Các giải pháp thực hiện kế hoạch phát triển ngành thủy sản thời kỳ 2003-2005

Lêi më ®Çu B­íc sang thÕ kû 21 nÒn kinh tÕ cña n­íc ta vÉn ph¸t triÓn kiªn tr× theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa víi mét hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Do ®ã yªu cÇu ®èi víi viÖc quy ho¹ch vµ lËp kÕ ho¹ch cho sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ còng nh­ toµn ngµnh lµ ph¶i ®Æt ra vµ thùc hiÖn b»ng c¸c ho¹t ®éng cô thÓ. §iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao cÇn ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p cho thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n thêi kú 2001 - 2005 Trong mét m«i tr­êng kinh doanh cã tÝnh c¹nh tranh cao ®ßi hái c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, c¸c ngµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh còng nh­ céng ®ång nh÷ng ng­êi d©n ph¶i thùc hiÖn tèt nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh theo ®Þnh h­íng chung nh»m duy tr× vµ lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña ngµnh thñy s¶n, ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh ®Ó c¹nh tranh cã hiÖu qu¶ trªn c¸c thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. Nh­ vËy, môc ®Ých cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n ®Ò ra lµ kiÕn t¹o môc tiªu vµ ®­a ra mét tæng thÓ nh÷ng hµnh ®éng, nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®Þnh h­íng cho nh÷ng ho¹t ®éng nh»m h­íng tíi nh÷ng môc tiªu chung. Gi¶i ph¸p thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n ®­îc so¹n th¶o ra nh»m môc ®Ých gióp Nhµ N­íc nãi chung vµ Ngµnh thñy s¶n nãi riªng tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch vµ ®iÒu chØnh cÇn thiÕt, nh»m ®¸p øng hiÖu qu¶ nh÷ng th¸ch thøc trong t­¬ng lai. Cã thÓ xem ®©y nh­ nh÷ng gi¶i ph¸p then chèt ®Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n trong thêi gian tíi. Tuy nhiªn, mäi sù c¶i c¸ch, ®iÒu chØnh, ph¸t triÓn chØ cã thÓ thùc hiÖn ®­îc nÕu cã sù tham gia tÝch cùc vµ nhiÖt t×nh cña toµn thÓ ng­ d©n, c¸n bé c«ng nh©n viªn chøc trong tÊt c¶ hÖ thèng vµ c¬ cÊu tæ chøc cña ngµnh thñy s¶n vµ nh÷ng ngµnh, nh÷ng bé phËn, nh÷ng con ng­êi cã liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña ngµnh thñy s¶n tõ Trung ¦¬ng tíi §Þa ph­¬ng. H¬n thÕ n÷a, gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn ®¹t kÕt qu¶ cao qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn sÏ lµ kim chØ nam ®Ó huy ®éng nh÷ng nç lùc vµ nh÷ng hµnh ®énh chung, kÓ c¶ c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c quèc gia vµ céng ®ång quèc tÕ mong muèn gióp ®ì vµ phèi hîp víi ViÖt Nam thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh vµ nh÷ng môc tiªu kinh tÕ x· héi sao cho: d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Thñy s¶n lµ mét ngµnh kinh tÕ kü thuËt ®Æc thï gåm c¸c lÜnh vùc: khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn, c¬ khÝ hËu cÇn, dÞch vô... ; lµ mét trong nh÷ng ngµnh kinh tÕ biÓn quan träng. S¶n xuÊt kinh doanh thñy s¶n dùa trªn khai th¸c cã hiÖu qu¶, l©u bÒn nguån lîi thñy sinh, tiÒm n¨ng c¸c vïng nuíc. NghÒ c¸ cña ta lµ nghÒ c¸ nh©n d©n g¾n bã víi cuéc sèng cña hµng triÖu nh­ d©n víi x©y dùng vµ ph¸t triÓn n«ng th«n nhÊt lµ vïng ven biÓn vµ h¶i ®¶o.Tuy nhiªn, s¶n xuÊt hµng hãa thñy s¶n còng cã nh÷ng ®Æc thï riªng: S¶n xuÊt bÞ phô thuéc lín vµo nh÷ng t¸c ®éng cña ngo¹i c¶nh, th­êng g©y ra nh÷ng rñi ro khã l­êng cho nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt trùc tiÕp. MÆt kh¸c trong s¶n xuÊt thñy s¶n nh÷ng chi phÝ ®Çu t­ rÊt lín ®Æc biÖt cho khai th¸c, cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng vµ x©y dùng mét ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn hiÖn ®¹i. Thêi gian qua, mÆc dï ngµnh thñy s¶n ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ. ThÕ nh­ng ngµnh thñy s¶n còng ®ang ®øng tr­íc nhøng th¸ch thøc lín nh­: Nguån lîi h¶i s¶n ven bê c¹n kiÖt, nguån lîi xa bê ch­a n¾m ch¾c, do ph¸t triÓn å ¹t diÖn tÝch nu«i thñy s¶n ë vïng b¶i triÒu, cöa s«ng, ven biÓn ®· thu hÑp diÖn tÝch rõng ngËp mÆn, diÖn tÝch trång lóa…cã t¸c ®éng xÊu ®Õn c©n b»ng m«i tr­êng sinh th¸i; c¸c c¬ së chÕ biÕn thñy s¶n tuy nhiÒu nh­ng ®¹i bé phËn c«ng nghÖ ®· cñ kü, l¹c hËu, s¶n phÈm kÐm søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­¬ng, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm kh«ng ®ång bé... Tõ thùc tÕ ®ã, ®Ó tiÕn hµnh c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa vµ thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña ngµnh trong thêi gian tiÕp theo, cÇn ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p rÊt cô thÓ vµ thùc sù khoa häc. ChuyÓn m¹nh nghÒ c¸ tù do sang nghÒ c¸ ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt b»ng luËt ph¸p cã sù ph©n cÊp cô thÓ tõ Trung ¦¬ng ®Õn §Þa ph­¬ng. ChuyÓn ®æi m¹nh c¬ cÊu ngµnh tõ khai th¸c tµi nguyªn tù nhiªn chñ yÕu sang khai th¸c lao ®éng kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®¸p øng ph¸t triÓn thñy s¶n l©u dµi, æn ®Þnh. Ngµnh thñy s¶n ®ang tËp trung x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn cho tõng lÜnh vùc s¶n xuÊt, tõng vïng l·nh thæ ®Ó h­íng dÉn vµ tËp trung mäi nguån lùc vµo môc tiªu thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· h«i ngµnh thñy s¶n ®· ®Ò ra. §Ò tµi “c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n thêi kú 2003-2005” gåm 3 phÇn : Ch­¬ng I - Ph¸t triÓn thñy s¶n ®èi víi ph¸t triÓn kinhh tÕ vµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn thuû s¶n Ch­¬ng II: §¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh Thuû s¶n thêi gian qua 2001-2002 trong khu«n khæ kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 Ch­¬ng III - Nh÷ng gi¶i ph¸p thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n thêi kú 2003-2005 Khi nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, thùc tÕ ch­a cã ®Çy ®ñ l­îng th«ng tin vµ ®é chÝnh x¸c cÇn thiÕt, do vËy ch¾c ch¾n sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c quý thÇy c« vµ tÊt c¶ b¹n ®äc. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Ch­¬ng I Ph¸t triÓn thuû s¶n ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ I. Vai trß cña ngµnh thuû s¶n ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn thuû s¶n 1. §Æc tr­ng kinh tÕ - kü thuËt vµ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam 1.1. §Æc tr­ng kinh tÕ- kü thuËt cña ngµnh thuû s¶n Thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh, mét ngµnh ho¹t ®éng kinh tÕ biÓn quan träng trong tæng thÓ kinh tÕ - x· héi loµi ng­êi. Cã thÓ h×nh dung ®Æc ®iÓm kinh tÕ – kü thuËt chung cña ngµnh thñy s¶n nh­ sau: Thø nhÊt, thuû s¶n lµ ngµnh kinh tÕ - kü thuËt cã ®Æc thï bao gåm c¸c lÜnh vùc: Khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn, c¬ khÝ hËu cÇn, dÞch vô th­¬ng m¹i...Trong ®ã : - Khai th¸c vµ nu«i trång h¶i s¶n gi÷ vÞ trÝ quan träng trong viÖc cung cÊp nguån nguyªn liÖu cho ngµnh chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu, ®¶m b¶o viÖc t¸i t¹o nguån lîi thuû s¶n vµ c©n b»ng m«i tr­êng sinh th¸i. - ChÕ biÕn vµ th­¬ng m¹i thuû s¶n tuy nh×n bÒ ngoµi nh­ chØ lµ hËu qu¶ cña khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n v× ®Çu vµo cña ngµnh nµy do khai th¸c vµ nu«i trång thuû s¶n quyÕt ®Þnh. §iÒu ®ã lµm cho ng­êi ta nhÇm lÉn r»ng nu«i trång vµ khai th¸c thuû s¶n t¹o ra s¶n phÈm g× th× ngµnh chÕ biÕn vµ th­¬ng m¹i thuû s¶n chØ cã thÓ t¹o ra c¸c s¶n phÈm t­¬ng øng mµ th«i. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng víi ngµnh thuû s¶n t×nh h×nh l¹i hoµn toµn ng­îc l¹i. ChÝnh th­¬ng m¹i thuû s¶n (tøc lµ xuÊt khÈu, bu«n b¸n vµ tiªu thô néi ®Þa) ph¸t hiÖn t¹o ra nh÷ng nhu cÇu vÒ mÆt hµng. Tõ nh÷ng nhu cÇu vÒ mÆt hµng ®ã, nã ®Æt hµng víi khu vùc chÕ biÕn vµ ®Õn l­ît m×nh ngµnh chÕ biÕn l¹i ®Æt hµng víi lÜnh vùc khai th¸c vµ nu«i trång. Thø hai, sù ph¸t triÓn cña ngµnh thuû s¶n phô thuéc vµo nhu cÇu, thÞ hiÕu vµ thu nhËp cña d©n c­. Nhu cÇu, thÞ hiÕu vÒ c¸c mÆt hµng thuû s¶n cña con ng­êi lu«n lu«n biÕn ®æi tuú thuéc vµo thu nhËp cña hä, còng nh­ tÝnh d©n téc vµ tÝnh truyÒn thèng. Nhu cÇu vµ thÞ hiÕu t¹o ra thÞ tr­êng. ThÞ tr­êng hµng ho¸ thuû s¶n còng gièng nh­ tÊt c¶ c¸c lo¹i thÞ tr­êng hµng ho¸ nµo kh¸c lµ c¬ së ®Ó cho x· héi gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò c¬ b¶n cña kinh tÕ häc lµ: s¶n xuÊt ra c¸i g×, s¶n xuÊt nh­ thÕ nµo vµ s¶n xuÊt cho ai ?. Ba vÊn ®Ò ®ã còng lµ nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña ph¸t triÓn s¶n xuÊt ngµnh thuû s¶n trong tõng giai ®o¹n… Thø ba, thuû s¶n lµ ngµnh ph¸t triÓn phô thuéc nhiÒu vµo nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn. Tµi nguyªn thuû s¶n lµ tµi nguyªn sinh vËt, tµi nguyªn biÓn lµ mét nguån tµi nguyªn tù nhiªn cã thÓ t¸i sinh nh­ng kh«ng v« h¹n. Ngµy nay, víi sù ph¸t triÓn cña nghÒ khai th¸c thuû s¶n ë vïng biÓn gÇn bê n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®· bÞ lîi dông mét c¸ch qu¸ møc cho phÐp. Lµm cho nguån lîi thuû s¶n ®ang ngµy cµng c¹n kiÖt, thËm chÝ bÞ huû diÖt. ViÖc ph¸t triÓn cña nghÒ nu«i trång kh«ng cã quy ho¹ch cô thÓ ®· vµ ®ang lµm cho nhiÒu ha rõng nguyªn sinh vµ rõng ngËp mÆn bÞ tµn ph¸…§iÒu nµy ®ßi hái ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp trong thêi gian tíi. Thø t­, s¶n xuÊt thñy s¶n cã tÝnh chÊt liªn ngµnh vµ diÔn ra trong ph¹m vi réng, tõ cung cÊp c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt ®Õn chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh n«ng nghiÖp vµ l©m nghiÖp c¶ vÒ tÝnh chÊt vµ nÒn t¶ng sinh th¸i cña s¶n xuÊt. V× thÕ ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n rÊt cÇn thiÕt trong mét thÓ thèng nhÊt víi nh÷ng ngµnh vµ lÜnh vùc kinh tÕ n«ng th«n kh¸c. Ngo¹i ra, tù b¶n th©n ngµnh thuû s¶n hµm chøa c¶ c«ng nghiÖp. §ã lµ: c«ng nghiÖp chÕ biÕn, c«ng nghiÖp ®ãng vµ söa tµu thuyÒn, c«ng nghiÖp x©y dùng c¬ së hËu cÇn dich vô nghÒ c¸…V× thÕ ph¸t triÓn thuû s¶n ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a ngµnh N«ng- L©m vµ C«ng nghiÖp. Thø n¨m, sù ph¸t triÓn thuû s¶n g¾n liÒn víi sù tån t¹i cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Vai trß vµ c¸c h×nh thøc kinh doanh cña nã trong ngµnh thuû s¶n rÊt ®a d¹ng vµ kh¸ch quan, tõ kinh tÕ hé gia ®×nh ®Õn kinh tÕ trang tr¹i, kinh tÕ tiÓu chñ vµ kinh tÕ t­ b¶n trong khai th¸c - nu«i trång - chÕ biÕn vµ th­¬ng m¹i thuû s¶n. Ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm tæng qu¸t nãi trªn, ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam cßn cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ®¸ng quan t©m sau: - ViÖt Nam cã bë biÓn dµi trªn 3 ngh×n km, víi nhiÒu s«ng l¹ch, ao hå thuËn lîi cho ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n. Tuy nhiªn nh÷ng n¨m gÇn ®©y víi sù c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn do khai th¸c bõa b¶i trong khi tèc ®é t¨ng tr­ëng lao ®éng vÉn t¨ng cao ®· lµm cho hiÖu qu¶ khai th¸c thñy s¶n gi¶m sót vµ lao ®éng trong lÜnh vùc khai th¸c ®ang cã xu h­íng gi¶m vµ chuyÓn dÇn sang c¸c lÜnh vùc nu«i trång vµ chÕ biÕn thñy s¶n. - Do n»m trong khu vùc nhiÖt ®íi gi¸o mïa, n­íc ta cã th¶m ®éng thùc vËt phong phó, ®a d¹ng, cã tiÒm n¨ng sinh khèi lín, cã ®iÒu kiÖn bè trÝ vµ sö dông lao ®éng, c«ng cô s¶n xuÊt tèt h¬n vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. - §èi t­îng khai th¸c vµ nu«i trång thñy s¶n n­íc ta chñ yÕu lµ c¸c lo¹i T«m, c¸c lo¹i C¸, c¸c lo¹i NhuyÔn ThÓ... cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Nh­ng hiÖn t¹i víi viÖc khai th¸c bõa b·i thiÕu khoa häc céng víi viÖc ®¸nh b¾t cã sö dông m×n, ®iÖn ®· lµm gi¶m nghiªm träng nguån lîi thñy s¶n. MÆt kh¸c, ngµnh thñy s¶n ch­a cã kÕ ho¹ch mét c¸ch khoa häc vµ cô thÓ trong viÖc c«ng nghiÖp hãa- hiÖn ®¹i hãa qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nªn vÊn ®Ò ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶, m«i tr­êng sinh th¸i mÊt c©n ®èi ë n­íc ta cÇn ®­îc coi träng. - Tr×nh ®é cña lùc l­îng lao ®éng nghÒ c¸ cßn yÕu kÐm ®· t¸c ®éng tiªu cùc tíi c¶ ®Çu vµo vµ ®Çu ra cña s¶n phÈm thñy s¶n. Vai trß cña Nhµ n­íc trong t×m kiÕm, më réng thÞ tr­êng ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc lµm cho ng­êi n«ng d©n bÞ thiÖt thßi vÒ lîi Ých kinh tÕ, kh«ng yªn t©m ®Çu t­ vèn vµ c«ng nghÖ ®Ó më réng s¶n xuÊt. Nh­ vËy, tõ nh÷ng ®Æc tr­ng chung vµ riªng cña ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam cho thÊy. Thñy s¶n lµ mét tæng thÓ c¸c yÕu tè tù nhiªn - kinh tÕ - kü thuËt - x· héi g¾n bã mËt thiÕt víi nhau. V× vËy, trong kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n c¸c kÕ ho¹ch cÇn ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch cã hÖ thèng, khoa häc; trong qu¶n lý, c¸c chÝnh s¸ch cÇn ®­îc ban hµnh mét c¸ch ®ång bé, bæ sung, hç trî cho nhau, t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau t¹o nªn søc m¹nh tæng thÓ ®­a nÒn kinh tÕ thñy s¶n ®i lªn thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam. 1.2. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam Trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n, ngµnh thuû s¶n lµ ngµnh cã nhiÒu tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. Do ®ã, vÊn ®Ò cña chóng ta trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t­, quy ho¹ch sao cho phï hîp vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. 1.2.1. TiÒm n¨ng vÒ khai th¸c thuû s¶n têi gian tíi ViÖt Nam cã bê biÓn dµi 3.260 km tr¶i dµi suèt 13 vÜ ®é theo h­íng B¾c Nam cã 112 cöa s«ng, l¹ch. Vïng BiÓn néi thuû vµ l·nh h¶i réng 228.000 km2, vïng biÓn kinh tÕ ®Æc quyÒn réng kho¶ng 1 triÖu km2 víi h¬n 3.000 hßn ®¶o lín nhá…lµ nguån tiÒm n¨ng quý gi¸ ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n nãi chung vµ lÜnh vùc khai th¸c, nu«i trång thuû s¶n nãi riªng cña n­íc ta. Víi 2038 loµi c¸ ®· biÕt, trong ®ã c¸ h¬n 100 loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Tr÷ l­îng kho¶ng 3,1 triÖu tÊn/ n¨m, s¶n l­îng khai th¸c cho phÐp tõ 1,2 -1,4 triÖu tÊn/ n¨m. Gi¸p x¸c cã 1647 loµi trong ®ã T«m cã h¬n 70 loµi, NhuyÔn ThÓ 2500 loµi víi nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­ Mùc, H¶i s¶n, Bµo Ng­...Tuy gÇn ®©y s¶n l­îng bÞ gi¶m sót mét c¸ch nhanh chãng do sù khai th¸c bõa b¶i thiÕu tÝnh khoa häc nhÊt lµ nh÷ng vïng gÇn bê. