Chuyên đề Các biện pháp vượt rào cản đối với hàng dệt may vào thị trường Hoa Kỳ khi Việt Nam gia nhập WTO

thuế quan và phi thuế quan tới xuất khẩu dệt may của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ trong thời gian qua Các rào cản trong Thương mại quốc tế, dù tồn tại dưới hình thức nào đi nữa đều ảnh hưởng không nhỏ tới xuất khẩu hàng hóa của tất cả các nước tham gia, trong khi các rào cản đó chủ yếu được dựng lên từ các nước sản phẩm để áp dụng cho các nước đang phát triển, Việt Nam cũng là một nước đang phải chịu những rào cản đó. Dệt may là một trong 5 mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam hiện nay, nhưng nó lại phải chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi các rào cản mà các nước phát triển (điển hình nhất là Hoa Kỳ) dựng lên và những ảnh hưởng đó đã và đang là những trở ngại lớn của xuất khẩu dệt may Việt Nam hiện nay. Những quy định ngặt nghèo và phức tạp về nhãn hiệu hàng hóa của Hoa Kỳ buộc các doanh nghiệp dệt may của Việt Nam phải bỏ ra khá nhiều chi phí để đảm bảo đầy đủ các yêu cầu về nhãn hiệu hàng hoá trước khi xuất khẩu vào Hoa Kỳ. Hàng hóa mang nhãn hiệu giả hoặc sao chép, bắt chước một nhãn hiệu đã đăng ký bản quyền của Công ty Hoa Kỳ hoặc nước ngoài sẽ bị cấm nhập khẩu vào Hoa Kỳ trừ khi đã có hồ sơ đăng ký nhãn hiệu ở Hoa Kỳ, đã nộp cho ủy ban hải quan và được lưu giữ theo quy định hiện hành (19 CFR 133.1-133-7). Cũng theo đạo luật nhãn hiệu 1946 thì mọi hàng hóa nhập vào Hoa Kỳ mang tên hoặc nhãn bị cấm bởi luật nhãn hiệu sẽ bị tịch thu và không hoàn trả. Tuy nhiên, nếu có đơn khiếu nại của nhà nhập khẩu trước khi đưa ra quyết định cuối cùng, giám đốc thuế quan có thể giải tỏa món hàng với điều kiện tháo dỡ hoặc xóa đi các dấu hiệu bị cấm, hoặc hàng hay thùng đánh dấu lại cho phù hợp, hoặc giám đốc thuế quan cảng hay quận có thể cho phép hàng xuất trở ra hoặc phá hủy dưới sự giám sát của thuế quan. Trên thị trường hàng hóa thế giới có rất nhiều nhãn hiệu hoặc thương hiệu của các hãng nổi tiếng trên thế giới. Việt Nam tham gia xuất khẩu vào thị trường thế giới trong đó có Hoa Kỳ với khoảng thời gian không dài và còn rất ít nhãn hiệu hàng hóa hay thương hiệu được đăng ký trên thị trường thế giới. Để xuất khẩu cá doanh nghiệp phải mua bản quyền nhãn hiệu hàng hóa của các hãng nổi tiếng hoặc phải gia công cho nước ngoài nên giá trị gia tăng có được rất thấp. Hiện dệt may là ngành hàng nhập gia công khá lớn từ Hoa Kỳ. Trong khi, để xây dựng và phát triển thương hiệu hay nhãn hiệu hàng hóa có chỗ đứng vững chắc trên thị trường thế giới đòi hỏi phải có nhiều thời gian và chi phí lớn. Mặt khác, theo quy định chung nếu hàng hóa có kiểu dáng tương tự với hàng hóa khác đã được ký nhãn hiệu, thương hiệu sẽ bị xử lý vi phạm kiểu dáng công nghiệp. Như vậy, rào cản về cạnh tranh với các thương hiệu, nhãn hiệu nổi tiếng của nước ngoài và rào cản để xây dựng và phát triển thương hiệu, nhãn hiệu hàng hóa của Việt Nam đang có ảnh hưởng tiêu cực tới xuất khẩu dệt may của Việt Nam hiện nay. Như vậy, hàng hóa nói chung và hàng dệt may xuất khẩu của Việt Nam sẽ phải tuân thủ đầy đủ các quy định đó và đương nhiên sẽ phải bỏ ra những khoản chi phí nhất định, còn trong trường hợp vi phạm những quy định trên thì sẽ càng chịu tổn thất nhiều, hàng hóa có thể bị tịch thu, bị hủy hoặc bị xuất trở ra và khi đó chi phí vận chuyển sẽ rất lớn. Trong thời gian qua, hàng dệt may của Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ chủ yếu theo lượng hạn ngạch được cấp cho các doanh nghiệp. Dệt may của Việt Nam đang bị Hoa Kỳ áp đặt hạn ngạch xuất khẩu tự nguyện và có thể nói rằng đây là một trong những rào cản lớn nhất đối với dệt may của Việt Nam. Trong khi đó, khả năng tăng trưởng xuất khẩu dệt may của Việt Nam là rất lớn do tận dụng được những lợi thế của mình về lao động, máy móc, kinh nghiệm nhưng nhiều doanh nghiệp chỉ đủ hạn ngạch sản xuất đến 50% công suất của mình. Nếu không bị áp đặt bởi hạn ngạch thì khả năng tăng trưởng xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam có thể ở mức trên 20%/năm. Việc hàng dệt may bị áp dụng hạn ngạch không chỉ làm hạn chế việc xuất khẩu của Việt Nam về số lượng mà nó còn làm phát sinh rất nhiều chi phí trong quá trình điều hành hạn ngạch và đăng ký cấp hạn ngạch của các doanh nghiệp dệt may Việt Nam muốn xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ. Visa (hạn ngạch) dệt may là một ký hậu (endorsement) dưới dạng một tem/dấu (stamp) do một chính phủ nước ngoài đóng trên hóa đơn hoặc trên giấy phép nhập khẩu. Visa được dùng để kiểm soát nhập khẩu các sản phẩm dệt may vào Hoa Kỳ và ngăn cấm nhập khẩu hàng hóa trái phép. Việt Nam chưa được Hoa Kỳ coi là nước có nền kinh tế thị trường, do vậy phải chịu nhiều bất lợi trong các vụ tranh chấp thương mại tại thị trường này vì phải giải quyết theo cơ chế song phương và ápd đặt điều tra so sánh thông qua một nước thứ ba. Hơn nữa Việt Nam chưa phải là thành viên của WTO nên chế độ tối huệ quốc mà Hoa Kỳ dành cho Việt Nam chưa phải là chế độ vĩnh viễn. Tất cả những điều này đã đặt Việt Nam vào thế bất lợi hơn so với nhiều nước. Các rào cản kỹ thuật, các tiêu chuẩn về an toàn cho người sử dụng, bảo vệ môi trường sinh thái đều có ảnh hưởng không nhỏ đến việc xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam. Mấy năm gần đây ngày càng có nhiều sản phẩm dệt may của Trung Quốc bị khách hàng từ chối hoặc phải bồi thường do không phù hợp với những tiêu chuẩn "xanh" - tiêu chuẩn ra đời từ rào cản thương mại "xanh" Greentrade barier. Nói tới hàng may mặc "xanh" là nói tới các sản phẩm đáp ứng được các tiêu chuẩn sinh thái, quy định về an toàn sức khỏe đối với người sử dụng và không gây ô nhiễm môi trường trong sản xuất và nếu như tình trạng trên xảy ra đối với hàng dệt may của Trung Quốc, thì tất yếu sẽ xảy ra với ngành dệt may của Việt Nam và các nước châu á khác trong giai đoạn hiện nay. Trong ngành dệt may Việt Nam cho đến nay việc sản xuất các sản phẩm "xanh" chưa được quan tâm đúng mức. Một số nhà quản lý, điều hành doanh nghiệp còn chưa được trang bị kiến thức hoặc những hiểu biết còn rất hạn chế những yêu cầu "xanh" đối với các sản phẩm dệt - may xuất khẩu. Ngoài ra, phần lớn các công ty, xí nghiệp trong dây chuyền nhuộm - hoàn tất vẫn còn sử dụng một số hóa chất, chất trợ, thuốc nhuộm và các công nghệ gây ô nhiễm môi trường. Chẳng hạn trong công đoạn hồ sợi,ngày càng sử dụng nhiều PVA làm tăng