Chuyên đề Giải pháp nâng cao hiệu quả tín dụng đối với người nghèo tại Ngân hàng Chính sách Xã hội Việt Nam

nªn khi triÓn khai thµnh lËp tæ nhãm vay vèn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, viÖc phèi hîp chØ ®¹o cßn bÞ h¹n chÕ. Tõ ®ã lµm cho hiÖu qu¶ cho vay gi¶m xuèng. C«ng t¸c tuyªn truyÒn vËn ®éng, tæ chøc tËp huÊn ®µo t¹o cho ®éi ngò tæ tr­ëng tæ vay vèn, ban X§GN c¬ së ban ®Çu ch­a lµm tèt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng hiÓu vèn cho vay cña NHCS nh­ mét kho¶n trî cÊp x· héi, nªn nhiÒu hé sö dông sai môc ®Ých dïng ®Ó chi tiªu cho c¸c nhu cÇu sinh ho¹t cña gia ®×nh, thiÕu ý thøc tr¶ nî gèc vµ l·i. - Cßn tån t¹i hiÖn t­îng " cµo b»ng" vÒ h¹n møc cho vay ViÖc Ên ®Þnh møc cho vay tèi ®a 3 triÖu ®ång cho mét hé nghÌo chØ phï hîp víi thêi gian ®Çu v× nguån vèn thÊp, sè l­îng hé nghÌo ®«ng. §Õn nay, viÖc quy ®Þnh ®ã cÇn ®­îc thay ®æi v× nÕu quy ®Þnh møc cho vay ®ång lo¹t dÉn ®Õn hiÖn t­îng ng­êi kh«ng cÇn vÉn vay vèn víi møc tèi ®a sÏ sö dông vèn vµo trong sinh ho¹t hµng ngµy, cßn nh÷ng hé thiÕu vèn l¹i kh«ng cã ®ñ vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh, nÕu nh­ hä cã ph­¬ng ¸n ch¨n nu«i lín th× 3 triÖu ®ång míi chØ ®ñ x©y dùng chuång tr¹i, ch­a nãi g× ®Õn viÖc mua thøc ¨n, gièng.... §­¬ng nhiªn kh«ng ph¶i hé nµo còng vËy, nh­ng lµ mét hiÖn t­îng t­¬ng ®èi phæ biÕn, cã nh÷ng hé chØ d¸m vay 500 ngµn hoÆc 1 triÖu ®ång ®ã chÝnh lµ do t©m lý cña ng­êi nghÌo sî vay qóa nhiÒu sÏ kh«ng tr¶ ®­îc nî. - Ch­a cã nguån bï ®¾p nh÷ng rñi ro trong khi cho vay Cho vay ng­êi nghÌo víi ®Æc ®iÓm vÒ ®èi t­îng lµ nh÷ng hé nghÌo thiÕu kiÕn thøc, ë vïng s©u vïng xa, ®iÒu kiÖn ®Þa lý tù nhiªn khã kh¨n nªn tÝnh rñi ro trong cho vay cao nh­ ®· nªu ë phÇn trªn. Nh­ng trong thùc tÕ tû lÖ rñi ro trong khi cho vay thêi gian qua cña NHCS ë n­íc ta lµ kh«ng lín. Sè nî ®­îc khoanh, gi·n nî hµng n¨m vÉn thu håi ®­îc hµng chôc tû ®ång. Tuy thÕ cÇn ph¶i nhËn thøc râ nî qu¸ h¹n ®ang cã xu h­íng ngµy cµng gia t¨ng, thùc tÕ nî qu¸ h¹n cßn tiÒm Èn do ch­a ph¶n ¶nh ®óng thùc tiÔn, ®©y lµ mét vÊn ®Ò cÇn ph¶i nghiªn cøu vµ quan t©m trong qu¶n trÞ ®iÒu hµnh. VÊn ®Ò cÇn nãi ®Õn lµ khi cã rñi ro x¶y ra th× ng©n hµng ph¶i cã vèn ®Ó bï ®¾p do thùc hiÖn viÖc cho vay ­u ®·i, chªnh lÖch thu chi nhá. tû lÖ rñi ro thêi gian ®Çu ho¹t ®éng cßn thÊp, nªn ng©n hµng ®· kh«ng thµnh lËp quü rñi ro. ChÝnh v× vËy khi ®· cã rñi ro x¶y ra sÏ lµm gi¶m nguån vèn cña ng©n hµng xuèng (nÕu kh«ng ®­îc Ng©n s¸ch cÊp bï). Nh­ vËy, qua nghiªn cøu cã thÓ thÊy r»ng c«ng t¸c cho vay hé nghÌo lµ mét nghiÖp vô ®Çy khã kh¨n, nªn kh«ng thÓ tr¸nh khái khiÕm khuyÕt. Trong thêi gian nghiªn cøu cßn nhiÒu vÊn ®Ò tån t¹i n÷a nh­ng ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò nãng báng t¹i NHCSXH ®· ®­îc c¸c cÊp l·nh ®¹o t×m h­íng kh¾c phôc. 2.2.3. HiÖu qu¶ tÝn dông XÐt hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ chóng ta cÇn xem xÐt tíi sè nî qóa h¹n vµ tû lÖ nî qóa h¹n ®Ó cã sù nh×n nhËn chÝnh x¸c h¬n. Sè nî qu¸ h¹n cña c¸c n¨m nh­ sau: Tæng nî qu¸ h¹n cho vay hé nghÌo cña NHCS ®Õn 31/12/2002 lµ 154 tû ®ång chiÕm 2.2% tæng d­ nî. NÕu tÝnh c¶ sè nî khoanh 233 tû vµ nî chê xö lý 25 tû th× sè nî xÊu cña NHCS lµ 412 tû ®ång, chiÕm 5.87% tæng d­ nî. Nh×n chung hé nghÌo ®· biÕt sö dông vèn tÝn dông ®Çu t­ vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh, n©ng cao thu nhËp, b­íc ®Çu lµm quen víi dÞch vô vay, tr¶ vèn tÝn dông NHCS. Nhê ®ã chÊt l­îng tÝn dông hé nghÌo qua c¸c n¨m rÊt tèt. NÕu kh«ng tÝnh nî khoanh vµ nî chê xö lý do c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan th× nî qu¸ h¹n qua c¸c n¨m nh­ sau: n¨m 1996 lµ: 13 tû ®ång = 0,70% tæng d­ nî; n¨m 1997 lµ: 41,0 tû ®ång = 1,80% tæng d­ nî; n¨m 1998 lµ: 45 tû ®ång = 1,44% tæng d­ nî; n¨m 1999 lµ: 58,0 tû ®ång = 1,49% tæng d­ nî; n¨m 2000 lµ: 80,0 tû ®ång = 1,70% tæng d­ nî, n¨m 2001 lµ: 107 tû ®ång = 1.73% tæng d­ nî; n¨m 2002 lµ 154 tû ®ång chiÕm 2.2% tæng d­ nî. Thêi gian qua, do b·o lôt, h¹n h¸n, dÞch bÖnh, mÊt mïa x¶y ra ë nhiÒu vïng trong c¶ n­íc, ®· g©y thiÖt h¹i lín vÒ ng­êi vµ tµi s¶n, trong ®ã cã tµi s¶n thuéc vèn vay Ng©n hµng ChÝnh s¸ch. Trong thêi gian tõ n¨m 1996 ®Õn n¨m 2001, sè vèn vay NHCS bÞ thiÖt h¹i 456.796 triÖu ®ång. Trong ®ã cã 420.425 triÖu ®ång ®· ®­îc ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh xö lý vµ 36.371 triÖu ®ång ®· ®­îc Liªn bé Tµi chÝnh – NHNN thÈm ®Þnh hå s¬ ®ang tr×nh ChÝnh phñ xö lý. Sè vèn bÞ thiÖt h¹i 456.796 triÖu ®ång ®­îc xö lý nh­ sau: Xo¸ nî 67.053 triÖu ®ång, khoanh nî 353.596 triÖu ®ång, gi·n nî 36.146 triÖu ®ång. Nî qu¸ h¹n cã nhiÒu nguyªn nh©n. Ngoµi c¸c nguyªn nh©n kh¸ch quan nh­ thiªn tai, b·o lôt, dÞch bÖnh, gi¸ c¶ tiªu thô s¶n phÈm sôt gi¶m ...cßn cã nguyªn nh©n chñ quan tõ b¶n th©n hé nghÌo nh­: Hé nghÌo vay vèn ch­a biÕt sö dông vèn vµo s¶n xuÊt kinh doanh mµ sö dông vèn vµo mua l­¬ng thùc cøu ®ãi, tiªu dïng nªn kh«ng thÓ tr¶ nî, tr¶ l·i Ng©n hµng ®­îc. NhiÒu hé nghÌo tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, kh«ng biÕt c¸ch lµm ¨n, cã hé û l¹i vµo chÝnh s¸ch trî cÊp cña Nhµ n­íc, kh«ng ph©n biÖt ®­îc vèn tÝn dông víi vèn tµi trî tõ NSNN, ë nhiÒu vïng miÒn nói, do ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Þa lý rÊt kh¾c nghiÖt, hé nghÌo s¶n xuÊt theo h×nh thøc tù cung tù cÊp, kh«ng thÓ tù tiªu thô nh÷ng s¶n phÈm lµm ra nªn rÊt khã kh¨n trong viÖc hoµn tr¶ vèn vay. Ngoµi ra cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n tõ c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý ®iÒu hµnh nh­: chÝnh s¸ch khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­, h­íng dÉn c¸ch lµm ¨n cho c¸c hé nghÌo ch­a ®­îc phèi hîp ®ång bé víi chÝnh s¸ch tÝn dông. Møc vèn cho vay thêi kú ®Çu qu¸ nhá ch­ phï hîp v¬i suÊt ®Çu t­ cho c©y trång vËt nu«i còng lµ nguyªn nh©n lµm cho vèn tÝn dông hé nghÌo kÐm hiÖu qu¶..§èi víi nh÷ng hé kh«ng cã ®Êt ®ai, ngµnh nghÒ, ph­¬ng thøc cho vay trùc tiÕp ®Õn hé nghÌo ch­a phï hîp. Nh÷ng nguyªn nh©n trªn lµm ph¸t sinh nî qu¸ h¹n, lµm gi¶m hiÖu qu¶ vèn vay cña NHCSXH ®èi víi hé nghÌo. 2.3. §¸nh gi¸ chung vÒ tÝn dông ®èi víi hé nghÌo cña Ng©n Hµng ChÝnh S¸ch X· Héi ViÖt Nam 2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc 2.3.1.1. HiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ Nh×n l¹i 7 n¨m ho¹t ®éng võa qua, th¸ng 03 n¨m 1995 Quü cho vay ­u ®·i hé nghÌo ®­îc thiÕt lËp, víi sè vèn ban ®Çu lµ 400 tû ®ång tõ nguån vèn gãp cña NHNo&PTNT ViÖt Nam, Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc kh¸c cña Nhµ n­íc.Tõ kÕt qu¶ ho¹t ®éng thùc tÕ cña Quü, th¸ng 8/1995, Ng©n hµng Phôc vô ng­êi nghÌo ®­îc thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng, vèn ®iÒu lÖ 600 tû ®ång vµ huy ®éng c¸c nguån vèn kh¸c ®Ó uû th¸c cho NHNo&PTNT ViÖt nam cho vay hé nghÌo víi l·i suÊt cho vay ­u ®·i, kh«ng ph¶i thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n, thñ tôc cho vay ®¬n gi¶n th«ng qua c¸c Tæ vay vèn ë c¸c x·, ph­êng. Hµng triÖu ng­êi nghÌo ®­îc hç trî vèn s¶n xuÊt, t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng, lµm quen víi dÞch vô Ng©n hµng; hµng tr¨n ngµn hé nghÌo vay vèn ®· tho¸t ng­ìng ®ãi nghÌo. MÆc dï míi ho¹t ®éng trong thêi gian ng¾n nh­ng