Cẩm nang trồng rau an toàn

Cẩm nang trồng rau an toàn Nguồn: hoind.tayninh.gov.vn CẨM NANG TRỒNG RAU TẠI TP. HỒ CHÍ MINH Phần 1 - CẨM NANG TRỒNG RAU MUỐNG NƯỚC Hiện nay trên toàn thành phố 525,5 ha trồng rau muống nước, năng suất trung bình từ 12 - 18/tấn/ha/lứa rau, sản lượng năm 2004 là 63 ngàn tấn. Tuy nhiên, có 214,25 ha cần chuyển đổi do không đủ điều kiện sản xuất rau an toàn. Ngoài ra hầu hết rau muống nước hiện nay tập trung ở các quận ven, do đó trong những năm tới những vùng trồng rau muống nước này cũng phải chuyển đổi. I- CÁC YẾU TỐ ĐẦU VÀO 1. Đất trồng - Cây rau muống nước không yêu cầu nghiêm ngặt về đất trồng, nếu đất trồng lúa được là có khả năng trồng rau muống được. - Đảm bảo có đủ nước thì rau tốt, đạt năng suất và chất lượng cao. - Nếu đất xấu nghèo dinh dưỡng, cần bón lót phân hữu cơ, hoặc phân hữu cơ vi sinh. - Nếu đất nhiễm phèn, cần bón vôi, lân để cải tạo đất. - Không gần khu công nghiệp, không có nguồn nước bị ô nhiễm. - Phải đảm bảo đất đủ điều kiện sản xuất rau an toàn. 2. Giống - Hiện nay rau muống nước chủ yếu dùng các giống địa phương. Có hai giống: giống thân tím và thân trắng, nhưng giống được thị trường ưa chuộng là giống thân trắng. - Rau muống nước rất dễ nhân giống, có thể lấy giống từ ruộng rau đang thu hoạch. - Chọn những đoạn thân bánh tẻ có mang nhiều đốt hoặc có thể tách từng khóm nhỏ mang nhiều nhánh con để trồng. 3. Phân bón Nhu cầu phân bón cây rau muống không nhiều, kỹ thuật bón đơn giản, không yêu cầu nghiêm ngặt. Tùy theo chất đất mà sử dụng lượng phân bón khác nhau. Đối với phân chuồng hoặc phân hữu cơ vi sinh, vôi thường bón lót nhiều vào khi trồng mới, lưu ý sử dụng phân chuồng cần ủ hoai mục để tiêu diệt vi sinh vật có hại. Các loại phân vô cơ NPK sử dụng để bón thúc. Để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, không nên bón quá nhiều đạm urê, và phải bón trước thu hoạch 7 ngày. Không tốn công bón phân do chỉ cần rải đều trên ruộng. 4. Phòng trừ sâu bệnh Dịch hại chính trên rau muống là: Ốc bươu vàng, sâu khoang, rầy, bệnh gỉ trắng, đốm lá, tuyến trùng… Hầu hết các loại dịch hại trên rau muống đều có thể phòng trừ được. Áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp đối với dịch hại rau muống sẽ có hiệu quả cao như vệ sinh đồng ruộng, bắt ốc, ngắt bỏ ổ trứng ốc, sâu khoang. Biện pháp che phủ bạt nilon trong mùa mưa, bón phân cân đối có hạn chế ngăn ngừa bệnh hại rau muống có hiệu quả. Hiện nay có rất nhiều loại thuốc BVTV ít độc cho con người, môi trường đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm để phòng trừ sinh vật hại rau muống. Các loại thuốc này có thể mua dễ dàng ở các cửa hàng bán thuốc BVTV. Có mạng lưới BVTV từ thành phố đến xã phường, do vậy sẽ hướng dẫn và hỗ trợ kịp thời bà con nông dân khi dịch hại xảy ra. 5. Thiết bị sản xuất Hiện nay, trồng rau muống nước không đỏi hỏi nhiều về thiết bị sản xuất. Sử dụng cơ giới làm đất dễ dàng. Tuy nhiên để giảm công thu hoạch có thể nghiên cứu máy cắt. 6. Nguồn vốn Chi phí trồng rau muống thấp, chỉ tốn chi phí giống, làm đất, phân hữu cơ ban đầu, sau từ 3 - 5 lứa rau mới phải đầu tư lại. Nhưng khả năng thu hồi vốn nhanh vì sau 30 ngày là thu hoạch được lứa đầu tiên, sau đó 20 - 22 ngày thu hoạch lứa kế tiếp. Chi phí cho lứa thứ nhất cho công làm đất, giống là: 20 triệu đồng/ha Các lứa sau chủ yếu dùng phân vô cơ NPK khoảng: 2 triệu đồng/ha. 7. Lao động Rau muống là cây rau rất dễ trồng, công chăm sóc ít. Trồng rau muống nước sớm nhất sau 6 tháng mới trồng lại 1 lần, thông thường 1 năm trồng lại 1 lần. Tuy nhiên, khó khăn nhất là thường phải thu hoạch vào ban đêm hoặc sáng sớm, sơ chế và bó rau và đi bán vào sáng sớm, vì vậy mặc dù cây rau muống là cây có lợi nhuận cao nhưng nhiều nông dân ngại trồng. Do vậy trồng rau muống đòi hỏi phần cần cù, chịu khó. Do cần công thu hoạch hàng ngày, do vậy nông dân trồng rau muống nước, gia đình có 2 lao động thường chỉ trồng từ 2.000 - 3.000 m2. Sử dụng cơ giới trong làm đất sẽ tiết kiệm được công lao động. Nếu có điểm thu mua tại chỗ, có đầu ra nhiều sẽ tiết kiệm được lao động đi bán. Có thể nghiên cứu phương pháp bảo quản rau muống để có thể thu hoạch chiều hôm trước và bán vào sáng hôm sau. 8. Tổ chức sản xuất Hầu hết nông dân trồng rau muống hiện nay còn sản xuất nhỏ, khoảng 1.000 - 2000 m2/hộ, do chưa có nguồn đầu ra tập trung, và cần công thu hoạch sơ chế và đi bán vào sáng sớm. Do vậy nếu xây dựng vùng tập trung, có nguồn tiêu thụ ổn định với số lượng lớn, thì sẽ tiết kiệm công đi bán và phát triển diện tích, tăng thu nhập cho nông dân. II- TIÊU THỤ SẢN PHẨM Đa số nông dân trồng rau muống nước hiện nay tự tìm nguồn và đi tiêu thụ sản phẩm do vậy tốn nhiều công. Một số người trực tiến đem đi bán tại chợ, tuy nhiên một số nơi hình thành chợ tự phát không được chính quyền chấp nhận. Một số người sản xuất rau có chất lượng đã có hợp đồng tiêu thụ ổn định với nhà hàng, khách sạn mang lại thu nhập cao. Do trước đây, rau muống nước thường trồng sử dụng nguồn nước tưới từ các kênh rạch và nông dân sử dụng thuốc BVTV bừa bãi nên đã gây ra một số trường hợp ngộ độc ảnh hưởng tâm lý người tiên dùng. Vì vậy nếu sản phẩm đạt chất lượng an toàn thì khả năng tiêu thụ tăng, cần qui họach vùng tập trung, gắn với địa điểm thu mua tại chỗ và gắn với hệ thống tiêu thụ thì sẽ mở rộng được sản xuất. CẨM NANG 8 YẾU TỐ ĐẦU VÀO VÀ 2 YẾU TỐ ĐẦU RA 8 YẾU TỐ ĐẦU VÀO TT Yếu tố Dân phải làm Nhà nước phải lo Doanh nghiệp hợp tác 1 Đất - Sử dụng đất trồng lúa vùng trũng năng suất thấp (ven sông Sài gòn) - Đầu tư cải tạo đất Khảo sát qui hoạch vùng đủ điều kiện sản xuất RMN an toàn Chính sách hỗ trợ cho người thuê đất 2 Giống Chọn giống Nếu do phèn hoặc bị thoái hóa nên thay giống mới Hướng dẫn kỹ thuật chọn giống, kỹ thuật trồng Nghiên cứu chọn giống thân trắng có năng suất chất lượng cao 3 Phân bón Chế biến sử dụng các nguồn phân hữu cơ tự có đảm bảo chất lượng Hướng dẫn qui trình ủ phân hữu cơ, sử dụng phân bón cân đối cho từng vùng Thành lập các điểm cung ứng phân