌo khæ <25kg g¹o ë thµnh thÞ; 20 kg g¹o ë n«ng th«n, ®ång b»ng vµ trung du, <15 kg g¹o ë miÒn nói vµ h¶i ®¶o. - NghÌo tuyÖt ®èi: cã møc thu nhËp chØ b¶o ®¶m d­íi møc sèng tèi thiÓu tõ (12-15kg g¹o/ng­êi/th¸ng). Víi møc nµy chØ b¶o ®¶m no bông, dinh d­ìng míi ®¹t 1.530 Kcalo/ngµy/ng­êi. - DiÖn thiÕu ®ãi: cã møc thu nhËp d­íi møc 12kg g¹o/ng­êi/th¸ng. - §ãi gay g¾t: cã thu nhËp d­íi møc 8kg/ng­êi/th¸ng. - NghÌo khæ cÇn ®­îc xem xÐt ë nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau tuú thuéc vµo nh÷ng giai ®o¹n cô thÓ. 2-/ TÝnh chÊt t­¬ng ®èi cña c¸c quan niÖm nghÌo ®ãi. - Møc ®é giµu nghÌo tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt ë tõng n­íc vµ mçi chÕ ®é x· héi, cã nh÷ng ng­êi ®­îc coi lµ nghÌo khæ, ë chÕ ®é chñ nghÜa t­ b¶n nh­ng møc sèng, sinh ho¹t x· héi l¹i cao h¬n chÕ ®é n« lÖ vµ chÕ ®é phong kiÕn bëi v× søc s¶n xuÊt ë chñ nghÜa t­ b¶n ph¸t triÓn cao h¬n so víi chÕ ®é n« lÖ vµ phong kiÕn. Nh÷ng ng­êi ®­îc coi lµ nghÌo khæ ë nh÷ng n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn l¹i cã møc sèng vµ sinh ho¹t x· héi cao h¬n nh÷ng ng­êi ®­îc gäi lµ giÇu cã ë c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn, nÕu ®em so s¸nh møc thu nhËp cña hä víi ng­êi d©n cña c¸c n­íc Ch©u Phi vµ vïng §«ng Nam ¸, ng­êi ®­îc coi lµ giÇu còng kh«ng thÓ cã møc thu nhËp ®ã ®­îc, ngay trong mét quèc gia, nh÷ng ng­êi nghÌo khæ ë thµnh thÞ còng cã ®êi sèng sinh ho¹t x· héi b»ng hoÆc cao h¬n nh÷ng ng­êi trung b×nh hoÆc giÇu cã ë vïng n«ng th«n, vïng d©n téc Ýt ng­êi. Lµ mét ph¹m trï kinh tÕ x· héi nªn kh¸i niÖm vÒ sù giÇu nghÌo còng mang ®Æc tÝnh kh«ng gian vµ thêi gian, khi xem xÐt sù giÇu nghÌo còng ph¶i ®Æt nã vµo mét thêi gian vµ mét kh«ng gian nhÊt ®Þnh. ë c¸c vïng kh¸c nhau, c¸c quèc gia kh¸c nhau th×møc ph©n chia ranh giíi nghÌo khæ vµ tØ lÖ ng­êi nghÌo trªn tæng d©n sè còng nh­ sè l­îng ng­êi nghÌo hoµn toµn kh¸c nhau. B¶ng 1: Møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi gi÷a c¸c nhãm hé n«ng d©n ë ViÖt Nam Lo¹i nhãm hé  N¨m 1990  N¨m 1991  N¨m 1992    Møc TNBQ kg g¹o/th¸ng/ng­êi  TØ lÖ %  Møc TNBQ kg g¹o/th¸ng/ng­êi  TØ lÖ %  Møc TNBQ kg g¹o/th¸ng/ng­êi  TØ lÖ %   GiÇu  75,44  8,06  84,5  9,7  89,7  15,0   Kh¸  -  10,34  -  12,7  -  14,6   Trung b×nh  -  26,54  -  28,2  -  21,0   NghÌo  13,00  45,62  15,00  34,6  15,0  29,8   NghÌo ®ãi  10,33  9,44  11,47  14,8  13,2  19,6   Nguån: Tæng hîp tµi liÖu ®iÒu tra vÒ giµu nghÌo cña Bé NN-CNTP-1993 II-/ T×nh h×nh nghÌo ®ãi trªn thÕ giíi, gi¶i ph¸p kinh nghiÖm. 1-/ Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n. a. Thùc tr¹ng. §Ó cã chiÕn l­îc chèng nghÌo ®ãi trªn toµn cÇu n¨m 1990 tæ chøc Liªn hiÖp quèc ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Qua ®iÒu tra thÊy r»ng sè ng­êi nghÌo trªn thÕ giíi cßn rÊt nhiÒu (1.126 triÖu ng­êi chiÕm gÇn 1/7 d©n sè) trong ®ã sè ng­êi cùc nghÌo kh«ng ph¶i lµ Ýt (633 triÖu ng­êi, chiÕm gÇn 1/2 sè ng­êi nghÌo ®ãi). Sè ng­êi nghÌo khæ th­êng tËp trung ë c¸c n­íc §«ng Nam ¸ (800 triÖu ng­êi, chiÕm 71,63% tæng sè ng­êi nghÌo), Ên §é lµ n­íc nhiÒu ng­êi nghÌo ®ãi nhÊt trªn thÕ giíi (420 triÖu ng­êi chiÕm 37,63% tæng sè ng­êi nghÌo) chØ sè nghÌo ®ã còng cao nhÊt thÕ giíi lµ (55% trong khi ®ã b×nh qu©n cña thÕ giíi lµ 3%) tØ lÖ tö vong cña trÎ em d­íi 5 tuæi cao nhÊt thÕ giíi lµ (199/1000 em, b×nh qu©n thÕ giíi lµ 121/1000), tuæi thä d©n sè Ên §é thÊp chØ cao h¬n c¸c n­íc vïng xa m¹c Sahara tuæi thä b×nh qu©n cña d©n sè Ên §é thÊp, trÎ em ®­îc ®i häc thÊp nhÊt (21% trong khi ®ã b×nh qu©n thÕ giíi 83%). N¬i nghÌo thø 2 trªn thÕ giíi lµ c¸c n­íc Ch©u Phi thuéc xa m¹c Sahara lµ (180 triÖu ng­êi) song sè ng­êi qu¸ nghÌo ®ãi ë ®©y chiÕm tû lÖ cao nhÊt thÕ giíi (66% tæng sè ng­êi nghÌo), kho¶ng c¸ch nghÌo khæ rÊt lín (11%) sè trÎ em bÞ tö vong d­íi n¨m tuæi cao (196/1000), tuæi thä b×nh qu©n thÊp nhÊt thÕ giíi, sè trÎ em ®­îc ®Õn líp cßn thÊp, chØ cao h¬n Ên §é. - N­íc thø ba cã sè ng­êi nghÌo cao lµ Trung Quèc (210 triÖu ng­êi) chiÕm 20% d©n sè t­¬ng tù c¸c chØ tiªu bao gåm, chØ sè nghÌo ®ãi, tö vong cña trÎ em d­íi n¨m tuæi còng vËy, cã thÓ thÊy ë biÓu II thùc tr¹ng nghÌo ®ãi cña thÕ giíi. + NhËn xÐt: vïng §«ng Nam ¸, Ch©u Phi, lµ n¬i tËp trung ®ång ng­êi nghÌo nhÊt cña thÕ giíi. B¶ng 2: T×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn 1985-2000 Khu vùc  Sè ng­êi nghÌo triÖu ng­êi  Tû lÖ d©n sè d­íi ng­ìng nghÌo (%)    1985  1990  Dù b¸o 2000  1985  1990  Dù b¸o 2000   B×nh qu©n chung c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã.  1.051  1.933  1.707  30,5  29,7  24,1   Nam ¸  532  562  511  50,8  49  36,9   §«ng ¸  182  169  73  43,2  11,3  4,2   Ch©u phi cËn Sahara  184  216  304  47,6  47,8  49,7   Trung §«ng vµ B¾c Phi  60  73  89  30,6  33,1  30,6   §«ng ¢u  5,0  5,0  4  7,1  7,1  5,8   (Ch©u Mü La Tinh vµ Caribe)  87,0  87,0  126,0  22,7  25,5  24,9   Nguån: Ravabon, Datt Q chen, 1992 b. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi. Nguyªn nh©n nghÌo ®ãi cña mçi quèc gia ®ã lµ tiÒm n¨ng kinh tÕ thÊp, tr×nh ®é v¨n ho¸ thÊp, nî n­íc ngoµi nhiÒu, chi phÝ cho chiÕn tranh lín, tØ lÖ t¨ng d©n sè cao ®· h¹n chÕ nh÷ng biÖn ph¸p kÝch cÇu, cung cña ChÝnh phñ nh÷ng n­íc cã tû lÖ nghÌo cao th­êng lµ: * S¶n xuÊt ch­a ph¸t triÓn hoÆc kÐm ph¸t triÓn. ë nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn, ch­a thùc hiÖn viÖc c¬ giíi ho¸ trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, do ®ã n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, thu nhËp cña c¸c thµnh viªn trong x· héi kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tèi thiÓu dÉn ®Õn nghÌo nµn khã kh¨n triÒn miªn, h¬n n÷a ë nh÷ng n­íc ®ang ph¸t triÓn hoÆc kÐm ph¸t triÓn nhu cÇu vÒ lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ thÊp. Trong khi ®ã tû lÖ sinh ®Î cao do ®ã dÉn ®Õn thiÕu