tải lượng COD (nhu cầu ôxy hóa) trong nước thải và PVS khó xử lý vi sinh. Nước thải rũ hỗ thông thường chứa 4000 - 8000mg/l COD. Kỹ thuật "giảm trọng" polieste bằng kiềm được áp dụng phổ biến sẽ sản sinh một lượng lớn Terephtalat và Glycol trong nước thải sau sử dụng 5-6 lần, đưa nhà máy COD có thể lên tới 80.000mg/l. Trong thành phần nước thải của các công ty, nhà máy dệt - nhuộm hiện nay của Việt Nam có khoảng 300 - 400 mg/l COD (đã vượt tiêu chuẩn nước thải loại B 3-4 lần) và dự đoán sẽ tăng lên mức 700 - 8010 mg/l và có thể còn tăng hơn nữa trong tương lai. Nếu như tình hình ô nhiễm môi trường, trước hết là ô nhiễm nước thải mà không được kiểm soát chặt chẽ, thì các doanh nghiệp dệt - nhuộm phải đương đầu với nhiều vấn đề nghiêm trọng và phải tốn rất nhiều kinh phí cho việc xử lý môi trường và đáp ứng các tiêu chuẩn quy định về môi trường, cũng như các tiêu chuẩn "Eco friendly" về môi trường. Để giải quyết vấn đề này các doanh nghiệp buộc phải đầu tư đổi mới trang thiết bị và tăng các khoản chi phí cho nhiều hoạt động có liên quan. Những khoản chi phí như vậy đang là khó khăn lớn đối với hầu hết các doanh nghiệp dệt may của chúng ta, do đó, chỉ những doanh nghiệp nào có khả năng đáp ứng mới có thể xuất khẩu được. Các nước thường gây trở ngại cho Việt Nam trong việc ký các hiệp định công nhận lẫn nhau về tiêu chuẩn và kiểm tra chất lượng và Hoa Kỳ là một ví dụ điển hình. Trong khi các doanh nghiệp Việt Nam thường tự lựa chọn và công bố các tiêu chuẩn cho mình, thì việc để được công nhận là hợp chuẩn chỉ có các tổ chức quốc tế hoặc cơ quan giám định chất lượng của nước nhập khẩu mới có quyền công bố hợp chuẩn. Đây cũng là một trở ngại lớn cho xuất khẩu dệt may của Việt Nam. Hoa Kỳ là một trong những nước có những quy định về thủ tục hành chính cũng như hệ thống pháp luật thương mại rất phức tạp và chồng chéo. Có những sản phẩm để xuất khẩu được phải xin giấy phép hoặc phải được sự chấp nhận của nhiều cơ quan quản lý khác nhau, kể các các quy định có tính chất địa phương ở Hoa Kỳ có những quy định của các bang là khác nhau và nhiều khi còn trái ngược cả với quy định của Liên bang. Hoa Kỳ là một thị trường mà Việt Nam mới có quan hệ kinh doanh với các doanh nghiệp của họ cho nên các doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam thường yêu cầu thanh toán theo phương thức L/C at sight không hủy ngang. Ngược lại, nhiều doanh nghiệp Hoa Kỳ hoặc do không quen với phương thức thanh toán này hoặc muốn thanh toán theo phương thức (D/A, D/P) cho thuận tiện, đỡ tốn kém và ít rủi ro. Có thể nói, không một nước nào trên thế giới lại từ bỏ việc áp dụng các biện pháp phi thuế như một công cụ để bảo hộ sản xuất nội địa hay để đạt được một số mục tiêu kinh tế - xã hội nhất định. Theo quy định của WTO, các nước sẽ phải dần xóa bỏ một số hàng rào phi thuế, đặc biệt là các biện pháp hạn chế định lượng. Tuy nhiên, cùng với tiến trình đó, việc tạo ra và sử dụng biện pháp công cụ phi thuế mới, tinh vi hơn là điều không tránh khỏi. Trong quá trình mở cửa, hội nhập Việt Nam càng cần phải hiểu rõ các hàng rào phi thuế quan để vừa đẩy mạnh được xuất khẩu, vừa có hiệu quả các ngành sản xuất non trẻ trong nước. Ngoài ra, theo các chuyên gia của thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ phân tích thì vấn đề cước phí vận tải hàng hóa từ Việt Nam sang Hoa Kỳ thường cao hơn so với từ nước khác đến Hoa Kỳ (kể cả các nước xung quanh Việt Nam). Bên cạnh đó, phải kể đến những yếu kém trong việc tìm nguồn cung cấp nguyên phụ liệu, khả năng thiết kế và chào mẫu do mình sáng tạo cũng còn rất kém, trình độ công nghệ nhìn chung vẫn thấp hơn so với các đối thủ chính là Trung Quốc và ấn Độ. Hơn nữa, năng lực cung ứng và tiếp thị xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam nhìn chung còn rất yếu, quy mô sản xuất nhỏ và khả năng liên kết giữa các doanh nghiệp trong sản xuất và xuất khẩu còn yếu, do đó sẽ gặp khó khăn trong việc đáp ứng các đơn hàng lớn và có yêu cầu về thời hạn giao hàng là nhanh. Từ năm 2006 hệ thống hạn ngạch hàng dệt may thế giới được bãi bỏ nên các nước xuất khẩu hàng dệt may là thành viên của WTO có được rất nhiều lợi thế, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam mới gia nhập tổ chức Thương mại thế giới WTO từ ngày 17 tháng 11 năm 2006 cho nên việc cạnh tranh với một số nước có ngành dệt may phát triển và đã là thành viên của WTO từ lâu như Trung Quốc, ấn Độ là rất khó khăn và phức tạp. Hơn nữa cũng trong thời gian vừa qua, Chính phủ Hoa Kỳ đã chấp nhận Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường vĩnh viễn và Hoa Kỳ cũng dành cho Việt Nam chế độ tối huệ quốc vĩnh viễn. Đặt quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ có mối quan hệ "Bình thường hóa thương mại vĩnh viễn" (PNRA). Khi vào được WTO hàng hóa Việt Nam sẽ được hưởng những ưu đãi của các nước thành viên, còn hàng dệt may sẽ được bãi bỏ hạn ngạch. Với Mỹ, khi Việt Nam gia nhập WTO, ngoài việc được hưởng quy chế tối huệ quốc MFN, Việt Nam còn được hưởng chính sách ưu đãi phổ cập GSP, khi đó thuế nhập khảu của hàng hóa Việt Nam vào Mỹ sẽ giảm đi rất nhiều. Đây là cơ hội tốt cho Việt Nam tận dụng để đẩy mạnh xuất khẩu hàng dệt may vào Mỹ. Bởi thế, các doanh nghiệp xuất khẩu hàng dệt may cần có kế hoạch, chiến lược đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường này. Chương III Các biện pháp vượt qua rào cản đối với hàng dệt may vào thị trường Hoa Kỳ khi Việt Nam gia nhập WTO 3.1. Cơ sở để đưa ra các giải pháp vượt rào cản cho dệt may Việt Nam 3.1.1. Xu hướng phát triển thị trường dệt may Hoa Kỳ Với người Mỹ, mua sắm là thói quen phổ biến nhất. Những lúc rảnh rỗi hay muốn thư giãn sau những giờ làm việc, người Mỹ thường đến các cửa hàng, siêu thị để mua những vật dùng cần thiết và những thứ mà họ thích. Các cửa hàng cũng là nơi mà người dân có thể trò chuyện và mở rộng quan hệ xã hội của mình. Theo người Mỹ, mua sắm là yếu tố kích thích nền kinh tế phát triển. Mua sắm càng nhiều thì sẽ làm gia tăng sản xuất và dịch vụ. Với mặt hàng dệt may, Mỹ là nước tiêu dùng hàng dệt kim may lớn nhất thế giới. Hàng năm, người Mỹ tiêu dựng mặt hàng này gấp 1,5 lần người Châu âu-thị trường tiêu dựng hàng dệt may thứ hai thế giới. Theo điều tra, một năm phụ nữ Mỹ mua 54 bộ quần áo. Trong phong cách ăn mặc, người Mỹ thường chú trọng đến yếu tố tự nhiên, bình thường. Với người Mỹ, sự thoải mái trong cách ăn mặc là ưu tiên hàng đầu. Bởi