NHCSXH ®· huy ®éng ®­îc nguån lùc vÒ søc ng­êi, søc cña ®Ó x¸c lËp mét hÖ thèng tÝn dông chÝnh s¸ch riªng nh»m hç trî cho hé gia ®×nh nghÌo. Ho¹t ®éng cña NHCSXH ®· gãp phÇn ®¾c lùc vµo viÖc thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh Môc tiªu quèc gia X§GN. Theo sè liÖu thèng kª cña c¸c chi nh¸nh NHCSXH tØnh, th¸nh phè, sau 7 n¨m ho¹t ®éng ®· gãp phÇn gióp 644 ngµn hé tho¸t khái ng­ìng nghÌo ®ãi theo chuÈn mùc cña Bé Lao ®éng Th­¬ng binh x· héi vµ hµng tr¨m ngµn hé kh¸c ®ang v­¬n lªn tho¸t khái nghÌo ®ãi trong vµi chu kú s¶n xuÊt tíi. Víi m« h×nh tæ chøc hiÖn t¹i NHCSXH thùc hiÖn cho vay th«ng qua c¸c tæ chøc nhËn uû th¸c. Bªn nhËn uû th¸c lµ ng­êi gi¶i ng©n vµ thu nî trùc tiÕp ®Õn ng­êi vay do ®ã tiÕt gi¶m ®­îc chi phÝ qu¶n lý Ng©n hµng, tiÕt kiÖm chi phÝ x· héi do tËn dông con ng­êi, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, c«ng nghÖ cña bªn nhËn uû th¸c nªn vèn t¹o lËp ®­îc dµnh ®Ó cho vay hé nghÌo trªn ph¹m vi toµn quèc. Ph©n ®Þnh râ rµng nguån vèn vvµ sö dông vèn, qu¶n lý h¹ch to¸n theo hÖ thèng riªng cña NHCSXH. Vèn cña NHCSXH ®· trùc tiÕp ®Õn víi hé nghÌo cÇn vèn. Vèn vay ®· ®­îc sö dông ®óng môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh, ®· vµ ®ang ph¸t huy hiÖu qu¶ kinh tÕ. Mét sè ®Þa ph­¬ng ®· lång ghÐp ch­¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi kh¸c nh­ khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, n©ng cao d©n trÝ, xo¸ mï ch÷ nªn vèn vay ®· ph¸t huy hiÖu qu¶ thiÕt thùc. 2.3.1.2. HiÖu qu¶ vÒ mÆt X· héi ViÖc ra ®êi NHCSXH lµ mét chñ s¸ng suèt, phï hîp víi ý §¶ng lßng d©n. Do ®ã ®· nhËn ®­îc sù ñng hé nhiÖt t×nh cña cÊp uû §¶ng vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp. KÕt qu¶ 7 n¨m ho¹t ®éng ®· g©y ®­îc lßng tin vµ Ên t­îng tèt ®Ñp trong nh©n d©n. ®Æc biÖt lµ n«ng d©n nghÎãt phÇn khëi vµ ngµy cµng tin t­ëng vµo sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc Ho¹t ®éng tÝn dông hé nghÌo ®· gãp phÇn t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho hµng triÖu ng­êi lao ®éng, ph¸t huy tiÒm lùc, ®Êt ®ai ngµnh nghÒ, t¹o ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, ®Èy lïi n¹n cho vay nÆng l·i, t×nh tr¹ng b¸n lóa non, babs vµ cÇm cè ruéng ®Êt ë n«ng th«n, ®êi sèng d©n nghÌo ®­îc c¶i thiÖn gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi cña ®Êt n­íc. Thùc hiÖn kªnh tÝn dông hé nghÌo ®· thÓ hiÖn tÝnh nh©n v¨n, nh©n ¸i , l­¬ng t©m vµ tr¸ch nhiÖm cña céng ®ång ®èi víi ng­êi nghÌo, gãp phÇn cñng cè khèi liªn minh c«ng n«ng vµ thÓ hiÖn b¶n chÊt tèt ®Ñp cña chÕ ®é X© héi Chñ nghÜa ë ViÖt nam. Thùc hiÖn tèt dÞch vô tÝn dông ®èi víi hé nghÌo ®· gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu X§GN, mét chÝnh s¸ch lín cña §¶ng cña Nhµ n­íc ta hiÖn nay. N©ng cao uy tÝn vµ vÞ thÕ cña NHCSXH. N©ng cao vai trß kiÓm tra, kiÎm so¸t th«ng qua ®iÒu hµnh cña H§QT vµ B§D H§QT c¸c cÊp ë ®Þa ph­¬ng, qua b×nh xÐt ®èi t­îng ®­îc vay vèn cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi, tõng b­íc më réng tÝnh c«ng khai, d©n chñ vµ tÝnh nh©n d©n s©u s¾c trong ho¹t ®éng tÝn dông Ng©n hµng., lµ sîi d©y kinh tÕ th¾t chÆt khèi liªn minh c«ng n«ng. Tãm l¹i: Tõ thùc tiÔn cho thÊy chÝnh s¸ch tÝn dông ­u ®·i ®èi víi hé nghÌo cã hiÖu qu¶ thiÕt thùc, gãp phÇn æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi, kh¼ng ®Þnh chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cö §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ Ch­¬ng tr×nh Môc tiªu Quèc gia Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. 2.3.2. Mét sè tån t¹i vµ nguyªn nh©n 2.3.2.1. VÒ tæ chøc Thµnh viªn H§QT vµ B§D H§QT c¸c cÊp, tæ chuyªn gia t­ vÊn lµ c¸c quan chøc trong bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc vµ lµm viÖc theo chÕ ®é kiªm nhiÖm nªn rÊt Ýt thêi gian vµ ®iÒu kiÖn ®Ó thùc thi nhiÖm vô. C¸c cuéc häp cña H§QT th­êng kh«ng qu¸ b¸n, NghÞ quyÕt H§QT vµ nh÷ng vÊn ®Ò kiÕn nghÞ tham m­u cho §¶ng, Nhµ n­íc ë tÇm vÜ m« ®Ó ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, qu¶n lý, gi¸m s¸t, ban hµnh quy chÕ, c¬ chÕ ho¹t ®éng cho NHCSXH cßn nhiÒu h¹n chÕ. Bªn c¹nh sù ho¹t ®éngcã hiÖu qña cña Ban ®¹i diÖn H§QT c¸c cÊp, cã mét sè n¬i thiÕu sù chØ ®¹o, kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Ban ®ai diÖn H§QT. C«ng t¸c chØ ®¹o phèi hîp víi c¸c ban ngµnh, ®oµn thÓ ch­a th­êng xuyªn, cßn nhiÒu bÊt cËp, viÖc lång ghÐp c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi víi n«ng nghiÖp, n«ng th«n, n«ng d©n cßn nhiÒu vÊn ®Ò khã kh¨n, bøc xóc. Bëi v×, viÖc chØ ®¹o ph¶i thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh, môc tiªu theo ®Þnh h­íng riªng cña tõng ngµnh, tõng cÊp nªn ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c ch­¬ng tr×nh ®Õn nay cßn nhiÒu tån t¹i, g©y l·ng phÝ tµi s¶n, vèn vµ hiÖu qu¶ ®Çu t­ thÊp. 2.3.2.2. VÒ chÝnh s¸ch huy ®éng vèn Ng©n hµng CS XH ho¹t ®éng kh«ng v× môc tiªu lîi nhuËn, nh­ng ph¶i tù bï ®¾p chi phÝ, thùc hiÖn b¶o tån vµ ph¸t triÓn nguån vèn. Trªn thùc tÕ, ho¹t ®éng cña NHCS trong thêi gian qua, xÐt vÒ b¶n chÇt lµ vèn tÝn dông nh­ng ®©y lµ vèn tÝn dông theo ­u ®·i nªn nguån vèn t¨ng tr­ëng phô thuéc vµo sù hç trî cña Nhµ n­íc. Do vËy tÝnh chñ ®éng trong ho¹t ®éng cña NHCSXH cßn h¹n chÕ. Theo ph­¬ng thøc t¹o vèn trong thêi gian qua, nguån vèn chñ yÕu huy ®éng th«ng qua NHTM quèc doanh, toµn bé lµ vèn ng¾n h¹n (thêi h¹n ®Õn 12 th¸ng). Khèi l­îng vèn huy ®éng phu thuéc vµo møc cÊp bï chªnh lÖch l·i xuÊt tõ Ng©n s¸ch Nhµ n­íc hµng n¨m. Trong c¬ cÊu nguån vèn th× nguån vèn trung h¹n chiÕm 35% trong khi sö dông vèn cho vay trung h¹n d­ nî chiÕm 77.7%. §©y lµ vÊn ®Ò khã kh¨n nhÊt trong qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh vèn tÝn dông cho vay hé nghÌo, ¶nh h­ëng ®Õn viÖc hoµn tr¶ vèn cho c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i. RÊt khã cã thÓ ph¸t triÓn quy m« ®Çu t­ nÕu kh«ng c¶i thiÖn ®­îc c¬ chÕ t¹o lËp nguån vèn theo h­íng æn ®Þnh nguån vèn trung vµ dµi h¹n. 2.3.2.3. VÒ ®èi t­îng vay vèn Nguyªn t¾c ®Æt ra lµ NHCSXH cho hé nghÌo vay vèn theo chuÈn mùc ph©n lo¹i hé ®ãi nghÌo do bé Lao ®éng Th­¬ng binh vµ x· héi c«ng bè tõng thêi kú, song ph¶i lµ hé nghÌo cã søc lao ®éng nh­ng thiÕu vèn s¶n xuÊt. Nh­ng trong thùc tÕ viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng hé nghÌo vay vèn cßn nhiÒu bÊt cËp. Theo c¬ chÕ ph¶i lµ hé nghÌo thiÕu vèn s¶n xuÊt nh­ng viÖc lËp danh s¸ch hé nghÌo vay vèn ë ®Þa ph­¬ng do céng ®ång d©n c­ thùc hiÖn ®­îc Ban X§GN x· b×nh nghÞ nªn phô thuéc vµo t×nh h×nh cô thÓ ë tõng ®Þa ph­¬ng bëi vËy mang tÝnh t­¬ng ®èi vµ cã sù kh¸c nhau vÒ chuÈn mùc ®ãi nghÌo gi÷a c¸c ®Þa ph­¬ng. NhiÒu ®Þa ph­¬ng viÖc xÐt chän tõ UBND x· chØ lµ viÖc lËp danh s¸ch hé nghÌo, trong ®ã nhiÒu hé nghÌo kh«ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn vµ n¨ng lùc tæ chøc s¶n suÊt, hé nghÌo thuéc diÖn cøu trî x· héi hoÆc nh÷ng hé kh«ng ph¶i lµ hé nghÌo. Ho¹t ®éng tÝn dông ®èi víi hé nghÌo lµ ho¹t ®éng cã tÝnh rñi ro cao. Ngoµi nh÷ng nguyªn nh©n nh­ thiªn tai b·o lôt, dÞch bÖnh c©y trång vËt nu«i.....th­êng x¶y ra trªn diÖn réng, thiÖt h¹i lín cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c tõ b¶n th©n hé nghÌo nh­ thiÕu kiÕn thøc lµm ¨n, s¶n phÈm lµm ra kh«ng tiªu thô ®­îc......¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ®Çu t­. Ngoµi ra cßn cã c¸c tån t¹i kh¸c nh­: Sù kÐm ph¸t triÓn vÒ c¬ së h¹ tÇng ë c¸c vïng s©u, vïng xa lµ nh÷ng c¶n trë cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông hé nghÌo. Vèn tÝn dông hé nghÌo ch­a ®ång bé víi c¸c ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, cung cÊp vËt t­ kü thuËt cho s¶n xuÊt vµ tæ chøc thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. Ph­¬ng thøc ®Çu t­ ch­a ®a d¹ng dÉn ®Õn viÖc sö dông vèn sai môc ®Ých nªn cÇn ®a d¹ng ho¸ ph­¬ng thøc ®Çu t­ ®Ó t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho n«ng d©n nghÌo..... Ch­¬ng 3 mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tÝn dông hé nghÌo cña Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi ViÖt Nam 3.1. §Þnh h­íng ho¹t ®éng cña Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi ViÖt nam C¨n cø QuyÕt ®Þnh sè 143/2001/Q§-TTg ngµy 27-9-2001 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· phª duyÖt ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia X§GN vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm giai ®o¹n 2001-2005 víi Môc tiªu cô thÓ vÒ Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo: Gi¶m tû lÖ hé nghÌo xuèng d­íi 10% theo chuÈn míi, mçi n¨m gi¶m 1,5 ®Õn 2% (t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 280.000 ®Õn 300.000 hé). C¨n cø vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng trong thêi gian qua vµ ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi giai ®o¹n 2001 – 2010, tr­íc m¾t ®Ó thùc hiÖn tèt ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ viÖc lµm giai ®o¹n 2001 – 2005 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ: C¨n cø vµo hé nghÌo theo chuÈn mùc míi, NHCSXH ®· x©y dùng kÕ ho¹ch ho¹t ®éng giai ®o¹n 2001- 2005 nh­ sau: - Hµng n¨m, n©ng nguån vèn t¨ng so víi n¨m tr­íc 15- 20% vµ d­ nî cho vay hé nghÌo t¨ng 15%, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 nguån vèn ®¹t 10.000 tû ®ång vµ d­ nî cho vay hé nghÌo ®Õn 31/12/2010 lµ 9.500 tû ®ång t¨ng gÊp h¬n 2 lÇn so víi d­ nî 31/12/ 2000. ChØ tiªu cô thÓ nh­ sau: B¶ng 5: §Þnh h­íng cña NHCSXH ViÖt Nam (2001-2005) §¬n vÞ: tû ®ång, 1000 hé ChØ tiªu 2001 2002 2003 2004 2005 1. Nguån vèn 2. D­ nî 3. Sè hé d­ nî 4.Sè hé tho¸t nghÌo 6.500 6.157 2.600 120 7.300 6.935 2.650 140 8.200 7.790 2.550 150 9.100 8.645 2.500 200 10.000 9.500 2.400 200 Nguån:B¸o c¸o cña ng©n hµng ChÝnh s¸ch X· héi - Nguån vèn c¬ b¶n ®Ó ®Çu t­ tÝn dông hé nghÌo trong giai ®o¹n 2001-2005 gåm hai nguån c¬ b¶n lµ NSNN 2.000 tû ®ång. - Tæng sè hé tho¸t nghÌo giai ®o¹n 2001-2005 lµ 810 ngµn hé t¨ng 363 ngµn hé so víi giai ®o¹n 1995-2000, hÖ sè sö dông vèn giai ®o¹n 2001-2005 t¨ng so víi giai ®o¹n 1995-2000 lµ 1,22%. D­ nî tÝn dông hé nghÌo ®Õn 31/12/2005 t¨ng gÊp h¬n hai lÇn so víi d­ nî 31/12/2000. - Nguån vèn t¨ng tr­ëng hµng n¨m tËp trung t¨ng tr­ëng d­ nî ®Çu t­ cho nh÷ng hé nghÌo c¸c tØnh miÒn nói, nh÷ng vïng cã nhiÒu n«ng d©n nghÌo, hé n«ng d©n lµ ng­êi d©n téc thiÓu sè, nh÷ng vïng võa x¶y ra thiªn tai. 3.2. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tÝn dông hé nghÌo cña Ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi ViÖt Nam 3.2.1. Phèi hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng cña NHCSXH víi ho¹t ®éng cña c¸c quü X§GN, tËp trung viÖc cung øng vèn cho ng­êi nghÌo vµo mét ®Çu mèi lµ NHCSXH NÕu thùc hiÖn ®­îc viÖc phèi hîp c¸c ch­¬ng tr×nh, c¸c quü X§GN th«ng qua mét ®Çu mèi gi¶i ng©n lµ NHCSXH sÏ ®em l¹i nhiÒu lîi Ých: - Ng©n hµng cã bé m¸y tæ chøc réng lín trªn kh¾p c¶ n­íc, cã ®éi ngò c¸n bé chuyªn nghiÖp, cã ph­¬ng tiÖn b¶o vÖ an toµn tiÒn b¹c. - Gióp c¸c cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn n¾m v÷ng nguån vèn X§GN cña ®Þa ph­¬ng cÊp m×nh, ®èi t­îng ®­îc thô h­ëng tõ ®ã chØ ®¹o s©u s¸t, hiÖu qu¶ h¬n. - Kh¾c phôc t×nh tr¹ng chång chÐo, thiÕu c«ng b»ng trong ph©n phèi nguån vèn, n¬i tËp trung qu¸ nhiÒu, n¬i qu¸ Ýt, thËm chÝ lµ kh«ng cã, do kh«ng kiÓm so¸t ®­îc v× nguån lùc ph©n t¸n. - Võa b¶o ®¶m ®­îc tÝnh tù chñ cña chñ dù ¸n, võa gióp cho c¸c tæ chøc ®oµn thÓ thùc hiÖn ®óng chøc n¨ng cña m×nh lµ ng­êi tæ chøc, h­íng dÉn ng­êi nghÌo tæ chøc s¶n xuÊt, tiÕp thu kü thuËt, kinh nghiÖm qu¶n lý... v× ng©n hµng chØ lµ thñ quü thùc hiÖn viÖc gi¶i ng©n vµ h­ëng phÝ. C¸c chñ dù ¸n kh«ng ph¶i lo viÖc tæ chøc gi¶i ng©n, lo bè trÝ, ®µo t¹o c¸n bé cho c«ng viÖc cña mét tæ chøc tÝn dông. - T¹o ®­îc sù tËp trung nguån vèn cho nh÷ng x·, nh÷ng vïng, nh÷ng môc tiªu cÇn ­u tiªn. Th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi tõ mét ®Çu mèi lµ NHCSXH, gióp cho viÖc chØ ®¹o ch­¬ng tr×nh X§GN cña ChÝnh phñ vµ c¸c cÊp chÝnh quyÒn ®¹t hiÖu qu¶. - T¨ng c­êng ®­îc c«ng t¸c kiÓm tra gi¸m s¸t nguån vèn th«ng qua sù chØ ®¹o cña cÊp uû §¶ng, chÝnh quyÒn c¸c cÊp, sù phèi hîp gi÷a ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc ®oµn thÓ, c¸c chñ dù ¸n th«ng qua viÖc cho vay, thu nî, kiÓm tra sö dông vèn vµ h­íng dÉn c¸ch lµm ¨n ®èi víi ng­êi nghÌo, h¹n chÕ rñi ro, thÊt tho¸t vèn. 3.2.2. Hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc NHCSXH §Ó ho¹t ®éng cña NHCSXH ®­îc tr«i ch¶y, an toµn vµ hiÖu qu¶ ®ã lµ mét khèi l­îng c«ng viÖc lín, phøc t¹p trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Tr­íc m¾t, NHCSXH ph¶i tËp trung bè trÝ x¾p xÕp bé m¸y tæ chøc tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. Ho¹t ®éng cña NHCSXH tr­íc m¾t cßn nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc, ®ã lµ: ViÖc tuyÓn dông vµ ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã phÈm chÊt chÝnh trÞ vµ n¨ng lùc nghÒ nghiÖp, yªn t©m c«ng t¸c ë vïng s©u, vïng xa; viÖc ph¸t triÓn mµng l­íi vµ ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt lµ yªu cÇu tÊt yÕu ®Ó ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng c¸ hiÖu qu¶ nh­ng ph¶i ®¸p øng yªu cÇu tiÕt kiÖm vµ phï kîp víi kh¶ n¨ng Ng©n s¸ch Nhµ n­íc nh­ng vÉn ®¶m b¶o thùc hiÖn tèt hai môc tiªu: Thø nhÊt, ho¹t ®éng kh«ng v× lîi nhuËn, mµ v× môc tiªu X§GN. Thø hai, ®¶m b¶o an toµn vèn, c©n ®èi thu chi tµi chÝnh. NHCSXH ®­îc tæ chøc theo mét hÖ thèng tõ Trung ­¬ng ®Õn c¸c chi nh¸nh c¬ së, trong ph¹m vi c¶ n­íc, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, cã vèn ®iÒu lÖ, cã b¶ng tæng kÕt tµi s¶n, b¶ng c©n ®èi, cã con dÊu riªng (theo m« h×nh ë trang sau). ViÖc thµnh lËp NHCSXH chuyªn cung øng tÝn dông cho ng­êi nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch lµ cÇn thiÕt v× cã nh÷ng ­u ®iÓm sau: Thø nhÊt: HiÖu qña tÝn dông chÝnh s¸ch sÏ cao h¬n vµ t¹o ra b­íc chuyÓn míi c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u cho sù nghiÖp X§GN. Thø nhÊt: HiÖu qu¶ tÝn dông chÝnh s¸ch sÏ cao h¬n vµ t¹o ra b­íc chuyÓn míi c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u cho sù nghiÖp X§GN. M« h×nh tæ chøc cña NHCSXH Héi ®ång qu¶n trÞ vµ bé m¸y gióp viÖc Ban kiÓm so¸t Tæng gi¸m ®èc vµ bé m¸y gióp viÖc HÖ thèng kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé Së giao dÞch, Trung t©m ®µo t¹o,Chi nh¸nh NHCSXH cÊp tØnh Chi nh¸nh NHCSXH cÊp huyÖn, Phßng giao dÞch thuéc chi nh¸nh NHCSXH cÊp tØnh Ban chuyªn viªn Thø hai: T¸ch b¹ch râ rµng gi÷a tÝn dông chÝnh s¸ch vµ tÝn dông th­¬ng m¹i ®¶m b¶o lµnh m¹nh vÒ tµi chÝnh ®ång thêi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM Quèc doanh thùc sù ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng, trªn c¬ së c¬ cÊu l¹i toµn bé tæ chøc vµ ho¹t ®éng ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, chñ ®éng b­íc vµo giai ®o¹n héi nhËp quèc tÕ s©u réng h¬n. Thø ba: Kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng kiªm nhiÖm, qu¸ t¶i cña c¸n bé tÝn dông NHNo&PTNT hiÖn nay; t¨ng c­êng c«ng t¸c thÈm ®Þnh, kiÓm tra h­íng dÉn hé nghÌo sö dông vèn vay ®óng môc ®Ých, ®«n ®èc hé nghÌo tr¶ nî th­êng xuyªn, h¹n chÕ ®­îc rñi ro. Thø t­: Bé m¸y tæ chøc ®éc lËp tõ trung ­¬ng ®Õn c¬ së ®¶m b¶o râ rµng vÒ tÝnh ph¸p lý, hiÖu lùc qu¶n lý vµ tæ chøc ®iÒu hµnh sÏ ®¹t chÊt l­îng cao. Thø n¨m: Tranh thñ ®­îc sù ñng hé cña cÊp uû, chÝnh quyÒn vµ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi cao h¬n kÓ c¶ c¸c tæ chøc quèc tÕ v× cã mét bé m¸y tæ chøc hoµn chØnh, râ rµng chuyªn ch¨m lo cho c«ng viÖc X§GN. Tuy nhiªn cÇn l­u ý nh÷ng vÊn ®Ò sau: Mét lµ: Ph¶i ®Çu t­ cho viÖc x©y dông trô së, trang bÞ c¬ së vËt chÊt ban ®Çu cho bé m¸y ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Do vËy cÇn ph¶i tÝnh to¸n ®Çu t­ tõng b­íc, tõng giai ®o¹n nh­ thÕ nµo cho phï hîp víi kh¶ n¨ng vèn ®Ó võa ®¶m b¶o yªu cÇu cña ho¹t ®éng võa tiÕt kiÖm tr¸nh ®­îc l·ng phÝ. Hai lµ: Ho¹t ®éng cña NHCSXH chñ yÕu dùa vµo vèn Nhµ n­íc hoÆc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cã ®¶m b¶o cña Nhµ n­íc nªn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cã thÓ bÞ h¹n chÕ v× nguån lùc cña NSNN cßn h¹n hÑp; CÇn cã mét c¬ chÕ huy ®éng vèn thÝch hîp ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ l©u dµi. Ba lµ: Do thùc hiÖn cho vay ­u ®·i nªn cÇn sù hç trî cña Nhµ n­íc vÒ vèn, cã c¬ chÕ tµi chÝnh riªng: MiÔn gi¶m c¸c lo¹i thuÕ vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp, chÕ ®é xö lý nî rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng, cã chÝnh s¸ch tiÒn l­¬ng hîp lý ®Ó c¸n bé c«ng nh©n viªn yªn t©m ho¹t ®éng vµ cã kÕ ho¹ch bï lç nh÷ng n¨m ®Çu ho¹t ®éng cña NHCSXH. 3.2.3. T¨ng tr­ëng nguån vèn nh»m më réng cho vay ng­êi nghÌo 3.2.3.1. CÊp ®ñ vèn ®iÒu lÖ HiÖn nay vèn ®iÒu lÖ cña NHCSXH lµ 1.015 tû ®ång, so víi so víi sè vèn ®iÒu lÖ ®­îc cÊp theo quyÕt ®Þnh 131/ 2002/Q§-TTg ngµy 04/10/2002 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ lµ cßn thÊp. - NHCSXH thùc sù lµ mét ng©n hµng cña ChÝnh phñ. Môc tiªu ho¹t ®éng v× ng­êi nghÌo vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch, g¾n liÒn víi kh¸ch hµng ng­êi nghÌo, tr¶i réng trªn mäi miÒn ®Êt n­íc, nªn ph¶i cã mét c¬ së vËt chÊt nhÊt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o cho hÖ thèng ho¹t ®éng tõ trung ­¬ng ®Õn c¬ së. Nh÷ng c¬ së nµy ph¶i trÝch tõ nguån vèn ®iÒu lÖ ban ®Çu ®Ó x©y dùng. Khi NHCSXH ®­îc thµnh lËp, t¸ch riªng khái hÖ thèng NHNo&PTNT ViÖt Nam ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña mét ng©n hµng chÝnh s¸ch, th× ph¶i x©y dùng míi c¬ së vËt chÊt cña m×nh. - Nguån vèn ®iÒu lÖ cña NHCSXH cßn ®­îc sö dông ®Ó cho vay, trong ®iÒu kiÖn nguån vèn huy ®éng bÞ h¹n chÕ. Muèn huy ®éng ®­îc nhiÒu vèn ®Ó cho vay th× ph¶i cã vèn ®iÒu lÖ lín (theo qui ®Þnh cña LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông). Do ®ã vÊn ®Ò cÊp ®ñ vèn ®iÒu lÖ lµ ®ßi hái kh¸ch quan, cÊp thiÕt. 3.2.3.2. T¨ng c­êng nguån vèn tõ kªnh NSNN trung ­¬ng vµ c¸c ®Þa ph­¬ng cho môc tiªu X§GN vµo NHCSXH §Ó nguån vèn cña NSNN chi cho c¸c môc ®Ých liªn quan trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp víi ch­¬ng tr×nh X§GN kh«ng ph©n t¸n vµ chång chÐo, cÊp ®óng ®èi t­îng ph¶i ®­îc chuyÓn vÒ mét mèi, thùc hiÖn chøc n¨ng tÝn dông cho ng­êi nghÌo. Do ®ã c¸c nguån vèn cña NSNN cho môc tiªu, ch­¬ng tr×nh X§GN ®­îc chuyÓn vµo kªnh tÝn dông nµy sÏ h¹n chÕ sù lén xén cña kªnh dÉn vèn cho ng­êi nghÌo trªn thÞ tr­êng tÝn dông n«ng th«n. Ng­êi nghÌo ®­îc vay vèn qua mét kªnh víi chÝnh s¸ch thèng nhÊt, nh­ møc cho vay, l·i suÊt cho vay, thêi h¹n cho vay, ph­¬ng thøc tr¶ nî... Lµm nh­ vËy nguån vèn cña NSNN ®­îc b¶o toµn th«ng qua h×nh thµnh quÜ b¶o toµn vèn ng©n s¸ch cÊp cho NHCSXH. 3.2.3.3. Huy ®éng vèn tõ c¸c NHTM Nhµ n­íc. Kinh nghiÖm mét sè n­íc trªn thÕ giíi nh­ Th¸i lan, Malayxia,... ®Òu quy ®Þnh b¾t buéc c¸c NHTM Nhµ n­íc ph¶i ®ãng gãp mét tû lÖ vèn nhÊt ®Þnh cho c¸c ng©n hµng chÝnh s¸ch ®Ó cho vay phôc vô c¸c môc tiªu x· héi, hoÆc trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh tÝn dông chØ ®Þnh cña ChÝnh phñ mang tÝnh chÝnh s¸ch. ë n­íc ta trong khi nguån vèn ng©n s¸ch cßn h¹n hÑp th× viÖc ®ãng gãp vèn cña c¸c NHTM Nhµ n­íc l¹i cµng cÇn thiÕt vµ hoµn toµn cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn. Ngoµi viÖc ®ãng gãp b¾t buéc, c¸c NHTM Nhµ n­íc cã thÓ cho NHCSXH vay l¹i víi l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt thÞ tr­êng ®Ó NHCSXH hoµ ®ång víi c¸c nguån vèn rÎ cho vay theo l·i suÊt quy ®Þnh. Ngoµi ra NHCSXH cßn vay cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c th«ng qua thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt cÇn thiÕt ph¶i vay tõ ng©n hµng trung ­¬ng. 3.2.3.4. Huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm trong d©n c­ vµ trong céng ®ång ng­êi nghÌo Nh­ bÊt kú mét ng©n hµng nµo kh¸c, NHCSXH ph¶i cã gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó huy ®éng vèn b×nh th­êng trªn thÞ tr­êng. Kh«ng lµm nh­ vËy sÏ kh«ng t¹o ®­îc nguån vèn dåi dµo ®Ó cho vay. NÕu kh«ng vay d©n c­ ®Ó cho vay th× NHCSXH sÏ biÕn thµnh “Quü”, chø kh«ng cßn lµ ng©n hµng n÷a, bëi v× ®©y chÝnh lµ ®iÒu kh¸c biÖt gi÷a “Ng©n hµng” víi “Quü”. §Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch th× nhu cÇu vay vèn trung dµi h¹n sÏ ngµy cµng t¨ng. Bëi vËy, ph¶i hÕt søc coi träng h×nh thøc huy ®éng vèn b»ng tr¸i phiÕu trung, dµi h¹n ®­îc chuyÓn nh­îng vµ cã sù b¶o l·nh cña ChÝnh phñ hoÆc cña NHNN. PhÝa kh¸c NHCSXH ph¶i quan t©m lµm c¸c dÞch vô, trong ®ã cã dÞch vô thanh to¸n, ®Ó cã ®­îc lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n gÇn nh­ kh«ng ph¶i tr¶ l·i suÊt ®Çu vµo vµ khã cã mét gi¸ thµnh nguån vèn thÊp ®Ó cho vay ­u ®·i. NHCSXH ph¶i më réng h×nh thøc thu nhËn tiÒn göi cña c¸c tÇng líp d©n c­, trong céng ®ång ng­êi nghÌo ®Ó t¹o lËp nguån vèn cña m×nh phôc vô nhu cÇu vay vèn cña c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch. Kinh nghiÖm mét sè n­íc ngoµi tiÒn göi tù nguyÖn cña ng­êi nghÌo cßn quy ®Þnh ng­êi nghÌo vay vèn ph¶i göi tiÕt kiÖm b¾t buéc hµng th¸ng mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh, hoÆc theo mét tû lÖ nµo ®ã so víi sè tiÒn vay. Qua ®ã, t¹o ý thøc tiÕt kiÖm cho nh÷ng ng­êi nghÌo x­a nay ch­a cã thãi quen tiÕt kiÖm, t¹o nguån tr¶ nî, t¹o ra sù g¾n bã tr¸ch nhiÖm víi tæ vay vèn. NÕu cã c¬ chÕ nghiÖp vô rµng buéc, cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch th× ch¾c ch¾n ®©y còng lµ mét nguån vèn hç trî cho NHCSXH t¨ng thªm kh¶ n¨ng ho¹t ®éng. Mét ng©n hµng lín m¹nh vµ bÒn v÷ng bao gåm nhiÒu yÕu tè, nh­ng yÕu tè ®Çu tiªn vµ quyÕt ®Þnh bao giê còng lµ sù ph¸t triÓn vµ më réng nguån vèn, v× thÕ t¹o ®iÒu kiÖn trong viÖc tËp trung, huy ®éng nguån vèn cho ng©n hµng nµy cã ý nghÜa thiÕt thùc ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nã. 3.2.3.5. TËp trung nguån vèn ñy th¸c cña Nhµ n­íc, cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ vµo NHCSXH §Ó cã thÓ kh¬i t¨ng nguån vèn th­êng cã l·i suÊt ­u ®·i nµy, NHCSXH cÇn ph¶i: - Thùc hiÖn tèt cho vay hé nghÌo tõ c¸c nguån vèn tµi trî ñy th¸c theo c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n NHNg tr­íc ®©y ®· triÓn khai thùc hiÖn nh­ dù ¸n IFAD Phèi hîp víi c¸c Bé, ngµnh, ®oµn thÓ x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n X§GN, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n kh¶ thi ®Ó thu hót nguån vèn tµi trî trong vµ ngoµi n­íc. Cïng víi c¸c c¬ quan, ®oµn thÓ, tæ chøc, hiÖp héi trong n­íc kªu gäi vµ ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vay vèn th«ng qua viÖc ®Çu t­ vèn vµo c¸c dù ¸n thö nghiÖm, tµi trî kü thuËt, ®µo t¹o nh©n viªn trong hÖ thèng NHCSXH. 