bón Hỗ trợ ứng trước phân bón 4 thuốc BVTV Áp dụng theo phương pháp 4 đúng Không sử dụng nhớt cặn, thuốc BVTV bị cấm Hướng dẫn biện pháp BVTV, sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả trên rau muống Xây dựng các điểm cung ứng thuốc BVTV tại các vùng rau 5 Thiết bị vật tư Nghiên cứu hệ thống cơ giới thu hoạch, sơ chế 6 Vốn Mạnh dạn đầu tư vốn - Chính sách hỗ trợ chuyển đổi - Ứng vật tư đắp bờ, cải tạo đất ban đầu 7 Lao động - Sắp xếp lao động phù hợp, gia đình có 2 lao động có thể trồng 2000 - 3000 m2 - Thuê lao động thu hoạch - Đào tạo nông dân có trình độ áp dụng qui trình GAP. - Chính sách cho công nhân nông nghiệp nhập cư 8 Trình độ quản lý Liên kết, hợp tác vùng, thấy rõ trách nhiệm và quyền lợi tham gia tổ chức hợp tác Hướng dẫn tổ chức hoạt động tổ hợp tác Hợp đồng tiêu thụ sản phẩm cung ứng vật tư với các tổ hợp tác 2 YẾU TỐ ĐẦU RA TT Yếu tố Dân phải làm Nhà nước phải lo Doanh nghiệp hợp tác 1 Hình thành vùng nguyên liệu - Xây dựng vùng áp dụng qui trình thống nhất. - Áp dụng biện pháp sơ chế, bảo quản - Xây dựng thương hiệu - Nghiên cứu hướng dẫn phương pháp sơ chế bảo quản, xây dựng thương hiệu. - Cung cấp thông tin thị trường - Đưa ra tiêu chí yêu cầu sản phẩm - Cùng nông dân quảng bá thương hiệu 2 Hệ thống tiêu thụ Liên kết hợp tác trong sản xuất và tiêu thụ Thực hiện đầy đủ hợp tác “4 nhà” Đầu tư vùng nguyên liệu và thu mua sản phẩm III- HIỆU QUẢ SẢN XUẤT RAU MUỐNG NƯỚC Hiệu quả sản xuất rau muống nước được thể hiện bảng dưới đây, tính thu nhập trên 1 ha/năm. Đối với rau muống nước, thu hoạch 10 lứa/năm, tính 6 tháng, thay gốc trồng mới. Các chi phí làm đất, gia cố bờ, giống, phân hữu cơ, lân, vôi chỉ sử dụng khi trồng mới hoặc thay gốc. Nhiều vùng nông dân có thể để gốc cả năm mới thay gốc lại. Đơn vị tính: 1000 đ TT Đề mục Min Max T. bình I Tổng chi 41.600 57.300 49.450 1 Làm đất, gia cố bờ % chi phí làm đất 1.600 3,85 4.000 6,98 2.800 5,66 2 Giống % chi phí mua giống 4.800 11,54 6.000 10,47 5.400 10,92 3 Phân bón % chi phí phân bón 10.800 25,96 14.900 26.01 12.850 25,99 4 Thuốc BVTV % chi phí thuốc BVTV 3.400 8,17 5.400 9,42 4.400 8,90 5 Công lao động % chi phí công lao động 21.000 50,48 27.000.000 47,12 24.000 48,53 II Tổng thu 85.000 180.000 128.125 Năng suất (tấn) 100 150 125 Giá bán tại ruộng (đ/kg) 850 1.200 1.025 Giá thành (đ/kg) 416 382 396 III Lợi nhuận 43.400 122.700 78.675 So với trồng lúa: - Giá trị sản xuất trung bình trên 1 ha cao gấp 7,24 lần, lợi nhuận trung bình cao gấp 7,6 lần. - Nếu phải thuê công lao động toàn bộ, lợi nhuận 1ha trồng rau muống nước trong 1 năm trung bình đạt 78.675.000 đống, nếu phải thuê đất (10.000.000 - 20.000.000 đ/ha/năm), người trồng rau muống vẫn còn lợi nhuận trên 50.000.000 đ/ha/năm. - Nếu người nông dân có công lao động, sau khi trừ chi phí người trồng rau muống thu nhập trung bình đạt 104.000.000 đ/ha/năm, nếu phải thuê ruộng (10.000.000 - 20.000.000 đ/ha/năm), người trồng rau muống thu nhập trên 80.000.000 đ/ha/năm. IV. QUI TRÌNH KỸ THUẬT TRỒNG RAU MUỐNG NƯỚC 1. Giống - Hiện nay rau muống nước chủ yếu dùng các giống địa phương. Có hai giống: giống thân tím và thân trắng, nhưng giống được thị trường ưa chuộng là giống thân trắng. - Rau muống nước rất dễ nhân giống, có thể lấy giống từ ruộng rau đang thu hoạch. - Chọn những đoạn thân bánh tẻ có mang nhiều đốt hoặc có thể tách từng khóm nhỏ mang nhiều nhánh con để trồng. 2. Thời vụ Rau muống có thể trồng quanh năm trên địa bàn Thành phố. Tuy nhiên, trong mùa mưa rau muống thường bị nhiễm bệnh hơn mùa khô. 3. Chuẩn bị đất - Có thể trồng rau muống trên nhiều loại đất khác nhau - Rau muống gieo hạt hoặc trồng cạn lên liếp rộng 1,2 - 1,5 m cao 12 - 15 cm, mùa mưa lên liếp cao hơn khoảng 20 cm. - Rau muống trồng nước: chuẩn bị đất như đất trồng lúa. - Trong mùa mưa: rau muống hạt, trồng cạn có thể trồng trong nhà lưới hoặc che phủ bạt nylon để tránh đất cát bám lên cây dễ nhiễm các loại sâu bệnh. Chú ý: Nên dùng nước sạch tưới cho rau muống. Không nên dùng nước thải khu công nghiệp, khu dân cư tưới cho rau muống. 4. Khoảng cách trồng - Tùy theo đất trồng, giống và kỹ thuật trồng mà áp dụng mật độ khác nhau. - Đối với rau muống gieo hạt có thể gieo từ 8 - 10 kg hạt giống/1.000 m2. - Rau muống trồng cạn và rau muống nước có thể trồng với khoảng cách 10 - 15 cm, tùy theo điều kiện đất. Mật độ trồng có thể biến động từ 20.000 - 150.000 chồi/1000 m2. - Khi trồng vùi đất kín 2 - 3 đốt. - Đối với rau muống sau khi thu hoạch thường để lại gốc thì nên để lại từ 2 - 3 đốt. nếu để lại nhiều đốt thì chồi nhiều nhưng nhỏ. 5. Bón phân (tính cho 1000 m2) Tùy theo đất mà lượng bón khác nhau. Trung bình lượng phân bón như sau: - Bón lót: phân chuồng hoai 1,5 - 2 tấn, super lân 10 - 15 kg, kali 3 - 4 kg. - Bón thúc: Thường dùng urê, sau mỗi lần thu hoạch khoảng 15 - 20 kg urê. Lưu ý không bón quá nhiều urê, cần bón urê lần cuối vào trước khi thu hoạc ít nhất là1 tuần. Nếu bón NPK hoặc DAP, cần phải tính lại lượng phân đạm, lân, kali cho phù hợp. 6. Phòng trừ sâu bệnh Dịch hại chính trên rau muống là: Ốc bươu vàng, sâu khoang, rầy, bệnh gỉ trắng, đốm lá, tuyến trùng… Áp dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp đối với dịch hại rau muống sẽ hiệu quả cao như vệ sinh đồng ruộng, bắt ốc, ngắt bỏ ổ trứng ốc, sâu khoang. Biện pháp che phủ bạt nilon trong mùa mưa, bón phân cân đối có hạn chế ngăn ngừa bệnh hại rau muống có hiệu quả. Trong mùa mưa nên trồng trong nhà lưới giúp cho cây có khả năng chống bệnh tốt hơn. Khi sâu bệnh có mật số cao có thể gây hại dùng thuốc BVTV như sau: - Đối với sâu khoang: Dùng các loại thuốc ít độc như nhóm Abamectin, các loại chế phẩm vi sinh: thuốc có nguồn gốc từ Bt như Biocin, Depel…, có nguồn gốc NPV như Vicin, Seba… hoặc dùng thuốc thảo mộc như Rotenone hoặc Neem. Có thể dùng thuốc gốc Cúc tổng hợp như Sumicindin, Karate, SecSaigon, Sherzol, Sherpa. - Đối với rầy hại: Dùng Butyl, Trebon, Actara, Oshin... - Đối với bệnh: có thể dùng Monceren, Ridomyl MZ, Mexyl-MZ, Hạt vàng Thio- M. Lưu ý: Khi dùng thuốc BVTV phải đảm bảo nguyên tắc “4 đúng” và đảm bảo thời gian cách ly. Không dùng các loại thuốc cấm, nhớt cặn trên rau muống. 