vậy, khi làm việc, nam giới thường mặt những chiếc sơ mi và quần âu vải sợi bụng rộng thoáng còn nữ giới thì mặc váy với chất liệu co giãn. Còn trong cuộc sống hàng ngày, quần áo thun là phong cách ăn mặc đặc trưng nhất ở mọi nơi trên đất Mỹ, bạn cũng có thể bắt gặp phong cách ăn mặc này sống ở Mỹ rất khẩn trương và họ tiêu dùng các sản phẩm cũng rất khẩn trương. Một số sản phẩm mà họ chỉ sử dụng trong một thời gian ngắn mặc dù chưa hỏng nhưng nó đã cũ hoặc là họ không thích thì họ sẽ mua cho mình những thứ mới. Khi đó đi mua thì họ sẽ mua sắm hàng loạt nhất là quần áo. Họ tích mua những quần áo độc đáo, nhưng phải tiện lợi. Sau đó nếu thấy hết mốt hoặc cũ thì họ lại đem cho và lại đi mua đồ mới. Trong mặt hàng dệt may, người Mỹ khá dễ tính trong việc lựa chọn các sản phẩm may nhưng lại khó tính đối với các sản phẩm dệt. Người Mỹ thích vải sợi bông, không màu, rộng và có xu hướng thích các sản phẩm dệt kim hơn. Một đặc điểm trong điều kiện tự nhiên của Mỹ ảnh hưởng đến tiêu dựng hàng dệt may là khí hậu Mỹ rất đa dạng. Khí hậu đặc trưng của Mỹ là khí hậu ôn đới, không quá nóng về mùa khô và không quá lạnh về mùa đông. Bên cạnh đó, Mỹ còn có khí hậu nhiệt đới ở Hawai và Florida, khí hận hàn đời ở Alaska, cận hàn đới trên cùng bờ sông Mississipir và vùng khí hậu tại bình địa Tây Nam, nhiệt độ giảm thấp vào mùa đông tại vùng Tây Bắc nên cần chú ý sự khác biệt về địa lý khi sản xuất sản phẩm phục vụ cho người dân ở đây. Hiện nay, Mỹ là nước giàu nhất thế giới với nhu nhập bình quân khoảng 36.000 USD cộng với thói quen tiêu dùng nhiều, Mỹ là thị trường hấp dẫn đối với các mặt hàng nói chung và mặt hàng dệt may nói riêng. Tuy nhiên, ở Mỹ mức thu nhập cũng rất đa dạng tạo nên thị trường cũng rất đa dạng và thường chia làm ba phân đoạn. Đúng là đoạn thị trường thượng lưu có thu nhập cao chuyên tiêu dùng hàng dệt may có chất lượng cao, có nhãn hiệu nổi tiếng; đoạn thị trường trung lưu tiêu dựng các mặt hàng cấp trung bình và đoạn thị trường dân nghèo tiêu dùng các mặt hàng cấp thấp. Sự đa doanh nghiệp trong thu nhập cũng là điều kiện cho các nước xác định đoạn thị trường phù hợp với năng lực. Tiêu dùng với khối lượng lớn nên giá cả là yếu tố hấp dẫn nhất đối với người Mỹ. Họ tích được giảm giá, khi giảm giá họ sẽ mua được nhiều hàng hơn mà vẫn không phải tối nhiều tiền. Sau giá cả là chất lượng hàng hóa và hệ thống phân phối sẽ lừa lựa chọn tiếp theo cho việc tiêu dùng sản phẩm. Người Mỹ coi thời gian là tiền bạc nên con người ở đây luôn chạy đua với thời gian. Mọi thứ ở Mỹ đều cần nhanh, tiện lợi nhưng không có nghĩa là không đẹp không ngon. Vì vậy, hệ thống phân phối cần đảm bảo được điều này. Nhìn chung xu hướng tiêu dùng hàng dệt may trên thị trường Mỹ là rất tốt. Tuy nhiên ngành dệt may của Mỹ lại phát triển không như sự phát triển của tiêu dùng. - Nếu như trong 10 năm (từ 12/1984 đến 12/984), dệt may của Hoa Kỳ với sản lượng ngành dệt tăng 32,3%, may mặc tăng 2,2%, thì trong hơn 10 năm qua ngành dệt đã giảm 22%, may mặc giảm tới 51,7%. Còn về lao động từ tháng 12 năm 1994 đến tháng 10 năm 2005, 2 ngành này đã mất tới 907.900 việc làm (giảm 58,3%). Tính đến tháng 10 năm 2005, dệt may Hoa Kỳ chỉ còn duy trì được tổng cộng 648.600 việc làm. - Trong những năm tháng nửa sau 2005, sản xuất dệt may nội địa của Hoa Kỳ có dấu hiệu phục hồi yếu ớt. Sản lượng dệt tháng 10/2005 tăng2,4% kể từ tháng 5/2005; sản lượng may mặc tháng 9/2005 tăng 4,3% kể từ tháng 5/2005. Đây cũng là mức tăng cao nhất (tính theo chu kỳ 4 tháng) kể từ tháng 6.1994. Một trong những nguyên nhân có thể do Chính phủ Hoa Kỳ áp dụng các biện pháp tự vệ đối với 10 Cat. Hàng dệt may của Trung Quốc (tháng 4/2005). Với việc đạt được thỏa thuận về dệt may với Trung Quốc vào đầu tháng 11/2005, có thể sản xuất trong nước của Hoa Kỳ sẽ còn hồi phục trong năm 2006. Theo số liệu thống kê của Hoa Kỳ năm 2005 thì ưu thế trên thị trường hàng dệt may nhập khẩu Hoa Kỳ sau thời điểm 01/01/2005 đã thuộc về các quốc gia Châu á như: Trung Quốc, ấn Độ, Paskistan, Bangladesh, Hàn Quốc, các nước ASEAN và thị phần của ngành sản xuất dệt may nội địa của Hoa Kỳ luôn trên đà thu hẹp. Như vậy, ưu thế đang thuộc về cá nước châu á mà đối thủ cạnh tranh lớn nhất của dệt may Việt Nam là Trung Quốc, ấn độ, Pakistan, Bangladesh, Hàn Quốc, Thái Lan, Indonexia đặc biệt là các nước đang phát triển với những ưu thế về lao động, nguyên liệu và các chi phí khác đều tương đối thấp. 3.1.2. Xu hướng phát triển các rào cản đối với hàng dệt may vào thị trường Hoa Kỳ Bảo hộ sản xuất nội địa để giữ được công ăn việc làm ổn định một phận xã hội luôn nằm trong những mục tiêu hàng đầu của chính quyền Hoa Kỳ qua các thời kỳ, theo đó kiểm soát nhập khẩu bằng các biện pháp khác nhau như áp dụng các mức thuế hay các biện pháp phi thuế quan nhằm điều tiết nguồn cung trên thị trường là một trong những biện pháp quan trọng mà Hoa Kỳ đã đang và sẽ tiếp tục sử dụng trong thời gian tới để bảohộ sản xuất nội địa của mình trước hàng hóa nhập khẩu từ nhiều nước khác trên thế giới, trong đó hàng dệt may là một trong những mặt hàng mà sản xuất nội địa của Hoa Kỳ còn yếu cần được bảo hộ cao. Cho tới trước ngày 01/01/2005, thời điểm hạn ngạch được bãi bỏ đối với tất cả các nước thành viên của tổ chức thương mại thế giới, Hoa Kỳ có tới 46 hiệp định khác nhau về hàng dệt may theo tinh thần của hiệp định về hàng dệt may mặc (ATC) của WTO. Các hiệp định này điều tiết nhập khẩu thông qua việc trực tiếp khống chế lượng hàng dệt may mặc mà các đối tượng thương mại của Hoa Kỳ có thể xuất vào thị trường này hàng năm. Sau thời điểm ngày 01/01/2005, các quy định của Hoa Kỳ ảnh hưởng tới xuất khẩu dệt may vào Hoa Kỳ chỉ còn là các điều khoản liên quan tới hàng dệt may trong các hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và khu vực, hay một số "dáng kiến thương mại" (về bản chất vẫn là một dạng hiệp định thương mại tự do) mà Hoa Kỳ ký với các đối tác. Có thể kể ra đây một số như: Các FTA với chi lên, Singgapore, Israel, Jordani, hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA), luật phát triển và cơ hội châu phi (AGOA), luật ưu đãi thương mại vùng vịnh caribee (CBTPA) và luật xúc tiến thương mại và xóa bỏ ma túy (ATPDEA). Các thỏa thuận và hiệp định này cho phép dệt và may mặc của các nước khác tiếp cận thị trường Hoa Kỳ với những ưu đãi nếu thỏa mãn các điều kiện nhất định. Do vậy, mặc dù không còn bị khống chế vẫn phải trả thuế