viÖc lµm trong x· héi, mÆt kh¸c l¹i bÞ c¸c chÝnh s¸ch cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn k×m h·m, cÊm vËn lµm cho nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy ®i vµo con ®­êng khñng ho¶ng kinh tÕ chÇm träng. Nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña ChÝnh phñ khi xem xÐt nghÌo khæ trªn thÕ giíi Liªn hiÖp quèc ®· ®Ò cËp ®Õn chÝnh s¸ch ®Êt ®ai cña ChÝnh phñ trong ®ã cã së h÷u ruéng ®Êt cña n«ng d©n, kÕt qu¶ ®iÒu tra ë B¨ng la ®Ðt biÓu 3 cho thÊy. ë 8 n­íc së h÷u kh¸c nhau tõ thÊp ®Õn cao thu nhËp b×nh qu©n cña c¸c gia ®×nh cã mèi quan hÖ tû lÖ thuËn víi møc ®é ruéng ®Êt cña hä, tû lÖ ng­êi nghÌo cã mèi quan hÖ tØ lÖ nghÞch víi møc ruéng ®Êt cña hä, nhãm gia ®×nh kh«ng cã ruéng ®Êt th× tû lÖ ng­êi nghÌo cao, cßn nh÷ng ng­êi nghÌo cã ruéng ®Êt Ýt bÞ nghÌo ®ãi h¬n. V× vËy mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn nghÌo ®ãi cña n«ng d©n lµ hä kh«ng cã ®Êt ®ai ®Ó s¶n xuÊt, ph¶i thuª m­ín ®Êt ®ai, ®©y chÝnh lµ nh÷ng bÊt lîi nhÊt cho ng­êi nghÌo trong khi ®ã sù quan t©m cña ChÝnh phñ chØ ë møc ®é h¹n chÕ do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. * Nguyªn nh©n c¸ nh©n cña ng­êi nghÌo. Theo tæng kÕt cña c¸c nhµ kinh tÕ häc cña thÕ giíi khi tr¶ lêi c©u hái t¹i sao trong x· héi l¹i cã nh÷ng ng­êi giÇu cã, vµ cã nh÷ng ng­êi nghÌo khã th× hä cho r»ng: - Sù kh¸c nhau vÒ cña c¶i, tiÒn vèn, sù chªnh lÖch lín nhÊt trong thu nhËp lµ do sù kh¸c nhau vÒ së h÷u tµi s¶n sau khi bè, mÑ giao thõa kÕ song chóng ta còng nªn hiÓu r»ng nh÷ng ng­êi ®¹t ®­îc ®Ønh cao cña sù giÇu sang lµ do hä kh«n ngoan vµ s¸ng t¹o, trong s¶n xuÊt vµ kinh doanh. - Sù kh¸c nhau vÒ n¨ng lùc c¸ nh©n trong mäi gia ®×nh ®ã lµ thÓ chÊt vµ tinh thÇn trong ®ã th«ng minh lµ biÕn sè quan träng nhÊt v× nã ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc t×m kiÕm lîi Ých cña hä trªn thÞ tr­êng. H¬n n÷a ®Ó ®­îc nh÷ng tè chÊt ®ã thêi kú th¬ Êu c¸c gia ®×nh cÇn ph¶i quan t©m nu«i d­ìng chu ®¸o nh­ng trong ®ã nh÷ng gia ®×nh cã ®iÒu kiÖn con em cña hä t­êng khoÎ m¹nh h¬n nhiÒu so víi c¸c gia ®×nh nghÌo, do ®ã ChÝnh phñ c¸c quèc gia cÇn ph¶i quan t©m h¬n n÷a, ®­a ra nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ phi kinh tÕ thÝch ®¸ng gióp ng­êi nghÌo tho¸t khái c¸i vßng luÈn quÈn cña sù nghÌo ®ãi. - Sù kh¸c nhau vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, viÖc trÎ em kh«ng ®­îc ®i häc lµ mét trong nh÷ng c¶n trë lín nhÊt ®èi víi b×nh ®¼ng trong x· héi, v× vËy khi b­íc vµo tuæi lao ®éng do hä kh«ng cã tr×nh ®é v¨n ho¸, tr×nh ®é vÒ kü thuËt th­êng lµm nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, lao ®éng thñ c«ng, b»ng ch©n tay lµ chñ yÕu do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng vµ thu nhËp, ®ã lµ møc thu nhËp Ýt ái, ®Þa vÞ hÌn kÐm trong x· héi, do vËy c¸i nghÌo cø b¸m theo hä m·i tõ ®êi nµy ®Õn ®êi kh¸c. 2-/ Kinh nghiÖm gi¶i quyÕt nghÌo khæ cña tæ chøc Liªn hiÖp quèc vµ mét sè n­íc vïng §«ng Nam ¸. a. Kinh nghiÖm cña tæ chøc Liªn hiÖp quèc. Khi x¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n nghÌo ®ãi cña tõng n­íc, tõng vïng vµ cña mçi thµnh viªn trong x· héi, ®ã chÝnh lµ nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cÇn ph¶i kh¾c phôc. Do ®ã ®Ó ®­a ®Êt n­íc tho¸t khái c¶nh nghÌo nµn l¹c hËu vÊn ®Ò ®Çu tiªn cÇn ph¶i nghÜ ®Õn lµ lµm g× lµm nh­ thÕ nµo ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn vµ t¹o ra mäi sù c«ng b»ng. - Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ph¸t triÓn lµ hä thóc ®Èy c¹nh tranh trong s¶n xuÊt, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ hçn hîp, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ph¶i dùa vµo bµn tay “v« h×nh” vµ “h÷u h×nh” cña ®Êt n­íc, tøc lµ dùa vµo thÞ tr­êng vµ Nhµ n­íc, lîi nhuËn lµ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn, c¶i tiÕn kü thuËt, Nhµ n­íc ph¶i t¹o ra mét m«i tr­êng th«ng tho¸ng trong khi c¸c chñ thÓ kinh doanh ®ang t×m kiÕm lîi Ých cña m×nh, Nhµ n­íc ph¶i ng¨n chÆn nh÷ng khuyÕt tËt do c¬ chÕ thÞ tr­êng g©y ra, thiÕt lËp khu«n khæ ph¸p luËt, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ th«ng qua thuÕ vµ chi tiªu cña ChÝnh phñ. ChÝnh phñ ph¶i cung cÊp hµng ho¸ phôc vô cho lîi Ých c«ng céng vµ ®Æt ra c¸c lo¹i thuÕ vµ c¸c møc thu tõng lo¹i thuÕ ®Ó ®iÒu tiÕt s¶n xuÊt. Nhµ n­íc ph¶i b¶o ®¶m c«ng b»ng x· héi, b»ng c¸c chÝnh s¸ch ph©n phèi vµ c¸c chÝnh s¸ch c«ng b»ng x· héi, ®ång thêi Nhµ n­íc ph¶i æn ®Þnh nÒn kinh tÕ vÜ m« ®Ó gãp phÇn gi¶m bít sù nghÌo ®ãi ë c¸c n­íc nghÌo nµn l¹c hËu trªn thÕ giíi, c¸c tæ chøc quèc tÕ ®· trÝch ra tõ thu nhËp quèc d©n cña c¸c n­íc ph¸t triÓn mét sè tiÒn thµnh lËp QuÜ hç trî c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn, quü nµy sÏ ®­îc ®­a ®Õn c¸c n­íc nghÌo nµn b»ng nhiÒu h×nh thøc, nh­ ®µo t¹o c¸n bé, n©n cao tr×nh ®é tæ chøc vµ qu¶n lý, khoa häc kü thuËt, trî cÊp thiªn tai, b¶o vÖ m«i tr­êng, chèng suy dinh d­ìng cña trÎ em vµ c¸c h×nh thøc vay ng¾n h¹n vµ dµi h¹n ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi møc l·i suÊt thÊp hoÆc cho kh«ng. b. Kinh nghiÖm gi¶i quyÕt nghÌo ®ãi ë mét sè n­íc vïng §«ng Nam ¸. * Trung quèc: - Lµ mét n­íc cã 210 triÖu ng­êi nghÌo ®ãi ®øng thø hai thÕ giíi sau Ên §é, tû lÖ nghÌo ®ãi chiÕm 20% d©n sè. Trong ®ã cã 80 triÖu ng­êi qu¸ nghÌo ®ãi, chiÕm 8% d©n sè, song Trung Quèc lµ n­íc quan t©m ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, ®Ó thùc hiÖn ph­¬ng ch©m nµy Trung Quèc ®· quèc h÷u ho¸, tËp thÓ ho¸ ®Êt ®ai, t­ liÖu s¶n xuÊt víi phong trµo thµnh lËp c«ng x· nh©n d©n nh»m tËp trung chuyªn m«n ho¸ nÒn s¶n xuÊt víi quy m« lín vµ hä ®· kh«ng Ýt gÆp nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc trong s¶n xuÊt cña n«ng d©n, trong 10 n¨m l¹i ®©y Trung Quèc ®· chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ s¶n xuÊt tËp