7. Thu hoạch Tùy theo mục đích sử dụng. Thời điểm thu hoạch đối với rau muống gieo hạt từ 20 - 30 ngày. Đối với rau muống trồng khoảng cách giữa các lứa thu hoạch từ 18 - 21 ngày. Phần 2 - CẨM NANG TRỒNG RAU ĂN LÁ I- Cơ sở vật chất - kỹ thuật để trồng rau ăn lá Trong xu hướng hiện nay để nâng cao ngành trồng rau chúng ta cần quan tâm đến thâm canh nhằm: - Đạt năng suất cao. - Nâng cao chất lượng theo yêu cầu của người tiêu dùng sạch, an toàn. - Sản phẩm phải đa dạng, nhiều chủng loại để hỗ trợ nhau trong sản xuất cũng như trong tiêu thụ. - Giá thành sản phẩm thấp để nâng cao khả năng cạnh tranh. Do vậy cần phải chuẩn bị cơ sở vật chất- Kỹ thuật, tốt để tiến hành thâm canh. 1. Chọn đất - Thiết kế cánh đồng trồng rau ăn lá Các loại rau ăn lá rất sợ ngập úng, nhưng lại rất cần nước. Do vậy, cần chọn các vùng không bị ảnh hưởng của ngập úng trong mùa mưa, thiếu nước tưới trong mùa khô. Các vùng đất cao, triền chủ động tưới tiêu rất phù hợp cho việc phát triển rau ăn lá. Về đất chúng ta cần chú ý chọn các loại đất cát pha, thịt nhẹ tức là các loại đất có sa cấu nhẹ dễ thoát nước, đất có độ chua từ hơi chua đến trung tính (pH của đất biến động từ 5 - 7) là tốt nhất. Rau ăn lá là một loại cây trồng cho năng suất cao, thời gian gieo trồng ngắn, đòi hỏi sự luân canh thường xuyên trong quá trình gieo trồng. Do vậy, cần bố trí quy hoạch theo từng ô, thửa, từng khu vực. Kết hợp hế thống tưới tiêu và giao thông nội đồng nhằm áp dụng cơ giới hoá, vận chuyển vật tư và sản phẩm thu hoạch. Tránh trường hợp bốc dỡ nhiều lần làm dập nát, thất thoát, giảm giá trị của sản phẩm. Việc quy hoạch thiết kế hệ thống tưới tiêu, giao thông nội đồng phục vụ vận chuyển phải đáp ứng các yêu cầu sau: - Thoát nước nhanh, chống ngập úng. - Chủ động sử dụng được nguồn nước tưới. - Hệ thống giao thông nội đồng thuận tiện cho cơ giới và vận chuyển. - Tiết kiệm được lao động, đất đai. - Hệ thống tưới tiêu, giao thông phù hợp với điều kiện địa lý, địa hình của khu vực. 2. Chuẩn bị giống: Giống là loại vật tư kỹ thuật đặc biệt, là tư liệu sản xuất quan trọng trong việc trồng rau ăn lá. Đủ hạt giống, hạt giống có chất lượng tốt thì mới chủ động được thời điểm gieo trồng, chủ động tạo sản phẩm đáp ứng tốt kế hoạch tiêu thụ sản phẩm. Hiện nay, phần lớn các loại rau ăn lá đều được các công ty sản xuất trong nước hoặc nhập từ nước ngoài. Tại thành phố có rất nhiều công ty cung cấp hạt giống có chất lượng cao. Tuy nhiên cần phải chú ý các yếu tố sau đây: - Chất lượng hạt giống được quyết định bởi: tỷ lệ nảy mầm phải trên 85%, độ sạch phải trên 98%, ẩm độ hạt nhỏ hơn 10%, không có hiện tượng bị sâu mọt. - Có rất nhiều giống rau ăn lá, tuy vậy, cần phải chọn giống cho phù hợp vì có giống phù hợp gieo trồng trong mùa mưa, có giống phù hợp gieo trồng trong mùa nắng. Do vậy, cần nắm bắt các thông tin về giống thật chính xác để quyết định chọn lựa. - Số lượng hạt giống cũng là một yếu tố quan trọng để thực hiện kế hoạch sản xuất, bên cạnh lượng hạt giống cần gieo nên tính toán lượng hạt giống dự phòng. - Các công ty cung cấp hạt giống có chất lượng cao, uy tín: Công ty Đông Tây, Công ty Trang Nông, Công ty Đại Địa, Công ty Giống cổ phần Miền Nam. 3. Chuẩn bị phân bón Rau ăn lá là loại cây ngắn ngày nhưng cho khối lượng sản phẩm khá lớn. Do vậy, để tạo ra một sản lượng lớn cây trồng đã lấy đi từ đất một lượng dinh dưỡng tương ứng. Lượng dinh dưỡng cây lấy từ đất là do quá trình phân giải của vi sinh vật cung cấp, phần lớn còn lại thông qua con đường phân bón. Trong canh tác rau ăn lá, phân hữu cơ chiếm một vai trò rất quan trọng. Ngoài việc cung cấp các chất dinh dưỡng đa lượng NPK cho cây phân hữu cơ, phân hữu cơ còn là nguồn cung cấp các nguyên tố vi lượng mà cây trồng không thể thiếu trong quá trình phát triển và tạo năng suất như Bo, mangan, coban, kẽm, molipden…Phân hữu cơ còn đóng một vai trò quan trọng khác là làm tơi xốp đất, tăng độ mùn, góp phần cải tạo đất, giữ ẩm cho đất trong mùa khô. Khi gia tăng hàm lượng mùn, chúng kết hợp với các loại phân hoá học khi bón vào đất, giảm sự thất thoát phân bón và tăng hiệu suất sử dụng của phân bón. Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại phân hữu cơ, hữu cơ vi sinh rất tốt để sử dụng cho rau, đặc biệt có những loại phân hữu cơ vi sinh có chứa các loại vi sinh vật đối kháng khi bón vào đất chúng sẽ phát triển hạn chế sự phát triển của các loại vi sinh vật gây bệnh cho cây. Phân hữu cơ cần bón đúng cách mới phát huy tác dụng, nên bón phân đã được ủ hoai và bón lót trước khi trồng. Phân hoá học: là các loại phân cung cấp các nguyên tố đa lượng cho cây chủ yếu NPK. Có loại phân đơn chỉ chứa một chất như Urê chứa đạm, KCl chỉ chứa kaly, Super lân chỉ chứa lân… Có những loại phân hổn hợp được phối chế chứa từ 2 chất trở lên như phân DAP, NPK... Khi bón phân cho rau cần lưu ý bón đúng lượng, đúng loại, đúng thời điểm, đúng cách. 4. Công tác Bảo vệ thực vật Rau ăn lá là một nhóm cây trồng chứa nhiều dinh dưỡng nên có rất nhiều sâu bệnh hại. Chúng phá hại quanh năm, có loại chuyên tính nhưng phần lớn là đa thực. Rau ăn lá các bộ phận sử dụng thường non, chứa nhiều dinh dưỡng nên có tính hấp dẫn côn trùng. có thời gian sinh trưởng ngắn, nếu gặp điều kiện bất lợi chúng sẽ phát triển kém và khả năng hồi phục chậm so với sự tái sinh của sâu bệnh. Rau ăn lá sản xuất quanh năm nên sâu bệnh dễ lây lan không thể xử lý triệt để được, chúng ẩn nấu, tồn lưu lâu dài, nếu có điều kiện thuận lợi chúng sẽ phát triển một cách nhanh chóng.Vì vậy trang bị các kiến thức về BVTV cũng như nắm bắt các thông tin về các loại thuốc BVTV phục vụ cho sản xuất để phòng trừ kịp thời chủ động là cần thiết. Khi sử dụng thuốc cho rau ăn lá cần chú ý đến 4 đúng: - Đúng thuốc. - Đúng lúc. - Đúng liều lượng, nồng độ. - Đúng cách. và Thời gian cách ly. Nên áp dụng triệt để các biện pháp IPM trong