nhập khẩu cho hàng dệt may vào Hoa Kỳ nếu không thuộc diện được ưu đãi theo các hiệp định và luật kể trên. Biểu thuế của Hoa Kỳ có các cột khác nhau biểu thị các mức độ ưu đãi khác nhau tùy theo quan hệ thương mại với nước xuất khẩu. Giá cả các sản phẩm dệt may nhập khẩu vào thị trường Hoa Kỳ vì thế sẽ có sự chênh lệch bởi sự khác biệt về nguồn gốc xuất xứ. Hoa Kỳ đã chuyển hướng chính sách sang gián tiếp điều tiết nhập khẩu bằng ách gây ảnh hưởng tới giá và lượng hàng dệt may của các nước xuất khẩu. Bên cạnh đó, Việt Nam lại mới gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới WTO, việc chuẩn bị mọi tiềm lực để cạnh tranh và vượt các rào cản này chưa thực sự kỹ lưỡng, đang là giai đoạn chuẩn bị rất khó khăn. Hơn nữa, thị phần của ngành sản xuất dệt may nội địa của Hoa Kỳ luôn trên đà thu hẹp bởi các nước Châu á như: Trung Quốc, ấn Độ, Pakistan, Bangladesh, Hàn Quốc, các nước ASEAN do vậy Hoa Kỳ lại ngày càng tăng cường việc thực hiện các chính sách kiềm chế nhập khẩu để bảo hộ sản xuất trong nước. Tuy nhiên, dưới sức ép về tiếp tục cắt giảm thuế quan và mở rộng hạn ngạch thuế quan theo quy định của vòng đàm phán Urgoay, các hàng rào chi thuế quan sẽ trở thành các rào cản chủ yếu đối với thương mại quốc tế (hệ thống các quy định về kỹ thuật, về vệ sinh dịch tễ và bảo vệ môi trường). Thời đại bùng nổ công nghệ thông tin, mức sống của người dân ngày càng tăng lên thì người tiêu dùng ngày càng được thông tin tốt hơn về các vấn đề sức khỏe và an toàn. Do vậy, các chính phủ phải chịu sức ép ngày càng gia tăng vừa phải đảm bảo được hiệu quả quản lý, vừa đảm bảo cung cấp nguồn sản phẩm an toàn và nó có nguồn gốc xuất xứ phù hợp các quy định chung như lao động làm ra nó không phải là lao động trẻ em, không có sự ức ép trong lao động, môi trường làm việc thuận lợi do đó, buộc các chính phủ phải ban hành các quy định ngày càng ngặt nghèo hơn đối với hàng hóa nhập khẩu. Qua những nhận thức cơ bản trên có thể dự báo một xu hướng phát triển các rào cản trong thương mại quốc tế trong thời gian tới như sau: - Tuy việc áp dụng các loại thuế đối với các mặt hàng có tăng lên về dòng, nhưng mức thuế sẽ thấp hơn trước. - Do các biện pháp thuế quan ngày càng bị thu hẹp nên các biện pháp phi thuế mà điển hình là các biện pháp kỹ thuật sẽ được áp dụng ngày càng tinh vi hơn (quy trình sản xuất, nhãn mác sinh thái) làm phát sinh nhiều khoản chi phí cho việc kiểm tra và thay đổi công nghệ sản xuất. - Các yêu cầu về bảo vệ con người mà môi trường ngày càng cao hơn cả về mức độ và phạm vi áp dụng. - Vấn đề đạo đức xã hội, bảo vệ các giá trị văn hóa cũng sẽ trở thành các quy định mang tính chất rào cản trong thương mại quốc tế. - Vấn đề chính trị dẫn tới cấm vận kinh tế, vấn đề an ninh quốc gia dẫn tới đạo luật chống khủng bố. Các rào cản đó sẽ luôn biến động và rất khó dự đoán. Nó buộc chúng ta phải tìm cách vượt ra để có thể thâm nhập hơn nữa vào thị trường thế giới tận dụng tối đa các lợi thế cạnh tranh của quốc gia, của ngành hàng nhằm xây dựng và phát triển đất nước. 3.1.3. Chiến lược phát triển xuất khẩu dệt may của Việt Nam giai đoạn 2006 - 2010 tầm nhìn 2020 3.1.3.1. Quan điểm phát triển ngành dệt may * Dệt may là ngành công nghiệp trọng điểm cần tiếp tục ưu tiên phát triển theo hướng đẩy nhanh, mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa kết hợp với phát triển theo chiều rộng nhằm đảm bảo tăng trưởng nhanh, ổn định bền vững, hiệu quả và góp phần thực hiện mục tiêu đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp vào năm 2020. Trong giai đoạn 2006 - 2020, dệt may vẫn sẽ là một ngành kinh tế quan trọng của nước ta, bởi lẽ: - Dệt may là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực trong vòng ít nhất là 10 năm tới và là ngành sản xuất phục vụ nhu cầu thiết yếu với thị trường nội địa hơn 82 triệu dân. - Dệt may là ngành tạo nhiều việc làm, nhất là lao động nữ - Dệt may đóng góp gần 10% cho GDP - Dệt may là ngành chế biến thể hiện qua hầu hết nguyên vật liệu nhập khẩu, vì vậy hầu như không tiêu hao các nguồn tài nguyên trong nước. Do đó, dệt may cần có vị trí xứng đáng trong chiến lược phát triển nền kinh tế quốc dân. * Phát triển ngành dệt may phải gắn với tổng thể chiến lược phát triển công nghiệp chung của cả nước, đặc biệt là chiến lược phát triển ngành bông, dâu tơ tằm, công nghiệp hóa dầu, hóa chất, cơ khí chế tạo và phụ liệu bao bì, chiến lược phát triển thương mại, nhằm đảm bảo được việc sản xuất phụ tùng trang thiết bị thay thế, tạo nguồn nguyên liệu ổn định cho sự phát triển và nâng cao hiệu quả xuất nhập khẩu của ngành. * Đa dạng hóa sở hữu và phát triển kinh tế nhiều thành phần, trong đó kinh tế Nhà nước giữ vai trò nòng cốt và định hướng; huy động mọi nguồn lực trong và ngoài nước để phát triển dệt may Việt Nam; đồng thời đổi mới quan hệ liên kết giữâ các doanh nghiệp lớn và với các doanh nghiệp vừa và nhỏ theo hướng chuyên môn hóa và hợp tác hóa. * Đảm bảo sự tăng trưởng có hiệu quả trên cơ sở đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu các mặt hàng có lợi thế cạnh tranh, có thị trường và có giá trị gia tăng cao. * Quan điểm về đầu tư phát triển công nghiệp dệt may: - Coi dệt may là ngành kinh tế quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước. - Phát triển dệt may kết hợp với bảo vệ môi trường bền vững, nghiên cứu phát triển đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao nhằm góp phần nhanh chóng đưa Việt Nam hội nhập vững vàng với thế giới và khu vực. - Nhanh chóng tái cơ các doanh nghiệp Nhà nước, chuyển đổi hình thức sở hữu, phát triển dệt may trên cơ sở cạnh tranh bình đẳng đối với mọi thành phần kinh tế. - Ưu tiên thu hút các nhà đầu tư có vốn và công nghệ cao, tập trung phát triển nguyên phụ liệu cho ngành may xuất khẩu và các ngành công nghiệp khác. - Ưu tiên phát triển thiết kế mẫu vải và các sản phẩm may mặc, các dịch vụ và thương mại dệt may làm đầu tàu lôi cuốn phát triển sản xuất dệt may. - Ưu tiên các dự án đầu tư phát triển dệt may đáp ứng được các mục tiêu chuyển dịch kinh tế, thu hút lao động, phát triển sản phẩm mới có giá trị gia tăng cao, gia tăng giá trị xuất khẩu. 3.1.3.2. Mục tiêu chiến lược phát triển ngành dệt may giai đoạn 2006 - 2010 tầm nhìn 2020: Mục tiêu chung: Phát triển ngành dệt may trở thành một trong những ngành công nghiệp trọng điểm, mũi nhọn về xuất khẩu, thỏa mãn ngày càng cao nhu cầu tiêu dùng trong nước, tạo nhiều điều kiện việc làm cho