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ nghiªn cøu thuéc ViÖn kinh tÕ thñy s¶n th× s¶n l­îng tiÒm n¨ng ph¸t triÓn thñy s¶n vÉn cßn nhiÒu, ®Æc biÖt lµ s¶n l­îng nh÷ng loµi vïng xa bê, s¶n l­îng c¸ ®¸y vµ c¸c loµi nhuyÔn thÓ…cã thÓ ®¸p øng cho nhu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh thêi kú tiÕp theo. Cïng víi ch­¬ng tr×nh ®¸nh b¾t xa bê. C¸c c¬ së ®ãng söa tµu thuyÒn ®· ®ãng míi nhiÒu tµu thuyÒn hµng n¨m vµ bæ sung hµng lo¹t c¸c tµu thuyÒn ®· cñ, cã c«ng suÊt d­íi 45 CV céng víi sù chó träng ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng nghÒ c¸, trang thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vv...th× ch¾c ch¾n trong t­¬ng l¹i kh¶ n¨ng khai th¸c h¶i s¶n ViÖt Nam lµ rÊt lín. 1.2.2. TiÒm n¨ng vÒ nu«i trång thuû s¶n Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ nghiªn cøu, diÖn tÝch mÆt n­íc cã kh¶ n¨ng nu«i trång thuû s¶n ®Õ n¨m 2010 lµ 1.700.000 ha. Trong ®ã cã 120.000 ha ao hå nhá, m­¬ng v­ên, chiÕm 7%; 340.000 ha mÆt n­íc lín (20%); 580.000 ha ruéng tròng (34%); 660.000 ha vïng n­íc triÒu (39%). Ngoµi ra cßn cã kho¶ng 300.000- 400.000 ha s«ng vïng vÞnh quanh §¶o cã thÓ nu«i trång h¶i s¶n. Víi sù hoµn thiÖn ®Ò ¸n “Quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ngµnh thuû s¶n ®Õn n¨m 2010” th¸ng 3 n¨m 2000, ®©y chÝnh lµ c¬ së cho viÖc lËp c¸c dù ¸n kh¶ thi ®Ó ®Çu t­ vµo nu«i trång cña ngµnh thuû s¶n. Theo h­íng ®ã, chóng ta ®Çu t­ c¸c trang thiÕt bÞ còng nh­ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo viÖc nu«i trång theo quy m« c«ng nghiÖp. Thùc tÕ cho chóng ta thÊy r»ng, n¨ng suÊt nu«i trång thuû s¶n hiÖn nay cña ta cßn thÊp; diÖn tÝch khai th¸c nu«i trång ch­a ®­îc kh¶i th¸c mét c¸ch triÖt ®Ó… Trong nh÷ng n¨m tíi, nÕu ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, ph¸t triÓn nghiªn cøu gièng…N¨ng suÊt nu«i trång thuû s¶n sÏ t¨ng lªn gãp phÇn vµo thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n trong t­¬ng lai. 1.2.3. TiÒm n¨ng vÒ xuÊt khÈu thñy s¶n Thùc tÕ thÞ tr­êng hµng thñy s¶n thÕ giíi, xÐt vÒ tæng thÓ lµ mét thÞ tr­êng cßn cã kh¶ n¨ng më réng vµ lu«n cã xu h­íng cung ch­a ®¸p øng ®­îc cÇu. Theo dù b¸o, trong thêi gian trung h¹n tíi träng t©m nhËp khÈu thñy s¶n thÕ giíi vÉn tËp trung vµo vµo NhËt B¶n, B¾c Mü vµ EU. §Æc biÖt, EU víi kh¶ n¨ng më réng liªn minh thµnh 30 n­íc vµ ®Çu thÕ kû 21 so víi 15 n­íc n¨m 2000 sÏ lµ thÞ tr­êng tiªu thô thñy s¶n lín nhÊt thÕ giíi. MÆc dï thêi gian qua thÞ tr­êng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam gÆp ph¶i mét sè khã kh¨n nh­: thÞ tr­êng NhËt B¶n nh×n chung ®· ë møc b¶o hßa vµ ®ang trong thêi kú suy tho¸i kinh tÕ; thÞ tr­êng c¸c n­íc §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸ t¹m thêi tr× trÖ do cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh kinh tÕ thêi gian tõ 1997 trë l¹i ®©y...Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nh­ vËy, viÖc duy tr× thÞ phÇn cña ViÖt Nam ë ®©y lµ rÊt khã kh¨n vµ phô thuéc rÊt lín vµo c¹nh tranh cña c¸c n­íc xuÊt khÈu kh¸c trong khu vùc vµ c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Nh×n chung, kh¶ n¨ng héi nhËp cña ViÖt Nam vµo ASEAN vµ AFTA, APEC... thêi gian tíi sÏ më ra nh÷ng c¬ héi hîp t¸c vµ nh÷ng thuËn lîi cho viÖc t¨ng xuÊt khÈu hµng thñy s¶n ViÖt Nam vµo khu vùc. §ã lµ ch­a kÓ tíi sù më réng nhanh chãng cña thÞ tr­êng thñy s¶n Trung Quèc - lµ mét thÞ tr­êng l¸ng giÒng ®Çy tiÒm n¨ng. Víi EU vµ B¾c Mü, trë ng¹i lín nhÊt cña thñy s¶n ViÖt Nam th©m nhËp lµ viÖc ®¶m b¶o chÊt l­îng vµ an toµn hµng thñy s¶n theo nh÷ng ®iÒu kiÖn HACCP. Nh÷ng diÔn biÕn gÇn ®©y cho phÐp chóng ta cã c¬ së l¹c quan r»ng nh÷ng n¨m tiÕp theo, hµng thñy s¶n ViÖt Nam sÏ t¨ng c­êng m¹nh sù hiÖn diÖn ë hai khu vùc nµy. Míi ®©y nhÊt, sau héi nghÞ th­ëng ®Ønh ¸-©u ASEM, EU ®· xÕp ViÖt Nam vµo nhãm I (nhãm n­íc ®· ®­îc thanh tra cña EU kh¶o s¸t vµ c«ng nhËn cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn t­¬ng ®­¬ng cho phÐp xuÊt khÈu thñy s¶n vµo EU. Cßn xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü còng sÏ ®­îc c¶i thiÖn rÊt nhiÒu khi hiÖn nay HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü ®· ®­îc ký kÕt. Do vËy, dù ®o¸n tû träng sang EU vµ Mü ®Õn 2005 cã thÓ sÏ ®¹t møc 35%- 40% kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n c¶ n­íc. Ngoµi ra c¸c thÞ tr­êng thuyÒn thèng cò cña ViÖt Nam ë §«ng ©u, Trung §«ng, B¾c Phi vµ c¸c thÞ tr­êng kh¸c, tuy kh«ng lín nh­ng cã thÓ cã c¬ héi tèt cho xuÊt khÈu hµng thñy s¶n ViÖt Nam nhê vµo hµng rµo mËu dÞch vµ chÊt l­îng kh«ng qu¸ kh¾t khe vµ nÒn kinh tÕ ®ang ®­îc ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nh­ vËy, tiÒm n¨ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam thêi gian tíi lµ rÊt lín. Chóng ta cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khai th¸c hîp lý ®Ó thu ®­îc kÕt qu¶ cao h¬n n÷a. 1.2.4.Mét sè tiÒm n¨ng kh¸c ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n * Nguån nh©n lùc ®åi dµo: ViÖt Nam víi sè d©n ®«ng vµ rÎ lµ mét tiÒm n¨ng dåi dµo cho ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n. HiÖn nay sè lao ®éng nghÒ c¸ hiÖn cã gÇn 6,5 triÖu ng­êi, dù tÝnh tíi n¨m 2010 sÏ t¨ng lªn 10 triÖu ng­êi. Nguån nh©n lùc cho ph¸t triÓn thuû s¶n dåi dµo víi hµng chôc triÖu hé n«ng d©n võa lµm n«ng nghiÖp võa khai th¸c thuû s¶n. Trªn 5 triÖu d©n sinh sèng ë vïng triÒu vµ cã kho¶ng 1,5 triÖu d©n sèng ë c¸c ®Çm ph¸, tuyÕn ®¶o thuéc 29 tØnh vµ thµnh phè cã BiÓn. Lao ®éng nghÒ c¸ ViÖt Nam cã truyÒn thèng cÇn cï, s¸ng t¹o, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh nh÷ng c¸i míi nãi chung, khoa häc c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn nãi riªng. Trong thêi gian tíi, chÝnh s¸ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc lµ mét trong nh÷ng quyÕt s¸ch quan träng cña ngµnh nh»m ®¸p øng ®ßi hái cña thêi ®¹i céng víi gi¸ c¶ søc lao ®éng cña nh©n c«ng nghÒ c¸ t­¬ng ®èi rÎ còng lµ nh÷ng tiÒm n¨ng rÊt lín cho ph¸t triÓn thuû s¶n ViÖt Nam. * Lîi thÕ ng­êi ®i sau: Víi sù tiÕn bé kh«ng ngõng cña khoa häc c«ng nghÖ vµ héi nhËp quèc tÕ. §Ó ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam cã thÓ ph¸t triÓn nhanh bÒn v÷ng vµ cã vÞ thÕ ngang tÇm víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi tr­íc thùc tÕ nÒn kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt n­íc nhµ cßn nghÌo nµn vµ l¹c hËu. XuÊt ph¸t ®iÓm lµ nh÷ng n­íc ®i sau, chóng ta cÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a xu thÕ héi nhËp thÕ giíi nµy ®Ó kªu gäi ®Çu t­, nguån vèn n­íc ngoµi, chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Æc biÖt trong c«ng nghÖ khai th¸c h¶i s¶n xa bê vµ c«ng nghÖ sinh häc phôc vô nu«i trång thuû s¶n, c«ng nghÖ chÕ biÕn s¶n phÈm xuÊt khÈu… Ngoµi ra, ®­îc sù quan t©m cña §¶ng, Nhµ N­íc vµ sù nç lùc kh«ng ngõng cña c¸c Ban, Bé, Ngµnh liªn quan céng víi vËn dông khoa häc cã hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng s½n cã cña m×nh. Hy väng trong thêi gian tíi ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam sÏ ph¸t triÓn nhanh vµ v­¬n xa h¬n. ( Nh­ vËy, tiÒm n¨ng ph¸t triÓn thuû s¶n ViÖt Nam thêi gian tíi lµ rÊt lín, chóng ta cÇn tËn dông vµ khai th¸c triÖt ®Ó h¬n n÷a nh÷ng tiÒm n¨ng nµy cho môc tiªu ph¸t tiÓn thuû s¶n ViÖt Nam trong giai ®o¹n tiÕp theo. 2. Vai trß cña ngµnh thuû s¶n ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc Thuû s¶n lµ ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh quan träng nhÊt cña kinh tÕ biÓn. Thuû s¶n ®ãng vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp thùc phÈm cho nh©n lo¹i, lµ ngµnh t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho nh÷ng céng ®ång nh©n d©n ®Æc biÖt lµ nh÷ng vïng n«ng th«n vµ nh÷ng