phòng trừ dịch hại. Nếu làm tốt công tác này thì đây là phương pháp hiệu quả nhất, không những bảo vệ sức khoẻ cho người sản xuất, tiêu dùng và môi trường, mà còn đem hiệu quả rất lớn về kinh tế. 5. Chuẩn bị thiết bị - công cụ sản xuất Rau ăn lá bị ảnh hưởng rất lớn bởi điều kiện thời tiết. Việc thâm canh cần có các thiết bị chuyên dùng. + Công cụ làm đất: bao gồm các loại máy móc phục vụ làm đất. Cuốc các loại, Cào nhiều răng phục vụ san bằng mặt luống… + Công cụ trồng cây. + Dụng cụ gieo ươm cây con: khay gieo hạt + Thiết bị tưới: máy bơm nước, bình tưới, hệ thống tưới phun, bình phun thuốc… + Phương tiện vận chuyển: Xe cải tiến vận chuyển sản phẩm, vật tư phân bón. + Nhà lưới: là thiết bị không thể thiếu được trong việc canh tác rau ăn lá. Tuỳ theo điều kiện, tính chất của sản xuất mà chúng ta có thể xây dựng nhà lưới kín, hở, kiên cố, bán kiên cố… Tuy nhiên theo yêu cầu chung, nhà lưới có tác dụng lớn nhất vẫn là giúp cây phát triển tốt trong điều kiện thời tiết bất lợi, chủ động được kế hoạch sản xuất, cung cấp sản phẩm cho thị trường, gia tăng hệ số gieo trồng trong năm. 6. Vốn cho sản xuất (Chi phí tính trên 1000m2 - Theo nguồn TTKN - 2004) Vốn xây dựng cơ bản : + Nhà lưới: 20.000.000 đ Khấu hao trong 5 năm + Hệ thống tưới phun: 2.000.000 đ Khấu hao trong 5 năm. + Phuơng tiện vận chuyển: 1.000.000 đ Khấu hao trong 5 năm. + Giếng khoan: 1.000.000 đ Tổng cộng: 24.000.000 đ Vốn sản xuất: + Giống rau các loại: 250.000 đ/vụ gieo trồng. + Phân bón các loại: 620.000 đ/vụ gieo trồng. + Thuốc BVTV 340.000 đ/vụ gieo trồng + Làm đất 180.000 đ/vụ gieo trồng. + Lao động thuê mướn: 890.000 đ/vụ gieo trồng Vật tư khác: 530.000 đ/vụ gieo trồng. Tổng cộng: 2.810.000 đ Như vậy nguồn vốn để sản xuất rau ăn lá chia làm 2 loại: Vốn xây dựng cơ bản: 240.000.000 đồng/ha (khấu hao trong 5 năm) Vốn sản xuất: 28.100.000đồng/ha /vụ (vụ sản xuất 25 - 30 ngày) Vốn sản xuất/năm: 112.00.000 đồng/ha. 7. Lao động Sản xuất rau ăn lá đòi hỏi người lao động phải được trang bị các kiến thức về khoa học kỹ thuật nhất định, mới có thể tiến hành sản xuất theo hướng thâm canh tăng năng suất, chất lượng, đảm bảo sản phẩm đạt tiêu chuẩn an toàn, sạch. Các nội dung kiến thức nông dân cần được trang bị: + Hiểu biết về giống. + Hiểu biết về dinh dưỡng cây trồng. + Kiến thức về phòng trừ sâu bệnh. + Biết sử dụng các thiết bị phục vụ sản xuất rau an toàn, hợp lí, tiết kiệm… + Biết tổ chức sản xuất. + Hiểu biết về thị trường. 8. Tổ chức sản xuất Sản xuất rau ăn lá phải được quy hoạch thành một vùng việc tập hợp nông dân hình thành các tổ chức như Tổ sản xuất, Hợp tác xã là một điều kiện tất yếu không thể thiếu được vì những lý do sau: + Theo nền kinh tế thị trường, một nông dân không thể sản xuất đủ các loại rau để phục vụ cho nhu cầu tiêu thụ do vậy phải liên kết phân chia nhiệm vụ sản xuất các chủng loại khác nhau trong cơ cấu luân canh theo thời gian. +Có liên kết với nhau hình thành một tổ chức mới có đủ năng lực để tiến hành tiếp thị, hợp đồng kinh tế tiêu thụ sản phẩm với các doanh nghiệp, nhà tiêu thụ lớn.. + Quá trình liên kết tạo cho các nông dân các điều kiện trao đổi kinh nghiệm, nâng cao trình độ sản xuất hoàn thiện các quy trình để đổi mới sản xuất. Sự liên kết với nhau mới có thể áp dụng đồng bộ các biện pháp cơ giới hoá trong sản xuất con giống, làm đất, canh tác, mua sắm trang thiết bị cũng như tiến hành sơ chế bảo quản nông sản sau thu hoạch tốt hơn. + Mọi quan hệ hợp tác mới có khả năng xây dựng các dự án vay vốn phát triển sản xuất khả thi dễ được chấp nhận. II. Hiệu quả kinh tế một số loại rau ăn lá 1.Cải bẹ xanh, cải ngọt STT Đề mục Min TB Max 1 2 3 4 Lượng hạt giống gieo (kg/ha/năm) - Chi phí mua giống (ngàn đồng) - % chi phí mua giống Năng suất (tấn/ha/năm) Tổng chi phí (ngàn đồng/ha/năm) + Chi phí vật tư - % chi phí vật tư + Chi phí lao động. - % chi phí lao động. Tổng số ngày công/ha/năm + Khấu hao nhà lưới. - % cho phí khấu hao. Tổng thu (ngàn đồng /ha/năm) 30 2.400 1.07 100 112.300 120.000 53.5 56.160 25.05 1.870 0 270.000 72 35 2.800 1.02 120 176.000 140.000 51.02 86.400 31.49 2880 0 363.000 88 40 3.200 1.01 150 316.000 160.000 50.63 108.000 34.18 3600 48.000 19.45 430.000 100 5 6 - Năng suất (tấn/ha/năm) - Giá bán tại ruộng (đồng) - Giá thành sản phẩm. Lợi nhuận - Tiền lời - Hiệu quả đồng vốn - Tỷ suất thu đối với vật tư - Tỷ suất thu đối với lao động. Hệ số gieo trồng(lần/năm) 1500 1.245 45.840 0.21 2.25 4.8 9 1650 1247 88.600 0.32 2.59 4.2 10 1720 1264 114.000 0.36 1.36 3.98 11 2. Cây xà lách STT Đề mục Min TB Max 1 2 3 4 5 Lượng hạt giống gieo (kg/ha/năm) - Chi phí mua giống (đồng) - % chi phí mua giống Năng suất (Tấn/ha/năm) Tổng chi phí (ngàn đồng/ha/ năm) + Chi phí vật tư - % chi phí vật tư + Chi phí lao động. - % chi phí lao động. - Tổng số ngày công + Khấu hao nhà lưới. - % chi phí khấu hao. Tổng thu (đồng/ha/năm) - Năng suất - Giá bán tại ruộng (Đồng/ha/năm) - Giá thành sản phẩm. Lợi nhuận - Tiền lời 40 6.400 200 245.506.4 130.000 51 67.500 2250 48.000 27.5 400.000 200 2000 45 7.200 230 298.007.2 160.000 53.7 90.000 3000 48.000 529.000 230 2300 50 8.000 250 355008.0 190.000 53.5 117.000 3900 48.000 650.000 250 2600 6 - Hiệu quả đồng vốn (%) - Tỷ suất thu đối với vật tư - Tỷ suất thu đối với lao động. Hệ số gieo trồng (lần/năm) 9 10 11 III. QUI TRÌNH KỸ THUẬT TRỒNG MỘT SỐ RAU ĂN LÁ 1. KỸ THUẬT TRỒNG XÀ LÁCH 1.1. Giống: gieo hạt trên liếp, sau khi cây con được 20 - 25 ngày tuổi chuyển cây con ra ruộng trồng. - Hạt giống cần xử lý trước khi gieo bằng thuốc Rovral, Benlate C hoặc Aliette, Hạt Vàng, Bendazol, Alpine. - Sau khi gieo hạt cần được phủ 1 lớp đất mỏng hạt nhỏ, trộn với phân chuồng hoai mục, sau đó phủ 1 lớp rơm mỏng hoặc lưới mỏng và tưới đủ ẩm. 1.2. Thời vụ: Xà lách có thể trồng được quanh năm, nhưng trong vụ Đông Xuân cho năng suất cao, trong mùa mưa cần phải làm giàn che hoặc trồng trong nhà lưới. 1.3. Chuẩn bị đất: - Đất trồng xà lách cần tơi xốp, màu mỡ và thoát nước tốt. Đất cần phải phơi ải, cày bừa kỹ, sạch cỏ. Lên liếp rộng 0,8 - 1m, cao 10 - 15cm. - Cần xử lý đất trước khi gieo trồng bằng thuốc Sincosin (nồng độ theo hướng dẫn) để phòng trừ tuyến trùng. - Mùa mưa che phủ đất bằng rơm hoặc màng phủ nylon để tránh đất bám lên cây, dễ nhiễm các loại bệnh. 1.4. Khoảng cách trồng: - Vụ Đông Xuân: 15 x 18cm hoặc 15 x 15cm - Vụ Hè Thu: 12 x 15cm hoặc 12 x 12cm. 1.5. Bón phân: (tính cho 1.000m2) - Bón lót: Phân chuồng hoai mục 1,5 - 2 tấn; phân lân 100kg; bánh dầu 30kg. - Bón thúc: + Lần 1: Hòa urê loãng nồng độ 1%0 (1g/1 lít) tưới vào 7 ngày sau trồng. + Lần 2 và lần 3: Nên dùng phân bón lá (cách nhau 5 - 7 ngày). 