xã hội, nâng cao khả năng cạnh tranh, hội nhập vững chắc kinh tế khu vực và thế giới. Phát triển dệt may nhằm đạt được các mục tiêu: - Chuyển dịch và tái cơ cấu lại nền kinh tế, đảm bảo sự phát triển đồng đều giữa các khu vực, hình thành khu vực thiết kế, dịch vụ và thương mại dệt may nhằm lôi cuốn phát triển sản xuất tại các khu vực khác. - Đảm bảo tạo nhiều việc làm. - Đảm bảo doanh nghiệp phát triển bền vững cùng với môi trường bền vững. - Hướng tới sản xuất và kinh doanh các sản phẩm dệt may có giá trị gia tăng cao phục vụ xuất khẩu và đáp ứng thị trường nội địa. Mục tiêu cụ thể: - Tăng trưởng sản xuất hàng năm từ 14/17% - Tăng trưởng xuất khẩu hàng năm từ 10/14% Các chỉ tiêu cụ thể trong chiến lược phát triển ngành dệt may giai đoạn 2006 0 2010 như sau: Bảng 3.1: Các chỉ tiêu cụ thể trong chiến lược phát triển ngành dệt may giai đoạn 2006 - 2010 tầm nhìn 2020 Chỉ tiêu ĐVT 2005 2010 2015 2020 1. KNXK Triệu USD 4.800 7.700 10.000 12.000 2. Sử dụng lao động Nghìn người 2.000 2.700 3.200 3.600 3. Sản phẩm chính - Bông xơ - Xơ sợi tổng hợp - Sợi - Vải lụa - SP dệt kim - SP may 1000 tấn 1000 tấn 1000 tấn Triệu m2 Triệu SP Triệu SP 15 - 260 600 150 780 30 120 330 1.200 210 1.200 60 200 400 1.800 300 1.500 65 240 450 2.000 400 1.800 3.2. Các biện pháp vượt rào cản cho hàng dệt may vào thị trường Hoa Kỳ khi Việt Nam gia nhập WTO Trong thời gian tiếp theo khi Việt Nam đã là thành viên chính thức của Tổ chức Thương mại thế giới WTO, việc kinh doanh và các hoạt động xuất nhập khẩu sẽ có những bước thuận lợi hơn trước. Tuy nhiên, môi trường cạnh tranh trên thị trường nói chung và thị trường hàng dệt may nói riêng sẽ rất gay gắt và quyết liệt. Để thực hiện thành công các mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu trong chiến lược phát triển xuất khẩu dệt may trong thời gian tiếp theo vào các thị trường nước ngoài nói chung và thị trường Mỹ nói riêng cần phải có những giải pháp cụ thể và mạnh mẽ hơn nữa để có thể vượt qua các rào cản thương mại quốc tế. Để làm được điều này cần phải có những giải pháp mang tính chiến lược, có sự nỗ lực và phối hợp một cách chặt chẽ của tất cả các bộ, ban, ngành có liên quan nhằm mang lại hiệu quả chung cho việc xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam, ngày càng đóng góp lớn cho nền kinh tế quốc dân. Sau đây là một số giải pháp cụ thể nhằm vượt rào cản đối với hàng dệt may Việt Nam trong thời kỳ Việt Nam gia nhập WTO. 3.2.1. Các giải pháp vĩ mô của Nhà nước * Phát triển các vùng nguyên phụ liệu cho ngành dệt may Một điểm bất lợi cho dệt may Việt Nam là không có sẵn nguồn nguyên phụ liệu. Theo thống kê, hàng năm Việt Nam phải nhập khẩu 70% nguyên phụ liệu dệt may để sản xuất hàng dệt may xuất khẩu. Chính vì phải nhập khẩu quá lớn nên giá thành sản phẩm sẽ bị đẩy lên cao, so với Trung Quốc giá thành sản phẩm dệt may Việt Nam cao hơn khoảng 20-30% so với sản phẩm cùng loại của Trung Quốc. Thêm nữa là nhập khẩu số lượng lớn nguyên phụ liệu sẽ làm cho ngành dệt may Việt Nam phải chịu sức ép của các nhà cung cấp nước ngoài và gặp khó khăn khi thực hiện những đơn hàng lớn. Tình trạng thiếu hụt nguyên phụ liệu này một phần là do sự phát triển mất cân đối giữa ngành dệt và ngành may. Hiện nay, chỉ có 30% sản phẩm ngành dệt đáp ứng được nhu cầu cho hàng may xuất khẩu. So với các nước trong khu vực, năng suất lao động của ngành dệt của nước ta chỉ bằng 30-50%. Với thực trạng trên, Nhà nước có chiến lược quy hoạch nhằm phát triển vùng nguyên phụ liệu trong nước. Ngành dệt may cần kết hợp với ngành nông nghiệp để phát triển các vùng trồng bông, tăng diện tích trồng bông ở Tây Nguyên và mở rộng ra các vùng khác. Cần mời các chuyên gia kỹ thuật giỏi ở các nước nổi tiếng về trồng bông trên thế giới như Hoa Kỳ, úc tư vấn, giám sát về kỹ thuật trồng bông để tạo ra bông có chất lượng cao đáp ứng được tiêu chuẩn để sản xuất hàng may xuất khẩu. Phát triển ngành dệt để đuổi kịp ngành may. Cần tạo ra được các sản phẩm sợi, vải đủ tiêu chuẩn cho mặt hàng may xuất khẩu hay đảm bảo cho mặt hàng dệt. Muốn vậy Nhà nước cần có quy hoạch cụ thể về việc phát triển nguyên liệu các loại tơ cho ngành dệt, có những chính sách ưu đãi và hỗ trợ kỹ thuật cho vùng này. Và để đảm bảo đầu ra cho nguyên phụ liệu sản xuất trong nước, Nhà nước cần khuyến khích cho các doanh nghiệp sản xuất hàng dệt may xuất khẩu nâng tỷ lệ nội địa hóa thông qua các chính sách ưu đãi về thuế quan * Đào tạo và phát triển nhân lực Nguồn nhân lực cho ngành dệt may Việt Nam còn yếu và thiếu cả đội ngũ lao động có trình độ cao và cả đội ngũ lao động sản xuất trực tiếp. Với đội ngũ lao động có trình độ cao, ngành dệt may thiếu những nhà thiết kế chuyên nghiệp có trình độ cao, có khả năng tạo ra các mẫu mã phù hợp với nhu cầu người tiêu dùng: thiếu đội ngũ cán bộ quản lý tốt thậm chí thiếu cả những cán bộ, nhân viên am hiểu thị trường Mỹ. Với đội ngũ lao động trực tiếp, theo như đánh giá của các chuyên gia nước ngoài, khả năng sử dụng thiết bị của công nhân may Việt Nam chỉ đạt hiệu suất là 70% trong khi ở các nước trong khu vực là 90%. Trước tình hình đó, Nhà nước cần đẩy mạnh công tác giáo dục, đào tạo chú trọng đến đào tạo đội ngũ thiết kế, đội ngũ quản lý nhân viê kinh doanh am hiểu thị trường Mỹ thông qua việc. - Đầu tư cho các trường đại học như đại học Mỹ Thuật Công nghiệp, đại học Bách Khoa hay đại học Kiến Trúc phát triển khoa học thiết kế thời trang. - Khuyến khích các sinh viên theo học chuyên ngành thiết kế thời trang. - Tổ chức các buổi trình diễn thời trang và các cuộc thi thời trang để tạo điều kiện cho các nhà thiết kế có điều kiện thử sức và khẳng định mình. - Tạo điều kiện cho các sinh viên học các trường kinh tế có điều kiện tiếp xúc với thực tế để rèn luyện kinh nghiệm thực tế ngay khi còn là sinh viên. Còn đối với đội ngũ lao động trực tiếp thì Nhà nước cần đầu tư cho các trường đào tạo công nhân ngành may nhằm tiêu chuẩn hóa các thao tác và từ đó nâng cao năng suất lao động. * Các giải pháp về vốn Vốn là nguồn lực hạn chế của các công ty khi muốn mở rộng hoạt động kinh doanh của mình. Theo như dự kiến của các doanh nghiệp dệt may cần 6-7 tỷ USD vào năm 2010 để đầu tư theo chiều sâu, phát triển sản xuất để thúc đẩy xuất khẩu. Do đó, Nhà nước cần tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vay vốn được dễ dàng và được ưu đãi thông qua. - Phát triển hệ thống ngân hàng, tổ chức tín dụng trong nước và quốc tế để tạo nguồn