Chuyên đề Hoàn thiện công tác thẩm định dự án cho vay vốn ngành bao bì tại Ngân hàng Công thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình

n. Nâng cao chất lượng thông tin là một đòi hỏi khách quan và cấp bách. b) Về cơ chế chính sách của Nhà nước Hiện nay, cơ chế chính sách thiếu đồng bộ, giá chung chung và không chính xác của nhà nước đã và đàn tạo ra trở ngại lớn cho công tác thẩm định dự án đầu tư. Những năm gần đây, các luật về đất đai, về khuyến khích đầu tư trong và ngoài nước đã được ban hành nhưng vẫn còn nhiều điểm thiếu sót. Ngoài ra, những quy hoạch về đất đai liên quan đến vùng kinh tế, vùng dân cư hay công trình giao thông… lại thường vuyên bị thay đổi, tạo tâm lý bất ổn cho doanh nghiệp, khiến họ không yên tâm đầu tư vốn để sản xuất kinh doanh. Và khi có sự thay đổi thì rủi ro thuộc về phía Ngân hàng và doanh nghiệp. Vì vậy, trong quá trình thẩm định dự án đầu tư, cán bộ tín dụng thường rất ngần ngại và mất nhiều thời gian cân nhắc cho vấn đề này. Mặt khác, công tác quản lý nhà nước về chấp hành pháp lệnh kế toán thống kê đối với các doanh nghiệp (mà đặc biệt là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh) còn chưa được quan tâm đúng mức. Số lượng các công ty kiểm toán của Việt Nam chưa nhiều nhưng cũng đủ đáp ứng yêu cầu. Nhưng vì công tác kiểm toán còn mới mẻ chưa khẳng định được uy tín của mình. Mặt khác, họ chưa có sự vượt trội hẳn về năng lực nghiệp vụ. Trong đó, cơ quan kiểm toán của nhà nước (VACO) mới ra đời, chỉ hoạt động trong phạm vi nhỏ hẹp. Với đặc điểm hoạt động của kế toán ở các doanh nghiệp như vậy cán bộ tín dụng sẽ rất khó khăn trong việc lấy số liệu để tính toán các chỉ tiêu. Có thời kì, Đảng và Nhà nước chủ trương phát triển kinh tế đa thành phần làm cho tỷ lệ cho vay ngoài quốc doanh của các ngân hàng rất lơn. Sau một thời gian đầu tư cho thấy, hoạt động khu vực này thực tế không mang lại hiệu quả như mong muốn, và làm cho tỷ lệ nợ quá hạn tăng cao. c) Về trình độ phân tích, thẩm định các khúc cạnh của dự án Một dự án đầu tư bao gồm nhiều phương diện khác nhau, trong mỗi phương diện đánh giá một khía cạnh của dự án và tất cả các phương diện này đều rất quan trọng. Do đó, về mặt lý thuyết trong quá trình thẩm định, cán bộ tín dụng phải xem xét mọi vấn đề có liên quan đến dự án. Tuy nhiên, trên thực tế cho thấy, đa số các dự án chưa được phân tích kỹ càng, xử lý toàn diện, bản thẩm định vẫn còn sơ sài. Tính khả thi của dự án được đánh giá chủ yếu dựa vào kết quả phân tích, tính toán trên phương diện tài chính mà thôi. Điều đó dẫn đến kết quả của việc thẩm định không đầy đủ, chính xác, và có thể dẫn đến những quyết định đầu tư sai lầm, gây hậu quả nghiêm trọng không lường trước được. Hiện nay, tuy các cán bộ tín dụng đã có nhiều nỗ lực đáng kể nhưng hiệu quả chưa thực sự cao. Chẳng hạn, thẩm định doanh nghiệp vay vốn về hoạt động sản xuất kinh doanh chưa được chú trọng. Công doạn này nếu tiến hành đầy đủ theo yêu cầu sẽ chiếm nhiều thời gian và công sức, đặc biệt là với khách hàng mới có quan hệ với ngân hàng. Tuy nhiên, trên thực tế Ngân hàng chưa quan tâm đúng mức tới khâu thẩm định tài chính doanh nghiệp vay vốn mà chỉ dừng lại ở mức nêu ra và chỉ tiêu chung nhất, không kèm theo nhận xét, đánh giá trong biên bản báo cáo thẩm định. Bước thẩm định này không những cho ta cái nhìn bao quát về tình hình doanh nghiệp mà còn là cơ sở cho việc kiểm nghiệm sự đúng đắn của các khoản mục nêu ra trong dự án. Tình hình tài chính doanh nghiệp vay vốn trong quá khứ thực sự là quan trong và liên quan mật thiết tới hoạt động tương lai của doanh nghiệp nói chung trong đó có dự án. - Thị trường là nơi tiêu thụ sản phẩm, tạo ra nguồn thu cho dự án và đảm bảo trang trải nợ cho Ngân hàng. Việc đánh giá khả năng cạnh tranh, khả năng tiêu thụ của các dự án lên quan tới nhiều vấn đề đòi hỏi ở cán bộ tín dụng khả năng phân tích tổng hợp và óc phán đoán mới nắm bắt được tình hình. Yêu cầu này thực sự không đơn giản, nhất là đối với sản phẩm mới xuất hiện hoặc chưa có trên thị trường. Về mặt này, việc thẩm định còn quá sơ sài, thiếu chính xác, thậm chí mang tính lấy lệ là chủ yếu. Về phương diện kỹ thuật cũng xảy ra tình trạng tương tự, thực ra cán bộ tín dụng đâu phải là chuyên gia kỹ thuật mà trái lại họ chỉ có chuyên môn về kinh tế, về tài chính, ở lĩnh vực này ngân hàng hầu như không có mấy kinh nghệm, chủ yếu vẫn phải dựa vào phân tích kỹ thuật trong luận chứng kinh tế ký thuật mà doanh nghiệp đưa ra. Cán bộ tín dụng không xác định chính xác được tính tiên tiến của máy móc thiết bị, chưa xác định được máy móc công suất có trong dự án có phù hợp với nhà máy hay không? có đảm bảo tính đồng bộ của máy không? có phù hợp với điều kiện sản xuất ở Việt Nam không? Ngoài ra, thông thường cán bộ tín dụng cũng không phân tích cụ thể về khả năng sử dụng, vận hành thiết bị, công nghệ mới của dự án. Cụ thể đội ngũ kỹ sư, công nghệ kỹ thuật trường hợp dự án được duyệt trong tình trạng không đạt yêu cầu về kỹ thuật sẽ gây ảnh hưởng đến hoạt động của dự án khi đi vào hoạt động. - Phương diện hiệu quả kinh tế xã hội hầu như không được đề cập trong bản thẩm định. Công tác tổ chức quản lý dự án cũng hay bị bỏ qua, thiết nghĩ một dự án cho dù có mang lại lợi nhuận lớn đến đâu và có đủ khả năng trả nợ gốc và lãi đi chăng nữa cũng không thể chấp nhận nếu nó gây ra những ảnh hưởng ngoại lai tiêu cực cho xã hội, đặc biệt liên quan đến vấn đề môi sinh. Tóm lại, việc hoàn thiện hơn nữa tính toàn diện trong công tác thẩm định dự án đầu tư có ý nghĩa rất lớn đối với doanh nghiệp, Ngân hàng và cả xã hội. d) Về thế chấp, bảo lãnh, cầm cố Thế chấp, bảo lãnh hay cầm cố tài sản là các biện pháp để Ngân hàng phòng chống rủi ro trong trường hợp không thu hồi được nợ, Tuy nhiên, các quy định về điều này hiện đang còn ở mức văn bản dưới luật. Do đó, khi thẩm định dự án đầu tư, cán bộ sẽ phải mất nhiều thời gian để đánh giá, việc thực hiện hay giám sát phát mại tài sản bắt buộc phải có sự phối hợp của các cơ qua chức năng cũng như chính