thÓ víi m« h×nh c«ng x· nh©n d©n sang m« h×nh kinh tÕ hé kho¶ng 100 triÖu hé ®­îc giao h¬n 10 triÖu ha, ruéng ®Êt ®Ó sö dông l©u dµi vµ cã quyÒn chuyÓn nh­îng, qui m« ruéng ®Êt cho mçi hé kho¶ng 0,7ha phÇn ®«ng c¸c hé míi chØ ®ñ ¨n do cã chÝnh s¸ch chuyÓn nh­îng ®Êt cña Nhµ n­íc, mét sè hé ®· bá vèn ra mua b¸n chuyÓn nh­îng vµ tËp trung ®­îc nhiÒu ruéng ®Êt h¬n h×nh thµnh nh÷ng tr¹i gia ®×nh, hä ®· t¹o ra khèi l­îng lín n«ng s¶n phÈm hµng ho¸ cung cÊp cho thÞ tr­êng. Còng thêi gian nµy ChÝnh phñ Trung Quèc ®­a ra ch­¬ng tr×nh míi ®èi víi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n ®ã lµ ®­a khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt vµ ph¸t huy mäi n¨ng lùc s½n cã ë n«ng th«n ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt, vµ tõng b­íc c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n, víi nh÷ng chñ tr­¬ng nµy Trung Quèc ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn, chi trong thêi gian tõ 1978-1984 gi¸ trÞ s¶n l­îng n«ng nghiÖp mçi n¨m t¨ng b×nh qu©n 10% vµ ®· gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 20% lao ®éng ë n«ng th«n. III-/ NghÌo ®ãi ë n«ng th«n ViÖt Nam vµ ch­¬ng tr×nh chèng nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam. 1-/ Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n. a. Thùc tr¹ng. Thùc tr¹ng nghÌo ®ãi ë n­íc ta nhÊt lµ ë n«ng th«n nh÷ng n¨m gÇn ®©y khi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng b­íc ®Çu ®­îc h×nh thµnh, cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi ®¸ng chó ý. - §ãi nghÌo do hËu qu¶ trùc tiÕp th­êng xuyªn cña thiªn tai, mÊt mïa vµ nh÷ng hËu qu¶ chiÕn tranh ¸c liÖt kÐo dµi. - §ãi nghÌo ë n­íc ta thuéc nh÷ng vïng s©u vïng xa khu c¨n cø c¸ch m¹ng tr­íc ®©y, n¬i cã nhiÒu ®ång bµo d©n téc Ýt ng­êi sinh sèng diÔn ra gay g¾t vµ th­êng xuyªn. - T×nh tr¹ng ®ãi nghÌo ë n­íc ta phÇn lín tËp trung ë n«ng th«n, nh÷ng gia ®×nh thuÇn n«ng, ®éc canh trong n«ng nghiÖp, tù cung tù cÊp, Ýt t­ liÖu s¶n xuÊt, ®«ng con, thiÕu lao ®éng, thiÕu viÖc lµm, thu nhËp thÊp, ngay c¶ t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n còng kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó tÝch luü. - Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng më cöa sù nghÌo ®ãi ë n«ng th«n vµ thµnh thÞ cßn ®i liÒn víi sù gia t¨ng c¸c tÖ n¹n x· héi l¹i ®Èy nghÌo ®ãi tíi møc gay g¾t h¬n. DÔ nh×n thÊt tÊt c¶ c¸c cïng n«ng th«n n­íc ta n¬i quy tô 80% d©n c­ c¶ n­íc sèng b»ng nghÒ n«ng ®Òu diÔn ra hiÖn t­îng ®ãi nghÌo, tuy møc sèng vµ tû lÖ kh«ng gièng nhau, ®iÓm nãng gay g¾t nhÊt lµ vïng s©u, vïng xa, vïng cao, vïng ®ång bµo c¸c d©n téc Ýt ng­êi, vïng c¨n cø kh¸ng chiÕn cò. - Thùc tr¹ng ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam hiÖn nay ë cÊp ®é kh¸c nhau tuú thuéc vµo tõng vïng. - NghÌo tuyÖt ®èi (d­íi møc 15/kg g¹o/ng­êi) ë n«ng th«n chiÕm tõ 29,96% ®Õn 35,56%, ®« thÞ 42,87%. - NghÌo t­¬ng ®èi (d­íi møc trung b×nh t¹i ®Þa ph­¬ng) n«ng th«n 57,56%, ®« thÞ chiÕm 42,87%. - ThiÕu ®ãi kinh niªn (d­íi 12kg/g¹o/th¸ng) ë n«ng th«n tõ 16,3-20,05%, ®« thÞ 4,42%. + Ph©n tÝch thùc tr¹ng nghÌo ®ãi qua c¸c sè liÖu trªn ta cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt: Thø nhÊt, ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nhÊt cña t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë n«ng th«n th­êng r¬i vµo c¸c hé thuÇn n«ng, ®éc canh lóa. Thø hai, nghÌo ®ãi ë n«ng th«n n­íc ta do ¶nh h­ëng cña thiªn tai (lò lôt, h¹n h¸n) kÐo dµi. B¶ng 3: Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi 1 th¸ng cña hé qua c¸c n¨m (TÝnh theo gi¸ hiÖn hµnh)  TNBQ n¨m 1994 (1.000®)  TNBQ N¨m 1995 (1.000®)  TNBQ N¨m 1996 (1.000®)  TNBQ N¨m 1995 so víi 1994 (%)  TNBQ N¨m 1996 so víi 1995 (%)   C¶ n­íc  168,41  206,10  226,70  422,60  110,00   I. Chia theo khu vùc hµnh chÝnh        - Thµnh thÞ  225,07  3.136,6  349,38  122,95  111,41   - N«ng th«n  141,14  172,5  187,89  122,22  208,92   II. Chia theo vïng sinh th¸i        - Vïng nói vµ trung du phÝa B¾c  132,36  160,65  173,76  121,37  108,16   - Vïng §ång b»ng s«ng Hång  163,34  201,18  223,30  123,17  111,00   - Vïng B¾c Trung Bé  133,00  160,21  174,05  120,46  108,64   - Vïng Duyªn H¶i MiÒn Trung  144,72  176,03  144,66  121,63  110,56   - T©y Nguyªn  197,15  241,14  265,60  122,31  110,14   - Nam Bé  275,34  338,91  378,05  123,09  111,56   - §ång b»ng s«ng Cöu Long  181,65  221,96  242,31  122,19  109,17   Nguån: Vô Tæng hîp - Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ - 1997 b. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù nghÌo khæ. §ãi nghÌo hay nghÌo khæ lµ mét hiÖn t­îng kinh tÕ x· héi, võa lµ vÊn ®Ò lÞch sö ®Ó l¹i, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn quèc gia nµo còng vÊp ph¶i. Sù nghÌo khæ cña n«ng d©n kh«ng chØ do mét nguyªn nh©n mµ do nhiÒu nguyªn nh©n chñ quan vµ kh¸ch quan. Cã thÓ nhËn diÖn cô thÓ thµnh s¸u nhãm nguyªn nh©n sau: * Nhãm 1: Nguyªn nh©n chñ quan: - Kh«ng cã kinh nghiÖm lµm ¨n. - ThiÕu vèn ®Ó s¶n xuÊt. - ThiÕu viÖc lµm. - §Êt ®ai canh t¸c Ýt. - §«ng con Ýt ng­êi lµm. - Rñi ro, ®au èm. - ¡n tiªu l·ng phÝ l¹i l­êi biÕng. * Nhãm 2: §iÒu kiÖn tù nhiªn. §Êt ®ai c»n cçi, Ýt mÇu mì, canh t¸c khã dÉn ®Õn n¨ng suÊt thÊp. * Nhãm 3: Sù quan t©m cña x· héi vµ sù qu¶n lý cña chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng vÒ kinh tÕ x· héi. * Nhãm 4: KÕt hîp nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan: - GÆp rñi ro. - M¾c bÖnh hiÓm nghÌo, ch÷a ch¹y tèn kÐm. - L­êi lao ®éng, ¨n tiªu kh«ng cã kÕ ho¹ch, nghiÖn hót, cê b¹c. * Nhãm 5: Nguyªn nh©n ®Çu vµo vµ ®Çu ra. ThiÕu thÞ tr­êng cung cÊp vËt t­, nguyªn vËt liÖu tiªu thô s¶n phÈm, hoÆc xa x«i hÎo l¸nh, c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn, Nhµ n­íc ch­a cã chÝnh s¸ch tho¶ ®¸ng. * Nhãm 6: Thiªn tai nÆng nÒ: nh­ lò lôt, m­a ®¸,... 