vïng ven BiÓn; lµ nguån thu nhËp trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cho mét bé phËn nh©n d©n lµm nghÒ khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn vµ tiªu thô, còng nh­ c¸c ngµnh dÞch vô cho nghÒ c¸. Ngoµi ra thuû s¶n cßn ®ãng gãp rÊt ®¸ng kÓ cho khëi ®éng t¨ng tr­ëng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ b¶o vÖ an ninh chñ quyÒn l·nh thæ cña ViÖt Nam. 2.1. Vai trß cña ngµnh thuû s¶n ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ quèc d©n * Vai trß ngµnh thuû s¶n ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ Trong kho¶ng thêi gian 1995 ®Õn nay, ngµnh thuû s¶n ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhanh chãng c¶ vÒ s¶n l­îng vµ gi¸ trÞ. §ãng gãp mét c¸ch rÊt to lín tíi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Ngµnh thuû s¶n ®· trë thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän, lµ mét trong nh÷ng h­íng ­u tiªn chÝnh cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc hiÖn nay. Trong nh÷ng n¨m qua (1995-2001), ngµnh ®· ®ãng gãp cho nÒn kinh tÕ b×nh qu©n 3,22% tæng GDP hµng n¨m. B¶ng 1.1. §ãng gãp cña ngµnh thñy s¶n trong tæng s¶n phÈm quèc d©n §¬n vÞ: Tû ®ång Gi¸ trÞ SP  1995  1998  1999  2000  2001   C¶ n­íc  228.892  361.017  399.942  441.646  484.493   Thñy s¶n  6.664  11.598  12.651  14.906  16.645   C¬ cÊu(%)  2,91  3,32  3,16  3,38  3,34   Nguån: Niªn gi¸m thèng kª - n¨m 2001 Bªn c¹nh ®ã, thêi gian qua, mÆt hµng thuû s¶n ®· trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, ®øng thø ba chØ sau xuÊt khÈu DÇu th« vµ DÖt May cña ViÖt Nam. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n chiÕm mét tû träng ®¸ng kÓ trong tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc. B¶ng 1.2: §ãng gãp cña xuÊt khÈu thuû s¶n vµo tæng kim ng¹ch xuÊt c¶ n­íc §¬n vÞ: TriÖu USD ChØ tiªu  1995  1998  1999  2000  2001   Tæng KNXK c¶ n­íc  5.448,6  9.360,3  11.541,4  14.482,7  15.027   XK Thñy s¶n  621.4  858,0  973,6  1.478,5  1.777,6   C¬ cÊu (%)  11,4  9,17  8,435  10,21  11,83   Nguån: Niªn gi¸m thèng kª - n¨m 2001 Nh­ vËy, nh×n vµo b¶ng ta cã thÓ thÊy kim ng¹ch xuÊt khÈu cña thuû s¶n thêi gian qua cã xu h­íng gi¶m nh­ng hiÖn nay ®· b¾t ®Çu t¨ng nhanh, b×nh qu©n thñy s¶n chiÕm 10,21% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc. Ngoµi ra sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nghÒ c¸ còng lµm t¨ng thªm møc thu cho Ng©n s¸ch quèc gia. HiÖn nay, ng­ d©n vµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i ®ãng c¸c lo¹i thuÕ nh­: ThuÕ tµi nguyªn, thuÕ m«n bµi, thuÕ doanh thu,...Tuy nhiªn con sè cô thÓ vÒ møc ®ãng thuÕ tõ nghÒ c¸ trong ng©n s¸ch ch­a ®­îc thèng kª mét c¸ch cô thÓ. * Vai trß ®èi víi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ kinh tÕ ®Êt n­íc, c¬ cÊu kinh tÕ møc ®é x· héi ho¸, sù ph©n c«ng lao ®éng vµ c¸c mèi quan hÖ vÒ mÆt sè l­îng trong s¶n xuÊt kinh doanh, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh. ChÝnh v× thÕ, ph¸t triÓn thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng trong sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. ViÖc thay ®æi c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ trong nghÒ c¸ còng cã t¸c ®éng tíi thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ x· héi theo h­íng ®a d¹ng ho¸ ngµnh nghÒ s¶n xuÊt. TÊt c¶ c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch, tæ chøc chØ ®¹o thùc hiÖn ®­îc ®­a ra ®Òu nh»m khuyÕn khÝch, ®éng viªn, huy ®éng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña mäi tÇng líp, mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong nghÒ c¸, nh­ng hé gia ®×nh vÉn lµ mét thµnh phÇn kinh tÕ ­u tiªn h¬n c¶. NghÒ c¸ hé gia ®×nh, t­ nh©n ®· chøng minh ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao vµ ®Æc biÖt quan träng trong viÖc huy ®éng nguån lùc trong néi bé ngµnh cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh thñy s¶n nãi riªng vµ ngµnh kinh tÕ nãi chung. Ngoµi ra, cã thÓ nãi r»ng trong thêi gian qua, ngµnh thñy s¶n lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ nhÊt, ®Æc biÖt lµ ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n. C¸c nhµ m¸y míi ®­îc ra ®êi vµ æn ®Þnh trong nh÷ng n¨m tiÕp theo theo h­íng ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc ph¶m vµ phï hîp víi yªu cÇu c«ng nghÖ cña tõng nhãm hµng vµ nhu cÇu tiªu thô khã tÝnh cña thÞ tr­êng. N©ng søc c¹nh tranh cña s¶n ph¶m xuÊt khÈu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ®Ó thu ®­îc nhiÒu ngo¹i tÖ vÒ cho ®Êt n­íc. Nh­ vËy, sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu cña ngµnh thñy s¶n sÏ kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m vi b¶n th©n cña ngµnh, nã sÏ lµ m¾t xÝch trong sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu chung cña kinh tÕ vµ t¹o néi lùc cho sù ph¸t triÓn chung cña kinh tÕ ®Êt n­íc. 2.2 Vai trß cña ngµnh thuû s¶n ®èi víi gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n Ngµnh thuû s¶n gãp phÇn t¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ thu nhËp cho hµng triÖu ng­êi d©n ViÖt Nam. Theo sè liÖu thèng kª, d©n sè sèng dùa vµo nghÒ c¸ kh«ng ngõng t¨ng nhanh qua c¸c thêi kú. N¨m 1995 cã kho¶ng 6,2 triÖu ng­êi ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng tíi 8,2 triÖu ng­êi vµ ngµy nay con sè ®ã ®· xÊp xØ 10 triÖu ng­êi. Thu nhËp th­êng xuyªn trong nghÒ c¸ t¨ng trung b×nh 16%/ n¨m trong thêi gian qua (1995-2002). NhiÒu céng ®ång d©n c­ nhÊt lµ c¸c céng ®ång d©n c­ sèng ë vïng ven biÓn, trªn vïng ®Çm ph¸ cã cuéc sèng ph¶i dùa vµo ngµnh thuû s¶n, trong sè hä ®¹i bé phËn rÊt nghÌo khæ. §èi víi ®êi sèng cña ng­êi d©n, h¶i s¶n cung cÊp mét l­îng chÊt dinh d­ìng rÊt lín kh«ng thÓ thiÕu cña cuéc sèng. §Æc biÖt ®èi víi ng­êi d©n vïng ven biÓn, thuû s¶n hµng ngµn n¨m nay lµ mét trong nh÷ng nguån sèng chÝnh cña hä. Thêi gian qua, nhê chuyÓn tõ s¶n xuÊt cho tiªu dïng trong n­íc sang xuÊt khÈu , nhê t¸c ®éng cña ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc ngµnh thuû s¶n, gi¸ c¶ vµ vÞ trÝ cña c¸c s¶n phÈm thuû s¶n t¨ng lªn lµm cho viÖc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng t¨ng lªn, t¹o ra nhiÒu viÖc lµm vµ thu nhËp, c¶i thiÖn ®¸ng kÓ ®êi sèng cho ng­êi d©n lao ®éng. Ph¸t triÓn thuû s¶n lµ mét h­íng rÊt tÝch cùc ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò d­ thõa lao ®éng ®ang rÊt cÊp b¸ch trong giai ®o¹n hiÖn nay. 2.3 Vai trß ®èi víi m«i tr­êng sinh th¸i Ngµnh thuû s¶n g¾n liÒn víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh­ ao hå, s«ng suèi, biÓn, tµi nguyªn sinh vËt...V× thÕ ph¸t triÓn thuû s¶n cã ¶nh h­ëng rÊt lín tíi sù biÕn ®éng cña tµi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr­êng sinh th¸i. Víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña ngµnh thuû s¶n, kh¶ n¨ng khai th¸c ®­îc n©ng cao, nh÷ng vïng gÇn bê n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi nhÊt ®· bÞ khai th¸c tíi trÇn, nhiÒu m«i tr­êng ®· bÞ sö dông qu¸ møc cho phÐp. Céng víi sù ®¸nh b¾t v« ý thøc nh­ ®¸nh b¾t b»ng m×n, b»ng l­íi ®iÖn...lµm nguy h¹i nghiªm träng tíi m«i tr­êng sinh th¸i. Bªn c¹nh ®ã, víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña khoa häc kü thuËt trong lÜnh vùc chÕ biÕn dÉn tíi s¶n l­îng s¶n phÈm thuû s¶n chÕ biÕn t¨ng nhanh ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng nhanh r¸c th¶i c«ng nghiÖp thuû s¶n trong khi c¸c doanh nghiÖp trong khi c¬ së chÕ biÕn ch­a cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ thÝch ®¸ng ®Ó xö lý r¸c th¶i sao cho hîp lý. Nh­ vËy, ph¸t triÓn thuû s¶n ®ßi hái chóng ta ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vµ biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng, ®Ó thÕ hÖ t­¬ng lai kh«ng bÞ ¶nh h­ëng do hiÖn t¹i ®Ó l¹i. 2.4. Vai trß thñy s¶n ®èi víi b¶o vÖ an ninh chñ quyÒn, l·nh thæ quèc gia N­íc ta víi h¬n 1 triÖu km2 mÆt BiÓn, ®©y lµ con sè t­¬ng ®èi lín v× thÕ vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó chóng ta khai th¸c ®­îc, b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n mét c¸ch hîp lý, tr¸nh sù x©m ph¹m chñ quyÒn l·nh thæ quèc gia cña c¸c tµu ®¸nh c¸ n­íc ngoµi. Thùc tÕ cho thÊy, trong thêi gian qua vÊn ®Ò an ninh chñ quyÒn l·nh thæ quèc gia ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n. ViÖc khai th¸c tr¸i phÐp cña c¸c tµu thuyÒn n­íc ngoµi (Trung Quèc, Th¸i Lan, Philipin...) g©y nhiÒu khã kh¨n cho bé ®éi Biªn phßng, lùc l­îng H¶i qu©n trong viÖc ph¸t hiÖn vµ b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n. Sù ph¸t triÓn cña thuû s¶n sÏ cho phÐp x©y dùng c¸c dù ¸n ®¸nh b¾t xa bê, ®Çu t­ c¸c lo¹i tµu thuyÒn ®i biÓn dµi ngµy víi m¸y mãc hiÖn ®¹i... Víi sù hiÖn diÖn ®ã cña c¸c c«ng d©n ViÖt Nam trªn kh¾p c¸c vÞ trÝ cña biÓn c¶ sÏ n©ng cao ®­îc kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ b¶o vÖ nguån lîi h¶i s¶n quèc gia, b¶o vÖ ®­îc chñ quyÒn l·nh thæ ®Êt n­íc. II. C¸c bé phËn cÊu thµnh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n KÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n lµ tæng thÓ nh÷ng bé phËn cÊu thµnh cña c¸c kÕ ho¹ch môc tiªu. Nã bao gåm c¸c bé phËn sau: 1. KÕ ho¹ch t¨ng tr­ëng kinh tÕ ngµnh thuû s¶n KÕ ho¹ch ho¸ t¨ng tr­ëng kinh tÕ ngµnh thuû s¶n lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña hÖ thèng kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn ngµnh, nã x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu gia t¨ng vÒ quy m« s¶n xuÊt vµ dÞch vô cña ngµnh trong thêi kú kÕ ho¹ch vµ c¸c chÝnh s¸ch cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng trong mèi quan hÖ trùc tiÕp víi c¸c yÕu tè nguån lùc vµ c¸c chØ tiªu x· héi. C¸c chØ tiªu cña kÕ ho¹ch t¨ng tr­ëng lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c kÕ ho¹ch môc tiªu kh¸c nh­ môc tiªu c¶i thiÖn ®êi sèng, t¨ng thu nhËp d©n c­, môc tiªu t¨ng tr­ëng c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, vïng kinh tÕ trong kÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. C¸c chØ tiªu cña kÕ ho¹ch t¨ng tr­ëng cßn ®­îc sö dông lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng c¸c c©n ®èi chñ yÕu cho ph¸t triÓn kinh tÕ ngµnh cho thêi kÕ ho¹ch. Néi dung cña kÕ ho¹ch t¨ng tr­ëng kinh tÕ ngµnh thuû s¶n i- X¸c ®Þnh c¸c môc tiªu t¨ng tr­ëng bao gåm viÖc lËp c¸c chØ tiªu: + ChØ tiªu kÕ ho¹ch t¨ng tr­ëng s¶n l­îng thuû s¶n + ChØ tiªu gi¸ trÞ xuÊt khÈu thuû s¶n + ChØ tiªu diÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n + ChØ tiªu nguån vèn ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n + ChØ tiªu c¬ së chÕ biÕn - hËu cÇn - dÞch vô nghÒ c¸ + ChØ tiªu nguån lao ®éng phôc vô nghÒ c¸ ii- X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch cÇn thiÕt cã liªn quan tíi t¨ng tr­ëng kinh tÕ ngµnh nh­ : + ChÝnh s¸ch t¨ng c­êng c¸c yÕu tè nguån lùc + ChÝnh s¸ch t¨ng tr­ëng nhanh ®i ®«i víi c¸c vÊn ®Ò lªn quan mang tÝnh chÊt hÖ qu¶ trùc tiÕp cña t¨ng tr­ëng lµm kiÖt quÖ nguån tµi nguyªn vµ « nhiÔm m«i tr­êng... 2. KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh thuû s¶n C¬ cÊu kinh tÕ lµ cÊu tróc bªn trong cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. Nã th­êng thÓ hiÖn b»ng sè l­îng vµ chÊt l­îng c¸c thµnh phÇn, c¸c mèi quan hÖ vµ c¸c h×nh thøc t¸c ®éng t­¬ng hç cña c¸c lÜnh vùc, thµnh phÇn vµ c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ kh¸c nhau. Trong kÕ ho¹ch ng­êi ta th­êng cho r»ng c¬ cÊu kinh tÕ gåm c¸c cÊu thµnh cã liªn quan ch¾t chÏ víi nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã lµ: C¬ cÊu s¶n xuÊt vµ c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Ngoµi ra, tuú theo kh«ng gian vµ thêi gian cña bé phËn kinh tÕ lín hay nhá mµ cã c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n, c¬ cÊu kinh tÕ vïng vµ c¬ cÊu kinh tÕ cña tõng ngµnh, lÜnh vùc s¶n xuÊt. C¬ cÊu kinh tÕ ngµnh thuû s¶n ®­îc ph©n thµnh nhiÒu bé phËn: C¬ cÊu c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng (dùa trªn gi¸c ®é ph©n c«ng s¶n xuÊt) vµ C¬ cÊu vïng kinh tÕ ( xÐt d­íi gi¸c ®é ho¹t ®éng kinh tÕ). * C¬ cÊu c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng bao gåm: Khai th¸c h¶i s¶n, nu«i trång thuû s¶n, chÕ biÕn thuû s¶n... Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt, c¸c lÜnh vùc nµy cã mèi quan hÖ t¸c ®éng qua l¹i, thóc ®Èy nhau cïng ph¸t triÓn. Khai th¸c thuû s¶n vµ nu«i trång thuû s¶n lµ lÜnh vùc cung cÊp nguyªn vËt liÖu cho ngµnh chÕ biÕn, tiÕp ®Õn ®Ó nh÷ng s¶n phÈm nµy tíi tay ng­êi tiªu dïng th× ph¶i qua ph©n phèi vµ trao ®æi, qu¸ tr×nh nµy th­¬ng m¹i thuû s¶n vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ®¶m nhËn. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn cña ngµnh kh«ng chØ thÓ hiÖn vÒ mÆt ®Þnh tÝnh mµ cßn ®­îc tÝnh to¸n th«ng qua tû lÖ gi÷a c¸c bé phËn ®ã. * C¬ cÊu vïng: C¬ cÊu vïng h×nh thµnh tõ viÖc ph©n bè vÞ trÝ s¶n xuÊt theo kh«ng gian ®Þa lý. N­íc ta, ngµnh thuû s¶n ph©n chia thµnh 4 vïng kinh tÕ: Vïng B¾c Bé (c¸c tØnh tõ Qu¶ng Ninh tíi Ninh B×nh); Vïng B¾c Trung Bé (Thanh Ho¸- Thõa Thiªn HuÕ); Vïng Nam Trung Bé (§µ N½ng- B×nh ThuËn); Vïng Nam Bé (Bµ RÞa Vòng Tµu- Kiªn Giang). Mçi vïng l·nh thæ lµ mét bé phËn tæ hîp cña nÒn kinh tÕ Quèc d©n. Do ®ã, sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, nguån lao ®éng, kÕt cÊu h¹ tÇng vµ c¸c ®iÒu kiÖn x· héi kh¸c t¹o cho mçi vïng cã nh÷ng ®Æc thï, thÕ m¹nh riªng. §Ó tËn dông lîi thÕ ®ã, mçi vïng l·nh thæ ®Òu h­íng tíi nh÷ng lÜnh vùc chuyªn m«n ho¸ cña m×nh. 2.1. KÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt ngµnh thñy s¶n i-X¸c ®Þnh c¬ cÊu c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ngµnh thuû s¶n - C¬ cÊu ho¹t ®éng khai th¸c h¶i s¶n - C¬ cÊu ho¹t ®éng nu«i trång thuû s¶n - C¬ cÊu ho¹t ®éng chÕ biÕn - xuÊt khÈu thuû s¶n ii- C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt ngµnh: - §èi víi khai th¸c thuû s¶n gåm : + C¬ cÊu tµu thuyÒn ®¸nh c¸ (s¶n l­îng vµ c«ng suÊt tµu thuyÒn) + C¬ cÊu nghÒ nghiÖp khai th¸c h¶i s¶n + C¬ cÊu s¶n l­îng khai th¸c h¶i s¶n + C¬ cÊu s¶n phÈm khai th¸c h¶i s¶n - §èi víi nu«i trång thuû s¶n gåm : + C¬ cÊu diÖn tÝch mÆt n­íc ®­îc sö dông + C¬ cÊu s¶n l­îng nu«i trång thuû s¶n + C¬ cÊu c«ng nghÖ nu«i trång thuû s¶n - §èi víi chÕ biÕn thuû s¶n gåm : + C¬ cÊu nhµ m¸y chÕ biÕn vµ c«ng suÊt ho¹t ®éng + C¬ cÊu s¶n phÈm chÕ biÕn 2.2. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ ngµnh thñy s¶n Néi dung c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ ngµnh thñy s¶n bao gåm viÖc x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn tham gia ho¹t ®éng vµo c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt thñy s¶n nh­ khai th¸c, nu«i trång, dÞch vô hËu cÇn vµ th­¬ng m¹i trong ngµnh. X¸c ®Þnh sè l­îng c¸c thµnh phÇn trong tõng lÜnh vùc ho¹t ®éng vµ c¬ cÊu tû träng, sù ph©n bæ cña c¸c thµnh phÇn ®ã trªn c¸c vïng l·nh thæ ®Êt n­íc. Trong ngµnh thñy s¶n ViÖt Nam, tham gia ho¹t ®éng gåm cã 5 thµnh phÇn kinh: kinh tÕ Nhµ n­íc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, kinh tÕ c¸ thÓ vµ thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc. Néi dung cña kÕ ho¹ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ ngµnh thñy s¶n lµ : X¸c ®Þnh sè l­îng, c¬ cÊu vµ sù ph©n bæ thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ N­íc, thµnh phÇn kinh tÕ tËp thÓ, thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n t­ nh©n, thµnh phÇn kinh tÕ c¸ thÓ vµ thµnh phÇn kinh tÕ t­ b¶n Nhµ n­íc sao cho hîp lý ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ cao nhÊt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ngµnh. 3. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn xuÊt khÈu thuû s¶n Thuû s¶n ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc cung cÊp chÊt dinh d­ìng cho nh©n lo¹i, thuû s¶n cßn lµ nguån thu nhËp trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cho lao ®éng nghÒ c¸ vµ thu ngo¹i tÖ cho quèc gia. Nhu cÇu tiªu dïng cho ®Çu ng­êi trªn thÕ giíi kh«ng ngõng t¨ng lªn ®ång nghÜa víi sù t¨ng thªm cña mÉu m·, chñng lo¹i vµ chÊt l­îng cña s¶n phÈm. V× thÕ ®Ó ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n kh«ng ph¶i chØ ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc nu«i trång, khai th¸c, chÕ biÕn thuû s¶n néi ®Þa mµ chóng ta cßn ph¶i ph¸t triÓn c¶ vÒ lÜnh vùc xuÊt khÈu ra thÕ giíi. Lµm thÕ nµo ®Ó thu ®­îc nhiÒu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc vµ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm m×nh trªn tr­êng quèc tÕ ®ã lµ môc tiªu quyÕt ®Þnh nhÊt cña kÕ ho¹ch xuÊt khÈu thuû s¶n. Nh­ vËy, ®Ó ngµnh thuû s¶n ph¸t triÓn mét c¸ch ®ång ®Òu chóng ta cÇn ph¶i x©y dùng mét kÕ ho¹ch xuÊt khÈu cô thÓ trong ®ã x¸c ®Þnh râ néi dung : i - C¬ cÊu thÞ tr­êng : X¸c ®Þnh ®­îc c¸c chØ tiªu cña thÞ tr­êng, c¬ cÊu thÞ tr­êng chÝnh, thÞ tr­êng míi - tiÒm n¨ng cÇn khai th¸c vµ më réng. ii - C¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu : X¸c ®Þnh tû träng cña c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ tû träng ®ã trªn c¸c thÞ tr­êng tiªu thô ®ång thêi x©y dùng c¸c ph­¬ng ¸n n©ng cao chÊt l­îng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm m×nh trªn thÞ tr­êng ®Ó thu ®­îc kÕt qu¶ cao nhÊt. Nh­ vËy, víi kÕ ho¹ch mì réng vµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng tiªu thô; ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm xuÊt khÈu ®ång thêi n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm m×nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong t­¬ng lai kh«ng xa xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam sÏ cã b­íc ph¸t triÓn v÷ng m¹nh ngang tÇm c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. 4. C¸c kÕ ho¹ch nguån lùc cÇn thiÕt cho ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n 4.1. KÕ ho¹ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc Víi chiÕn l­îc lÊy con ng­êi lµm trung t©m cña sù ph¸t triÓn th× nguån nh©n lùc trong ngµnh thuû s¶n cã mét vÞ trÝ v« cïng quan träng trong kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn ngµnh. KÕ ho¹ch ho¸ lùc l­îng lao ®éng x¸c ®Þnh quy m«, c¬ cÊu, chÊt l­îng cña bé phËn d©n c­ tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt cÇn huy ®éng cho môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ ngµnh. C¸c chØ tiªu vÒ nhu cÇu viÖc lµm míi, nhiÖm vô gi¶i quyÕt viÖc lµm trong kú kÕ ho¹ch ®ång thêi ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p nh»m thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ lùc l­îng lao ®éng cña ngµnh. Néi dung cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn lao ®éng ngµnh thuû s¶n bao gåm : i - X¸c ®Þnh nhu cÇu lao ®éng cho c¸c lÜnh vùc ngµnh - Nhu cÇu trong khai th¸c thuû s¶n - Trong nu«i trång thuû s¶n - Trong chÕ biÕn thuû s¶n ii - X¸c ®Þnh nhu cÇu ®µo t¹o lao ®éng cña ngµnh LÜnh vùc khai th¸c, nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n víi viÖc ®µo t¹o c«ng nh©n kü thuËt cao, ®µo t¹o ®¹i häc, s¹u ®¹i hoc, tiÕn sü, trung cÊp, c«ng nh©n lµnh nghÒ...§¸p øng nhu cÇu cña sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ngµnh thñy s¶n. 4.2. KÕ ho¹ch vèn ®Çu t­ Vèn ®Çu t­ s¶n xuÊt lµ toµn bé gi¸ trÞ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ nh»m ®¶m b¶o t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt mì réng. Néi dung cña kÕ ho¹ch ho¸ nguån vån ®Çu t­ x¸c ®Þnh quy m« c¬ cÊu tæng nhu cÇu vèn ®Çu t­ ngµnh cÇn vµ c©n ®èi víi c¸c nguån ®¶m b¶o thùc hiÖn môc tiªu t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn ngµnh trong kú kÕ ho¹ch, bao gåm : i - X¸c ®Þnh nhu cÇu khèi l­îng vèn ®Çu t­ ngµnh X¸c ®Þnh tæng nhu cÇu khèi l­îng vèn ®Çu t­ lµ ®èi t­îng chÝnh trong n«i dung kÕ ho¹ch. NhiÖm vô chñ yÕu lµ x¸c ®Þnh ®­îc tæng khèi l­îng vèn ®Çu t­ cÇn tÝch luü, ph©n chia nhu cÇu vèn ®Çu t­ theo c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng. ii - C©n ®èi nguån h×nh thµnh vèn ®Çu t­ kú kÕ ho¹ch - C©n ®èi nguån vèn trong n­íc vµ ngoµi n­íc - §¶m b¶o c©n ®èi vèn ®Çu t­ tõ c¸c nguån trong n­íc ®ång thêi khai th¸c triÖt ®Ó c¸c nguån ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi. iii - X©y dùng c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch thu hót c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc vµo ®Çu t­ (nh­: Söa ®æi luËt ®Çu t­, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi...) Nh­ vËy, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n bao gåm nhiÒu bé phËn kÕ ho¹ch môc tiªu cÊu thµnh. C¸c bé phËn nµy cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, môc tiªu nµy ®­îc thùc hiÖn tèt lµ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu tiÕp theo vµ môc tiªu tæng thÓ. V× thÕ cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i mang tÝnh ph¸p hÖ thèng vµ cô thÓ. Hy väng thêi gian tíi, ngµnh thñy s¶n thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch ph¸t triÓn mµ ngµnh ®Ò ra. III. C¸c yÕu tè liªn quan tíi viÖc thùc hiÖn KÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n 1. Nhãm nh©n tè tù nhiªn §¸nh gi¸ ®óng nh÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¸c ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng ®ã. Mét ®Æc ®iÓm quan träng cña ph¸t triÓn thuû s¶n lµ ®¹i bé phËn lÜnh vùc s¶n xuÊt tõ khai th¸c tíi nu«i trång lµ sù chiÕm h÷u vµ lîi dông tù nhiªn, do ®ã còng chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh­ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch. Nh÷ng tiÒm n¨ng thiªn nhiªn mµ dùa vµo ®ã ngµnh thuû s¶n cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn lµ ®Êt ®ai, s«ng ngßi, biÓn, ao hå vµ c¸c mÆt n­íc kh¸c n¬i mµ c¸c sinh vËt thuû sinh cã thÓ sinh sèng. Chóng ta ph¶i cã sù ®¸nh gi¸ mét c¸ch chuÈn mùc vµ cã khoa häc tiÒm n¨ng vµ nguån lîi nµy ®Ó ®­a ra c¸c chØ tiªu kÕ häach hîp lý vµ thùc hiÖn chóng. Ngoµi ra thuû s¶n còng gÆp ph¶i nh÷ng h¹n chÕ vµ rñi ro do sù thay ®æi bÊt th­êng cña thêi tiÕt, khÝ hËu g©y ra nh­ : b¶o, lò, thêi tiÕt nãng g©y dÔ bÞ ­¬n thèi …V× thÕ, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn thuû s¶n ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc ®óng thÕ m¹nh còng nh­ nh÷ng ®iÓm bÊt lîi cña ®Êt n­íc, cña ngµnh míi mong cã ®­îc mét kÕ ho¹ch tèi ­u vµ thùc hiÖn ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Nh­ vËy, nhãm nh©n tè tù nhiªn ¶nh h­ëng bao trïm tÊt c¶ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña ngµnh. Ch¼ng h¹n, khi muèn ph¸t triÓn mét ®éi tµu khai th¸c xa bê, ta cÇn hiÓu biÕt râ vÒ kh¶ n¨ng cña nguån lîi thùc tÕ ë biÓn kh¬i cã thÓ cho mét ®éi tµu ho¹t ®éng sinh lîi l©u dµi hay kh«ng? C¸c c«ng nghÖ nµo cã thÓ ¸p dông thÝch hîp? TuyÖt ®èi kh«ng nªn ®Çu t­ mét c¸ch duy ý chÝ vµo ®éi tµu ®ã nÕu nh­ ch­a biÕt kü l­ìng vÒ c¸c ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o sinh lîi l©u dµi. NÕu kh«ng cã thÓ g©y ra nh÷ng hËu qu¶ xÊu kh«n l­êng v× viÖc ®Çu t­ vµo mét ®éi tµu lµ rÊt lín. 2. Nh÷ng nh©n tè thÞ tr­êng s¶n phÈm thñy s¶n Nh©n tè thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi ph¸t triÓn thuû s¶n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. ThÞ tr­êng lµ mét yÕu tè kh¸ch quan ®èi víi ph¸t triÓn vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh. Thùc chÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn hµnh, gi¸ c¶ lµ mét ph¹m trï tån t¹i kh¸ch quan. Gi¸ c¶ cã vai trß quan träng trong viÖc kÝch thÝch hoÆc h¹n chÕ tiªu dïng tõ ®ã kÝch thÝch hoÆc k×m h·m s¶n xuÊt. ChÝnh sù vËn ®éng cña gi¸ c¶ ®Þnh h­íng cho sù biÕn ®éng cña c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ thùc hiÖn c¸c chØ tiªu t¨ng tr­ëng nhÊt lµ chØ tiªu xuÊt khÈu cña ngµnh. H¬n thÕ n÷a, thÞ tr­êng chÝnh lµ m«i tr­êng ®Ó qua ®ã s¶n phÈm cña ngµnh ®­îc tiªu thô vµ tíi tay ng­êi tiªu dïng. Tiªu thô s¶n phÈm thñy s¶n trªn thÞ tr­êng sÏ tÝch lòy ®­îc vèn sau ®ã sö dông tiÒn ®ã vµo t¸i s¶n xuÊt më réng vµ t¸i s¶n xuÊt chiÒu s©u. §©y chÝnh lµ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch cho c¸c thêi kú tiÕp sau. Ngµy nay, tr­íc xu thÕ toµn cÇu ho¸ kinh tÕ. ViÖc thµnh lËp c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i Quèc tÕ nh­: Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), diÕn ®µn hîp t¸c Ch©u ¸ Th¸i b×nh d­¬ng (APEC), khu th­¬ng m¹i tù do B¾c Mü (NAFTA), khu mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA)...®ang trë nªn phæ biÕn. §iÒu nµy còng t¹o cho thuû s¶n ViÖt Nam nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc lín trong viÖc më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm vµ chuyÓn dao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, kinh nghiÖp qu¶n lý ... Chóng ta s¶n xuÊt phôc vô cho nhu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi cã ®Æc ®iÓm lu«n biÕn ®éng theo thu nhËp, thÞ hiÕu vµ tËp qu¸n sö dông thùc phÈm. Bëi vËy kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn ph¶i linh ho¹t ®Ó ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu thÞ tr­êng ®a d¹ng vµ lu«n lu«n biÕn ®éng ®ã. 3. C¸c nh©n tè vÒ kinh tÕ - x· héi C¸c nh©n tè vÒ kinh tÕ - x· héi næi lªn nh­ nh÷ng yªu cÇu chung, nh÷ng ®ßi hái cña x· héi ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ngµnh. Ch¼ng h¹n nh­ nhu cÇu kÕt hîp N«ng- L©m- Ng­ ®Ó t¹o thÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng; nhu cÇu ph¸t triÓn c¬ cÊu canh t¸c vµ chän ph­¬ng ¸n khai th¸c tµi nguyªn hîp lý ®Ó xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm hay tr×nh ®é ph¸t triÓn ®· ®¹t ®­îc cña ngµnh (vÒ kü thuËt, c«ng nghÖ, nguån vèn, lao ®éng, quan hÖ s¶n xuÊt...) ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn sù ph¸t triÓn ngµnh. NÕu chñ quan duy ý chÝ trong viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng kinh tÕ sÏ ¶o t­ëng trong viÖc ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vµ nh÷ng m« h×nh mang tÝnh tiªu cùc. VÝ dô, trong lÜnh vùc khai th¸c biÓn vµ x©y dùng c¬ së hËu cÇn dÞch vô nghÒ c¸ nÕu x¸c ®Þnh sai vÒ c¬ cÊu ®Çu t­ cã thÓ dÉn tíi sù sôp ®æ cña nghÒ c¸, sù tèn kÐm, l·ng phÝ rÊt lín vµ l©u dµi. 4. Nhãm nh©n tè vÒ khoa häc c«ng nghÖ Khoa häc c«ng nghÖ lµ nh©n tè cã t¸c ®éng rÊt lín, trùc tiÕp tíi sù h×nh thµnh vµ thµnh c«ng cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n. Khoa häc c«ng nghÖ ph¸t triÓn sÏ t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng øng dông kü thuËt, c«ng nghÖ míi, tr×nh ®é trang bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ph­¬ng ph¸p c«ng nghÖ, ®éi ngò c¸n bé vµ kh¶ n¨ng cña m¹ng l­íi khuyÕn ng­, ®µo t¹o nguån lao ®éng ®­îc n©ng cao. VÝ dô: viÖc ¸p dông khoa häc c«ng nghÖ vµo ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n (khai th¸c, nu«i trång, chÕ biÕn, th­¬ng m¹i...) gióp ngµnh thuû s¶n t¹o ra ®­îc nhiÒu nguyªn vËt liÖu h¬n, cã nhiÒu s¶n phÈm chÕ biÕn chÊt l­îng tèt h¬n, c¹nh tranh cao h¬n, kh¶ n¨ng n¾m b¾t th«ng tin cËp nhËt vµ chÝnh x¸c h¬n, ®a d¹ng lo¹i h×nh s¶n phÈm h¬n vµ c¶i tiÕn ®¸ng kÓ c¸c ph­¬ng tiÖn ®¸nh b¾t, c¬ së hËu cÇn dÞch vô nghÒ c¸... TÊt c¶ nh÷ng yÕu tè nµy lµ tiÒn ®Ò ®Ó thùc hiÖn ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt kÕ ho¹ch cña ngµnh. 5. Nh©n tè vÒ nguån lùc ph¸t triÓn ¶nh h­ëng tíi thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n Mét kÕ ho¹ch ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng kh«ng thÓ kh«ng cã sù ®ãng gãp cña c¸c nguån lùc nh­ lao ®éng vµ vèn. Lao ®éng vµ vèn lµ nh÷ng yÕu tè cùc kú quan träng, cã ¶nh h­ëng ®Æc biÖt ,t¹o ®éng lùc rÊt lín tíi viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch. Trong ®ã : Nguån lùc lao ®éng cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi c¸c ho¹t ®éng cña ngµnh thñy s¶n, tõ ng­êi lËp c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn tíi nh÷ng ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt. Chung quy l¹i, khi ngµnh cã mét nguån lùc ph¸t triÓn ®ã lµ lao ®éng cã tay nghÒ, cã tr×nh ®é, kinh nghiÖm...sÏ lµm cho n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn. Tõ ®ã thùc hiÖn tèt c¸c chØ tiªu ph¸t triÓn cña ngµnh, ®ång thêi thùc hiÖn tèt chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh vµ ph©n c«ng lao ®éng trong c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt. §óng nh­ V.I Lªnin ®· nãi “xÐt ®Õn cïng th× n¨ng suÊt lao ®éng lµ c¸i quan träng nhÊt cho th¾ng lîi cña chÕ ®é x· héi míi”. Nguån vèn, ®ã lµ tÊt c¶ tµi s¶n cè ®Þnh nh­ c¬ së h¹ tÇng, hËu cÇn dÞch vô , tµu thuyÒn, bÕn c¶ng...cña nghÒ c¸ vµ nguån vèn l­u ®éng. Nguån vèn chÝch lµ c¬ së hay nãi ®óng h¬n chÝnh lµ ®iÒu kiÖn ®ñ cho qóa tr×nh ph¸t triÓn, kh«ng cã nã ch¾c ch¾n sÏ kh«ng thùc hiÖn ®­îc nh÷ng môc tiªu mµ kÕ ho¹ch ngµnh ®Ò ra. Tãm l¹i, ®Ó thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh th× cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®µo t¹o nguån nh©n lùc kü thuËt cao vµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p thu hót, tÝch lòy ®­îc cµng nhiÒu vèn cµng tèt. 6. T¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè chÝnh trÞ - kinh tÕ bªn ngoµi §ã lµ sù ph©n c«ng hîp t¸c quèc tÕ, nghÜa vô thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ nh­: B¶o vÖ nguån lîi, m«i tr­êng sinh th¸i. Sù biÕn ®éng cña c¸c quan hÖ quèc tÕ, sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng c­êng tiÒm lùc an ninh quèc phßng còng lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n (v× ngµnh thuû s¶n cã nhiÒu ho¹t ®éng trong m«i tr­êng biÓn vµ vïng ven bê lµ n¬i rÊt nh¶y c¶m víi vÊn ®Ò m«i