cung vốn phong phú. - Nới lỏng các quy định về vay vốn như tỷ lệ thế chấp, ký quỹ. - Có các ưu đãi về lãi suất. - Thu hút nguồn vốn nước ngoài thông qua thu hút đầu tư trực tiếp và gián tiếp cho ngành dệt may. * Đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác xúc tiến thương mại + Cần tạo ra những thay đổi cơ bản trong các chương trình xúc tiến xuất khẩu theo hướng thiết kế các chương trình xúc tiến chuyên ngành, tập trung vào một số thị trường cụ thể. Hoa Kỳ là một thị trường rộng lớn, tuy nhiên lại có rất nhiều đối thủ cạnh tranh, do vậy cần tập trung và huy động nhiều hơn cho thị trường này. + Tăng cường hơn nữa công tác quảng bá sản phẩm Việt Nam trên các phương tiện thông tin truyền thông nước ngoài, đặc biệt là trên các kênh truyền hình, tạp chí quốc tế nổi tiếng (CNN, BBC, Econmíc) nhằm quảng bá sản phẩm của Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ. + Tiếp tục phát huy vai trò, trách nhiệm của các cơ quan ngoại giao và đại diện thương mại Việt Nam ở nước ngoài, đặc biệt tăng cường mối liên hệ, hợp tác giữa các thương vụ Việt Nam, các trung tâm Thương mại Việt Nam ở nước ngoài với các doanh nghiệp xuất khẩu trong nước để hỗ trợ doanh nghiệp xuất khẩu tiếp cận thị trường, tìm hiểu những thông tin về nhu cầu thị trường, các trở ngại giải pháp để vượt qua các trở ngại và giải pháp để vượt qua các trở ngại đó. + Cải tiến mô hình và chức năng hoạt động của các cơ quan xúc tiến thương mại để nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn kinh phí hỗ trợ xúc tiến thương mại từ ngân sách của Nhà nước, tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ và điều hành trọng điểm quốc gia, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia cung cấp dịch vụ xúc tiến thương mại để xóa bỏ dần tình trạng phổ biến hiện nay là các doanh nghiệp trông chờ vào kinh phí và những chương trình xúc tiến thương mại của Nhà nước. * Tăng cường công tác thông tin phổ biến pháp luật và chính sách thương mại của Hoa Kỳ Hoa Kỳ là một quốc gia có hệ thống pháp luật rất phức tạp và cũng rất chặt chẽ, bởi vậy hiểu rõ các quy định và các chính sách thương mại của Hoa Kỳ sẽ giúp cho các doanh nghiệp dệt may Việt Nam chủ động hơn trước những tình huống bất ngờ trong quan hệ làm ăn với Hoa Kỳ, đặc biệt là trong giai đoạn hiện nay, khi mà tình hình chính trị cũng như kinh tế của Hoa Kỳ có nhiều biến động và rất khó dự đoán trước. * Nâng cao năng lực hệ thống kết cấu hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ xuất khẩu: Cần mở rộng hơn nữa các đối tượng tham gia cung cấp các dịch vụ hỗ trợ thương mại, nhất là dịch vụ logistic cho các nhà đầu tư nước ngoài có kinh nghiệm và hệ thống quản lý tốt trong lĩnh vực này, giảm tối đa sự độc quyền trong cung cấp dịch vụ hỗ trợ thương mại, xóa bỏ các chi phí không chính thức của các doanh nghiệp vận tải hàng hóa, giảm bớt chi phí, thời gian trong các giao dịch liên quan đến dịch vụ công của cơ quan quản lý Nhà nước như các thủ tục liên quan đến nhà, đất, xây dựng, kiến trúc tiếp tục giảm bớt giá cả dịch vụ nhất là các dịch vụ về viễn thông, điện, nước và dịch vụ tại bến cảng. - Chủ động và sẵn sàng đối phó với các rào cản về "chống bán phá giá": Phần lớn các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay đều là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong khi vai trò của hiệp hội ngành nghề chưa được phát huy đầy đủ trong việc giải quyết các vụ kiện có liên quan đến bán phá giá. Vì vậy vai trò của các cơ quan, tổ chức quản lý thương mại Nhà nước là rất quan trọng. Trước hết Nhà nước cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền và đào tạo để các doanh nghiệp hiểu một cách đầy đủ và sâu sắc về hiệp định chống bán phá giá của WTO, qua đó các doanh nghiệp sẽ có các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn. * Tổ chức những hội nghị liên ngành với sự tham gia của các doanh nghiệp dệt may. Giải pháp này rất có ý nghĩa, nhằm để tiến hành đánh giá tổng thể tác động của việc loại bỏ hạn ngạch dệt may khi nước ta gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO, từ đó tìm ra những cơ hội và thách thức đối với ngành dệt may Việt Nam trong bối cảnh mới, chủ động đề ra những đối sách phù hợp nhằm vượt qua thách thức trong tình hình mới. Bên cạnh đó hệ thống tham tán thương mại, sứ quán Việt Nam ở nước ngoài sẽ tích cực tìm kiếm thông tin thị trường và khai thác tối đa cơ hội thị trường nhằm cung cấp cho các nhà xuất khẩu dệt may trong nước. Các hoạt động xúc tiến thương mại sẽ tiếp tục hỗ trợ ngành dệt may trong tổng thể chung của chương trình xúc tiến thương mại trọng điểm quốc gia nhằm đưa hình ảnh và đặc thù của đất nước đến với thị trường Hoa Kỳ cũng như các thị trường nước ngoài khác nhiều hơn. * Thực hiện có hiệu quả các chương trình và kế hoạch hành động về nâng cao sức cạnh tranh: Nhằm đáp ứng ngày càng tốt hơn và dễ dàng vượt qua các rào cản trong các quy định về tiêu chuẩn kỹ thuật của Hoa Kỳ. Do đó, các doanh nghiệp phải đầu tư để đổi mới trang thiết bị và công nghệ sản xuất, chủ động áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 14000, HACCP Tuy nhiên vấn đề đặt ra là các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay chủ yếu là các doanh nghiệp vừa và nhỏ tự đầu tư đổi mới công nghệ là rất khó khăn. Vì vậy, để giải quyết được vấn đề này thì cần phải có sự hỗ trợ của Nhà nước một cách có chọn lọc, có trọng điểm. Đồng thời các cơ quan quản lý về chất lượng hàng hóa cần mở rộng hợp tác quốc tế với các tổ chức quốc tế và cơ quan quản lý hàng hóa nhập khẩu của Hoa Kỳ để sớm có được các thoả thuận về sự công nhận lẫn nhau về các tiêu chuẩn và ủy quyền cho nhau trong việc kiểm tra chất lượng sản phẩm để có thể giảm được chi phí cho các doanh nghiệp khi phải đối mặt với các rào cản này. * Khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp sử dụng nhãn mác sinh thái để đối phó và vượt qua các rào cản về môi trường. * Nâng cao nhận thức và hỗ trợ các doanh nghiệp để vượt qua các rào cản về "trách nhiệm xã hội": Các nước đang phát triển như Việt Nam khi tham gia vào thương mại quốc tế có nhiều lợi thế về lao động, do vậy sẽ gặp phải các rào cản về trách nhiệm xã hội theo tiêu chuẩn SA 8000. Tiêu chuẩn này quy định các tiêu chuẩn cơ bản về lao động trẻ em, lao động cưỡng bức, sức khỏe và an toàn cho người lao động. Bên cạnh những nỗ lực của các doanh nghiệp thì cũng cần có sự hỗ trợ của Nhà nước trong việc phổ biến các