quyền sơ tại và cơ quan bảo vệ luật pháp. Nhưng thủ tục còn nhiều rườm rà, phức tạp, tạo tâm lý ngần ngại cho cán bộ tín dụng trong quá trình thực hiện trách nhiệm. Vì vậy vấn đề thế chấp, bảo lãnh, cầm cố đang là vấn đề đòi hỏi được giải quyết nhanh chóng. Tóm lại, có bốn vấn đề chính đang gây trở ngại cho hoạt động thẩm định dự án ở Ngân hàng Công thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình, đó là: Sự thiếu đồng bộ và cụ thể trong cơ chế, chính sách của Nhà nước Nguồn thông tin chưa thực sự đáng tin cậy Công tác thẩm định chưa toàn diện Bảo lãnh, thế chấp còn nhiều vướng mắc, các vấn đề trên tạo khó khăn, trở ngại lớn, ảnh hưởng xấu đến hiệu quả của công tác thẩm định. Vấn đề đặt ra là cần phải làm gì để khắc phục những khó khăn này, từng bước nâng cao chất lượng công tác thẩm định dự án đầu tư 2.1.2.3. Cơ hội Một là: Hội nhập quốc tế sẽ làm tăng uy tín và vị thế của hệ thống ngân hàng Việt Nam nói chung và Chi nhánh nói riêng, nhất là trên thị trường tài chính khu vực.  Hội nhập là cơ hội để Chi nhánh tăng cường phối hợp với các NHTW và các tổ chức tài chính quốc tế về chính sách tiền tệ, trao đổi thông tin và ngăn ngừa rủi ro, qua đó hạn chế biến động của thị trường tài chính trong nước và đảm bảo an toàn cho hệ thống ngân hàng Việt Nam. Hệ thống NHTM và thị trường tiền tệ hoạt động an toàn và hiệu quả sẽ tạo thuận lợi cho việc nâng cao hiệu lực và hiệu quả của chính sách tiền tệ. Hội nhập quốc tế sẽ thúc đẩy cải cách thể chế, hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao năng lực hoạt động của các cơ quan quản lý tài chính, loại bỏ các biện pháp bảo hộ, bao cấp vốn, tài chính đối với các NHTM trong nước, hạn chế tình trạng ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ của NHNN và Chính phủ. Đối với các TCTD, hội nhập quốc tế là động lực thúc đẩy cải cách, buộc Chi nhánh phải hoạt động theo nguyên tắc thị trường, khắc phục những nhược điểm còn tồn tại, đồng thời phải tăng cường năng lực cạnh tranh trên cơ sở nâng cao trình độ quản trị điều hành và phát triển dịch vụ ngân hàng. Trong quá trình hội nhập và mở cửa thị trường tài chính trong nước, khung khổ pháp lý sẽ hoàn thiện và phù hợp dần với thông lệ quốc tế, dẫn đến sự hình thành môi trường kinh doanh bình đẳng và từng bước phân chia lại thị phần giữa các nhóm ngân hàng theo hướng cân bằng hơn, thị phần của NHTMNN có thể giảm và nhường chỗ cho các nhóm ngân hàng khác, nhất là tại các thành phố và khu đô thị lớn. Tùy theo thế mạnh của mỗi ngân hàng, sẽ xuất hiện những ngân hàng hoạt động theo hướng chuyên môn hóa như ngân hàng bán buôn, ngân hàng bán lẻ, ngân hàng đầu tư, đồng thời hình thành một số ngân hàng qui mô lớn, có tiềm lực tài chính và kinh doanh hiệu quả. Kinh doanh theo nguyên tắc thị trường cũng buộc các tổ chức tài chính phải có cơ chế quản lý và sử dụng lao động thích hợp, đặc biệt là chính sách đãi ngộ và đào tạo nguồn nhân lực nhằm thu hút lao động có trình độ, qua đó nâng cao hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh trên thị trường tài chính. Mở cửa thị trường dịch vụ ngân hàng và nới lỏng hạn chế đối với các tổ chức tài chính nước ngoài là điều kiện để thu hút đầu tư trực tiếp vào lĩnh vực tài chính – ngân hàng, Chi nhánh có điều kiện để tiếp cận sự hỗ trợ kỹ thuật, tư vấn, đào tạo thông qua các hình thức liên doanh, liên kết với các ngân hàng và tổ chức tài chính quốc tế. Trong quá trình hội nhập, việc mở rộng quan hệ đại lý quốc tế của Chi nhánh sẽ tạo điều kiện phát triển các hoạt động thanh toán quốc tế, tài trợ thương mại, góp phần thúc đẩy quan hệ hợp tác đầu tư và chuyển giao công nghệ.  Nhờ hội nhập quốc tế, Chi nhánh sẽ tiếp cận thị trường tài chính quốc tế một cách dễ dàng hơn, hiệu quả huy động vốn và sử dụng vốn sẽ tăng lên, góp phần nâng cao chất lượng và loại hình hoạt động. Đồng thời Chi nhánh sẽ phản ứng, điều chỉnh và hoạt động một cách linh hoạt hơn theo tín hiệu thị trường trong nước và quốc tế nhằm tối đa hóa lợi nhuận và giảm thiểu rủi ro. Hai là: Nền kinh tế nước ta tiếp tục ổn định và phát triển với tốc độ cao, môi trường kinh tế ngày được cải thiện tích cực. Điều này cũng có tác động thúc đẩy rất lớn đối với các Ngân hàng. Nhu cầu về vốn đầu tư phát triển, cho tiêu dùng ngày càng gia tăng, khả năng huy động vốn cũng hết sức thuận lợi. Đây là cơ sở để Ngân hàng có thể đưa ra chính sách họat động và mở rộng thị trường của mình. Trong giai đoạn tới là giai đoạn bùng nổ các dịch vụ Ngân hàng bán lẻ trong đó nổi trội lên là tiêu dùng cao cấp và thẻ Ngân hàng. Đây lại chính là lĩnh vực chiến lược mà NHCT đang có thế mạnh. Việc chú trọng đầu tư cho công nghệ hiện đại, tăng cường hợp tác phát triển các dịch vụ Ngân hàng cá nhân, đặc biệt là dịch vụ Ngân hàng các nhân, điện tử trong thời gian qua là bước tiền đề cho Chi nhánh mở rộng họat động trong giai đoạn tới. Các công cụ chính sách của Nhà nước trên thị trường vốn, thị trường tiền tệ ngày càng đồng bộ và hợp lý hơn, tạo điều kiện cho Ngân hàng có thể chủ động trong định hướng hoạt động và phát triển. Hiện tại, trong công tác thẩm định dự án đầu tư, Chi nhánh đang có được đội ngũ cán bộ tín dụng có chất lượng cao. Chính sách tiền lương, tiền thưởng và đào tạo tốt là yếu tố thu hút và giữ chân các cán bộ nhân viên, giúp họ có được động lực đóng góp cho sự phát triển chung của Ngân hàng. 2.1.2.4. Thách thức Một là: Trong bối cảnh khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế thế giới tiếp tục kéo dài những năm vừa qua, nền kinh tế nước ta sẽ tiếp tục gánh chịu những tác động xấu từ bên ngoài. Thị trường xuất khẩu bị co hẹp, hoạt động sản xuất kinh doanh, tiêu thụ hàng hóa của các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, đà tăng trưởng kinh tế giảm. Thị trường bất động sản khó có khả năng phục hồi sớm, là một trong những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến việc mở rộng tín dụng, chất lượng tín dụng cũng như thu hồi nợ xấu (do tài sản đảm bảo của các Ngân hàng thương mại chủ yếu là bất động sản). Sự