2-/ Ch­¬ng tr×nh chèng ®ãi nghÌo ë ViÖt Nam. So s¸nh víi c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng, n­íc ta chØ cã ch­¬ng tr×nh gi¸n tiÕp chèng nghÌo ®ãi th«ng qua chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, còng nh­ c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch s¶n xuÊt kh¸c, tøc lµ nh»m vµo môc tiªu ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao h¬n, th«ng qua ®ã gi¶m bít sù nghÌo ®ãi vµ mét sè ch­¬ng tr×nh kh¸c cã t¸c ®éng chèng ®ãi nghÌo, nh­ ch­¬ng tr×nh gi¶i quyÕt viÖc lµm, ch­¬ng tr×nh phñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc, ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë mét sè ®Þa ph­¬ng. Nh×n kh¸i qu¸t vÊn ®Ò nµy chóng ta cã thÓ rót ra kÕt luËn sau: - Thùc hiÖn NghÞ quyÕt §¹i héi lÇn thø VII cña §¶ng, nhiÒu ®Þa ph­¬ng ®· cã NghÞ quyÕt c¬ quan l·nh ®¹o cña §¶ng vµ chÝnh quyÒn ®· thµnh lËp ban chØ ®¹o xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo tõ tØnh ®Õn x·, ph­êng, ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. - C¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc còng quan t©m nhiÒu vÒ vÊn ®Ò nµy, vµ ®ang tÝch cùc ®iÒu tra, nghiªn cøu, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ kiÕn nghÞ c¸c biÖn ph¸p xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. + Tuy nhiªn ho¹t ®éng xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cßn gÆp mét sè vÊn ®Ò khã kh¨n. - Cßn cã nhiÒu ng­êi, nhiÒu ngµnh, nhiÒu cÊp nhËn thøc ch­a ®óng, vÊn ®Ò xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo coi ®ã lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n, kh«ng ph¶i lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt. - ë ®Þa ph­¬ng ch­a cã sù quan t©m ®óng møc cña Nhµ n­íc vÒ c¸c chÝnh s¸ch hç trî nh­ v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ, giao th«ng. - Thñ tôc cho n«ng d©n nghÌo vay vèn qu¸ phøc t¹p, thêi h¹n thu håi vèn qu¸ ng¾n cho nªn n«ng d©n kh«ng tin t­ëng vµo b¶n th©n vµ kh¶ n¨ng tr¶ vèn vµ l·i cho Nhµ n­íc tuy møc ®é vµ l·i suÊt ­u ®·i. NhiÒu khi c¸n bé ng©n hµng cßn ng­îc ®·i víi d©n khi lµm thñ tôc. - Nhµ n­íc cÊn ph¶i ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch míi ®èi víi ng­êi nghÌo, nh­ chóng ta biÕt ng­êi nghÌo kh«ng cã hoÆc Ýt t­ liÖu s¶n xuÊt trong khi ®ã Nhµ n­íc ®ßi hái thÕ chÊp trong vay vèn. Ch­¬ng II Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo ë §¾c L¾c I-/ §Æc ®iÓm chung cña vïng. 1-/ §Æc ®iÓm tù nhiªn: §¾c L¾c lµ vïng cã ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai, khÝ hËu thÝch hîp cho ph¸t triÓn c©y cµ phª, cao su, d©u t»m, ®iÒu, nhiÒu rau qu¶ nhiÖt ®íi, ¸ nhiÖt ®íi, vµ c¶ «n ®íi lµ vïng cã tr÷ l­îng vµ diÖn tÝch rõng lín nhÊt trong c¶ n­íc. Cµ phª ®· trë thµnh c©y hµng ho¸ chñ lùc kh«ng chØ ë §¾c L¾c mµ trong c¶ n­íc, nhiÖt ®é trung b×nh trong n¨m trªn 210C cßn chÕ ®é m­a, n¾ng ph©n biÖt râ rÖt. §¾c L¾c lµ vïng cã lîi thÕ so s¸nh tuyÖt ®èi víi c¸c vïng kh¸c vÒ tiÒm n¨ng, ®©y lµ vïng ®Êt høa hÑn. 2-/ §Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi. a. X· héi. §¾c L¾c lµ mét ®Þa bµn réng lín, mËt ®é d©n sè trung b×nh hiÖn nay lµ 54 ng­êi/km2 nh­ng ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ, trong ®ã d©n téc kinh chiÕm 60,1% vµ c¸c d©n téc Ýt ng­êi 39,9% vµ c¸c d©n téc kh¸c kho¶ng 150 ngµn ng­êi, ®êi sèng cña ®ång bµo qu¸ thÊp, mét phÇn do thñ tôc l¹c hËu, phÇn do d©n trÝ thÊp. Theo sè liÖu cña Uû ban d©n téc miÒn nói vÒ ph©n bè theo thu nhËp n¨m 1994 cña c¸c ®ång bµo d©n téc §¾c L¾c. - Sè hé giµu : 5.000 hé chiÕm 3,1% - Sè hé kh¸ : 50.000 hé chiÕm 31,8%. - Sè hé trung b×nh : 62.000 hé chiÕm 39,5%. - Sè hé nghÌo : 40.000 hé chiÕm 25,6%. HiÖn nay cßn 250 x· vµ 250 bu«n lµng víi 23 ngh×n hé, kho¶ng 150 ngµn ng­êi sèng ë c¸c vïng s©u, vïng xa, kho¶ng 75% sè hé nµy cã thu nhËp b×nh qu©n d­íi 25.000®/th¸ng/ng­êi. b. Kinh tÕ. MÆc dï §¾c L¾c lµ vïng cã tiÒm n¨ng nh­ng tiÒm n¨ng ch­a ®­îc khai th¸c ®óng møc, nh×n chung ®êi sèng n«ng d©n §¾c L¾c vÉn cßn nghÌo, trõ mét sè n«ng d©n ë vïng cã s¶n xuÊt hµng ho¸ tËp trung nh­ cµ phª, d©u t»m, ®Ëu ®á cã thu nhËp b×nh qu©n cao, cßn ®¹i bé phËn n«ng d©n dùa vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp víi tËp qu¸n canh t¸c l¹c hËu ph­¬ng thøc ®èt n­¬ng lµm rÉy lµ phæ biÕn cã thu nhËp b×nh qu©n thÊp, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi ë §¾c L¾c kho¶ng 100 USD, vÒ c¬ cÊu kinh tÕ cña vïng, kinh tÕ n«ng l©m nghiÖp vÉn chiÕm vÞ trÝ quan träng chiÕm 71% tæng thu nhËp toµn vïng, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp, chÕ biÕn n«ng s¶n chiÕm 13% cßn l¹i lµ c¸c ngµnh dÞch vô bu«n b¸n nhá vµ chÕ biÕn kho¶ng 16%. Tèc ®é t¨ng GDP cña §¾c L¾c chØ ®¹t 3,8% trong khi ®ã c¶ n­íc ®¹t trªn 8%. Sè hé nghÌo ë §¾c L¾c chiÕm 32% cao h¬n 4,5% so víi møc b×nh qu©n chung cña c¶ n­íc, nh÷ng n¨m gÇn ®©y do chÝnh s¸ch ®æi míi n«ng th«n §¾c L¾c ®· cã tiÕn bé h¬n, sè hé nghÌo ë n«ng th«n gi¶m tõ 41% (1991) xuèng cßn 32% n¨m (1995) sè hé giÇu mçi n¨m t¨ng tõ 1,2-1,7%. Trong tæng sè hé n«ng d©n §¾c L¾c sèng ë vïng n«ng th«n cã tíi 91% sè hé n«ng d©n thu tõ n«ng l©m nghiÖp, 1,7% sè hé tù chÕ biÕn n«ng s¶n vµ 7,3% sè hé tù mua b¸n nhá, cã thÓ nãi r»ng, c¬ cÊu kinh tÕ d©n sè vµ viÖc lµm ë n«ng th«n T©y Nguyªn chñ yÕu vÉn lµ thuÇn n«ng. * KÕt cÊu h¹ tÇng: - N«ng th«n §¾c L¾c cã kho¶ng 6% nhµ ë kiªn cè, 47% nhµ d¹ng b¸n kiªn cè vµ 47% nhµ tranh, tre, nøa l¸ cã kho¶ng 35% sè nhµ cña n«ng d©n ë b¸m theo quèc lé vµ ®­êng huyÖn x·, hÇu hÕt c¸c hé n«ng d©n ë §¾c L¾c rÊt ®«ng con, cã hé trªn chÝn ng­êi con sè hé cã 3-5 con chiÕm 50%, 6-8 con chiÕm 32% chÝnh v× vËy b×nh qu©n diÖn tÝch nhµ ë rÊt thÊp. - §iÖn th¾p s¸ng: mÆc dï cã trôc ®­êng ®iÖn cao thÕ 500Kv ch¹y qua vïng, tuy nhiªn thiÕu c¬ së h¹ ¸p vµ ®­êng d©y h¹ thÕ nªn tíi nay cã h¬n 