1.6. Phòng trừ sâu bệnh: Các loại bệnh hại xà lách quan trọng hơn sâu hại. Bệnh phổ biến như bệnh thối nhũn, thối gốc. Sâu thường phát hiện là rầy mềm, sâu đo, sâu khoang, tuyến trùng gây sưng rễ. Áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp như luân canh với cây trồng khác, làm giàn che mưa, bón phân cân đối có hiệu quả cao trong việc hạn chế bệnh và tuyến trùng. Biện pháp ngắt ổ sâu mới nở hạn chế được sâu khoang gây hại. - Đối với sâu đo: Dùng thuốc vi sinh gốc BT như: Xentari, Delfin, Dipel, Biocin,… - Đối với sâu khoang: Có thể dùng thuốc có gốc Pyrethroid như: Sherpa, SecSaigon, Netoxin, Polytrin. Dùng các loại chế phẩm vi sinh như: NPV, V - BT, hoặc thảo mộc như Rotenone. - Đối với rầy mềm: Nhiều loại thuốc hóa học có thể trừ được dễ dàng. SecSaigon, Sherpa, Gà Nòi. - Đối với bệnh thối nhũn, thối gốc: Có thể nhổ bỏ cây bị bệnh. Xử lý bằng các loại thuốc như Validacin, Kasumin, Vanicide, Saipan, Hỏa Tiển. - Đối với tuyến trùng: Biện pháp luân canh có hiệu quả cao nhất. Lưu ý: Khi dùng thuốc bảo vệ thực vật phải đảm bảo nguyên tắc “ 4 đúng” và đảm bảo thời gian cách ly. 2. KỸ THUẬT TRỒNG CẢI XANH - CẢI NGỌT Cải ngọt, cải xanh là rau ngắn ngày có thể trồng quanh năm, không cần vốn nhiều mà tiêu thụ lại dễ dàng vì thế được trồng khá phổ biến ở Tp.Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, cải ngọt, cải xanh lại dễ gây ngộ độc nhất cho người tiêu dùng bởi lẽ bị nhiều sâu bệnh hại khó trừ, thời gian sinh trưởng ngắn mà phần lớn các thuốc hóa học có thời gian cách ly dài, trong khi thuốc vi sinh và điều hòa sinh trưởng kém tác dụng với một số sâu như bọ nhảy, nông dân thường tưới phân đạm nhiều lần để cây sinh trưởng nhanh. Do đó dư lượng thuốc trừ sâu và dư lượng nitrat thường cao ở 2 chủng loại rau này và dẫn đến tình trạng ngộ độc cho người tiêu dùng. Để khắc phục tình trạng trên nhất thiết phải theo qui trình sản xuất dưới đây: KỸ THUẬT CANH TÁC: 2.1. Giống và chuẩn bị cây con: Hiện nay ngoài giống địa phương, mùa khô có thể sử dụng một số giống nhập của Trung Quốc, Thái Lan và mùa mưa có thể sử dụng giống TG1. Hạt giống cần được xử lý bằng thuốc Appencard Super 50FL với lượng dùng 2 - 3cc/ 1 lít nước trong 15 phút vớt ra để ráo nước, ủ ấm 1 đêm rồi đem gieo, Carbenzim, Hạt Vàng, Bendazol. Sau gieo rải lớp đất mỏng phủ hạt và rắc thuốc trừ côn trùng hại như: kiến, bọ nhảy, sùng,…đồng thời phủ lớp rơm mỏng chống mưa và giữ ẩm trong mùa khô. Khi cây con đạt 18 - 19 ngày tuổi đem đi trồng, trước khi nhổ 1 ngày cần tưới phân DAP pha loãng 30g/10lít nước. 2.2. Chuẩn bị đất: Cải ngọt, cải xanh có thể trồng trên nhiều loại đất nhưng cần thoát nước tốt. Cần chuẩn bị đất kỹ: phơi ải đất khoảng 8 - 10 ngày. Trước khi lên liếp cần làm đất tơi xốp, sạch cỏ dại cùng các tàn dư thực vật, sau đó bón 5 - 6 kg vôi bột/100 m2 đất. Lên liếp rộng 80 - 100 cm, nếu mùa khô lên liếp cao 10 -15 cm; mùa mưa lên liếp cao 20 cm. 2.3. Thời vụ: Cải ngọt, cải xanh có thể trồng quanh năm. Lưu ý: nếu trồng tháng 12, tháng 01 năng suất cao nhưng thường bị nhiều sâu hại. Mùa mưa khó trồng nhưng thường bán được giá cao hơn. 2.4. Mật độ trồng: Để trồng cho 100 m2 nếu gieo trên liếp ươm cần 20 g hạt giống; nếu gieo trực tiếp từng hàng rồi tỉa dần cần 40 g hạt giống; còn nếu gieo vãi thì cần tới 60 g hạt giống. Trồng khoảng cách 15 x 15cm. 2.5. Bón phân: Bón lót: - Vườn ươm: lót 5 - 6 kg phân chuồng hoai mục + 100g Super lân/10 m2. - Ruộng trồng: lót 300 kg phân chuồng hoai mục + 1,5 kg Super lân + 4 kg Kali clorua /100 m2. Bón thúc: - Vườn ươm: Rãi vôi hoặc tro bếp ở liếp ươm khoảng 1kg/100m2 trừ kiến tha hạt. Khoảng 1 tuần sau gieo có thể tưới thúc nhẹ từ 1 - 2 lần bằng nước Urê loãng: 20 - 30g/10lít nước. Cây con 18 - 19 ngày sau gieo có thể nhổ cấy. Trước nhổ cấy cần tưới ướt đất bằng nước DAP: 30g DAP/10lít nước để cây dễ bén rễ sau trồng. Cấy từng đợt riêng cây tốt và xấu để tiện chăm sóc. - Ruộng trồng: Xử lý đất trước khi trồng bằng Basudin 10H, Sago super 3G. Sau trồng 10 ngày là thời kỳ cây phát triển thân lá mạnh cần bón thúc hỗn hợp 5 - 6 kg bánh dầu + 250g phân Kali, rải giữa hàng, xới nhẹ cho thoáng và lấp phân và ngâm bánh dầu hoặc hạt đậu nành tưới 2 - 3 lần/vụ (Dùng 8 - 9 kg bánh dầu hoặc 1 - 2 kg đậu nành ngâm với 10 lít nước sau 1 tuần gạn lấy nước pha loãng 3 - 4 lần rồi đem tưới). 3. PHÒNG TRỪ DỊCH HẠI: Bộ thuốc sử dụng trừ sâu bệnh cho cây cải ngọt, cải xanh chú ý sử dụng các thuốc ít độc và thời gian cách ly ngắn: - Nhóm thuốc trừ sâu thời gian cách ly 14 - 15 ngày: Cyperan 25EC, Forsan 50EC, Polytrin P440ND, SecSaigon, Sherpa. - Nhóm thuốc trừ sâu thời gian cách ly 7 - 10 ngày: Peran 50EC, Alphan 5EC, Match 50ND, Bassan 50ND, Bascide 50EC. - Nhóm thuốc trừ sâu thời gian cách ly dưới 5 ngày: Forvin 85WP, Vertimex 1,8ND, Succes 25SC, Actara 25WG, các thuốc điều hòa tăng trưởng và vi sinh. - Thuốc trừ bệnh: Appencard super 50FL, Appencard super 75DF, Carban 50SC, Score 250ND, Topan 70WP, Validan 3DD - 5DD, Zinacol 80WP, Zineb Bul 80WP, Manzat 200 80WP, Carbenzim, Mexyl MZ, Thio-M, Vanicide, Dipomate. - Phòng trừ Bọ nhẩy (Phyllotetra striolata): Sâu non Bọ nhẩy sống ở rễ cần rải Basudin 10H, Sago super 3G với lượng 3 kg/1000 m2 ngay khi trồng. Trong vòng 10 ngày sau trồng nếu Bọ nhẩy xuất hiện có thể sử dụng thuốc Sherpa, Gà Nòi, SecSaigon, Polytrin P440ND, Forwathion 50EC, Cyperan 25EC hoặc Alphan 50EC. Sau