tr­êng) ( Nh­ vËy, ph¸t triÓn Thuû s¶n lµ mét nhu cÇu mang t×nh kh¸ch quan cña mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. §Ó thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n mét c¸ch thµnh c«ng vµ ®¹t kÕt qu¶ cao nhÊt, chóng ta ph¶i ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi nã. Sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ®ã phô thuéc lÉn nhau theo nh÷ng tû lÖ hÕt søc chÆt chÏ. Mçi mét nh©n tè ®Òu cã tÇm quan träng riªng vµ ¶nh h­ëng tíi toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. NhËn thøc râ ®iÒu ®ã sÏ gióp ngµnh thuû s¶n t×m ra ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp. §ã chÝnh lµ tiÒn ®Ò cho sù thµnh c«ng vµ ph¸t triÓn thuû s¶n ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Ch­¬ng II §¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh Thuû s¶n thêi gian qua 2001-2002 trong khu«n khæ kÕ ho¹ch 5 n¨m 2001-2005 I. Nh÷ng môc tiªu chñ yÕu kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh Thuû s¶n 2001-2005 vµ hai n¨m ®Çu 2001-2002 1. Ph­¬ng h­íng chung §Èy m¹nh sù c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh thuû s¶n, thùc hiÖn chuyÓn ®æi m¹nh c¬ cÊu kinh tÕ, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng ®Ó ®Õn n¨m 2005 ®¹t tæng s¶n l­îng thuû s¶n 2,55 triÖu tÊn vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 3,0 tû USD. N©ng cao vai trß khoa häc c«ng nghÖ t¹o ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn vµ vµ ®Èy m¹nh hîp t¸c quèc tÕ ®Ó thu hót thªm nguån vèn, tiÕp thu c«ng nghÖ míi, ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo ®Çu t­, ph¸t triÓn thuû s¶n, ph¸t triÓn m¹nh mÏ kinh tÕ hé, thùc hiÖn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ - x· héi vïng n«ng th«n ven biÓn. Thùc hiÖn c¶i c¸ch c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n­íc, t¨ng c­êng n¨ng lùc thÓ chÕ, bé m¸y tæ chøc vµ c¶i tiÕn c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn m¹nh mÏ. Nh÷ng môc tiªu chung cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n 2001-2005 ®­îc cô thÓ b»ng nh÷ng ch­¬ng tr×nh kinh tÕ sau: 2. C¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ ngµnh thñy s¶n 2.1. Ch­¬ng tr×nh khai th¸c h¶i s¶n xa bê §Ó ®¹t môc tiªu t¨ng tr­ëng vµ khai th¸c hîp lý (c©n ®èi gi÷a khai th¸c vïng gÇn bê vµ xa bê). CÇn ®ãng míi tõ 500 ®Õn 700 chiÕc tµu ®¸nh b¾t xa bê cã c«ng suÊt phï hîp, hiÖn ®¹i. Ngoµi ra tËp trung c¶i ho¸n, n©ng cÊp ®éi tµu hiÖn cã víi c«ng suÊt lín h¬n vµ c«ng nghÖ khai th¸c, hÖ thèng hiÖn ®¹i ngay trªn tµu. - Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng t­¬ng øng víi ph¸t triÓn n¨ng lùc khai th¸c h¶i s¶n. §ång thêi t¨ng c­êng ®iÒu tra nguån lîi, theo dâi sù ph©n bè cña ®µn c¸ vµ ph©n bè nguån lîi c¸c ng­ tr­êng. §Æc biÖt tËp trung vµo c¸c ng­ tr­êng: VÞnh B¾c Bé, Trung Bé, §«ng Nam Bé, §¶o Tr­êng Sa... - §Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o cho ®¸nh b¾t h¶i s¶n. Môc tiªu thêi kú 2001-2005 ®µo t¹o 16.200 ng­êi (§¹i häc 486 ng­êi, Trung häc 1.620, c«ng nh©n kü thuËt 7.614, ThuyÒn tr­ëng 1.620, m¸y tr­ëng 1.620, vµ c¸c líp båi d­ìng ng¾n h¹n...) cho sù nghiÖp ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n. - Ngoµi ra t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ hoµn thiÖn ph­¬ng ¸n hîp t¸c quèc tÕ ®¸nh b¾t h¶i s¶n trªn biÓn ë khu vùc ngoµi 50m. §Èy m¹nh tiÕp xóc c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó thu hót vèn cho ®µo t¹o ph¸t triÓn dÞch vô hËu cÇn ngµnh thuû s¶n . Tæng vèn ®Çu t­ cña ch­¬ng tr×nh thêi kú 2001-2005 lµ: 3.966,6 tû ®ång. 2.2. Ch­¬ng tr×nh nu«i trång Thuû s¶n Nh»m ®Èy m¹nh vµ æn ®Þnh nguån nguyªn liÖu cho chÕ biÕn xuÊt khÈu ®ång thêi thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi kh¸c. Ngµnh thuû s¶n phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005, s¶n l­îng nu«i trång thuû s¶n ®¹t 1,15 triÖu tÊn, trong ®ã s¶n l­îng T«m trªn 200.000 tÊn chiÕm 18-25% tæng s¶n l­îng nu«i trång thuû s¶n. DiÖn tÝch nu«i trång thuû s¶n t¨ng thªm 400.000 ha ®Ó ®¹t 1.200.000 ha. §Èy m¹nh nu«i c¸c loµi gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­ T«m, c¸ Sßng, c¸ Dß, c¸ Cam, nghªu, sß huyÕt... - S¶n xuÊt gièng ®Õn n¨m 2005 ®¹t 24,04 tû con, trong ®ã gièng T«m mÆn, lî 12 tû con; T«m cµng xanh 1,6 tû con; c¸ gièng biÓn, lî 1,7 tû con; nhuyÔn thÓ 1,2 tû con; gièng c¸ n­íc ngätc¸c loµi 7,54 tû con. Thøc ¨n ®¹t 244.000 tÊn chiÕm 60% thøc ¨n c«ng nghiÖp cho nu«i trång thuû s¶n trong n­íc. Ngoµi ra ®Çu t­ thiÕt lËp c¸c trung t©m quan tr¾c c¶nh b¸o m«i tr­êng, dù b¸o bÖnh t¹i c¸c vïng träng ®iÓm. Ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c«ng nghÖ vÒ s¶n xuÊt gièng cho nh÷ng ®èi t­îng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. - C«ng t¸c ®µo t¹o cho nu«i trång thuû s¶n, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 cã 5.025 ng­êi ®­îc ®µo t¹o.Trong ®ã ®¹i häc 1.000; trung cÊp 3.000; th¹c sü 200; tiÕn sü 25 ng­êi. - T¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ, thu hót khoa häc c«ng nghÖ vÒ s¶n xuÊt thuû s¶n nh©n t¹o. Xóc tiÕn thùc hiÖn c¸c dù ¸n quèc tÕ vµ t×m nhµ tµi trî cho ®Çu t­. Dù kiÕn tæng vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n thêi kú nµy lµ: 18.189 tû ®ång. 2.3. Ch­¬ng tr×nh chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu Thuû s¶n Nh»m môc tiªu ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm h¶i s¶n cho xuÊt khÈu. Môc tiªu ®Õn n¨m 2005 kim ng¹nh xuÊt khÈu ®¹t 3,0 tû USD. §Õn n¨m 2005 cÇn n©ng cÊp 80 c¬ së chÕ biÕn h¶i s¶n xuÊt khÈu hiÖn cã vµ x©y míi 20 nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n ®«ng l¹nh, ¸p dông nh÷ng tiªu chuÈn chÊt l­îng quèc tÕ ®Ó ®­a c«ng suÊt chÕ biÕn lªn 1.500 tÊn/ ngµy. - X©y dùng c¸c khu c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n ë thµnh phè vµ mçi vïng nh»m phï hîp víi quy ho¹ch vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn ngµnh. ¸p dông 100% tõ 2001 hÖ thèng chÊt l­îng ®èi víi c¸c c¬ së chÕ biÕn nh»m b¶o ®¶m an toµn vµ vÖ sinh thùc phÈm cho ng­êi tiªu dïng vµ xuÊt khÈu. - Më réng thÞ tr­êng míi, duy tr× thÞ tr­êng truyÒn thèng ®ång thêi ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé chuyªn m«n, khoa häc c«ng nghÖ, khuyÕn ng­ vµ c«ng t¸c tiÕp thÞ. - Hîp t¸c quèc tÕ, chñ ®éng ®­a c¸c doanh nghiÖp vµo ho¹t ®éng theo khu«n khæ cam kÕt cña ViÖt Nam víi AFTA, WTO, APEC... Hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p lý còng nh­ n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¬ quan Nhµ N­íc cã thÈm quyÒn vµ kiÓm tra chÊt l­îng hµng thuû s¶n xuÊt nhËp khÈu. Thu hót nguån vèn n­íc ngoµi vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp vÒ lÜnh vùc chÕ biÕn nh»m lµm t¨ng hµm l­îng c«ng nghÖ trong s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng ho¸ hµng thuû s¶n . Tæng nguån vèn ®Çu t­ thêi kú 2001-2005 cho ch­¬ng tr×nh nµy ­íc kho¶ng: 1.935 tû ®ång. Ngoµi ra cßn cã ch­¬ng tr×nh t¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý ngµnh víi tæng nguån vèn ®µu t­ dù kiÕn lµ 817 tû ®ång. 3. C¸c chØ tiªu chñ yÕu kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh Thuû s¶n 2001-2005 vµ 2 n¨m ®Çu thùc hiÖn kÕ ho¹ch 2001-2002 B¶ng 2.1: C¸c chØ tiªu chñ yÕu kÕ ho¹ch ph¸t triÓn thuû s¶n 2001-2005 vµ hai n¨m ®Çu 2001-2002 ChØ tiªu  §¬n vÞ  2002  2001-2002  2001-2005