45 x· trªn 55 x· cã ®iÖn vÒ ®Õn trung t©m x· nh­ng sè hé dïng ®iÖn chØ chiÕm 25%. - Giao th«ng n«ng th«n: giao th«ng n«ng th«n chñ yÕu lµ ®­êng liªn huyÖn, liªn x·, tæng sè ®­êng huyÖn x· cã kho¶ng 3.890 km trong ®ã cã 130 km lo¹i kh¸ 764km ®­êng lo¹i trung b×nh vµ 2.086km ®­êng lo¹i xÊu vµ rÊt xÊu, trong 55 x· cã 49 x· cã ®­êng « t« vµo ®Õn trung t©m x·, cßn kho¶ng h¬n 6 x· chØ cã thÓ ®i vµo ®­îc mïa kh«. - Thuû lîi: do ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh phøc t¹p, cho nªn rÊt khã x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi, hiÖn nay toµn vïng cã 300 c«ng tr×nh trong ®ã cã 225 hå ®Ëp, tr¹m b¬m lín sè cßn l¹i c«ng tr×nh tr¹m, diÖn tÝch t­íi cã kho¶ng 3,6 v¹n ha trong ®ã cã 2,6 v¹n ha lµ lóa mÇu, 1 v¹n ha lµ c©y c«ng nghiÖp, viÖc sö dông n­íc ngÇm t­íi c©y c«ng nghiÖp ®· vµ ®ang ph¸t triÓn ë §¾c L¾c. - V¨n ho¸ gi¸o dôc: cã 100% x· cã tr­êng cÊp I gÇn 52% sè x· cã tr­êng cÊp II vµ rÊt Ýt x· cã tr­êng mÉu gi¸o nhµ trÎ, tr­êng cÊp I, II chñ yÕu lµm b»ng tranh, tre nøa l¸ hoÆc cÊp IV, chÊt l­îng tr­êng häc vµ ph­¬ng tiÖn gi¶ng d¹y thÊp. - Y tÕ: c¸c bÖnh Øa ch¶y, b­íu cæ, sèt rÐt vÉn cßn phæ biÕn ë nhiÒu vïng, cã 83% sè x· cã tr¹m x¸, nh­ng tr¹m x¸ ë mét sè x· chØ lµ nhµ t¹m, nhiÒu tr¹m x¸ xuèng cÊp nghiªm träng, song vÉn ch­a ®­îc ®Çu t­ söa ch÷a, thuèc ch÷a bÖnh thiÕu trÇm träng, sè l­îng y b¸c sü, y t¸ thiÕu c¶ sè l­îng vµ chÊt l­îng, kho¶ng c¸ch tõ c¸c b¶n lµng ®Õn c¸c tr¹m x¸ hoÆc trung t©m y tÕ rÊt xa, trong khi ®ã m¹ng l­íi y tÕ ë n«ng th«n kÐm ph¸t triÓn, do ®ã sè ng­êi ®­îc ch¨m sãc søc khoÎ còng rÊt h¹n chÕ, toµn vïng míi kh¸m vµ ch÷a bÖnh ®­îc kho¶ng 25% cßn 75% tù ch÷a bÖnh kho èm ®au. - VÖ sinh n«ng th«n: hÇu nh­ n«ng th«n sö dông n­íc s«ng suèi, ao hå ®Ó phôc vô sinh ho¹t, mét sè n¬i lµ th­îng nguån cña c¸c s«ng suèi vÉn cßn bÞ ¶nh h­ëng chÊt ®éc ho¸ häc, v× vËy chÊt l­îng n­íc kh«ng ®¶m b¶o, chØ cã kho¶ng d­íi 10% sè hé gia ®×nh n«ng d©n cã c«ng tr×nh vÖ sinh ®¶m b¶o chÊt l­îng. - M«i tr­êng: theo kÕt qu¶ nghiªn cøu ®iÒu tra n¨m 1993 vïng §¾c L¾c hiÖn cßn 2,76 triÖu ha rõng víi tr÷ l­îng 238,9 triÖu m3 gç lµ vïng cßn nhiÒu rõng nhÊt cña c¶ n­íc, rõng §¾c L¾c ®· vµ ®ang suy gi¶m ®¸ng kÓ c¶ diÖn tÝch vµ tr÷ l­îng, trong 15 n¨m qua, rõng l¸ réng vïng §¾c L¾c gi¶m 15%, tèc ®é mÊt rõng hµng n¨m lµ 33 ngµn ha, ®­êng kÝnh khai th¸c gç b×nh qu©n ngµy cµng gi¶m tõ 50-60cm, nay chØ cßn 30-40 cm t×nh h×nh tho¸i ho¸ ®Êt ®ai kh¸ phæ biÕn, hiÖn nay ®Êt trèng ®åi nói träc toµn vïng lµ 0,9 triÖu ha chiÕm 15% diÖn tÝch tù nhiªn. Riªng ®Êt bazan cã tíi 52% bÞ tho¸i ho¸, trong ®ã cã 21% bÞ tho¸i ho¸ nÆng nÒ. * Ngµnh c«ng nghiÖp: Ngµnh c«ng nghiÖp cña §¾c L¾c cßn rÊt nhá bÐ, lao ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp chØ chiÕm kho¶ng 3% trong tæng sè lao ®éng toµn tØnh. Gi¸ trÞ GDP lao ®éng c«ng nghiÖp t¹o ra 1.97 triÖu ®ång/ng­êi/n¨m, gÊp 2,8 lÇn trong lao ®éng n«ng nghiÖp nh­ng chØ b»ng 31% GDP lao ®éng c«ng nghiÖp toµn quèc. Sù kÐm coi träng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, do nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra nh­ ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp thÊp, kh«ng cã ngµnh c«ng nghiÖp chñ lùc, thiÕt bÞ, m¸y mãc vËt t­ cò l¹c hËu, kh«ng cã c«ng nh©n cã tr×nh ®é tay nghÒ cao, c¬ cÊu tæ chøc vµ bé m¸y qu¶n lý ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ do kh«ng cã tr×nh ®é chuyªn m«n trong qu¶n lý. * Ngµnh n«ng l©m nghiÖp: N«ng l©m lµ ngµnh kinh tÕ chñ yÕu cña vïng, tèc ®é ph¸t triÓn GDP cña n«ng l©m thêi kú 1990-1992 lµ 4,32%/n¨m cao h¬n tèc ®é ph¸t triÓn GDP cña n«ng l©m toµn quèc, ®¹t ®­îc tèc ®é nµy lµ do thÕ m¹nh c©y c«ng nghiÖp cña §¾c L¾c, chñ yÕu lµ c©y cµ phª. Nh×n chung ngµnh n«ng l©m cña tØnh hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc vÉn cßn thÊp, hÇu hÕt c¸c c©y trång vËt nu«i ®Òu thÊp h¬n møc b×nh qu©n trong c¶ n­íc. * Ngµnh dÞch vô: Ngµnh dÞch vô cña §¾c L¾c cßn rÊt nhá bÐ vÒ qui m«, sè l­îng, chÊt l­îng, v× vËy doanh thu ®¹t ®­îc cßn thÊp so víi c¸c vïng kh¸c trong c¶ n­íc. 3-/ Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n ®èi víi viÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n. C¬ cÊu d©n c­ vµ bé phËn d©n c­ tØnh §¾c L¾c rÊt phøc t¹p, mang nhiÒu s¾c th¸i kinh tÕ x· héi ®a d¹ng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña tØnh. Víi c¸c d©n téc thiÓu sè cã tr×nh ®é l¹c hËu, viÖc quyÕt dÞnh s¶n xuÊt cµi g×, nh­ thÕ nµo, cho ai hoµn toµn lÖ thuéc vµo tù nhiªn, ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n cèt lâi cña k×m h·m viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña tØnh. Còng lµ nguyªn nh©n g©y ra sù nghÌo ®ãi kinh niªn. §Þa h×nh hiÓm trë, khÝ hËu phøc t¹p khã cã thÓ ®­a ra trÞ sè trung b×nh cho tØnh vµ tØnh kh«ng æn ®Þnh cña d©n c­ ®· g©y ra søc Ðp cho ®êi sèng vµ viÖc lµm ®èi víi n«ng d©n nghÌo. Kinh tÕ §¾c L¾c trong mÊy n¨m qua tuy ®· ph¸t triÓn vµ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, song vÉn ®¹t ë møc ®é thÊp, chñ yÕu lµ khai th¸c tù nhiªn kÐm n¨ng ®éng, ch­a chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸. - HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho nhu cÇu d©n sinh nghÌo nµn l¹c hËu c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô kÐm ph¸t triÓn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña c¸c hé n«ng d©n trong tØnh. - MÆc dï tØnh vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p gióp ®ì c¸c hé n«ng d©n nghÌo vay vèn, vµ c¸c h×nh thøc kh¸c song hiÖu qu¶ ®¹t ®­îc cßn thÊp. II-/ Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo ë §¾c L¾c. 1-/ Thùc tr¹ng s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n trong tØnh. Qua ®iÒu tra ba huyÖn ë tØnh §¾c L¾c, s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n ®ang ë giai ®o¹n ph¸t triÓn m¹nh, ®a