có mặt của các Ngân hàng thương mại 100% vốn nước ngoài sẽ đẩy mạnh mức độ cạnh tranh giữa các Ngân hàng mạnh mẽ. Áp lực cạnh tranh quốc tế là thách thức lớn nhất đối với các doanh nghiệp Việt Nam nói chung, với Chi nhánh NHCT Ba Đình nói riêng. Lĩnh vực tài chính Ngân hàng là lĩnh vực chịu tác động đầu tiên và mạnh mẽ nhất khi nước ta gia nhập WTO. Thị trường tài chính sẽ càng trở nên sôi động khi các công ty bảo hiểm, các Ngân hàng lớn của nước ngoài được phép hoạt động tại Việt Nam . Những giao dịch mới ngày càng nhạy cảm và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho công tác thẩm định dự án đầu tư trong khi đó khách hàng ngày càng đòi hỏi chất lượng phục vụ tốt hơn. Sự phát triển nhanh chóng của hệ thống NHTM gây nên một sự thiếu hụt về nguồn nhân lực. Đây sẽ là bài toán khó nếu Chi nhánh không có được chính sách thu hút và đào tạo đội ngũ cán bộ nhân viên phù hợp. Hai là: Khi khách hàng nhận khoản giải ngân từ ngân hàng, họ sẽ dùng đồng vốn vào mục đích kinh doanh như: Đầu tư vào dây chuyền sản xuất, đầu tư mua nguyên vật liệu… Trong quá trình sản xuất kinh doanh tất yếu sẽ phát sinh những rủi ro không mong muốn mà đôi khi các doanh nghiệp không lường trước được như: + Rủi ro do nền kinh tế không ổn định. Khi tiến hành quá trình sản xuất kinh doanh, bao giờ doanh nghiệp cũng tiến hành đánh giá tình hình thị trường cũng như đưa ra những dự báo phát triển thị trường, dự báo tăng trưởng doanh số. Nếu nền kinh tế thế giới cũng như nền kinh tế quốc nội vận hành theo quỹ đạo đã dự báo thì doanh nghiệp sẽ thực hiện tốt các kế hoach đề ra. Tuy nhiên, ta biết rằng: Nền kinh tế nước ta hiện giờ đang phụ thuộc nhiều vào các ngành sản xuất nông nghiệp và các ngành công nghiệp phục vụ nông nghiệp. Mà những ngành này lại phụ thuộc nhiều vào rủi ro thời tiết. Khi nền kinh tế thế giới bị khủng hoảng, tất yếu sẽ ảnh hưởng lớn đối với các doanh nghiệp xuất khẩu. Những mặt hàng mà Việt Nam có thế mạnh như dệt may, xuất khẩu hàng nông sản (xuất khẩu café, hạt điều, xuất khẩu cá basa,..) có nguy cơ không bán được khi nền kinh tế thế giới bị khủng hoảng. Hoặc một sự thay đổi trong chính sách nhập khẩu (tăng thuế, giảm hạn ngạch, thay đổi tiêu chuẩn nhập khẩu) tại các nước sở tại ảnh hưởng đến sản lượng xuất khẩu. + Rủi ro do các thủ tục pháp lý ở các địa phương còn rườm rà. Sự chậm trễ, rườm rà trong các thủ tục cấp giấy phép, các thủ tục hải quan… nhiều lúc ảnh hưởng lớn đến cơ hội kinh doanh của các doanh nghiệp. Ta biết rằng, cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp có tính thời điểm, nhưng nó sẽ không thể thực hiện nhanh chóng nếu không được “cởi trói” bởi các thủ tục pháp lý. Việc chậm trễ sẽ dẫn đến hệ quả của hàng loạt các hợp đồng kinh tế bị đình trệ, các dự án đầu tư “buộc lòng” phải “treo” trên giấy. Điều này gây tổn thất lớn về mặt kinh tế đối với các doanh nghiệp vay vốn. + Rủi ro do thị trường bị bóp méo bởi hàng hóa nhập lậu. Hàng hóa nhập lậu vào Việt Nam qua các con đường vùng biên từ lâu đã là nỗi “ám ảnh” của các doanh nghiệp nội địa. Hàng hóa nhập lậu có ưu điểm rẻ hơn về giá, loại hình phong phú đánh mạnh vào nhu cầu của đại bộ phận người tiêu dùng có thu nhập thấp. Các mặt hàng về đồ điện tử, kim khí, quần áo, mỹ phẩm là một minh chứng cho hiện tượng trên. Các rủi ro cơ bản trên đã ảnh hưởng tới tình hình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp. Một khi các đồng vốn mà doanh nghiệp đi vay đổ vào sản xuất kinh doanh mà không thu lại được, tất yếu sẽ đẩy doanh nghiệp tới việc mất dần khả năng trả nợ. Ngân hàng cũng đứng trước nguy cơ khó thu hồi lại khoản cho vay này. Ba là: Về phía doanh nghiệp đi vay, nhiều doanh nghiệp không đánh giá hết được những rủi ro khi sử dụng đồng vốn, đánh giá chi phí vốn cũng như khả năng sinh lợi của đồng vốn. Đa phần các doanh nghiệp khi dùng vốn trong quá trình sản xuất kinh doanh thường đầu tư vào mở rộng quy mô sản xuất, đầu tư vào cơ sở vật chất mà cái quan trọng nhất là đầu tư phát triển kỹ năng của lực lượng nhân lực của công ty. Khi doanh nghiệp mở rộng quy mô mà tư duy quản lý không thay đổi, trình độ của đội ngũ quản lý không được đảm bảo thì doanh nghiệp tất yếu phải đối mặt với những rủi ro về khả năng quản lý sản xuất, dẫn đến nhiều sai lầm trong quá trình ra quyết định quản lý kinh doanh. Nhiều doanh nghiệp sử dụng không đúng mục đích đăng ký ban đầu trong hồ sơ xin vay vốn. Đồng vốn không sử dụng đúng mục đích tất yếu sẽ khó khăn trong việc kiểm soát dòng vốn cũng như kiểm soát rủi ro của đồng vốn. Ví dụ: Một doanh nghiệp sản xuất kinh doanh khi vay vốn về đã sử dụng một phần vốn đi vay để đầu tư vào thị trường chứng khoán. Khi thị trường chứng khoán tụt dốc, tất yếu sẽ làm “thua lỗ” phần vốn đã rót vào. Hệ quả là doanh nghiệp sẽ không thu được lãi từ sự đầu tư, lãi từ lĩnh vực sản xuất không đủ bù. Công tác quản lý rủi ro tín dụng là rất quan trọng đối với ngân hàng. Để đảm bảo cho công tác này được thực hiện tốt, ngân hàng cần có những bước thực hiện cụ thể: Tính toán xác định rủi ro + Thẩm định đánh giá rủi ro đối với từng khoản giải ngân: Tình hình tài chính của đối tượng xin vay vốn, phân tích đặc trưng ngành của doanh nghiệp vay, phân tích khả năng cạnh tranh, khả năng tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp so với các đối thủ cùng loại trên thị trường. Phân tích các rủi ro hệ thống, rủi ro tình hình kinh tế... + Đánh giá năng lực lãnh đạo của các cán bộ doanh nghiệp. Lượng hóa rủi ro Sử dụng các công cụ phân tích, các chỉ báo phân tích để tính toán, đo lường những rủi ro được thể hiện qua các con số. Quản lý, giám sát + Quản lý và giám sát việc doanh nghiệp sử dụng vốn. Nếu có dấu hiệu doanh nghiệp sử dụng vốn sai mục đích: Ngưng việc giải ngân, đề nghị doanh nghiệp giải trình và yêu cầu thực hiện đúng cam kết trong hợp đồng giải ngân. Đưa ra các phương pháp giải quyết rủi ro + Không giải ngân đối với các hợp đồng không tuân thủ các điều kiện tài chính + Không chấp nhận các hợp đồng có độ rủi ro cao (tài sản thế chấp không đảm bảo, lĩnh vực đầu tư không rõ ràng…) 2.2. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác thẩm định dự án cho vay nghành bao bì tại Ngân hàng Công thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình 2.2.1. Về nội dung và phương pháp thẩm định Đối với nội dung thẩm định khách hàng vay vốn Việc thu thập và đánh giá các thông tin về khách hàng vay vốn là một việc khá phức tạp, vì không phải lúc nào tình hình tài chính của các doanh nghiệp khách hàng cũng được công khai. Vì vậy, trước hết ngân hàng cần yêu cầu các báo cáo tài chính của doanh nghiệp đưa lên trình ngân hàng phải đã qua kiểm toán. Ngoài ra, ngân hàng nên tăng cường thiết lập mối quan hệ với các cơ quan chức năng nhằm có những đánh giá đầy đủ và chính xác hơn đối với doanh nghiệp. Và để đưa ra được những kết luận chính xác về tình hình tài chính của doanh nghiệp, ngân hàng (cụ thể là phòng khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ) nên áp dụng các phương pháp khác nhau trong phân tích tài chính doanh nghiệp như: phương pháp đối chiếu logic, phương pháp phân tích tỷ lệ…vì hiện nay số lượng các chỉ tiêu dùng để đánh giá tình hình tài chính của doanh nghiệp chưa nhiều. Đối với nội dung thẩm định phương diện kỹ thuật Đây là khía cạnh mà cán bộ thẩm định cần quan tâm đến nhiều vì đây là khía cạnh rất phức tạp và họ khó có thể làm tốt được việc này, bởi lẽ chi nhánh chưa có nhiều cán bộ vừa có chuyên môn về nghiệp vụ lẫn kỹ thuật, phần lớn họ đều tốt nghiệp từ các trương thuộc khối kinh tế. Mặt khác, các chie tiêu của Chính phủ, của Bộ ngành liên quan chưa đầy đủ, chưa phù hợp với tình hình hiện tại của nền kinh tế, và ngân hàng cũng chưa có một hệ thống chỉ tiêu về kinh tế - kỹ thuật phục vụ cho công tác thẩm định dự án. Vì vậy để có thể trợ giúp cho cán bộ thẩm định đánh giá kỹ thuật, ngân hàng cần nghiên cứa và ban hành những chỉ tiêu kỹ thuật cơ bản phù hợp với từng ngành, từng lĩnh vực cụ thể (các tiêu chuẩn về máy móc, thiết bị, công nghệ được sử dụng trong dự án) tư đó đẻ làm cơ sở cho cán bộ thẩm định tham chiếu. Trong những truờng hợp dự án quá phức tạp về mặt kỹ thuật, để đảm bảo cho ngân hàng thì ngân hàng nên thuê các chuyên gia có chuyên môn phù hợp thẩm định nội dung này nhăm rút ngắn được thời gian thẩm định. Đối với nội dung phân tích thị trường Cán bộ thẩm định cần phân tích một cách đầy dủ và sâu hơn về phương diện thị trường của dự án, về những đánh giá tình hình cung cầu thị trường, về khả năng tiêu thụ của sản phẩm cần được tính toán và định lượng một cách cụ thể chứ không đánh giá một cách chung chung theo cảm tính. Ngoài ra, ngân hàng cần áp dụng một số phương pháp hiện đại trong phân tích và dự báo cung cầu sản phẩm như: phương pháp định mức, phương pháp hệ số co giãn hay phương pháp ngoại suy thống kê. Tuỳ thuộc vào lượng thông tin mà cán bộ thẩm định thu thập được mà cán bộ thẩm định sẽ lựa chọn được phương pháp phân tích cho phù hợp hoặc là kết hợp nhiều phương pháp nhằm làm tăng tính chính xác cho kết quả dự báo. Bên cạnh đó, cán bộ thẩm định phải quan tâm đến các yếu tố khách quan bên ngoài như khả năng thay đổi thị hiếu của người tiêu dùng, những thay đổi trong chính sách vĩ mô của nhà nước hay của nước xuất khẩu vì những nhân tố có thể gây ảnh hưởng rất lớn đến yếu tố đầu ra của dự án. Đối với nội dung thẩm định phương diên tài chính Thứ nhất, khi thẩm định tổng mức vốn đầu tư, ngân hàng cần có quy định cụ thể về các nội dung trong tổng vốn đầu của dự án: vốn cố định, vốn lưu động, vốn dự phòng, vốn bù đắp chi phí, vốn tự có, vốn đi vay… vì theo kinh nghiệm của nhiều cán bộ thẩm định thì tổng vốn đầu tư của dự án khi trình lên ngân hàng thường thấp hơn thực tế. Cụ thể là vì, khi đi vào hoạt động có thể phát sinh nhiều hạng mục chi phí mới hoặc do chủ đầu tư cố tình làm giảm tổng vốn đầu tư để xin vay vốn. Đồng thời, nếu dự án được tài trợ từ các nguồn vốn khác nhau thì cán bộ thẩm định cần kiểm tra kỹ tính xác thực của từng nguồn vốn, đặc biệt là các cam kết bỏ vốn của các cơ quan tài trợ về mặt số lượng và tiến độ, tránh để xảy ra tình trạng thiếu vốn dẫn đến nguy cơ làm chậm tiến độ thi công của công trình dự án. Thứ hai, khi tiến hành thẩm định các yếu tố chi phí sản xuất của dự án, ngân hàng cần có sự tham khảo các quy trình của Bộ Tài chính, của cơ quan chủ quản doanh nghiệp, chi phí của các sản phẩm tương tự trên thị trường, không được phép chấp nhận hay mặc nhiên theo sự tính toán của chủ đầu tư. Nếu dự án là dự án mở rộng hoặc mới của doanh nghiệp đã hoạt động trong ngành đó, cán bộ có thể lấy các chỉ đó làm cơ sở, nếu là dự án hoàn toàn mới thì các chỉ tiêu đó cũng là những tham khảo tốt. Còn đối với chi phí khấu hao, ngân hàng cần kiểm tra đối chiếu với các văn bản quản lý kinh tế mới nhất của Nhà nước nhằm đảm bảo tính hợp pháp trong tính toán. Ngoài ra, ngân hàng cần xem xét mức khấu hao cho phù hợp với từng lĩnh vực hoạt động của dự án, từng loại hình doanh nghiệp, tránh tình trạng các doanh nghiệp áp dụng mức khấu hao nhanh để giảm nghĩa vụ nộp thuế với Nhà nước. Ngân hàng phải đặt chi phí này trong mối quan hệ với khả năng tiêu thụ của sản phẩm, với tính khả thi của dự án vì khấu hao là một nguồn trả nợ cho ngân hàng, và nó sẽ là con số vô nghĩa nếu dự án không khả thi, sản phẩm không tiêu thụ được. Thứ ba, Cán bộ thẩm định cần đặc biệt chú ý đến các khoản thu hồi khi xác định dòng tiền của dự án, cụ thể là các khoản hoàn trả vốn lưu động và thu hồi các giá trị thanh lý khi dự án kết thúc hoạt động. Vì khi kết thúc dự án thì các máy móc thiết bị nhà xưởng còn một giá trị nhất định, khi thanh lý chúng sẽ xuất hiện dòng thu. Nhưng trong dự án xây dựng kho chứa nguyên vật liệu sản xuất thức ăn gia súc, cán bộ thẩm định không đưa phần giá trị thanh lý vào dong thu cuối cùng của dự án. Mặc dù, dự án có hiệu quả khi không có các khoản thu này nhưng việc tính toán các tính toán các dòng thu thiếu cơ sở khoa học. Thứ tư, Các chỉ tiêu NPV, IRR là các chỉ tiêu thường gặp trong các dự án đầu tư của ngân hàng, nhưng