kiến thức về hội nhập kinh tế quốc tế nhằm nâng cao nhận thức cho các doanh nghiệp về triển khai thực hiện và đăng ký để được cấp chứng chỉ SA 8000. Mặt khác Nhà nước cũng cần hỗ trợ về tư vấn pháp luật và điều kiện vật chất để các doanh nghiệp có thể vượt qua các rào cản này một cách tốt nhất. * Nâng cao hiệu quả quản lý Nhà nước về các vấn đề liên quan đến sở hữu trí tuệ: Giải pháp này nhằm giúp các doanh nghiệp vượt qua các rào cản về sở hữu trí tuệ. Hiện có tới 90% hàng hóa của Việt Nam vẫn còn phải vào thị trường thế giới thông qua các trung gian hoặc xuất khẩu các sản phẩm thô và nếu cứ như vậy hàng hóa của chúng ta sẽ ngày càng lệ thuộc vào thương hiệu của nước ngoài mà không thể có một bản sắc riêng cho mình, khẳng định được hình ảnh của mình trên thị trường thế giới. * Hỗ trợ các doanh nghiệp nâng cao sức cạnh tranh: Sớm tổ chức và đưa và vận hành hiệu quả "cụm liên kết chuỗi" để nâng cao năng lực sản xuất đáp ứng được các đơn hàng lớn trong bối cảnh các doanh nghiệp sản xuất hàng dệt may nước ta còn nhỏ lẻ. Liên bộ công nghiệp - thương mại cần có những giải pháp tích cực hơn nữa trong việc kiểm tra, giám sát hoạt động của Ban điều hành dệt may và các Phòng quản lý xuất nhập khẩu khu vực. Cung cấp đầy đủ các thông tin về thị trường, trả lời các câu hỏi thắc mắc của các doanh nghiệp, tư vấn kịp thời ban hành các văn bản nhằm hướng dẫn và giải thích về các vấn đề liên quan đến các rào cản thương mại quốc tế, giúp các doanh nghiệp hiểu được và chủ động các biện pháp vượt rào cản. * Xây dựng các hệ thống cảnh báo về các biến động của thị trường xuất khẩu để Việt Nam có giải pháp kịp thời, chính xác với các biến động đó. Bên cạnh đó thì việc chống tham ô, tham nhũng trong một số bộ phận cán bộ, nhân viên có liên quan cũng là một biện pháp hữu hiệu để vượt rào cản, đẩy mạnh công tác xuất khẩu hàng hóa nói chung và hàng dệt may nói riêng vào thị trường Mỹ và các quốc gia khác. 3.2.2. Các giải pháp đối với hiệp hội dệt may Việt Nam - Nâng cao năng lực thu thập và xử lý thông tin. Một điều đơn giản là muốn cho các doanh nghiệp của mình vượt qua được các rào cản trong thương mại quốc tế thì phải biết được rào cản đó là gì, như thế nào và biện pháp khắc phục hay đối phó ra sao? Hiệp hội dệt may Việt Nam phải chủ động thu thập thông tin về tình hình thị trường và giá cả ở thị trường Hoa Kỳ và các thị trường khác để có thể chủ động hầu kiện với các vụ kiện chống bán phá giá và chống trợ cấp sao cho có lợi nhất cho các doanh nghiệp của mình. - Phát huy hơn nữa vai trò điều hòa quy mô sản xuất và xuất khẩu, giá cả và chất lượng sản phẩm để hạn chế nguy cơ gặp phải các vụ kiện chống bán phá giá: Theo quy định của hiệp định chống bán phá giá trong khuôn khổ của WTO, nước nhập khẩu chỉ được áp dụng các biện pháp chống bán phá giá khi thỏa mãn 3 tiêu chuẩn: + Hàng nhập khẩu bị bán phá giá khi biên độ phá giá lớn hơn hoặc bằng 2% giá xuất khẩu và khối lượng hàng nhập khẩu từ mỗi nước lớn hơn hoặc bằng 3% khối lượng nhập khẩu sản phẩm tương tự. + Việc bán phá giá này gây thiệt hại hoặc đe dọa gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước. + Cuộc điều tra phá giá được tiến hành theo đúng thủ tục. Do vậy, để tránh cho các doanh nghiệp gặp phải các rắc rối do các vụ kiện chống bán phá giá, hiệp hội cần phải chủ động tính toán và thỏa luận với các doanh nghiệp dệt may để đề phòng bằng việc điều tiết giá và khối lượng hàng hóa xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ. - Sẵn sàng khởi kiện và kháng kiện: ở hầu hết các nước việc khởi kiện và kháng kiện là do các hiệp hội chủ động phát động chứ không phải do các cơ quan quản lý Nhà nước.Vấn đề khởi kiện và kháng kiện trong các vụ tranh chấp thương mại quốc tế không phải là xử ai thắng, ai thua mà là để đòi hỏi các quyền đối xử bình đẳng theo nguyên tắc không phân biệt đối xử. Do vậy, hiệp hội phải là người chủ động trong việc khởi kiện và kháng kiện. - Nâng cao năng lực hoạt động của hiệp hội thông qua việc tăng cường nguồn nhân lực có trình độ cao về pháp luật quốc tế và kinh doanh quốc tế đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật cho hiệp hội cho tương xứng với sự phát triển sản xuất kinh doanh và xuất khẩu của ngành hàng, tạo điều kiện thuận lợi để hiệp hội tham gia vào các tổ chức hoặc hiệp ngành hàng quốc tế. Đồng thời, xây dựng và thực hiện các chương trình xúc tiến thương mại. 3.2.3. Giải pháp đối với các doanh nghiệp - Các giải pháp về nguồn nhân lực. + Đào tạo nguồn nhân lực cao cấp, nâng cao nhận thức về các rào cản nhất là các rào cản phi thuế đối với hàng dệt may Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ, quản lý theo pháp luật. + Nắm vững các hiệp định đã ký kết, các thỏa thuận đã được thông qua giữa các nước và các cam kết phải thực hiện liên quan đến thương mại hàng dệt may khi xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ. + Đào tạo, phổ biến và tuyên truyền các kiến thức về kinh doanh, luật pháp quốc tế, tạo ra đội ngũ lao động có trình độ và năng lực quản lý trong kinh doanh quốc tế. - Chú trọng đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, xây dựng các trung tâm thiết kế sản phẩm, mở rộng và kêu gọi hợp tác đầu tư quốc tế, tích cực triển khai các phương án tiến tới đa sở hữu nguồn vốn, đa dạng hoá sản phẩm, tăng nhanh tỷ lệ nội địa hoá. - Để thành công trong việc thâm nhập thị trường Hoa Kỳ, các doanh nghiệp Dệt may Việt Nam cần đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, lập các văn phòng giao dịch tại các Thành phố lớn của Hoa Kỳ và thường xuyên tham gia các hội chợ triển lãm để đẩy mạnh hoạt động quảng cáo và quan trọng hơnlà các doanh nghiệp phải thực hiện. + Xây dựng và đăng ký bảo hộ độc quyền với nhãn hiệu riêng cho sản phẩm của mình, xác định sản phẩm mũi nhọn, có thể cạnh tranh để đầu tư công nghệ mới, tạo ra các sản phẩm tăng về số lượng và chất lượng và có khả năng cạnh tranh cao, tăng sức cạnh tranh thông qua đổi mới công nghệ, đầu tư thiết bị chuyên dùng đồng bộ để đủ sức sản xuất ra những lô hàng với số lượng lớn, chất lượng cao, đáp ứng thời hạn giao hàng, áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001. + Nâng cao tỷ lệ sử dụng nguyên phụ liệu trong nước và tiến dần tới việc xây dựng chiến lược đầu tư sản xuất nguyên liệu, phụ liệu trong nước có chất lượng cao để giảm chi phí sản xuất sản phẩm dệt may nhằm nâng cao tính cạnh tranh về giá trên thị trường Hoa Kỳ, sử dụng thương