d¹ng, møc ®é ph¸t triÓn còng kh¸c nhau vÒ qui m«, thu nhËp, hiÖu qu¶ kinh tÕ, sö dông lao ®éng. - Lo¹i hé du canh du c­ s¶n xuÊt cßn nhiÒu khã kh¨n, sè hé nµy chñ yÕu tËp trung ë vïng s©u vïng xa, s¶n xuÊt mang tÝnh tù cÊp tù tóc. - Lo¹i hé ®Þnh canh, ®Þnh c­ ®· cã ®Êt ®ai canh t¸c æn ®Þnh l©u dµi, lo¹i hé nµy phÇn lín lµ s¶n xuÊt lóa n­íc, lóa rÉy vµ tõng b­íc ®i vµo s¶n xuÊt hµng ho¸, ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn ngµy cµng ®­îc n©ng cao, nhiÒu hé ®· mua s¾m ®­îc ti vi, xe m¸y phôc vô cho nhu cÇu hµng ngµy. - Lo¹i hé ®· ®Þnh canh ®Þnh c­, hÇu hÕt c­ tró t¹i thÞ x·, ven thÞ x·,... qu¸ tr×nh h×nh th¸c c¸c lo¹i hé nµy còng rÊt kh¸c nhau, hä cã møc sèng trung b×nh trë lªn. Kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh, qui m« lín, së dÜ kinh tÕ ph¸t triÓn m¹nh do tr×nh ®é d©n trÝ cao nh¹y bÐn víi thÞ tr­êng, cã n¨ng lùc trong tæ chøc s¶n xuÊt, biÕt ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt. 2-/ Sù ph©n ho¸ møc sèng trong c¸c hé n«ng d©n ë §¾c L¾c. MÆc dï s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n ë tØnh §¾c L¾c trong thêi gian võa qua ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, nh­ng chñ yÕu tËp trung vµo c¸c hé giµu. Trong khi ®ã sè hé nghÌo chiÕm qu¸ Ýt, §¾c L¾c cã tû lÖ nghÌo ®ãi nhiÒu nhÊt trong c¶ n­íc víi møc sèng rÊt thÊp. GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi n¨m 1994 lµ 142 USD b»ng 67% cña c¶ n­íc, møc sèng cña c¸c ®ång bµo d©n téc rÊt thËp cô thÓ lµ: - Sè hé cã thu nhËp b×nh qu©n trªn 80 ngh×n ®ång/ng­êi/th¸ng chiÕm 5%. - Sè hé cã thu nhËp b×nh qu©n tõ 40-60 ngh×n ®ång/ng­êi/th¸ng chiÕm 20%. Sè hé cã thu nhËp b×nh qu©n tõ 30-50 ngh×n ®ång/ng­êi/th¸ng chiÕm 55%. - Sè hé cã thu nhËp b×nh qu©n d­íi 20 ngh×n ®ång/ng­êi/th¸ng chiÕm 25%. * HiÖn tr¹ng ®ãi nghÌo. Theo sè liÖu kh¶o s¸t n¨m 1995 cho thÊy toµn tØnh §¾c L¾c cã 250.301 hé gia ®×nh, 1.251.606 khÈu trong ®ã cã 54.506 hé ®ang ë trong t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo bao gåm: - 43.060 hé nghÌo. - 11.446 hé thuéc diÖn ®ãi. Sè hé nghÌo ®ãi ®­îc chia theo khu vùc nh­ sau: - N«ng th«n 203.870 hé 1.019.352 khÈu trong ®ã cã 47.965 hé ®ãi nghÌo gåm: + 9.958 hé ®ãi. + 38.007 hé nghÌo. Thµnh thÞ: 46.431 hé, 232.154 khÈu trong ®ã cã 6.041 hé ®ãi nghÌo, gåm: 1.488 hé ®ãi. 5.053 hé nghÌo. - Hé ®ãi trong diÖn thuéc ®èi t­îng chÝnh s¸ch trong toµn tØnh cã 11.929 hé, 59.645 khÈu trong ®ã hé ®ãi nghÌo 8.012 hé gåm 1.602 hé ®ãi, 6.410 hé nghÌo. Hé ®ãi nµy tËp trung ë vïng cao, s©u, xa vïng kinh tÕ míi ®Æc biÖt lµ hé ®ãi nghÌo tËp trung vµo d©n téc thiÓu sè £®ª, M’m«ng,... 3-/ §êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn cña c¸n hé n«ng d©n nghÌo ë §¾c L¾c. - Møc tiªu dïng cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo qua c¸c n¨m cã xu h­íng t¨ng lªn song kh«ng nhiÒu vµ møc t¨ng chËm h¬n so víi møc t¨ng thu nhËp, do vËy kho¶ng c¸ch nghÌo khæ nµy cµng cã xu h­íng nhá dÇn. Trong c¸c kho¶n chi tiªu, kho¶n chi tiªu lín nhÊt vÉn lµ ¨n uèng (chiÕm kho¶ng 75% ®Õn 80%) trong chi tiªu vÒ ¨n uèng th× chi tiªu cho l­¬ng thùc lín h¬n tõ 68-75%, tuy nhiªn c¸c hé nghÌo tõng b­íc chó ý ®Õn thùc phÈm cho ®êi sèng gia ®×nh con c¸i, kho¶n chi tiªu trªn mµ c¸c hé nghÌo khã thùc hiÖn nhÊt lµ cho häc tËp con c¸i cña hä, mét kho¶n chi phÝ b¾t buéc t¨ng lªn rÊt nhanh lµ y tÕ. - C¸c ph­¬ng tiÖn sinh ho¹t cho ®êi sèng ng­êi nghÌo rÊt th« s¬, nhµ ë chËt chéi, t¹m bî, dét n¸t, mét sè hé v©n ch­a cã nhµ ë ph¶i ®i ë nhê, tiÖn nghi sinh ho¹t nh­ ®µi, ti vi, gi­êng lo¹i tèt chñ yÕu ë c¸c gia ®×nh kh¸, giµu cßn c¸c hé gia ®×nh nghÌo hÇu nh­ kh«ng cã, tÖ n¹n trong x· héi nhiÒu n¬i cã xu h­íng t¨ng lªn, cê b¹c, r­îu chÌ, m¹i d©n, mª tÝn dÞ ®oan g©y tèn kÐm, sè trÎ em bá häc, ng­êi mï ch÷ n«ng th«n tËp trung chñ yÕu vµo c¸c hé n«ng d©n nghÌo do thu nhËp cña gia ®×nh qu¸ thÊp, do ®éng c¬ ®i häc kh«ng cã. - Ho¹t ®éng y tÕ mÊy n¨m gÇn ®©y cã sù tiÕn bé, ®· kh¾c phôc ®­îc mét sè bÖnh l©y lan truyÒn nhiÔm, bÖnh x· héi. Tuy nhiªn §¾c L¾c vÉn cßn Ýt thÇy thuèc, cø 1.000 ng­êi d©n míi cã ®­îc 1,4 thÇy thuèc. Riªng b¸c sÜ ch­a ®­îc 0,3 ng­êi trªn 1.000 ng­êi, c¬ së vµ trang thiÕt bÞ cho y tÕ qu¸ l¹c hËu, ch÷a bÖnh vµ c«ng t¸c phßng dÞch vµ vÖ sinh m«i tr­êng cßn yÕu kÐm vµ thùc sù ch­a ®­îc quan t©m. 4-/ Nh÷ng ch­¬ng tr×nh vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn hé nghÌo ®· ®­îc thùc hiÖn ë §¾c L¾c. - §Ó thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo “®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt” chÝnh quyÒn vµ nh©n d©n tØnh §¾c L¾c ®· tiÕn hµnh sö dông nhiÒu biÖn ph¸p. - Gi¶i ph¸p vÒ ®µo t¹o, båi d­ìng, n©ng cao tr×nh ®é ¸p dông khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt. * Gi¸o dôc vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cã quan hÖ h÷u c¬. GÇn ®©y ngoµi viÖc d¹y ch÷, d¹y ng­êi theo tinh thÇn gi¸o dôc céng ®ång ®· cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh gióp häc sinh vµ ng­êi lao ®éng tù c¶i thiÖn ®­îc ®êi sèng, ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ ®­îc coi träng tõ n¨m 1993 §¾c L¾c ®· tham gia ®Ò ¸n x©y dùng m« h×nh øng dông khoa häc vµ c«ng nghÖ ë c¸c huyÖn miÒn nói vµ vïng d©n téc th«ng qua c¸c nhµ tr­êng, m· sè 2.03.93 §¾c L¾c triÓn khai tr­êng phæ th«ng d©n téc néi tró, øng dông vµ phæ biÕn qui tr×nh trång c¸c lo¹i nÊm ¨n vµ x©y dùng c¸c v­ên ­¬m vµ thùc hµnh c©y cao su, nu«i ong mËt, nh©n vµ thö nghiÖm gièng c©y trång míi, tiÕp nhËn vµ sö dông c¸c chÕ phÈm sinh häc,... * VÒ vèn: Vèn lµ vÊn ®Ò lín vµ phøc t¹p víi §¾c L¾c vèn l¹i phøc t¹p, hãc bóa, nan gi¶i h¬n. §©y lµ mét trong nh÷ng lý do khã biÕn tµi nguyªn giµu cã cña §¾c L¾c thµnh cña c¶i, ®Ó ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ®ã §¾c L¾c ®· tiÕn hµnh tæ chøc tèt c¸c h×nh thøc tËn dông n«ng th«n ®Ó huy ®éng