khi sử dụng chúng phải quan tâm đến giá trị thời gian của tiền, nếu không nó sẽ không phản ánh đầy đủ ý nghĩa. Bên cạnh các chỉ tiêu đó, ngân hàng nên đưa ra các chỉ tiêu tính toán khác như chỉ tiêu điểm hoà vốn, lợi ích – chi phí. Thứ năm, ngân hàng cần đưa ra một phương pháp tính tỷ suất chiết khấu thích hợp. Vì việc lựa chọn tỷ suất chiết khấu thích hợp có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc quyết đinh tài trợ vốn của ngân hàng. Một dự áncó thể được tài trợ vốn từ nhiều nguồn khác nhau, ở những thời điểm khác nhau và với mức lãi suất khác nhau, vì vậy, tỷ suất chiết khấu phải phản ánh được tổng chi phí cơ hội của tất cả các nguồn vốn đó. Đối với việc xác định thời hạn trả nợ, phương thức trả nợ Cách xác định thời hạn trả nợ, cách thức thu nợ cả gốc và lãi phải phù hợp với năng lực sản xuất của khách hàng và tiến độ thực hiện của dự án. Ngân hàng không nên chia đều khoản thu gốc cho các kỳ luỹ thoái mà nên căn cứ vào dòng tiền của dự án đồng thời tiến hành thu nợ gốc tăng dần theo thời gian, vì vậy sẽ phù hợp với quá trình vận hành kết quả đầu tư. Việc thu lãi cần được tính toán sao cho phù hợp với chu kỳ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, tránh các tình trạng doanh nghiệp phải vay vốn ngắn hạn để trả lãi ngân hàng. Đối với nội dung phân tích độ an toàn của dự án thông qua phân tích rủi ro. Nội dung này hiện nay đã được NHCT Ba Đình đề cập đến song đấy mới chỉ là những rủi ro dự kiến và phương án khắc phục dưới dạng lý thuyết mà chưa đưa phương pháp phân tích rủi ro vào. Phương pháp náy có ý nghĩa rất quan trọng trong công tác thẩm định dự án đầu tư, vì nó giúp cho cán bộ thẩm định có cái nhìn tổng quan hơn, đầy đủ hơn và đặt dự án vào trong một sự vận động thực tế của nó, từ đó có thể giúp ngân hàng giảm thiểu được những tổn thất có thể dự báo trước.Vì vây, ngân hàng cần áp dụng phương pháp phân tích độ nhạy hay phương pháp phân tích theo kịch bản nhiều hơn nữa. 2.2.2. Giải pháp về tổ chức điều hành Một trong những nguyên nhân dẫn đến hạn chế trong công tác thẩm định của ngân hàng là chưa có sự chuyên môn hoá trong khâu tổ chức thẩm định. Vì vậy, mà trong thời gian tới ngân hàng cần có phòng thẩm định riêng, có nhiệm vụ chuyên trách thẩm định của các dự án trung và dài hạn, và có sự độc lập với phòng tín dụng và quản lý nợ vay. Với việc tổ chức này, sẽ giúp cho cán bộ thẩm định giảm bớt khối lượng công việc, tạo điều kiện cho họ chuyên tâm hơn vào công việc và có thêm thời gian để trau dồi thêm nghiệp vụ cho bản thân. Mặt khác, chi nhánh nên quy định chi tiết hơn về trách nhiệm cũng như quyền lợi của cá nhân cán bộ thẩm định. Đồng thời, ngân hàng nên tạo lập một cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn trong quá trình thẩm định giữa các bộ phận trong ngân hàng nhằm nâng cao hiệu quả công việc. Và, phòng thẩm định cần phối hợp chặt chẽ với phòng phụ trach về nguồn vốn, phòng thanh toán xuất nhập khẩu, và phòng khác để có thể thu thập được các thông tin chính xác về khách hàng và về dự án. 2.2.3. Nâng cao trình độ kiến thức và chuyên môn của các bộ làm công tác thẩm định Con người luôn là yếu tố trung tâm và có ý nghĩa tiên quyết đến chất lượng thẩm định của dự án đầu tư. Con người là nhân tố quyết định sự thu thập thông tin, sử dụng các phương pháp để xử lý và đưa ra quyết định cuối cùng. Do vậy, để nâng cao chất lượng thẩm định thì trước hết ngân hàng cần phải nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ về mọi mặt: trình độ chuyên môn, kinh nghiệm công tác, đạo đức nghề nghiệp... Tuyển chọn đầu vào có chất lượng cao Trong thời gian tới, ngân hàng cần tiếp tục tuyển chọn đội ngũ nhân viên có trình độ chuyên môn cao và có năng lực thật sự vào làm việc. Cán bộ được tuyển chọn cần có sự kết hợp hài hoà giữa năng lực chuyên môn và tư cách đạo đức. Đồng thời sau khi tuyển dụng ngân hàng cần phổ biến để mỗi cán bộ đều nắm bắt được các quy định của ngân hàng cũng như các quy định của luật pháp có liên quan; ngoài ra cần hướng dẫn, đào tạo chuyên sâu cho họ. Ngân hàng cần phải có những chính sách thu hút nhân tài vào làm việc lâu dài , mời làm cố vấn hoặc làm cộng tác viên cho hoạt động của mình. Đào tạo, trao đổi chuyên môn Ngân hàng nên mở các lớp đào tạo, tổ chức các buổi hội thảo, mời các chuyên gia về nói chuyện. Đồng thời, trao đổi kinh nghiệm với các ngân hàng bạn. Bên cạnh đó, lãnh đạo cần khuyến khích, động viên cán bộ tự trau dồi kiến thức, và cử những nhân viên có đủ năng lực đi đào tạo ở nước ngoài trong những khoảng thời gian nhất định, tư đó có thể giúp cho cán bộ có điều kiện học hỏi, trau dồi và nâng cao trình độ nghiệp vụ. Giáo dục về nhận thức, tư cách đạo đức Ngân hàng cần thường xuyên giáo dục về ý thức, đạo đức và kỷ luật cho các cán bộ của mình để giúp họ nhận thức được vai trò và ý nghĩa to lớn của công tác thẩm định dự án, và có ý thức tự giác trung thực và tinh thần trách nhiệm cao. Chính vì vậy, ngân hàng nên có chế độ đãi ngộ xứng đáng đối với nhân viên, đồng thời, kịp thời khen thưởng về vật chất lẫn tinh thần để tạo động lực cho cán bộ, công nhân viên hoàn thành tốt công viẹc của mình. Không những thế, ngân hàng phải tăng cường công tác thanh tra, kiểm soát lựa chọn và đào tạo các cán bộ có năng lực, chuyên môn nghiệp vụ vững vàng và có phẩm chất tốt. 2.2.4. Khai thác và xử lý thông tin 2.2.4.1. Thu thập thông tin Hiệu quả của công tác thẩm định dự án phụ thuộc vào độ chính xác của thông tin. Để quyết định cho vay hay từ chối khoản vay, cán bộ tín dụng phải điều tra, thu thập, tổng hợp và phân tích các nguồn thông tin về khách hàng. Thực trạng hoạt động của ngân hàng cho thấy nguồn thông tin nếu chỉ được lấy chủ yếu từ phía khách hàng thì không mang lại tính khách quan, bị rơi vào tình trạng “ thông tin không cân xứng”. Có nghĩa là ngân hàng biết không đầy đủ về khách hàng của mình trong khi hoạt động của Ngân hàng là công khai đối với doanh nghiệp. a) Điều tra trực tiếp doanh nghiệp xin vay vốn * Phỏng vấn người vay Hình thức này nhằm lấy