trồng 10 ngày nếu Bọ nhẩy xuất hiện nhiều có thể sử dụng thuốc Alphan 50EC, Match 50ND, Peran 5EC hoặc Alphan 50EC. Nếu 5 ngày trước thu hoạch mà vẫn bị Bọ nhẩy phá có thể sử dụng các thuốc Forvin 85WP, Vertimex 1,8EC và Success 25SC. - Phòng trừ sâu ăn tạp: Thường xuyên thăm đồng nếu thấy ổ trứng sâu ăn tạp thu gom tiêu hủy, phát hiện sớm sâu non mới nở còn chưa phân tán có thể dùng các thuốc Cyperan 25EC, peran 5EC, Biocin luân phiên với SecSaigon, Sherzol, Netoxin hoặc Alphan 50EC để trừ. Nếu trước thu hoạch chừng 4 - 5 ngày sâu ăn tạp phát triển nhiều có thể dùng một trong các thuốc sau: Forvin 85WP, Vertimex 1,8EC và Success 25SC. - Phòng trừ bệnh chết cây con (Pythium sp, Rhizoctonia solani): Nếu thấy bệnh xuất hiện nhiều trên vườn ươm cần phòng trừ trước khi nhổ cấy ra ruộng bằng các thuốc Validan 3DD - 5DD, Carban 50SC, Topan 70WP, Score 250ND, Vanicide, Hexin, Luster, Carbenzim. - Phòng trừ bệnh thối bẹ (Sclerotium sp): Thường xuyên thăm đồng phát hiện sớm khi bệnh chớm xuất hiện có thể sử dụng thuốc Carban 50SC, Score 250ND Thio-M, Bendazol, Carbenzim, Hạt Vàng để trừ. Phần 3 - CẨM NANG RAU ĂN QUẢ I- PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ĐẦU VÀO 1. Đất trồng Trừ dưa leo có yêu cầu cao về đất trồng, các cây rau ăn quả khác có thể trồng được trên nhiều loại đất khác nhau, không phèn mặn, thoát nước tốt, có tầng canh tác tương đối. Do vậy, khi chuyển đất lúa sang trồng cây rau ăn quả cần chú ý: - Cần thiết cải tạo đất bằng việc đầu tư phân bón, nhất là các loại phân hữu cơ. - Cày sâu dần kết hợp bón vôi, phân hữu cơ để tăng độ dày tầng canh tác. - Cải tạo hệ thống tưới tiêu thủy lợi phù hợp cho việc trồng rau như thiết kế hệ thống dẫn nước tới ruộng hoặc khai thác nước ngầm để đảm bảo đủ lượng nước tưới; làm hệ thống tiêu nước, nhất là hệ thống thoát nước nội đồng. - Đối với vùng đất xám (Huyện Củ Chi, Hóc Môn): Chọn vùng triền từ vừa đến cao, vùng triền thấp chỉ trồng nhóm rau cạn trong mùa nắng, tránh trồng trong mùa mưa có thể bị ngập úng. Trong mùa mưa hoặc Đông Xuân sớm, cần xẻ mương quanh ruộng sâu từ 30-50cm, lên luống theo hướng dốc để dễ thoát nước, tất cả nước trong ruộng đều được thoát ra cống (hoặc đường thoát chính). - Đối với vùng Bình Chánh: phải xẻ mương và lên mô trồng, mô cao cách mặt nước ít nhất 50 cm. 2. Giống Có nhiều giống F1 có năng suất cao, kháng sâu bệnh và nhiều giống địa phương chất lượng phù hợp với thị trường. Nông dân có thể chọn lựa giống trồng phù hợp thị trường. Tuy nhiên, giá giống F1 còn khá cao. 3. Phân bón - Cần sử dụng nhiều phân hữu cơ để tăng độ màu mỡ cho đất. - Cần sử dụng lân, vôi để cải tạo đất hạ độ chua, nâng pH lên đến độ thích hợp. - Cần đầu tư nhiều phân vô cơ và hữu cơ để đạt năng suất cao. Nông dân vẫn còn sử dụng phân bón theo kinh nghiệm và có quan niệm đầu tư phân cao để đạt năng suất cao nhưng chưa biết sử dụng phân bón cân đối và hiệu quả. 4. Phòng trừ sâu bệnh Nông dân được tập huấn các biện pháp phòng trừ hiệu quả, theo quy trình sản xuất rau an toàn. Có rất nhiều loại thuốc BVTV ít độc cho con người, môi trường đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm để phòng trừ sinh vật hại. Các loại thuốc này có thể mua dễ dàng ở các cửa hàng bán thuốc BVTV. Có nhiều biện pháp kết hợp cho việc phòng trừ sâu bệnh như dùng màng phủ nông nghiệp trong mùa mưa, bón phân cân đối, làm sạch cỏ dại, làm giàn để hạn chế ngăn ngừa bệnh hại rau ăn quả hiệu quả. Có mạng lưới BVTV từ thành phố đến xã phường, do vậy sẽ hướng dẫn và hỗ trợ kịp thời bà con nông dân khi dịch hại xảy ra. Có nhiều loài dịch hại chính trên rau ăn quả như sâu khoang, rầy, bệnh gỉ trắng, đốm lá, tuyến trùng, có nhiều loại không thể phòng trừ hiệu quả được do nấm bệnh nằm trong đất như héo rũ, bệnh virus… Sử dụng thuốc BVTV với số lượng và chủng loại nhiều. Thời gian cách ly an toàn cho sản phẩm khó đảm bảo. 5. Vật tư, thiết bị sản xuất Hiện nay, trồng rau quả cần một số vật tư, thiết bị sản xuất như cây chà, dây đen hoặc lưới. Có thể mua các vật tư này dễ dàng ở các đại lý, chỉ có cây chà là giá cả khá cao. Trong tương lai cần nghiên cứu phương pháp hoặc loại vật tư để thay thế chà. Sử dụng cơ giới làm đất dễ dàng. 6. Nguồn vốn Cần chi phí đầu tư cao, nhất là chi phí cho vật tư và thuốc BVTV. Với cây họ bầu bí, chi phí nặng nhất là cây chà, lưới. Cần vốn đầu tư cao (15 - 50 triệu đồng/ha). Nếu sản xuất lớn nông dân không có đủ vốn. 7. Lao động Cần có lực lượng lao động thường xuyên (5 - 10 người/ha), có giai đoạn cao điểm kéo dài trong một thời gian như: làm đất, cắm chà, thu hoạch. Có một số khâu kỹ thuật như gieo ươm, trồng cây, chăm sóc cần có kinh nghiệm. 8. Tổ chức sản xuất Đòi hỏi kỹ thuật sản xuất thâm canh cao, biết áp dụng các biện pháp kỹ thuật mới như dung màng phủ nông nghiệp, gieo ươm bằng vỉ, hệ thống tưới. Có kinh nghiệm tổ chức sản xuất để hạ giá thành, nâng cao năng suất. Do vậy, khi chuyển đổi từ sản xuất lúa sang rau, người nông dân cũng cần thay đổi những thói quen canh tác. Nếu tổ chức thành vùng sản xuất tập trung và tham gia liên kết sản xuất sẽ dễ dàng trong luân canh cây trồng, phòng trừ sâu bệnh và tạo lượng hàng hóa lớn, chất lượng đồng đều. II- TIÊU THỤ SẢN PHẨM Mặt hàng rau ăn quả, ngoài tiêu thụ tươi tại chổ còn có thể tiêu thụ với số lượng lớn phục vụ cho nhu cầu chế biến và xuất khẩu như ớt cay thu chín và thu xanh xuất cho thị trường Hàn Quốc, cà tím muối và nướng xuất cho thị trường Nhật Bản (COFIDEX), trà bí đao, khổ qua (XN Cầu Tre), cà chua, ớt làm sốt (Cholimex), ớt bột (Công ty Việt Ấn), chip đậu, bí đỏ, khổ qua (Công ty Lusun). Nếu có những hợp đồng tiêu thụ ổn định sẽ khai thác được thế mạnh của loại rau này. Nhưng hiện nay, đa số nông dân trồng rau ăn quả hiện nay vẫn phải tự tìm nguồn tiêu thụ sản phẩm. Một số tổ hợp tác, HTX sản xuất rau an toàn đã có hợp đồng tiêu thụ ổn định với các doanh nghiệp kinh doanh rau an toàn, với hệ thống siêu thị, nhà hàng, khách sạn mang lại thu nhập cao. Vì vậy nếu sản phẩm đạt chất lượng an toàn