mại điện tử để cập nhật thông tin, thiết kế mẫu mã, tìm kiếm khách hàng và đặc biệt là tạo phong cách kinh doanh hiện đại phù hợp với các đối tác doanh nghiệp Hoa Kỳ. + Tìm kiếm bạn hàng và ký kết hợp đồng xuất khẩu trực tiếp trên cơ sở tăng cường năng lực thiết kế mẫu mã sản phẩm và gia tăng tỷ lệ nguyên phụ liệu trong nước tự đáp ứng được, đẩy mạnh khai thác những thị trường ngách, với các đơn hàng nhỏ về số lượng nhưng có giá trị cao (như các sản phẩm có tính đặc thù cao, có hàm lượng lao động thủ công cao) - Những vấn đề thuộc về trác nhiệm xã hội của doanh nghiệp cũng là một trong những rào cản kỹ thuật mà các doanh nghiệp phải vượt qua. Chẳng hạn các đối tác nước ngoài thường có những cuộc khảo sát, kiểm tra tình hình thực hiện trách nhiệm xã hội đối với người lao động trước khi có những hợp đồng chính thức. Do vậy, để tạo điều kiện thuận lợi cho các đoàn kiểm tra, các doanh nghiệp cần phải dầu tư các trang thiết bị cần thiết như: thẻ từ, bảng chấm công điện tử để giúp cho việc kiểm tra số giờ làm thêm của công nhân được dễ dàng và minh bạch. Hay để kiểm tra việc có sử dụng lao động vị thành niên hay không thì trong hồ sơ tuyển dụng lao động, các doanh nghiệp cần phải cung cấp đầy đủ các giấy tờ hợp lệ theo yêu cầu của các đối tác nước ngoài như: Chứng minh thư nhân dân, giấy khai sinh, giấy kiểm tra sức khoẻ. Đối với các phân xưởng sản xuất các doanh nghiệp cần trang bị đầy đủ hệ thống chiếu sáng, thông gió, thiết bị y tế, phòng cháy chữa cháy, có cửa thoát hiểm cho người lao động khi có sự cố. Về công tác an ninh doanh nghiệp, ngoài hệ thống bảo vệ chặt chẽ, nghiêm ngặt, kiểm soát, kiểm tra tỉ mỉ những người ra vào Công ty, các doanh nghiệp cần có các giải pháp kiểm tra, giám sát những người làm việc tại các bộ phận quan trọng như kiểm tra chất lượng hàng hoá, đóng gói hàng, nhập - xuất hàng, kiên quyết không để xảy ra những sai sót dù là nhỏ nhất trong công tác giao nhận hàng. Bên cạnh những yêu cầu về các tiêu chuẩn quốc tế như quản lý chất lượng theo ISO 9000, các tiêu chuẩn về môi trường ISO 14000, tiêu chuẩn về trách nhiệm xã hội SA 8000 thì thị trường Hoa Kỳ còn tự đặt ra những quy định, điều luật hết sức chặt chẽ về bao bì, dư lượng kim loại nặng trong khuy, khoá kéo, trong thuốc nhuộm vải, và còn lập những trang web chuyên cung cấp những thông tin về tình hình ô nhiễm môi trường, điều kiện sản xuất hàng may mặc xuất khẩu ở các doanh nghiệp, các quốc gia xuất khẩu hàng may mặc vào thị trường Hoa Kỳ. - Tổ chức lại bộ máy để nâng cao năng suất lao động, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý và sản xuất kinh doanh đầu tư nâng cao mở rộng các cơ sở nhuộm với việc đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật theo quy định chung. Ngoài ra, muốn tránh được những thất bại khi làm ăn với thị trường Hoa Kỳ các doanh nghiệp Việt Nam cần phải thuê luật sư Mỹ tư vấn cho hoạt động kinh doanh của mình. Bên cạnh đó các doanh nghiệp Việt Nam cần phải có lý lịch rõ ràng, phải chứng minh được năng lực tài chính của mình. Đồng thời các doanh nghiệp phải tích cực tham gia các hội chợ thương mại được tổ chức tại Hoa Kỳ. Kết luận Trước tình hình mới là thị trường dệt may thế giới bước vào thời kỳ hậu hạn ngạch tình hình xuất khẩu hàng dệt may vào thị trường Mỹ có những thay đổi lớn. Nhưng những thay đổi này không nằm ngoài dự đoán của các nhà chuyên môn, đó là sự thống lĩnh của hàng dệt may Trung Quốc trên thị trường Mỹ. Trong khi đó Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của hàng dệt may Việt Nam. Trong khi Hoa kỳ là một thị trường rộng lớn song khá mới mẻ đối với các doanh nghiệp Việt Nam nói riêng và các doanh nghiệp xuất khẩu nói chung, là một thị trường đầy tiềm năng nhưng cũng có rất nhiều trở ngại đòi hỏi các doanh nghiệp dệt may Việt Nam phải vượt qua nếu muốn dành thị phần cao trên đất nước này. Bởi thế đẩy mạnh hàng dệt may sang thị trường Mỹ là nhiệm vụ khó khăn trong bối cạnh hiện nay cho Việt Nam và cho Công ty xuất nhập khẩu dệt may. Trong giới hạn của chuyên đề chưa thể đề cập hết những vấn đề cụ thể về các rào cản của Hoa Kỳ đối với hàng dệt may Việt Nam, song cũng đã đưa ra được một số nội dung nhất định góp phần đẩy mạnh tốc độ xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ trong giai đoạn Việt Nam là thành viên chính thức của Tổ chức Thương mại thế giới WTO. Mặc dù được sự hướng dẫn tận tình của thầy giáo - Tiến sĩ Thân Danh Phúc cũng như sự giúp đỡ của các thầy cô khoa Kinh tế trong thời gian làm chuyên đề. Nhưng do hạn chế về thời gian, cũng như kiến thức có hạn nên chuyên đề tốt nghiệp không tránh khỏi những sai sót, em rất mong nhận được sự góp ý chân thành của các thầy cô giáo để chuyên đề được hoàn thiện hơn. Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của thầy giáo Thân Danh Phúc, bộ môn Kinh tế Thương mại cùng các thầy giáo, cô giáo trong khoa Kinh tế trường Đại học Thương mại đã tạo mọi điều kiện cho em hoàn thành được chuyên đề tốt nghiệp này. Em xin chân thành cảm ơn! Danh mục tài liệu tham khảo Doãn Kế Bôn,"Nâng cao khả năng cạnh tranh cho hàng may mặc xuất khẩu khi WTO xoá bỏ hạn ngạch dệt may vào năm 2005", Tạp chí Thương mại, số 82005. Như Hoa, "Dệt may 2005 - 8 thách thức lớn", Thế giới thương mại số 12/2004. Nguyễn Thi Nga, "Về phong cách ăn mặc của người Mỹ", tạp chí Châu Mỹ ngày nay, số 10/2004. Nguyễn Thị Hường (chủ biên) (2001), Giáo trình kinh doanh quốc tế, Tập 1, NXB Thống kê, Hà Nội. Nguyễn Thị Hường (chủ biên) (2002), Giáo trình kinh doanh quốc tế, Tập 2, NXB Thống kê, Hà Nội. Lê Thị Hoài Thương, "Một số giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động xuất khẩu trực tiếp hàng dệt may tại Công ty xuất nhập khẩu dệt may - Vinatimex", Luận văn tốt nghiệp, QTKDQT 41. Lê Văn Tuấn, "Một số giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam sang thị trường Mỹ", Luận văn tốt nghiệp, KTQT 41. Lê Văn Đạo, "Để ngành dệt may Việt Nam tiếp tục phát triển trong thời kỳ hậu hạn ngạch", Tạp chí Thương mại số 3+ 4+5/2005. Vũ Hữu Tửu (2002), Giáo trình kỹ thuật nghiệp vụ ngoại thương, NXB Giáo dục, Hà Nội. Trung tâm thông tin thương mại (Bộ Thương mại), "Hướng dẫn tiếp cận thị trường Hoa Kỳ" (2001), NXB Thống kê, Hà Nội. "Xuất khẩu dệt may năm 2005- Cơ hội và thách thức", Ngoại thương số 6 ra ngày 21-28/202/2005. Các trang web: - www.vnn.vn - www.vnexpress.net - www.hatracde.com - www.tintucvietnam.vn - www.vietnameconomy.com.vn. Mục lục