những thông tin cần thiết từ ban lãnh đạo của doanh nghiệp thông qua một cuộc phỏng vấn. Tuy rằng hình thức lấy thông tin từ hồ sơ vay vốn, sổ sách kế toán và báo cáo tài chính có cùng nguồn cung cấp thông tin là khách hàng nhưng nhờ tính chất linh hoạt của việc phỏng vấn mà cán bộ tín dụng có thể khẳng định những điều ghi trong hồ sơ, tìm ra những điểm yếu hoặc khía cạnh không được đề cập trong thủ tục hồ sơ. Mục đích phỏng vấn người vay nhằm kiểm tra: - Quan sát thái độ, phương pháp và nội dung trả lời của khách hàng phát hiện những mâu thuẫn và những vấn đề không nhất quán, hoặc không trung thực giữa hồ sơ vay vốn và nội dung trả lời phỏng vấn - Nhận xét tư cách, năng lực, phẩm chất đạo đức, kinh nghiệm, uy tín của người vay - Giải trình những điểm chưa rõ hoặc còn mâu thuẫn trong hồ sơ vay vốn Căn cứ vào mục đích phỏng vấn nói trên, cán bộ tín dụng phải tự đặt ra các câu hỏi để phỏng vấn cụ thể. Vấn đề quan trọng nhất là nghệ thuật đặt câu hỏi, tạo ra bầu không khí thoải mái, khuyến khích khách hàng nói chuyện, khai thác được nhiều thông tin bổ ích. Cán bộ tín dụng cần phải nghiên cứu chuẩn bị trước nội dung phỏng vấn càn chi tiết càng tốt. Việc lưu dữ cẩn thận biên bản ghi chép hàng ngày nội dung các cuộc phỏng vấn cũng được xem là cần thiết phòng trường hợp có kiện tụng Khi đặt ra các câu hỏi để phỏng vấn khách hàng, cán bộ ngân hàng cần đặc biệt lưu ý một số nội dung mà trong các hồ sơ vay vốn, khách hàng thường giải trình chưa đầy đủ như: khả năng tạo điều kiện cần và đủ để tạo ra các nguồn thu nhập từ kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh (bằng vốn vay ngân hàng) để trả nợ; các nguồn tiền khác thay thế có thể huy động được để trả nợ ngân hàng trong trường hợp phương án xin vay bị rủi ro không có nguồn trả nợ… Để cuộc phỏng vấn đạt kết quả cao, cán bộ tín dụng cần chuẩn bị kỹ từ ngoại hình, đi đúng giờ, từ cách giới thiệu đến trình bày vấn đề sao cho luôn thế chủ động, có khả năng dẫn dắt người phỏng vấn theo những vấn đề mình cần làm sang tỏ. Muốn vậy, trước hết cán bộ tín dụng cần nắm vững tất cả các dữ liệu đã có về công ty và lưu ý đến những vấn đề chưa thỏa đáng. * Điều tra thực tế nơi hoạt động sản xuất kinh doanh của người xin vay Song song với việc mở các cuộc phỏng vấn, cán bộ tín dụng còn cần tiến hành kiểm tra, khảo sát, tham quan thực tế tại nhà, phân xưởng hay văn phòng và gặp gỡ nhân viên ở đó để trực tiếp đánh giá khả năng và hiệu quả quản lý, trình độ kỹ thuật, chất lượng uy tín sản phẩm, các hình thái hiện vật và chất lượng của tài sản cố định, tài sản lưu động, sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ,… Cán bộ tín dụng cần lưu ý đề phòng trường hợp khách hàng mượn nhà xưởng sản xuất của người khác cho họ tham gia. Theo cách này, cán bộ tín dụng không những gặp gỡ với giám đốc, kế toán trưởng, mà còn tiếp xúc với đốc công, công nhân… Đồng thời bên cạnh những chuyến thực tế chính thức, cần bố trí sắp xếp cho các chuyến đi không chính thức để nhằm thu được các kết quả xác thực về mối quan hệ của chủ doanh nghiệp với công nhân, của doanh nghiệp với khách hàng hay các nhà cung cấp… Kết quả thu được từ việc điều tra thực tế như thế có khi làm đảo ngược hoàn toàn quyết định cho vay hay từ chối. b) Thu thập thông tin từ những nguồn bên ngoài Các nguồn bên ngoài là từ các ngân hàng có quan hệ với doanh nghiệp, trung tâm thông tin rủi ro, các khách hàng của doanh nghiệp, các công ty kiểm toán, chuyên gia kỹ thuật, chủ trương chính sách của nhà nước… - Những thông tin từ các ngân hàng có quan hệ thanh toán, tiền gửi, tín dụng với khách hàng: loại thông tin này lấy từ sổ sách, tài khoản kế toán của khách hàng đối ứng với các nghiệp vụ nói trên, qua tài khoản của ngân hàng hoặc từ số liệu thống kê, các nhận xét, đánh giá tình hình sản xuất kinh doanh, tài chính, quan hệ vay – trả, mức độ tín nhiệm của các ngân hàng có quan hệ tín dụng. thanh toán với khách hàng. Các thông tin cần phải thu thập là: doanh số cho vay, thu nợ, nội dung thanh toán, các quan hệ thanh toán với khách hàng liên quan… - Các khách hàng (đặc biệt là khách hàng truyền thống) của doanh nghiệp có thế cho biết về chất lượng sản phẩm, các dịch vụ đi kèm sản phẩm nếu có khối lượng hàng hóa đã ký kết theo hợp đồng - Các công ty kiểm toán có thể cung cấp những số liệu chính xác hay ít ra cũng tương đối chính xác về hoạt động tài chính của donh nghiệp, giúp ngân hàng có căn cứ để tính toán các chỉ tiêu cần thiết - Các chuyên gia kỹ thuật có thể cung cấp những thông số kỹ thuật chuẩn xác về máy móc, thiết bị… - Cán bộ tín dụng có thể tham khảo các tài liệu như: chủ trương chính sách, phương hướng nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của Nhà nước, địa phương, ngành..., các văn bản pháp lý có liên quan… Ngoài ra có thể cần sự hỗ trợ của Trung tâm thông tin rủi ro của Ngân hàng Nhà nước, cơ quan thuế, hảo quan, quản lý thị trường, công an kinh tế, địa chính, dư luận cán bộ công nhân viên,… c) Thu thập thông tin từ quan hệ khách hàng lâu dài Một khách hàng có quan hệ lâu dài với Ngân hàng sẽ tạo điều kiện thuận lợi trong việc đánh giá hơn so với các khách hàng mới. Những thông tin có thể lấy từ nguồn này là luồng tiền vào, ra trong tài khoản của doanh nghiệp, khả năng và uy tín trong thanh toán… 2.2.4.2. Xử lý thông tin Công việc xử lý thông tin là vô cùng khó khăn, phức tạp, song nó cũng chỉ thực sự có ý nghĩa khi công tác xử lý thông tin là nghiêm túc và đúng đắn. Để đạt được điều đó, yêu cầu đối với cán bộ tín dụng phải hiểu rõ bản chất, ý nghĩa của các khái niệm dùng trong phân tích. 2.2.5. Trang bị cơ sở vật chất kỹ thuật, ứng dụng tin học trong thẩm định Ngân hàng cần đẩy mạnh đưa việc tính toán các chỉ tiêu tài chính trong việc thẩm định dự án đầu tư vào chương trình phần mềm vi tính. Trước hết cần đưa toàn bộ các thông tin tổng hợp về doanh nghiệp và các dự án đầu tư vào máy vi tính. Tùy thuộc vào cách xử lý mà thông tin sẽ đưa ra các kênh khác nhau. Việc làm này tạo thuận lợi cho việc tính toán các chỉ tiêu