thì khả năng tiêu thụ tăng, cần qui họach vùng tập trung, gắn với địa điểm thu mua tại chỗ và gắn với hệ thống tiêu thụ thì sẽ mở rộng được sản xuất. III- KỸ THUẬT SẢN XUẤT Đối với rau ăn quả, phần lớn đều phải thông qua các công đoạn sau: 1. Gieo hạt: Các hạt có kích thước lớn như các cây thuộc họ bầu bí như bí đao, bí đỏ, bầu, dưa leo, khổ qua, dưa leo có thể gieo trực tiếp xuống liếp trồng đã chuẩn bị sẵn. Nhưng hiện nay giá hạt giống F1 khá đắt nên một số nông dân thích gieo vào vỉ hoặc bầu gieo vừa tiết kiệm được hạt giống và quản lý cây con. Cách gieo hạt tập trung còn gọi là giai đoạn vườn ươm. 1.1. Chuẩn bị liếp gieo: Chọn đất cao ráo, không bị ngập úng, thoáng, không bị che rợp. Liếp gieo rộng 0,8 - 1m để dễ chăm sóc, cao 20 - 30cm (tùy mùa vụ và chân đất). Mặt liếp cần bằng phẳng để liếp không đọng nước, cây hưởng ánh nắng, nước tưới và dinh dưỡng đồng đều. Mặt liếp này được dùng để đặt bầu hoặc vỉ gieo nên không cần trộn phân tro. 1.2. Đất gieo: Trộn đều đất theo tỉ lệ 1 đất + 1 phân chuồng hoai mục + 0,5 tro trấu (nếu đất gieo có nhiều sét). Cho đất vào bầu hoặc vỉ gieo. 1.3. Bầu gieo: Có thể làm bằng lá, bằng bao nylon hoặc hiện nay trên thị trường có bán loại vỉ gieo bằng mốp rất tiện dụng. Cho đất gieo vào bầu hoặc vỉ chặt vừa phải và hơi thấp hơn miệng bầu để sau khi gieo còn phủ thêm một lớp đất mỏng giữ hạt. Tuỳ theo giống có thời gian cây con dài hoặc ngắn ta có thể chọn loại vỉ gieo lớn hoặc nhỏ, ví dụ gieo hạt họ bầu bí có thể chỉ cần chọn loại vỉ gieo 66 lổ, gieo hạt họ cà ớt có thể chọn loại vỉ gieo 25 lổ. Gieo hạt nên đặt ở độ sâu vừa phải, gieo quá sâu hạt khó mọc, cây con mọc yếu, gieo quá cạn, rễ mầm bị trồi lên gặp ánh nắng sẽ bị thui chột và hư. Trước khi gieo nên xử lý hạt bằng cách ủ hạt hoặc trộn thuốc tùy cách gieo và loại hạt. Sau khi gieo hạt nên phủ một lớp rơm hoặc lưới mỏng để khi tưới hạt không bị trôi. Chăm sóc sau khi gieo: Tưới giữ ẩm cho hạt mọc mầm, tránh quá ẩm hoặc quá khô, hạt sẽ khó mọc và cây con dễ bệnh. Trong trường hợp cây con phát triển kém, có thể bón thúc bằng DAP (nồng độ 10g/10lít nước) hoặc dùng các loại phân bón lá thích hợp theo nồng độ khuyến cáo. 1.4. Phòng trừ sâu bệnh: - Sau khi gieo, rãi trên mặt vỉ gieo, mặt liếp và quanh liếp Basudin 10H trừ kiến Diaphos 10H hoặc Sago Super 3G. - Bệnh chết rạp cây con (thắt cổ rễ): Khi ruộng vừa chớm có bệnh: gốc cây con úng nước, hoặc cây gục xuống nhưng lá vẫn xanh vào sáng sớm, sau đó phần gốc thân trở màu nâu đen, cây con chết thành từng chòm. Chuyển hết phần cây bệnh ra khỏi ruộng, dời cây con ra xa nhau. Chọn phun một trong những thuốc sau: Ridomil, Polygam, Topsin, Coc 85, Rovral, Vanicide, Hexin, Luster, Carbenzim phun ướt đều trên cây con. Sau khi phun ngưng tưới một ngày. Có thể phòng bệnh bằng cách: Chọn nguồn đất gieo tơi xốp, màu mỡ, không quá nhiều cát hoặc sét, không sử dụng nhiều tro trấu mới, vườn ươm thoát nước tốt, cao ráo, không gieo quá dày và tưới quá ẩm, hoặc quá khô. Tỉa cây, định hình tùy theo giống cây. 2. Chuẩn bị đất trồng Đất trồng rau cần được cày bừa kỹ, cày 1 lần, xới 1 - 2 lần tùy theo độ tơi xốp, độ sâu tầng canh tác, lượm sạch cỏ và bón lót. Vôi có thể bón kết hợp trước trong quá trình cày xới đất. Lượng vôi bón cho nền đất lúa từ 1 - 2 tấn/ha (tùy theo độ chua của đất và nhu cầu của cây trồng). Bón vôi để cải tạo đất nên bón sớm khi cày xới đất. Sau đó lên liếp và bón lót phân hữu cơ và các phân khác, nên trộn đều phân vào đất để khi cấy rễ cây con không bị xót phân. Phân bón lót có thể rãi đều trên mặt ruộng và xới đều, hoặc rãi trên hang định trồng cây và cũng xới đều. Nếu có sử dụng màng phủ nông nghiệp, liếp phải được bón lót toàn bộ phân (trừ lượng phân bón thúc) và ổn định cả về chiều cao và mặt liếp, sau đó phủ màng phủ nông nghiệp trên mặt liếp, mặt sáng nằm phía trên, mặt đen tiếp xúc với mặt đất. Sau đó, dùng dụng cụ đục lỗ theo kích thước định trồng. Khoảng 2 tuần sau xuống cây là tốt nhất. Nếu không sử dụng màng phủ nông nghiệp có thể bón lót ½ phân hữu cơ, lên liếp thấp. Sau đó, có thể bổ sung phân hữu cơ trong lần thúc 1 kết hợp làm cỏ, vun luống cho liếp cao theo ý muốn. Tuỳ theo chân đất, mùa vụ và mực thủy cấp có thể làm liếp cao hoặc thấp. 3. Trồng ra ruộng sản xuất Trồng khi cây đã đạt tuổi thích hợp (có thể đánh giá qua số lá, số ngày sau khi gieo), cây khỏe, không sâu bệnh. Nên trồng vào buổi chiều mát và tưới ngay sau khi cấy. Khi cấy cây nên ấn chặt gốc cho rễ cây mau bám vào đất, nếu gieo cây trong bầu phải xé bỏ bao nylon, tránh làm vỡ bầu gieo cây con mất sức. Trồng dặm: 5 - 7 ngày sau khi trồng, cấy dặm các cây chết, cây dặm nên gieo sẵn trong bầu. Chăm sóc. Tưới. Cắm chà, làm giàn. Tỉa nhánh, sửa dây. Bón phân. Làm cỏ. Phòng trừ sâu bệnh hại. NHÓM HỌ BẦU BÍ I. CÁC YẾU TỐ ĐẦU VÀO TT Yếu tố Dân phải làm Nhà nước lo Doanh nghiệp hợp tác Ghi chú 1 Đất - Cải tạo đất, đầu tư phân hữu cơ, làm hệ thống kênh mương nội đồng đảm bảo thoát nước,… - Địa bàn trồng: Hóc Môn, Củ Chi, Bình Chánh. - Quy hoạch vùng trồng đủ điều kiện. - Đầu tư hệ thống tưới tiêu phù hợp cho cây rau. - Chính sách hỗ trợ đối với hộ tham gia chuyển đổi, người thuê đất. 2 Lao động Cần thêm lao động hơn trồng lúa, 6 lao động thường xuyên cho 1 ha. - Có thể thuê thêm lao động nhập cư. - Cần được huấn luyện về kỹ thuât canh tác rau. Tổ chức mô hình, tập huấn đào tạo tay nghề cho nông dân. - Đào tạo nông dân sản xuất theo quy trình GAP. - Có chính sách đối với lao động nông nghiệp nhập cư. 3 Giống - Giới thiệu địa chỉ cung cấp giống tốt. - Quản lý, kiểm định giống. - Kinh phí cho công tác nghiên cứu, chọn tạo giống rau trong nước. - Bảo vệ tác quyền của người tạo giống mới. - Nghiên cứu, chọn tạo và sản xuất giống rau có năng suất, chất lượng cao phù hợp với thị hiếu tiêu dùng. - Đảm bảo cung ứng giống tốt cho nông dân. Địa chỉ cung cấp giống rau họ bầu bí tốt: Cty Đông Tây (Khổ qua 241, 243; Bí đao, bí đỏ, dưa leo Mỹ Xanh, Mỹ Trắn; Mướp); Bầu Nông Hữu. 4 Phân bón Sử dụng nguồn phân hữu cơ tự có, phân hữu cơ vi sinh; sử dụng phân cân đối và hiệu quả. Tập huấn nông dân cách ủ phân hữu cơ; luân canh với cây họ đậu; sử dụng phân cân đối hiệu quả. Giới thiệu công ty phân bón uy tín Cung cấp phân bón chất lượng, uy tín. Hướng dẫn nông dân sử dụng hợp lý, hiệu quả sản phẩm của đơn vị. Nghiên cứu các loại phân bón phù hợp cho từng chủng loại rau. 5 Thuốc BVTV - Áp dụng theo nguyên tắc “4 đúng”. - Không sử dụng thuốc BVTV cấm sử dụng cho rau - Tổ chức hướng dẫn nông dân sử dụng thuốc BVTV bảo đảm an toàn. - Kiểm tra thường xuyên DL thuốc trong rau quả SX và lưu thông. Cung ứng thuốc trong danh mục cho phép, đảm bảo chất lượng và an toàn Địa chỉ cung cấp thuốc BVTV: Cty Bảo vệ thực vật Saigon, VIPESC, cty BVTV An Giang. 