3.2.4. Gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ cho vay ®èi víi hé gia ®×nh nghÌo 3.2.4.1. Më réng h×nh thøc cho vay Môc ®Ých cña NHCSXH lµ cho vay vèn nh»m X§GN gióp c¸c hé nghÌo s¶n xuÊt, kinh doanh ®Ó t¨ng thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng, tõng b­íc tho¸t khái nghÌo ®ãi. Thùc hiÖn môc tiªu nµy cÇn ph¶i më réng h×nh thøc cho vay. Nh÷ng lÇn cho vay ban ®Çu, b¾t buéc h­íng vµo nh÷ng dù ¸n, t¹o ra thu nhËp nh­ng khi c¸c hé cã ®­îc nh÷ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh v÷ng ch¾c ®¶m b¶o thu nhËp ®Òu ®Æn th× cÇn thªm c¶ viÖc cho vay tiªu dïng (nh­ x©y nhµ, mua s¾m c«ng cô gia ®×nh, tr¶ häc phÝ cho con...). §¸p øng nh÷ng nhu cÇu nµy võa lµ c¶i thiÖn ®êi sèng võa kÝch thÝch c¸c hé ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, kinh doanh, t¨ng thu nhËp, còng lµ biÖn ph¸p gi¶m nghÌo. §èi t­îng ®­îc vay còng kh«ng chØ giíi h¹n ë c¸c hé mµ tõng b­íc më réng ra c¸c hîp t¸c x· vµ doanh nghiÖp tham gia ch­¬ng tr×nh X§GN. 3.2.4.2. Xãa bá c¬ chÕ bao cÊp, cung øng vèn cho ng­êi nghÌo theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc MÆc dï môc tiªu ho¹t ®éng kh«ng v× lîi nhuËn, cã thÓ cho vay theo l·i suÊt ­u ®·i nh­ng vÉn ph¶i h¹ch to¸n kinh tÕ ®Çy ®ñ; ph¶i kiÓm tra, kiÓm so¸t, kiÓm to¸n chÆt chÏ; lÊy thu nhËp bï ®¾p ®ñ chi phÝ; b¶o toµn vµ më réng vèn ®Ó ph¸t triÓn. Bao cÊp qua tÝn dông cho ng­êi nghÌo lµ ph­¬ng thøc hoµn toµn kh«ng phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. B¶n th©n viÖc bao cÊp qua tÝn dông sÏ ®Èy ng­êi nghÌo ®Õn chç û l¹i kh«ng chñ ®éng tÝnh to¸n, c©n nh¾c khi vay vµ kh«ng nç lùc sö dông vèn cã hiÖu qu¶. Thùc hiÖn cho vay theo c¬ chÕ thÞ tr­êng (cho vay theo l·i suÊt d­¬ng) cã ­u ®·i chót Ýt sÏ lµ ®éng lùc thóc ®Èy tÝnh n¨ng ®éng, buéc ng­êi vay ph¶i tÝnh to¸n sè tiÒn cÇn vay bao nhiªu, trång c©y g×, nu«i con g× cho hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm trong chi tiªu ®Ó cã tiÒn tr¶ nî. Tõ ®ã gióp hä tËp dÇn víi viÖc h¹ch to¸n kinh tÕ, tiÕp cËn víi nguån vèn tÝn dông ng©n hµng. Nh­ thÕ th× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña NHCSXH míi æn ®Þnh l©u dµi, phï hîp víi c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Trong thùc tiÔn c¸i mµ ng­êi nghÌo quan t©m h¬n c¶ lµ ®­îc vay ®óng lóc cÇn thiÕt, ®¸p øng ®ñ vèn phôc vô cho s¶n xuÊt, kinh doanh, thñ tôc ®¬n gi¶n thuËn tiÖn. 3.2.4.3. Møc cho vay, thêi h¹n cho vay linh ho¹t theo dù ¸n vµ ®èi t­îng vay vèn ë tõng vïng Møc ®Çu t­ vµ thêi h¹n: cho hé n«ng d©n nghÌo ph¶i phï hîp víi t×nh h×nh s¶n xuÊt, phï hîp víi kh¶ n¨ng vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt. Trong giai ®o¹n ®Çu nh÷ng hé nghÌo chØ s¶n xuÊt, ch¨n nu«i nhá cho nªn víi vµi ba triÖu ®ång lµ ®ñ, nh­ng trong t­¬ng lai møc nµy cÇn ph¶i ®­îc t¨ng lªn ®Ó gióp c¸c hé kinh doanh giái më réng s¶n xuÊt vµ ®Çu t­ theo chiÒu s©u, nh­ vËy hä míi cã thÓ thËt sù tho¸t khái c¶nh nghÌo. VÒ c¸ch thøc thu nî: khi thùc hiÖn cho vay chñ yÕu lµ ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i, th× th­êng th­êng sau mét chu kú s¶n xuÊt, thu nhËp cña nh÷ng hé nghÌo kh«ng ®ñ ®Ó tr¶ hÕt nî hoÆc tr¶ mét kho¶n lín, v× vËy nªn chia nhá c¸c kho¶n tr¶ nî theo tõng kú h¹n ch¼ng h¹n nh­ theo quý, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi vay cã ý thøc tiÕt kiÖm vµ hoµn thµnh nghi· vô tr¶ nî ®óng h¹n. MÆt kh¸c, nªn khuyÕn khÝch nh÷ng ng­êi tÝch cùc tr¶ nî ®­îc vay tiÕp, thËm chÝ ®­îc vay nh÷ng kho¶n lín h¬n nh÷ng lÇn tr­íc ®Ó c¸c hé nghÌo yªn t©m tr¶ nî theo kú h¹n ng¾n. ViÖc cung cÊp vèn cho hé nghÌo ph¶i kÞp thêi, ®Ó h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt n¹n cho vay nÆng l·i ë n«ng th«n ®¸p øng nhu cÇu vèn mét c¸ch nhanh nhÊt, thñ tôc nhanh gän. Cung øng vèn ®óng lóc, ®óng thêi ®iÓm cho hé n«ng d©n nghÌo lµ mét viÖc kh«ng ®¬n gi¶n. C¸n bé cña NHCSXH vµ c¸c ®¬n vÞ nhËn lµm dÞch vô uû th¸c cho NHCSXH ph¶i biÕt ®ù¬c mïa vô nµo, khi nµo nh÷ng ng­êi n«ng d©n cÇn vèn, khi nµo hä sÏ thu ho¹ch... ®Ó cÊp vèn vµ thu håi vèn ®óng thêi ®iÓm. Mét ®éi ngò tËn t×nh, mét thñ tôc cho vay ®¬n gi¶n kÕt hîp víi viÖc cÊp ph¸t tiÒn vay ®Õn tËn tay ng­êi nghÌo sÏ lµm cho c¸c hé nghÌo yªn t©m, tin t­ëng vµo NHCSXH vµ sím tho¸t khái c¶nh nghÌo. 3.2.4.4. Cñng cè, hoµn thiÖn tæ vay vèn §Ó cñng cè vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng cña tæ TK&VV cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau: Mét lµ: NHCSXH cÇn tiÕp tôc triÓn khai viÖc tËp huÊn ®µo t¹o cho c¸c tæ vay vèn, c¸n bé ban X§GN x·, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi cã tham gia vµo viÖc thµnh lËp vµ chØ ®¹o ho¹t ®éng cña tæ. Hai lµ: CÇn ký kÕt c¸c v¨n b¶n Liªn tÞch gi÷a NHCSXH víi c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi ®Ó quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cô thÓ cña c¸c bªn, c¸c cÊp trong viÖc x©y dùng m« h×nh c¸c tæ TK&VV. Ba lµ: Xö lý døt ®iÓm vµ nghiªm minh tr­íc ph¸p luËt c¸c tæ tr­ëng x©m tiªu, chiÕm dông vèn cña NHCSXH, tuyªn truyÒn s©u réng trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó c¶nh b¸o vµ rót ra bµi häc kinh nghiÖm nh»m h¹n chÕ c¸c tiªu cùc ë c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c. 3.2.4.5. T¨ng c­êng kiÓm so¸t viÖc sö dông vèn vay Huy ®éng ®uîc nguån vèn cho hé nghÌo vay ®· khã, nh­ng kiÓm so¸t nguån vèn ®ã ®­îc sö dông cã hiÖu qña hay kh«ng cßn lµ ®iÒu khã h¬n. HiÖn nay chóng ta ®ang qu¶n lý cho vay theo m« h×nh tæ nhãm, viÖc kiÓm so¸t vèn tuú thuéc vµo tr×nh ®é qu¶n lý cña tæ nhãm. Do vËy, vÊn ®Ò båi d­ìng ®µo t¹o con ng­êi qu¶n lý tæ, nhãm lµ mét ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt quyÕt ®Þnh thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña viÖc cung øng tÝn dông cho ng­êi nghÌo. V× vËy, cÇn ph¶i th­êng xuyªn båi d­ìng nghiÖp vô qu¶n lý cho c¸c tæ, nhãm tr­ëng. B¶n th©n ng©n hµng ph¶i x©y dùng c¬ chÕ kiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé mét c¸ch chÆt chÏ, quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña tõng lo¹i c¸n bé trong viÖc thùc hiÖn c¸c quy tr×nh nghiÖp vô, tr¸ch nhiÖm trong viÖc kiÓm tra thÈm ®Þnh ®èi t­îng vay vèn, sö dông vèn vay, thu håi vèn, chÕ ®é båi th­êng vËt chÊt khi x¶y ra thÊt tho¸t do thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm g©y nªn. KiÓm tra, kiÓm to¸n néi bé NHCSXH cÇn thùc hiÖn viÖc kiÓm tra ®Þnh kú, kiÓm tra ®ét xuÊt, kiÓm tra t¹i chç, kiÓm tra chÐo... gi÷a c¸c ®¬n vÞ ®Ó ng¨n ngõa vµ ph¸t hiÖn kÞp thêi c¸c sai ph¹m, xö lý ngay nh»m chèng thÊt tho¸t vèn. 3.2.5. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c 3.2.5.1. KÕt hîp cung øng vèn tÝn dông víi c«ng t¸c khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­, vµ d¹y nghÒ cho ng­êi nghÌo Mét trong nh÷ng rñi ro khi cho vay lµ do tr×nh ®é hiÓu biÕt cña ng­êi nghÌo cã h¹n nªn ®ång vèn vay th­êng ®­îc sö dông kÐm hiÖu qu¶. Ng­êi nghÌo kh«ng chØ thiÕu vèn mµ cßn thiÕu kiÕn thøc vÒ tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt, vÒ khoa häc c«ng nghÖ, c¶ vÒ thÞ tr­êng... ChÝnh v× lÏ ®ã cïng víi viÖc cung øng vèn cho hé nghÌo cÇn ph¶i gióp ®ì cho hä kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm nãi trªn th× míi cã thÓ n©ng cao n¨ng suÊt trong trång trät vµ ch¨n nu«i ®Ó cã thÓ tr¶ nî vµ tho¸t khái c¶nh nghÌo. ViÖc kÕt hîp cho vay vèn víi nh÷ng ch­¬ng tr×nh khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­ sÏ h¹n chÕ rñi ro trong viÖc ®Çu t­, gióp ng­êi nghÌo sö dông vèn cã hiÖu qu¶, n©ng cao ®êi sèng vµ tr¶ nî ng©n hµng ®óng h¹n. 3.2.5.2. Phèi hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng cña NHCSXH víi c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quü X§GN vµ c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ - x· héi cña tõng ®Þa ph­¬ng §i ®«i víi më réng c¸c h×nh thøc tÝn dông, cÇn ph¶i phèi hîp víi c¸c ngµnh c¸c cÊp thùc hiÖn ho¹t ®éng tÝn dông cho ng­êi nghÌo ®ång bé theo vïng, theo lµng truyÒn thèng, theo c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, kü thuËt, x· héi nh­: * §Çu t­ th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh lång ghÐp §Çu t­ th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh lång ghÐp lµ sù hç trî ®¾c lùc cho c«ng t¸c X§GN. Ch¼ng h¹n, qua mét sè lÜnh vùc cô thÓ: - §Çu t­ lång ghÐp víi ch­¬ng tr×nh d©n sè vµ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh, nh»m th«ng qua ®ßn bÈy tÝn dông ®Ó thóc ®Èy ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn, h¹n chÕ sinh ®Î, thùc hiÖn mçi gia ®×nh cã tõ 1 ®Õn 2 con theo chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc chÝnh lµ gi¶i quyÕt ®­îc mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn ®ãi nghÌo hiÖn nay. - §Çu t­ lång ghÐp víi ch­¬ng tr×nh phô n÷ “Nu«i con kháe, d¹y con ngoan”, nh»m th«ng qua ®ßn bÈy tÝn dông ®Ó thóc ®Èy phô n÷ ch¨m lo x©y dùng gia ®×nh h¹nh phóc, d¹y dç con c¸i tiÕn bé ®Ó sau nµy trë thµnh ng­êi h÷u dông. Tõ ®ã, gãp phÇn thóc ®Èy ®êi sèng x· héi ph¸t triÓn, h¹n chÕ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn ®ãi nghÌo. - §Çu t­ lång ghÐp víi phong trµo “N«ng d©n s¶n xuÊt giái”, nh»m th«ng qua ®ßn bÈy tÝn dông ®Ó thóc ®Èy n«ng d©n s¶n xuÊt giái, lµm ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ, ®êi sèng n«ng d©n vµ n«ng th«n, h¹n chÕ ph¸t sinh ®ãi nghÌo. Ph­¬ng thøc ®Çu t­ cho c¸c ch­¬ng tr×nh lång ghÐp lµ ký hîp ®ång liªn tÞch víi c¸c ngµnh, héi, ®oµn thÓ cã liªn quan, qui ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña mçi bªn ®Ó thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh vµ ®Çu t­ tÝn dông. * T¨ng c­êng sù phèi hîp gi÷a c¸c cÊp chÝnh quyÒn, c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc ®oµn thÓ x· héi víi NHCSXH. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng X§GN lµ nhiÖm vô chung cña toµn x· héi, do ®ã ph¶i cã sù ho¹t ®éng ®ång bé vµ sù phèi hîp chÆt chÏ, th­êng xuyªn gi÷a c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ vµ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ x· héi th× míi t¹o ®­îc søc m¹nh tæng hîp nh»m thùc hiÖn c¸c dù ¸n, ch­¬ng tr×nh lín mµ b¶n th©n mét ngµnh, mét tæ chøc kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®­îc. Do vËy, ®Ó ®¶m b¶o hoµn thµnh tèt nhiÖm vô th× ph¶i cã sù phèi hîp vµ t¨ng c­êng mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c ban, ngµnh, ®oµn thÓ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng, nhÊt lµ ë cÊp c¬ së x·, ph­êng... víi NHCSXH ®Ó cïng thùc hiÖn môc tiªu X§GN cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ 3.3.1. KiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n­íc 3.3.1.1. CÇn cã mét m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh HÖ thèng tµi chÝnh tÝn dông n«ng th«n chØ cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng trªn m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh. §Æc biÖt lµ c¸c chØ sè kinh tÕ nh­ tèc ®é t¨ng GDP, tû lÖ l¹m ph¸t hîp ly cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc, t¨ng tû lÖ tÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­. æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ. 3.3.1.2. CÇn cã mét m«i tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh thuËn lîi Nhµ n­íc lu«n cã mét chÝnh s¸ch t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, cã nh­ vËy míi t¹o c¬ së cho vèn tÝn dông bÒn v÷ng nh­: - Cã chÝnh s¸ch vµ giao cho Bé N«ng nghiÖp vµ N«ng th«n lµm ®Çu mèi phèi hîp víi c¸c bé ngµnh liªn quan t¨ng c­êng c«ng t¸c khuyÕn n«ng, l©m, ng­ ; thóc ®Èy tiªu thô vµ chÕ biÕn s¶n phÈm n«ng nghiÖp; chÝnh s¸ch tiÕp thÞ, h­íng dÉn s¶n xuÊt vµ chÝnh s¸ch b¶o hé xuÊt khÈu… Khu vùc n«ng th«n cÇn ®­îc chó träng ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn ph¸t triÓn cho ng­êi d©n n«ng th«n. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch thóc ®Èy thÞ tr­êng tµi chÝnh n«ng th«n ph¸t triÓn, cÇn khuyÕn khÝch hç trî, t¹o c¬ së ph¸p ly cho c¸c c«ng ty tµi chÝnh ra ®êi ph¸t triÓn dÞch vô tíi mäi ng­êi d©n, ®Æc biÖt lµ b¶o hiÓm tÝn dông, 3.3.2. KiÕn nghÞ víi UBND c¸c cÊp §Ò nghÞ chÝnh quyÒn c¸c cÊp quan t©m h¬n n÷a vµ phèi hîp chÆt chÏ víi NHCSXH gi¸m s¸t qu¸ tr×nh sö dông vèn vay; cñng cè vµ n©ng cao vai trß cña cña Ban X§GN vµ c¸c tæ chøc t­¬ng hç, h×nh thµnh c¸c Tæ vay vèn ho¹t ®éng thËt sù ®Ó hç trî NHCSXH tiÕp cËn nhanh, chÝnh x¸c ®Õn tõng hé nghÌo. CÇn coi NHCSXH lµ Ng©n hµng cña chÝnh tæ chøc m×nh, thùc sù ch¨m lo vµ t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó NHCSXH hoµn thµnh tèt vai trß nhiÖm vô ®­îc giao. 3.3.3. KiÕn nghÞ ®èi víi H§QT – NHCSXH §Ò nghÞ H§QT kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ cÊp ®ñ vèn ®iÒu lÖ cho NHCSXH; t¹o lËp nguån vèn cã nguån gèc tõ Ng©n s¸ch ®Ó cho vay hé nghÌo nh­ vµ c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch nh­ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®­îc ChÝnh phñ b¶o l·nh. KiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ vµ c¸c Bé ngµnh quan t©m hç trî NHCSXH trong viÖc t×m kiÕm c¸c nguån vèn dµi h¹n tõ c¸c tæ chøc trong n­íc vµ n­íc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn gióp NHCSXH tiÕp nhËn c¸c dù ¸n tµi trî vÒ vèn, kü thuËt cña c¸c Tæ chøc Tµi chÝnh quèc tÕ, tæ chøc ChÝnh phñ vµ phi ChÝnh phñ n­íc ngoµi. KÕt luËn XÐt trªn c¶ ph­¬ng diÖn lý luËn vµ thùc tiÔn, ch­¬ng tr×nh X§GN ®èng vai trß quan träng vµ lµ mét ®ßi hái bøc xóc trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc; TÝn dông ®èi víi hé nghÌo lµ mét trong nh÷ng yÕu tè vËt chÊt thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh X§GN. ViÖc nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ tÝn dông hé nghÌo cña NHCSXH lµ viÖc lµm cã ý nghÜa thiÕt thùc c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. Trªn c¬ së ph¹m vi nghiªn cøu thùc tr¹ng tÝn dông ®èi víi hé nghÌo cña NHCSXH, néi dung chuyªn ®Ò ®· tËp trung vµo hoµn thµnh nh÷ng nhiÖm vô ®Æt ra cho m×nh lµ: 1. LuËn gi¶i tÝnh tÊt yÕu cßn tån t¹i mét bé phËn ng­êi d©n sèng trong c¶nh nghÌo ®ãi; cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî ng­êi nghÌo ®ãi mµ trong ®ã tÝn dông lµ mét gi¶i ph¸p quan träng. 2. Ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông vµ vai trß cña tÝn dông Ng©n hµng ®èi víi hé nghÌo ë n«ng th«n n­íc ta hiÖn nay. Kh¸i qu¸t nh÷ng nguyªn t¾c, néi dung c¬ b¶n cña c¬ chÕ tÝn dông ®èi víi hé nghÌo, nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt c¬ chÕ tÝn dông thÝch hîp ®èi víi hé nghÌo. 3. Kh¸i qu¸t vµ ®¸nh gi¸ c¸c chÝnh s¸ch tÝn dông cña mét sè Ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó tõ ®ã rót ra kinh nghiÖm cã thÓ vËn dông vµo thùc tiÔn ViÖt Nam. 4. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng vÒ t×nh h×nh nghÌo ®ãi vµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña chÝnh s¸ch tÝn dông ®èi víi hé nghÌo. 5. §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng cña NHCSXH tø ®ã rót ra nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vµ mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu. 6 - Tõ ph©n tÝch thùc tr¹ng ®Ò tµi ®· ®Ò ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p, nh÷ng kiÕn nghÞ cã tÝnh kh¶ thi nh»m kh«ng ngõng n©ng cao hiÖu qu¶ tÝn dông hé nghÌo cña NHCSXH, ®Ó thùc hiÖn tèt vai trß cña nhiÖm vô cña Ng©n hµng trong viÖc gãp phÇn thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia vÒ X§GN. Nh÷ng ý kiÕn ®Ò xuÊt trong chuyªn ®Ò chØ lµ mét ®ãng gãp nhá trong tæng thÓ c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tÝn dông ®èi víi hé nghÌo. Tuy nhiªn nh÷ng gi¶i ph¸p ®ã cã thÓ ph¸t huy t¸c dông nÕu cã sù nç lùc phÊn ®Êu cña NHCSXH còng nh­ sù phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c cÊp, c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc cã liªn quan trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Víi nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt vµ h¹n chÕ. V× vËy, nh÷ng néi dung thÓ hiÖn trong bµi viÕt ch¾c ch¾n cßn ph¶i bæ sung nªn t«i rÊt mong muèn nhËn ®­îc nhiÒu sù ®ãng gãp quy b¸u cña Ban l·nh ®¹o NHCSXH, c¸c thÇy c« gi¸o vµ tÊt c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy ®Ó cã thÓ tiÕp tôc tu chØnh vµ hoµn thiÖn ®Ò tµi nghiªn cøu cña m×nh. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o, Ban l·nh ®¹o NHCSXH vµ c¸c anh chÞ nh©n viªn cña NHCSXH ®· gióp t«i hoµn thµnh chuyªn ®Ò nµy. Danh môc Tµi liÖu tham kh¶o Bïi Hoµng Anh (2000), TÝn dông Ng©n hµng phôc vô ®èi t­îng chÝnh s¸ch vµ c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ cña ChÝnh phñ: Nh÷ng tån t¹i vµ kiÕn nghÞ th¸o gì, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 4. B¸o c¸o ph¸t triÓn cña ViÖt nam (2000), B¸o c¸o chung cña nhãm c«ng t¸c chuyªn gia ChÝnh phñ - Nhµ tµi trî - Tæ chøc phi ChÝnh phñ. Héi nghÞ c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt nam (1999), ViÖt Nam tÊn c«ng nghÌo ®ãi, Hµ Néi. Bé Lao ®éng Th­¬ng binh & X· héi – T¹p chÝ Céng s¶n – NHNg (1999), Nh÷ng gi¶i ph¸p t¨ng c­êng nguån lùc thùc hiÖn môc tiªu X§GN, Héi th¶o khoa häc vµ thùc tiÔn, Hµ Néi. Bé Lao ®éng Th­¬ng binh & X· héi (1999), Kû yÕu Héi nghÞ triÓn khai ch­¬ng tr×nh môc tiªu Quèc gia X§GN vµ ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi c¸c x· ®Æc biÖt khã kh¨n miÒn nói vµ vïng s©u, vïng x·, Nhµ xuÊt b¶n Lao ®éng x· héi, Hµ Néi. Bé Lao ®éng Th­¬ng binh & X· héi (2001), ChiÕn l­îc X§GN 2001- 2010, Hµ Néi. NguyÔn V¨n Giµu (2002) Bµi häc kinh nghiÖm trong giai ®o¹n 1996 2000 vµ ph­¬ng h­íng, môc tiªu giai ®o¹n 2001- 2005 cña NHNg ViÖt nam. T¹p chÝ Ng©n hµng sè chuyªn ®Ò. TrÇn ThÞ H»ng (1999), Mét sè vÊn ®Ò gi¶m nghÌo trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, LuËn ¸n TiÕn sÜ kinh tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia HCM, Hµ Néi. NguyÔn §¾c H­ng (2000), Gi¶i ph¸p vèn tÝn dông víi c«ng t¸c X§GN, T¹p chÝ Céng s¶n sè 21. NguyÔn V¨n HiÖp (1999), VÒ qu¶n lý cho vay hé nghÌo, T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh TiÒn tÖ sè 7 (47). Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia (1998), “ T¸c ®éng kinh tÕ cña Nhµ n­íc nh»m gãp phÇn X§GN trong qu¸ tr×nh ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë n«ng th«n ®ång b»ng B¾c bé”, §Ò tµi khoa häc cÊp Bé (1997), Kû yÕu c¸c chuyªn ®Ò. TS NguyÔn ViÕt Hång (2001), VÒ viÖc t¸ch b¹ch tÝn dông chÝnh s¸ch víi tÝn dông th­¬ng m¹i trong ho¹t ®éng ng©n hµng, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 3. Minh Khuª (2001), “ §Ó cã mét ng©n hµng chÝnh s¸ch tèt”, Thêi b¸o Ng©n hµng sè 67. Träng Kim (1999), NHNg Thµnh phè §µ n½ng, kÕt qu¶ vµ nh÷ng gi¶i ph¸p trong thêi gian tíi, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 14. V¨n L¹c (1999), Ng©n hµng chÝnh s¸ch, mét m« h×nh míi sÏ ra ®êi, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 18. Ng©n hµng ViÖt nam (1995), Tµi liÖu tham kh¶o tõ m« h×nh Grameen Bank ë Bangladesh, Hµ Néi. NHNg ViÖt nam (1997), “ Hßan thiÖn mét b­íc m« h×nh tæ chøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña NHNg”, Hµ Néi. NHNg ViÖt nam (2001), B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu kh¶o s¸t hÖ thèng Ng©n hµng vµ chÝnh s¸ch cho vay hé nghÌo t¹i Ên §é, Hµ Néi. NHNg ViÖt nam ( 2001), B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu kh¶o s¸t hÖ thèng Ng©n hµng vµ chÝnh s¸ch cho vay hé nghÌo t¹i Malaysia, Hµ Néi. NHNg ViÖt nam ( 2001), B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng 5 n¨m (1996 – 2000), Hµ Néi. Phã Thèng §èc Chu V¨n NguyÔn (1995), Ng©n hµng Granmeen – NHNg ë Bangladesh, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 7. NghÞ quyÕt V Ban chÊp hµnh trung ­¬ng khãa VII (1993), Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi. Linh Nguyªn (1999), VÒ thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng chÝnh s¸ch, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 15. PGS – PTS. NguyÔn Ngäc O¸nh (1998), Suy nghÜ vÒ ng©n hµng chÝnh s¸ch, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 18. NguyÔn Trung T¨ng (2001), Vai trß chØ ®¹o cña H§QT vµ B§D – H§QT c¸c cÊp trong c«ng t¸c cho vay hé nghÌo, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 2. NguyÔn Trung T¨ng (2001), Gi¶i ph¸p më réng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn tÝn dông X§GN, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 11. Phan V¨n Th­êng (1995), T×m hiÓu vai trß cña tÝn dông nhµ n­íc trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 7. PGS – PTS §ç ThÕ Tïng (1991), TÝn dông cho ng­êi nghÌo ë n«ng th«n, T¹p chÝ Ng©n hµng sè 6. Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i. C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nªu trong chuyªn ®Ò lµ trung thùc vµ cã nguån gèc râ rµng. T¸C GI¶ CHUY£N §Ò Ng« ThÞ HuyÒn b¶ng ký hiÖu ch÷ viÕt t¾t BC : B¸o c¸o B§D-H§QT : Ban ®¹i diÖn Héi ®ång qu¶n trÞ CP : ChÝnh phñ DS : D©n sè DSCV : Doanh sè cho vay DSTN : Doanh sè thu nî DVUT : DÞch vô uû th¸c H§QT : Héi ®ång qu¶n trÞ L§-TBXH : Lao ®éng Th­¬ng binh X· héi NHNN : Ng©n hµng Nhµ n­íc NHTM : Ng©n hµng Th­¬ng m¹i NHCTVN : Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt nam NHCSXH : Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi NHN0&PTNT : Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n NHNg : Ng©n hµng Phôc vô ng­êi nghÌo UBND : Uû ban nh©n d©n TK&VV : TiÕt kiÖm vµ vay vèn TGTCKT : TiÒn göi Tæ chøc kinh tÕ X§GN : Xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo danh môc b¶ng biÓu Sè b¶ng Môc lôc Néi dung Trang 4 2.1.2.3 KÕt qu¶ Tµi chÝnh 1996-2002 24 1 2.2.1 Nguån vèn cña NHCSXH t¹i thêi ®iÓm 31/12 hµng n¨m 27 2 2.2.2.1 KÕt qu¶ cho vay cña NHCSXH tõ n¨m 1996-2002 33 3 2.2.2.1 D­ nî ph©n theo vïng kinh tÕ 35 5 3.1 §Þnh h­íng cña NHCSXH VN (2001-2005) 5 NhËn xÐt cña ®¬n vÞ thùc tËp Hä vµ tªn ng­êi nhËn xÐt: Chøc vô: Sinh viªn thùc tËp : Ng« ThÞ HuyÒn Líp : 1704 Tr­êng Häc viÖn Ng©n hµng Néi dung nhËn xÐt nh­ sau: X¸c nhËn cña ng©n hµng ng­êi nhËn xÐt môc lôc Lêi cam ®oan Môc lôc B¶ng ký hiÖu ch÷ viÕt t¾t Danh môc b¶ng biÓu Më ®Çu 1 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi 1 2. Môc ®Ých yªu cÇu 2 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu 2 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 2 5. Néi dung kho¸ luËn 3 Ch­¬ng 1: Vai trß cña tÝn dông ®èi víi ng­êi nghÌo vµ sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ tÝn dông trong ho¹t ®éng cho vay cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi 4 1.1. Sù cÇn thiÕt ph¶i hç trî vèn cho ng­êi nghÌo 4 1.1.1. Kh¸i qu¸t vÒ t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam 4 1.1.2. nguyªn nh©n nghÌo ®ãi 7 1.1.2.1. Nhãm nguyªn nh©n do b¶n th©n ng­êi nghÌo 7 1.1.2.2. Nhãm nguyªn nh©n do m«i tr­êng tù nhiªn x· héi 8 1.1.3. §Æc tÝnh cña ng­êi nghÌo ë ViÖt Nam 8 1.1.4. Sù cÇn thiÕt ph¶i hç trî ng­êi nghÌo 9 1.2. TÝn dông vµ vai trß cña tÝn dông ®èi víi hé nghÌo 10 1.2.1. TÝn dông ®èi víi hé nghÌo 10 1.2.1.1. Kh¸i niÖm tÝn dông 10 1.2.1.2. TÝn dông ®èi víi ng­êi nghÌo 10 1.2.2. Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi hé nghÌo 11 1.2.2.1. Lµ ®éng lùc gióp ng­êi nghÌo v­ît qua nghÌo ®ãi 12 1.2.2.2. T¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi nghÌo kh«ng ph¶i vay nÆng l·i, nªn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ ®­îc n©ng cao 12 1.2.2.3. Gióp ng­êi nghÌo n©ng cao kiÕn thøc tiÕp cËn víi thÞ tr­êng, cã ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 12 1.2.2.4. Gãp phÇn trùc tiÕp vµo viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp n«ng th«n, thùc hiÖn viÖc ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi 13 1.2.2.5. Cung øng vèn cho ng­êi nghÌo gãp phÇn x©y dùng n«ng th«n míi 13 1.3. HiÖu qu¶ tÝn dông ®èi víi hé nghÌo 14 1.3.1. Kh¸i niÖm vÒ hiÖu qu¶ tÝn dông ®èi víi hé nghÌo 14 1.3.2. C¸c hcØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ tÝn dông ®èi víi hé nghÌo 15 1.3.3. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ tÝn dông ®èi víi hé nghÌo 16 1.4. Kinh nghiÖm ë mét sè n­íc vÒ cho vay ®èi víi ng­êi nghÌo 17 1.4.1. Kinh nghiÖm mét sè n­íc 17 1.4.1.1. Bangladesh 17 1.4.1.2. Th¸i Lan 18 1.4.1.3. Malaysia 18 1.4.2. Bµi häc kinh nghiÖm cã kh¶ n¨ng vËn dông vµo ViÖt Nam 19 Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng hiÖu qu¶ tÝn dông trong ho¹t ®éng cho vay hé nghÌo cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi 21 2.1. Kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi ViÖt Nam trong thêi gian qua 21 2.1.1. Sù ra ®êi cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi 21 2.1.2. M« h×nh tæ chøc bé m¸y, ®èi t­îng phôc vô vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi 22 2.1.2.1. M« h×nh tæ chøc vµ bé m¸y ho¹t ®éng 22 2.1.2.2. §èi t­îng phôc vô cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi 23 2.1.2.3. C¬ chÕ tµi chÝnh cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi 23 2.1.2.4. Ho¹t ®éng kiÓm tra, kiÓm so¸t 25 2.2. Thùc tr¹ng tÝn dông ®èi víi hé nghÌo cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi ViÖt Nam 26 2.2.1. VÒ nguån vèn cho vay 26 2.2.2. T×nh h×nh cho vay 31 2.2.2.1. KÕt qu¶ cho vay trong thêi gian 7 n¨m ( 1996 - 2002) 31 2.2.2.2. Nh÷ng tån t¹i vµ nguyªn nh©n 42 2.2.3. HiÖu qu¶ tÝn dông 45 2.3. ®¸nh gi¸ chung vÒ tÝn dông ®èi víi hé nghÌo cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi ViÖt Nam 46 2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc 46 2.3.1.1. HiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ 47 2.3.1.2. HiÖu qu¶ vÒ mÆt x· h«i 48 2.3.2. Mét sè tån t¹i vµ nguyªn nh©n 49 2.3.2.1. VÒ tæ chøc 49 2.3.2.2. VÒ chÝnh s¸ch huy ®éng vèn 49 2.3.2.3. VÒ ®èi t­îng vay vèn 50 Ch­¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tÝn dông; hé nghÌo cña ng©n hµng chÝnh s¸ch x· héi ViÖt Nam 51 3.1. §Þnh h­íng ho¹t ®éng cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi ViÖt Nam 51 3.2. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ tÝn dông hé nghÌo cña Ng©n hµng ChÝnh s¸ch x· héi ViÖt Nam 52 3.2.1. Phèi hép chÆt chÏ ho¹t ®éng cña NHCSXH víi ho¹t ®éng cña c¸c quü X§GN, tËp trung viÖc cung øng vèn cho ng­êi nghÌo vµo mét ®Çu mèi lµ NHCSXH 52 3.2.2. Hoµn thiÖn m« h×nh tæ chøc NHCSXH 53 3.2.3. T¨ng tr­ëng nguån vèn nh»m më réng cho vay ng­êi nghÌo 55 3.2.3.1. CÊp ®ñ vèn ®iÒu lÖ 55 3.2.3.2. T¨ng c­êng nguån vèn tõ kªnh NSNN trung ­¬ng vµ c¸c ®Þa ph­¬ng cho môc tiªu X§GN vµo NHCSXH 56 3.2.3.3. Huy ®éng vèn tõ c¸c NHTM Nhµ n­íc 56 3.2.3.4. Huy ®éng tiÒn göi tiÕt kiÖm trong d©n c­ vµ trong céng ®ång ng­êi nghÌo 57 3.2.3.5. TËp trung nguån vèn uû th¸c cña Nhµ n­íc, cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ vµo NHCSXH 58 3.2.4. Gi¶i ph¸p vÒ c¬ chÕ cho vay ®èi víi hé gia ®×nh nghÌo 58 3.2.4.1. Më réng h×nh thøc cho vay 58 3.2.4.2. xo¸ bá c¬ chÕ bao cÊp, cung øng vèn cho ng­êi nghÌo theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù; qu¶n lý cña Nhµ n­íc 59 3.2.4.3. Møc cho vay, thêi h¹n cho vay linh ho¹t theo dù ¸n vµ ®èi t­îng vay vèn ë tõng vïng 59 3.2.4.4. Cñng cè, hoµn thiÖn tæ vay vèn 60 3.2.4.5. T¨ng c­êng kiÓm so¸t viÖc sö dông vèn vay 61 3.2.5. C¸c gi¶i ph¸p kh¸c 61 3.2.5.1. KÕt hîp cung øng vèn tÝn dông víi c«ng t¸c khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m, khuyÕn ng­, vµ d¹y nghÒ cho ng­êi nghÌo 61 3.2.5.2. Phèi hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng cña NHCSXH víi c¸c ho¹t ®éng cña c¸c quü X§GN vµ c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ - x· héi cña tõng ®Þa ph­¬ng 62 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ 63 3.3.1. KiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n­íc 63 3.3.1.1. CÇn cã mét m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh 63 3.3.1.2. CÇn cã mét m«i tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh thuËn lîi 63 3.3.2. KiÕn nghÞ víi UBND c¸c cÊp 64 3.3.3. KiÕn nghÞ ®èi víi H§QT - NHCSXH 64 KÕt luËn 65 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 67