theo phương pháp độ nhạy tính tỷ suất hoàn vốn nội bộ… Tính toán các chỉ tiêu thực chất là việc tiến hành xử lý các thông tin, nếu công việc xử lý thông tin này được đơn giản hóa, giảm chi phí và thời gian thì công việc thu thập thông tin có cơ hội được đầu tư nhiều hơn. Có như thế, nguồn thông tin sẽ có khả năng chính xác hơn, công tác thẩm định sẽ đạt kết quả cao hơn. Đồng thời giảm thời gian đầu tư cho quá trình thẩm định sẽ làm cho ngân hàng chứng minh được năng lực của mình và tăng uy tín đối với khách hàng. 2.2.6. Lập quỹ hỗ trợ cho việc thẩm định Hiện nay, các Ngân hàng Việt Nam, đặc biệt là các ngân hàng quốc doanh dường như chưa có và cũng không cần dùng đến các khoản chi phí trợ giúp trong quá trình thẩm định bởi vì nguồn thông tin là sẵn có. Với Ngân hàng Công thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình, nguồn này có thể là do khách hàng cung cấp, do tiêu chuẩn kỹ thuật của ngành và Nhà nước quy định, do Phòng dự án Hội sở Ngân hàng Công thương đề ra… hoặc do linh cảm và bề dày kinh nghiệm của cán bộ tín dụng đúc kết. Ngay bản thân những người làm công tác thẩm định cũng chưa nhận thức sự cần thiết của khoản tiền này vì mặc dù có những cuộc gặp gỡ, tiếp xúc trực tiếp cần chi phí nhưng nhìn chung còn lẻ tẻ và không thường xuyên. Tuy nhiên, khi nâng cao chất lượng thẩm định trở thành đòi hỏi và nhất là khi thị trường tư vấn phát triển mạnh thì nguồn tiền đáp ứng các khoản chi phí này là không thể thiếu. Ngân hàng nên lập ra quỹ thẩm định, vì thẩm định là một công việc phức tạp, cần nhiều thời gian, không phải một sớm một chiều mà giải quyết được. Để công tác thẩm định đạt hiệu quả cao, chi nhánh phải tiến hành tổ chức gặp gỡ khách hàng, thường xuyên xuống cơ sở để kiểm tra. Thẩm định không chỉ khống chế ở một số giai đoạn trước mà cả ngay trong và sau khi ngân hàng cho vay. Như vậy, quá trình này phải diễn ra liên tục, và gắn với quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Từ thực tiễn đó, ngân hàng nên có một quỹ thẩm định riêng nhằm giảm bớt những khó khăn về chi phí cho cán bộ thẩm định, và nó cũng góp phần cải tạo trang thiết bị, cơ sở vật chất cho ngân hàng. 2.2.7. Cơ chế chính sách của Nhà nước Hệ thống chính sách của Nhà nước ảnh hưởng và chi phối tất cả các lĩnh vực như kinh tế, chính trị, tôn giáo, môi trường… Một sự thay đổi dù lớn hay nhỏ trong chính sách của Nhà nước ngay lập tức tác động đến toàn xã hội. Công tác thẩm định dự án cho vay vốn của Ngân hàng cũng không phải là ngoại lệ, nó bị chi phối bởi các chính sách vĩ mô ở các mức độ khác nhau. 2.2.7.1. Quy định thống nhất về công tác kế toán và nâng cao hiệu quả công tác kiểm toán Công tác quản lý nhà nước về pháp lệnh kế toán thống kê đối với các doanh nghiệp chưa được chú ý đúng mức. Phần lớn các doanh nghiệp tư nhân làm kế toán rất sơ sài, tùy tiện, đấy là chưa kể các trường hợp lập cùng lúc nhiều bộ sổ sách kế toán hòng gian lận và che mắt cơ quan chức năng. Do đó việc đánh giá tình hình tài chính ở các đơn vị là rất khó khăn, cán bộ tín dụng sẽ rất vất vả và mất thời gian nếu phải kiểm tra lại toàn bộ các chứng từ phát sinh của đơn vị. Vì vậy, Nhà nước cần ban hành những quy định có tính chất bắt buộc về sử dụng hệ thống kế toán đối với doanh nghiệp cũng như chuẩn mực về mức độ tin cậy của công ty kiểm toán. Bản thân công tác kiểm toán cần nâng cao hiệu quả của mình để hỗ trợ các Ngân hàng. Đồng thời Nhà nước cần quy định tăng cường thanh tra, kiểm tra sổ sách phát hiện các doanh nghiệp vi phạm để có biện pháp xử lý kịp thời. 2.2.7.2. Vấn đề thế chấp tài sản Tài sản thế chấp là biện pháp chống đỡ rủi ro cho Ngân hàng khi doanh nghiệp không có khả năng trả nợ. Theo quy định mới đây của Luật Doanh nghiệp, các doanh nghiệp Nhà nước không cần thế chấp tài sản, nhưng đối với khu vực tư nhân thì đây là điều kiện bắt buộc khi xin vay vốn Ngân hàng. Do ít vốn và tài sản nên đa phần các doanh nghiệp tư nhân và gia đình dùng nhà cửa và đất xây dựng làm vật thế chấp. Do đó, vấn đề thế chấp tài sản cũng có liên quan đến quy luật đất đai vẫn đang là điều đáng bàn. Hiện nay, việc Ngân hàng sử dụng đất đai, nhà cửa thế chấp còn rất nhiều vướng mắc. Thứ nhất, do các điều luật còn không nhất quán, quá mơ hồ, cán bộ tín dụng không biết đâu là quy định chuẩn, cho nên với từng trường hợp cụ thể đều phải xử lý “ linh hoạt”, điều này sẽ tạo ra kẽ hở cho bọn gian lận lách mình qua. Thứ hai, liên quan đến việc định giá tài sản thế chấp của Ngân hàng theo khung giá chuẩn quy định đối với từng loại nhà cửa, đất đai. Tuy nhiên, khung giá này thường xuyên điều chỉnh theo biến động của thị trường, tránh trường hợp quá lỗi thời, nhất là tình hình kinh tế xã hội nước ta hiện nay chưa ổn định. Việc định giá còn đòi hỏi cán bộ tín dụng cần xuống tận nơi kiểm tra, đánh giá giá trị vô hình của tài sản. Cuối cùng là việc phát mại tài sản, khi rủi ro không thu hồi nợ. Về phía Ngân hàng, họ không hề mong muốn điều nàu xảy ra vì trước hết nó phản ánh chất lượng của tín dụng không cao và sau đó là việc phát mãi tài sản quá phức tạp. Ngân hàng phải để chính chủ sở hữu tự bán nhà và điều này là không thực tế chút nào. Thông thường Ngân hàng phải nhờ đến bên thứ ba, tức là thành lập một ủy ban có sự tham gia của cơ quan chức năng, chính quyền sở tại và cơ quan luật pháp có liên quan. Tóm lại, Nhà nước cần ban hành các quy định, hiệu quả rõ rang hơn và nhất là có tính cưỡng chế cao hơn về vấn đề thế chấp vốn Ngân hàng. Đồng thời các quy định không nên dừng lại ở quyền và nghĩa vụ đối với người đi vay và người cho vay, mà còn có quy định đối với các bên có liên quan. Bản chất của công tác thẩm định vô cùng phức tạp và liên quan đến nhiều lĩnh vực nên nó bị chi phối bởi mỗi nhân tố tác dụng trên mỗi lĩnh vực. Tất cả các liên quan ở tầm vĩ mô đều có ảnh hưởng đến công tác thẩm định dự án. Tuy nhiên bản thân công tác thẩm định phải luôn tự hoàn thiện, nâng cao hơn nữa chất lượng công việc, điều này phụ thuộc vào khả năng và sự nỗ lực của nghành ngân hàng, của hệ thống, của