6 Vật tư sản xuất Trang bị theo khả năng Bán trả chậm 7 Vốn - Tự có - Vay từ nhiều nguồn - Chính sách hỗ trợ trong chuyển đổi. Bán vật tư, phân, giống,… trả chậm cho nông dân. 8 Tổ chức sản xuất Liên kết sản xuất, dịch vụ. Vận động nông dân tham gia tổ hợp tác, HTX. Huấn luyện khả năng điều hành của Ban QL Ưu tiên bán vật tư trả chậm và thu mua sản phẩm của tổ HT, HTX. II. CÁC YẾU TỐ ĐẦU RA TT Yếu tố Dân phải làm Nhà nước lo Doanh nghiệp hợp tác Thuận lợi/ khó khăn 1 Sản phẩm - Chất lượng đồng đều. - Mẫu mã phù hợp. - Bảo đảm ATVSTP. Đáp ứng số lượng theo yêu cầu khách hang. - Nghiên cứu, hướng dẫn phương pháp sơ chế, bảo quản. - Hướng dẫn công bố chất lượng hàng hóa. - Đưa ra tiêu chuẩn sản phẩm. 2 Thị trường - Cung cấp cho HTX, DN kinh doanh Rau quả, các cơ sở chế biến. - Bán lẻ. - Bán qua thương lái, chợ đầu mối. - Giới thiệu nguồn hang của HTX, tổ hợp tác cho các doanh nghiệp theo yêu cầu. - Cung cấp thông tin thị trường. - Xây dựng chợ đầu mối, chợ đấu xảo,… - Hướng dẫn xây dựng thuơng hiệu và xúc tiến thương mại. Chính sách vay vốn đối với DN thu mua theo HĐ, bao tiêu sản phẩm. Có hợp đồng tiêu thụ. - Thuận lợi: Có thể tiêu thụ tươi hoặc phục vụ cho chế biến như: Trà Bí đao, trà khổ qua (XN Cầu Tre), chip khổ qua, bí đỏ (cty Lusun).Có thể sản xuất và tiêu thụ với số lượng lớn. - Khó khăn: Chưa có hợp đồng tiêu thụ, mặt hang chế biến còn ít. Có khả năng rớt giá khi trồng nhiều. III. KỸ THUẬT CANH TÁC CHUNG Gieo hạt : Có thể gieo trực tiếp hoặc gieo vào vỉ gieo 66 lỗ. Đất gieo gồm 1 đất + 1 phân chuồng hoai mục + 0,5 tro trấu (nếu đất có nhiều sét), trộn đều rồi cho vào vỉ gieo, gạt ngang mặt vỉ. Khi gieo hạt, đặt đầu nhọn xuống dưới. Phủ lưới sau khi gieo để không làm trôi hạt khi tưới nước. Hạt có thể gieo trực tiếp xuống đất, rồi phủ đất có trộn phân chuồng. Không nên gieo quá sâu (khoảng 1,5cm) và chỉ tưới vừa ẩm cho hạt mọc. Gieo mỗi hốc 2 - 3 hạt. Hoặc ủ hạt nứt nanh rồi gieo, cách này ít tốn hạt và ít làm hư hạt nhưng sau khi cấy phải tưới đủ ẩm cho cây phát triển nhanh. Cách ủ hạt như sau: Hạt giống ngâm vào nước 2 sôi - 3 lạnh (khoảng 50oC) trong 2 - 3 giờ. Sau đó, bọc hạt vào khăn vải ẩm và cho vào túi nhựa, nếu trời lạnh có thể để dưới bóng đèn vàng cho hạt mau mọc. Hàng ngày thăm xem bọc vải có đủ ẩm không, nếu khô thì rưới nước vào nhưng tránh quá ẩm, hạt sẽ khó mọc. Khoảng 2 ngày, hạt sẽ lú rễ mầm thì đem gieo ngay, để rễ dài đem gieo rễ sẽ bị gẫy. Cách này cần chú ý, sau khi gieo cần duy trì nước tưới đầy đủ cho hạt mọc, nên tưới đất trước khi gieo để không làm hư rễ mầm. Cách tốt nhất là gieo hạt vào vỉ gieo, khi hạt có 1 - 2 lá thật thì đem trồng. Nên gieo phòng 10% lượng cây định trồng để dặm. KỸ THUẬT TRỒNG BÍ ĐAO Thuận lợi : - Có thể trồng được trên đất lúa vừa chuyển đổi. Tùy theo khả năng về vốn và kỹ thuật có thể trồng trên giàn - cho năng suất cao, hoặc trồng bò trên đất - cho năng suất thấp hơn nhưng không đầu tư lớn. - Có thể lấy giống địa phương hoặc mua giống của các công ty Đông Tây, Trang Nông, công ty Giống cây trồng TP, Cty CP Giống CT Miền Nam,… - Về sử dụng: Ngoài làm rau ăn, có thể dùng cho chế biến như làm trà bí đao nhưng giá thấp hơn. Khó khăn: - Không chịu được ngập úng, do vậy phải chuẩn bị hệ thống thoát nước nội đồng tốt. Bí đao rất cần nước, nên phải chuẩn bị đủ nguồn nước tưới để cây cho năng suất cao. - Trên chân đất chua phải bón vôi và lân cải tạo đất. pH đất thích hợp: 7 - 8, đầu tư nhiều phân hữu cơ giai đoạn đầu để có năng suất cao. Kỹ thuật canh tác: 1. Thời vụ: Có thể trồng được quanh năm. Vụ mùa nắng cây ít bệnh và cho năng suất cao hơn vụ mưa. 2. Mật độ khoảng cách: - Trồng giàn: Liếp rộng 0,8 - 0,9 m, tim liếp này cách tim liếp kia 2 - 3 m, liếp cao 30 - 40 cm (tùy mùa vụ và mực thủy cấp nông sâu). Trồng 01 hàng, cây cách cây: 80 - 100 cm. Mật độ: 5.000 - 6.000 cây/ha - Trồng bò trên đất: Liếp rộng 3 - 3,5 m, trồng 2 hàng, cây cách cây trên hàng 50 cm. Cách này chỉ trồng trong mùa nắng. 3. Giống: Có thể sử dụng của các công ty giống: Tân Đông Tây, Trang Nông, Công ty CP Giống cây trồng Miền Nam, Cty Giống TP. Lượng giống cần cho 1ha là 300 - 400 g. 4. Phân bón: * Lượng phân bón cho 1 ha: Phân chuồng: 30tấn Supe lân / lân vi sinh: 300 – 500kg. NPK: 400 kg Urê: 120 kg Kali : 150 kg - Bón lót: Bón 2/3 phân chuồng + toàn bộ lân. - Bón thúc: Có thể chia đều lượng phân và ½ bánh dầu còn lại thành 5 - 10 lần tùy theo mùa vụ và chân đất (mùa mưa và chân đất thịt nhẹ: bón nhiều lần). Nên bón vùi phân vào đất để phân không bị bốc hơi, rửa trôi. Giữa các lần bón thúc và trong thời gian thu hoạch có thể phun thêm phân bón lá. Có thể sử dụng phân bón lá như Micracle - Gro, Yogen,… theo nồng độ ghi trên nhãn. 5. Chăm sóc: - Trồng dặm: Sau khi cấy 7 ngày, kiểm tra ruộng và dặm những cây chết vào buổi chiều mát, trồng xong tưới nước ngay để tránh cây bị héo. - Tưới nước: Bí đao rất cần nước để sinh trưởng, phát triển và cho năng suất cao, nên chú y cung cấp đủ nước cho cây suốt thời gian sinh trưởng nhưng tránh để ngập úng. Tưới rãnh hoặc tưới có hệ thống tưới nhỏ giọt và có màng phủ nông nghiệp có thể 3 - 5 ngày tưới một lần, tùy mùa vụ. - Đôn dây: Khi dây bí dài >1,5 m, tiến hành đôn dây bí bằng cách khoanh dây bí quanh gốc, tỉa bớt lá chân, lấp gốc bằng lượng