tiÒn nhµn dçi ë n«ng th«n, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh trªn mäi lÜnh vùc ®Ó t¨ng thªm thu nhËp cho ng©n s¸ch, thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ®Ó thu hót vèn n­íc ngoµi nh­ ODA, nguån vèn huy ®éng trùc tiÕp tõ c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ liªn doanh 100% vµ c¸c h×nh thøc kh¸c ®· thu hót ®­îc mét sè l­îng vèn ®¸ng kÓ. * VÒ thÞ tr­êng. §©y lµ vÊn ®Ò sèng cßn cña s¶n xuÊt, v× muèn s¶n xuÊt hµng ho¸ th× ph¶i cã thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm, ý thøc ®­îc ®iÒu ®ã trong mÊy n¨m qua §¾c L¾c ®· më réng ®­îc nhiÒu thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc, tiÕn hµnh më réng thÞ tr­êng n«ng th«n réng lín víi nhiÒu h×nh th¸i kh¸c nhau nh­: cöa hµng, c¸c chî n«ng th«n,... më réng thÞ tr­êng ngoµi n­íc ®Ó xuÊt khÈu æn ®Þnh c¸c n«ng s¶n phÈm hµng ho¸, hiÖn nay n«ng s¶n phÈm cña §¾c L¾c ®· cã mÆt trªn nhiÒu n­íc. * VÒ chÝnh s¸ch giao ®Êt giao rõng. §Ó chÊm døt tÖ n¹n ph¸ rõng, phñ xanh ®Êt trèng, con ®­êng kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ nhÊt lµ ph¶i nhanh chãng hoµn thiÖn giao ®Êt giao rõng cho n«ng d©n, xuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò ®ã §¾c L¾c ®· ban hµnh vµ cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông cho mçi l« ®Êt, l« rõng vµ cã giÊy hîp ®ång giao kho¸n rõng cho tõng hé ®Ó hä an t©m s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi c¸c hé nghÌo lµ ®ång bµo d©n téc thiÓu sè ë vïng s©u, vïng xa, thùc hiÖn viÖc giao ®Êt giao rõng g¾n liÒn víi viÖc ®Þnh canh, ®Þnh c­ ph¸t triÓn c©y c«ng nghiÖp g¾n liÒn víi ch¨n nu«i, g¾n liÒn víi c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Æc biÖt nh­ Nhµ n­íc hç trî vèn,... khi b¸n s¶n phÈm khã kh¨n Nhµ n­íc kÞp thêi thu mua, Nhµ n­íc cÊp kinh phÝ cho ®ång bµo ®i th¨m quan, më líp huÊn luyÖn cho giµ lµng vÒ khuyÕn n«ng, giíi thiÖu nh÷ng m« h×nh kinh tÕ míi. §èi víi ng­êi nghÌo lµ ng­êi Kinh vïng kinh tÕ míi, vïng n«ng th«n ngoµi ®Êt ®· giao kho¸n, nh÷ng hé cã kh¶ n¨ng Nhµ n­íc cho m­în ®Êt ®Ó canh t¸c, vµ vay vèn víi møc l·i xuÊt thÊp. §èi víi c¸c hé c«ng nh©n, n«ng d©n c¸c n«ng l©m tr­êng ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c hé nghÌo, kho¸n cho c¸c hé ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c kh¸ch quan, hîp lý trong viÖc ®Þnh gi¸ b¸n v­ên c©y, ®µn gia xóc, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµi s¶n hîp lý s¸t víi gi¸ trÞ thÞ tr­êng. 5-/ Nh÷ng thµnh c«ng vµ tån t¹i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh, gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n tØnh §¾c L¾c. Víi nh÷ng biÖn ph¸p ®· ®­îc thùc hiÖn trong thêi gian gÇn ®©y s¶n xuÊt ë §¾c L¾c ®· mang l¹i nh÷ng thµnh qu¶ ®¸ng kÓ, s¶n xuÊt ph¸t triÓn, sè hé nghÌo cã xu h­íng gi¶m xuèng, ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña n«ng d©n ®· vµ ®ang ®­îc c¶i thiÖn, song bªn c¹nh ®ã còng kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc: - Vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh. - Do tr×nh ®é d©n trÝ qu¸ thÊp dÉn ®Õn s¶n xuÊt ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸c hé. - KÕt cÊu h¹ tÇng ë n«ng th«n ch­a ph¸t triÓn. - Sù kh¾c nghiÖt cña thêi tiÕt vµ khÝ hËu cã nh÷ng n¨m h¹n h¸n lµm thiÖt h¹i hµng tû ®ång ®èi víi c¸c chñ trang tr¹i. - Sù quan t©m cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c hé n«ng d©n nghÌo ch­a ®óng møc. - C¬ chÕ qu¶n lý ®Çu vµo vµ ®Çu ra cho c¸c hé n«ng d©n nghÌo thiÕu chÆt chÏ, kh«ng ®óng víi thùc tÕ. S¶n phÈm lµm ra bÞ ø ®äng, Ðp gi¸ do vËy Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®Þnh ra møc trÇn gi¸ vµ sµn gi¸ ®èi víi c¸c hé n«ng d©n nghÌo - t­ th­¬ng. Ch­¬ng III Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m tiÕp tôc ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo ë §¾c L¾c I-/ Quan ®iÓm chung. 1-/ Ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n nghÌo tØnh §¾c L¾c lµ nhiÖm vô kinh tÕ x· héi tr­íc m¾t vµ l©u dµi. - ChØ cã t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN, míi t¹o ra c¬ héi cho n«ng d©n nãi chung vµ n«ng d©n nghÌo nãi riªng tõ ®ã t¨ng thu nhËp gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n«ng th«n. - Nh­ chóng ta ®· biÕt, s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh ®êi sèng, khi s¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn th× ®êi sèng x· héi ngµy cµng ®­îc n©ng cao, s¶n xuÊt l¹c hËu, chËm ph¸t triÓn th× viÖc tho¶ m·n nhu cÇu sinh ho¹t gÆp nhiÒu khã kh¨n, møc ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt ®­îc biÓu hiÖn b»ng tæng thu nhËp quèc d©n GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi, ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, nh­ Mü, NhËt GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi cao, cßn c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn th× møc b×nh qu©n ®Çu ng­êi thÊp. Song bªn c¹nh ®ã nghÌo ®ãi còng t¸c ®éng ng­îc trë l¹i víi s¶n xuÊt, nÕu x· héi tån t¹i nhiÒu ng­êi nghÌo ®ãi, dÉn ®Õn søc mua thÊp, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra bÞ ø ®äng hay nãi c¸ch kh¸c lµ cung v­ît qu¸ cÇu, ®©y còng chÝnh lµ nguyªn nh©n k×m h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, ng­îc l¹i x· héi nhiÒu ng­êi giµu cã th× nhu cÇu vÒ hµng ho¸ dÞch vô lín, hµng ho¸ s¶n xuÊt ra kh«ng bÞ ø ®äng, do ®ã kÝch thÝch ng­êi s¶n xuÊt më réng quy m«, sè l­îng chÊt l­îng lµm cho nhu cÇu con ng­êi ngµy cµng ®­îc ®¸p øng. Nh­ vËy ®ãi nghÌo lµ mét c¨n bÖnh kinh niªn, chóng ta ph¶i t×m mäi c¸ch kh¾c phôc nã, gióp c¸c hé n«ng d©n nghÌo cã thu nhËp cao h¬n, khi thu nhËp cña c¸c hé n«ng d©n t¨ng lªn, chÝnh nã t¹o ra mét søc mua lín h¬n thóc ®Èy thÞ tr­êng néi ®Þa më réng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¸t triÓn. T¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµ nhiÖm vô cña Nhµ n­íc, c¶i thiÖn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña c¸c thµnh viªn trong x· héi lµ nhiÖm vô tr­íc m¾t vµ l©u dµi, kh«ng chØ Nhµ n­íc mµ ph¶i lµ toµn d©n, toµn diÖn, song tr­íc m¾t nhiÖm vô c¶i thiÖn ®êi sèng cña mäi thµnh viªn tr­íc hÕt lµ cho nh÷ng ng­êi nghÌo lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch, Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch ®¸ng v× nã còng lµ mét ®éng lùc ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn cho nªn viÖc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo lµ chiÕn l­îc cña mäi sù chiÕn l­îc, cña mçi ng­êi, cña mçi quèc gia. T¨ng tr­ëng kinh tÕ cã t¸c ®éng tíi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo song viÖc vËn dông nã nh­ thÕ nµo vµo thùc tiÔn lµ mét ®iÒu quan träng trong chÝnh s¸ch kinh tÕ x· héi cña Nhµ n­íc, vÒ l©u dµi ph¶i kÕt hîp gi÷a t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµm nh©n tè chñ ®¹o, bëi v× chØ cã t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ míi ®¶m b¶o v÷ng ch¾c cho viÖc c¶i thiÖn ®êi sèng x· héi, h¬n n÷a Nhµ n­íc ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch kÝch cÇu ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt, v× vËy muèn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ph¶i ®øng trªn c¬ së ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña hé n«ng d©n, ng­êi nghÌo lµ mét bé phËn trong céng ®ång x· héi, chØ cã kinh tÕ c¶ céng ®ång ph¸t triÓn th× kinh tÕ hé n«ng d©n míi cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn, ®èi víi n­íc ta n«ng nghiÖp lµ mÆt trËn hµng ®Çu, do vËy chóng ta ph¶i ®Æt hé n«ng d©n lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, vµ mäi chñ tr­¬ng vµ biÖn ph¸p cña Nhµ n­íc ph¶i chó ý ®Õn lÜnh vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n ®­a c¸c hé n«ng d©n vµo s¶n xuÊt hµng ho¸, Nhµ n­íc hç trî vÒ ®Çu vµo vµ ®Çu ra. 2-/ KÕt hîp mét c¸ch hµi hoµ sù vËn ®éng néi sinh vµ ngo¹i lùc hç trî ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n nghÌo n©ng cao thu nhËp. Nh­ phÇn trªn ®· nghiªn cøu, nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù nghÌo ®ãi lµ do nhiÒu yÕu tè, song tËp trung l¹i chØ cã hai nh©n tè chÝnh ®ã lµ chñ quan vµ kh¸ch quan. * Nh©n tè chñ quan bao gåm c¸c yÕu tè: - Søc khoÎ, tr×nh ®é v¨n ho¸, khoa häc kü thuËt, kiÕn thøc kinh doanh kh¶ n¨ng vÒ vèn s¶n xuÊt,... * Nh©n tè kh¸ch quan: ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn bÊt lîi, tai n¹n rñi ro, c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, trong ®ã vai trß cña Nhµ n­íc hÕt søc quan träng, nÕu c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®ã phï hîp víi qui luËt, phï hîp víi lßng d©n sÏ t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c thµnh viªn trong x· héi c¶i thiÖn ®êi sèng, ng­îc l¹i nã sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, nh÷ng hé n«ng d©n nghÌo muèn v­ît qua ®­îc ng­ìng cöa nghÌo ®ãi chØ cã con ®­êng duy nhÊt lµ n©ng cao møc thu nhËp cña m×nh, nh­ng c©u hái ®Æt ra lµ n©ng cao b»ng c¸ch nµo míi hiÖu qu¶ nhÊt, ®Ó t¨ng ®­îc thu nhËp cho ng­êi nghÌo th× ng­êi nghÌo ph¶i cã viÖc lµm, vµ viÖc lµm cã thu nhËp, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hé n«ng d©n lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ, hä cã thÓ ra quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt c¸i g×, nh­ thÕ nµo, cho ai, song muèn tiÕn hµnh s¶n xuÊt tr­íc hÕt ph¶i cã vèn ®Êt ®ai, biÕt tæ chøc vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, vµ cã kinh nghiÖm trong kinh doanh, cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi thÞ tr­êng. Song bªn c¹nh ®ã ng­êi nghÌo l¹i thiÕu vµ hÇu nh­ kh«ng cã ®Êt ®ai, thiÕu vèn, thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lý. Ngoµi viÖc tæ chøc s¶n xuÊt cña gia ®×nh m×nh sao cho hiÖu qu¶ nhÊt, ng­êi nghÌo cã thÓ ®i lµm thuª cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c, do kh«ng cã tr×nh ®é vÒ khoa häc kü thuËt cho nªn ng­êi nghÌo chØ kiÕm ®­îc nh÷ng c«ng viÖc lao ®éng ch©n tay nÆng nhäc, tiÒn c«ng thÊp do vËy rÊt khã c¶i thiÖn ®­îc cuéc sèng gia ®×nh nÕu kh«ng cã sù gióp ®ì cña ChÝnh phñ vµ céng ®ång x· héi. Nhµ n­íc cÇn nh÷ng chÝnh s¸ch gióp ®ì ng­êi nghÌo ph¸t triÓn kinh tÕ b»ng c¸ch cho hä vay vèn, ph©n phèi l¹i s¶n phÈm lao ®éng trong x· héi th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch cña x· héi, Nhµ n­íc ph¶i thµnh lËp quÜ ®Ó trî cÊp cho ng­êi nghÌo trong gi¸o dôc, v¨n ho¸, häc nghÒ, trî cÊp thÊt nghiÖp, ch÷a bÖnh kh«ng mÊt tiÒn. Trong qu¸ tr×nh gióp ®ì cña Nhµ n­íc ph¶i tÝnh ®Õn qui luËt gi÷a c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶, nÕu cã tÝnh c«ng b»ng sÏ lµm gi¶m tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi vµ ng­îc l¹i khi chó ý ®Õn mÆt hiÖu qu¶ sÏ dÉn ®Õn sù mÊt c«ng b»ng x· héi do vËy muèn xo¸ ®i cuéc sèng nghÌo ®ãi b¶n th©n ng­êi nghÌo ph¶i tù nç lùc phÊn ®Êu v­¬n lªn song kh«ng thÓ thiÕu sù gióp ®ì cña céng ®ång vµ Nhµ n­íc. 3-/ Ph¸t triÓn s¶n xuÊt ph¶i g¾n liÒn víi n©ng cao d©n trÝ, søc khoÎ vµ viÖc lµm lµnh m¹nh x· héi. N©ng cao thu nhËp cña c¸c hé n«ng d©n nghÌo lµ mét yªu cÇu cã tÝnh cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ m·i m·i vÒ sau, trong chiÕn l­îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ®Õn n¨m 2002 ®· nªu râ ph¸t triÓn kinh tÕ kÕt hîp chÆt chÏ víi x©y dùng v¨n ho¸ míi, thùc hiÖn nh÷ng tiÕn bé x· héi ®Æc biÖt lµ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, coi träng c¶ bèn mÆt qui m«, sè l­îng, chÊt l­îng, hiÖu qu¶, ch¨m sãc søc khoÎ, thu hÑp diÖn gia ®×nh thiÕu ®ãi vµ vïng thiÕu ®ãi, viÖc thóc ®Èy hé n«ng d©n s¶n xuÊt hµng ho¸ võa lµ c¬ së võa lµ nÒn t¶ng ®Ó c¶i thiÖn ®êi sèng cña hé n«ng d©n nghÌo ë n«ng th«n. Trong nh÷ng n¨m võa qua, mÆc d