từng chi nhánh và của mỗi cán bộ làm công tác tín dụng. 2.3. Một số kiến nghị hoàn thiện công tác thẩm đinh dự án đầu tư tại NHCT Ba Đình 2.3.1. Đối với cơ quan nhà nước, Chính phủ và các Bộ ngành liên quan Thứ nhất, Nhà nước cần công bố rộng rãi quy hoạch tổng thể và phát triển kinh tế - xã hội theo ngành, vùng lãnh thổ và theo từng thời kỳ. Quy hoạch này sẽ giúp cho các ngân hàng có cơ sở để bố trí kế hoạch tín dụng để vừa đảm bảo nhu cầu vốn đầu tư của doanh nghiệp vừa đảm bảo về mặt lợi ích cho các ngân hàng. Thứ hai, Nhà nước phải không ngừng hoàn thiện hệ thống pháp luật và các cơ chế chính sách, Nhà nước cần hoàn thiện hệ thống pháp luật cho ngân hàng nói chung và cơ chế thẩm định nói riêng, cần khẩn trương hoàn thiện cơ chế chính sách và hệ thống các văn bản pháp luật nhằm đảm bảo cho ngân hàng hoạt động một cách hiệu quả, năng động và an toàn. Đồng thời, chính phủ cần sửa đổi pháp lệnh hợp đồng kinh tế, điều chỉnh một số vấn đề liên quan đến hoạt động tín dụng ngân hàng. Ngoài ra, cũng cần có văn bản hướng dẫn cụ thể trách nhiệm của các bên với kết quả thẩm định trong nội dung dự án, quy định từng bước về việc mở rộng quyền và trách nhiệm thẩm định đối với những đối tượng thường xuyên liên quan. Thứ ba, Nhà nước cần có quy định buộc các doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc chế độ hoạch toán, kế toán, tạo điều kiện cho ngân hàng trong việc kiểm tra, giám sát tình hình của doanh nghiệp, từ đó có thể phòng ngừa rủi ro. Đồng thời, đẩy mạnh hoạt động kiểm toán của nhà nước và kiểm toán độc lập vì đây là nơi cung cấp thông tin cho công tác thẩm định tương đối chính xác. Đặc biệt, quốc hội nên có quy định đối với các báo cáo tài chính phải được xác nhận bởi các cơ quan kiểm toán. Thứ tư, Nhà nước phải đẩy mạnh các doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, tao điều kiện cho đầu tư có trọng điểm và đem lại hiệu quả kinh tế cao. Đồng thời, cần đẩy mạnh tiến trình cổ phần hoá các doanh nghiệp Nhà nước để nâng cao trách nhiệm, tự chủ và chất lượng quản lý các doanh nghiệp Nhà nước. Thứ năm, các Bộ chủ quản như: Bộ nông nghiệp, công thương, tài chính, tổng cục thống kê cần phối hợp với nhau trong việc thẩm định và phê duyệt các dự án. Mặt khác, các Bộ cần hệ thống hoá thông tin liên quan đến lĩnh vực mà mình quản lý, đồng thời công bố công khai các thông tin này hàng năm để các ngân hàng và chủ đầu tư dễ dàng thu thập thông tin. 2.3.2 Đối với Ngân hàng nhà nước Việt Nam Hệ thống ngân hàng đóng vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế và sự phát triển của nền kinh tế thị trường. Vì vậy, ngân hàng nhà nước cần có những chính sách phù hợp nhằm thúc đẩy hoạt động của các ngân hàng nói chung và nâng cao chất lượng thẩm định nới riêng. Ngân hàng nhà nước cần ban hành nội dung quy trình thẩm định dự án thống nhất trên cơ sở thẩm định dự án của các cơ quan khoa học, Bộ xây dựng, Bộ kế hoạch đầu tư, Bộ môi trường…sao cho phù hợp với điều kiện nước ta và hoà nhập được với thông lệ quốc tế. Ngân hàng nhà nước cần tăng cường hỗ trợ chuyên môn, nghiệp vụ cho các ngân hàng bằng cách tổ chức các lớp huấn luyện đào tạo nghiệp vụ cho các cán bộ, chú trọng kỹ năng thực hành bằng phần mềm thẩm định trên máy tính với các ví dụ thực tiễn. Hàng năm, nên tổ chức các hội nghị tổng kết đầu tư của các ngân hàng thương mại từ đó rút ra bài học kinh nghiệm và góp phần định hướng đầu tư trong tương lai. Mặt khác, Ngân hàng nhà nước cần nâng cao hiệu quả hoạt động của trung tâm phòng ngừa rủi ro và trung tâm tín dụng ngân hàng để cung cấp các nguồn thông tin hữu ích, và đảm bảo an toàn cho hoạt động của hệ thống ngân hàng. Vì vậy, ngân hàng nhà nước nên mở rộng phạm vi cung cấp thông tin của trung tâm tín dụng (CIC) và cung cấp thêm các thông tin kinh tế - kỹ thuật có liên quan để cán bộ thẩm định có thể thực hiện tốt hơn công tác thẩm định. Bên cạnh đó, công tác thanh tra, giám sát cần được đẩy mạnh để kịp thời phát hiện những sai sót trong công tác tín dụng, cụ thể là công tác thẩm định dự án đầu tư để hạn chế những rủi ro. Đồng thời hệ thống ngân hàng thương mại cần tăng cường sự hợp tác với nhau trong việc thu thập và xử lý thông tin để phục vụ cho công tác thẩm định dự án được tốt hơn. Vì mỗi ngân hàng đều có thế mạnh riêng nên sự hợp tác này sẽ tạo điều kiện cho các ngân hàng phát huy được thế mạnh của mình. 2.3.3. Đối với ngân hàng công thương Việt Nam Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ thẩm định, chuyên nghiệp hóa đội ngũ cán bộ đối với công tác quản trị rủi ro, nhất là đối với các khâu phân tích và đánh giá các dự án. Thường xuyên điều các đoàn kiểm tra giám sát hỗ trợ hoạt động thẩm định tại ngân hàng, đồng thời cử các cán bộ thẩm định có kinh nghiệm lâu năm, các chuyên gia thuộc trung tâm đào tạo của ngân hàng công thương Việt Nam đến đóng góp ý kiến cho công tác thẩm định tại ngân hàng. Nghiên cứu đề xuất với NHNN bổ sung, hoàn thiện quy chế đầu tư và các quy định khác tạo điều kiện cho các DNVVN dễ dàng tiếp cận vốn vay ngân hàng. Xây dựng bộ phận phân tích, đánh giá, cập nhập thông tin thẩm định nhiều chiều tại chi nhánh cấp 1 hoặc theo từng khu vực. Có nhiệm vụ: - Trực tiếp tiếp nhận và xử lý thông tin khách hàng, thông tin giao dịch tín dụng và đưa ra cảnh báo sớm về các rủi ro tín dụng thông qua việc phân tích xử lý thông tin qua các kênh thông tin khác nhau và chịu trách nhiệm về tính chính xác của thông tin, đồng thời trực tiếp cung cấp các thông tin pháp lý, tài chính, phi tài chính, thông tin về các khoản nợ… thu nhập được nhằm đảm bảo các giao dịch tín dụng được xác lập tại chi nhánh hoặc khu vực an toàn, hiệu quả; lập báo cáo thông tin tín dụng; cung cấp thông tin cho NHCT VN và Trung tâm thông tin tín dụng. - Là đầu mối thiết lập mối quan hệ chặt chẽ với các sở, ban, ngành và các công ty tài chính, bảo hiểm, các ngành nghề có liên quan để tiếp nhận và xử lý thông tin chính xác, có độ an toàn để định hướng đầu tư đúng đắn trước khi đưa ra các quyết định cho vay vốn. 2.3.4. Kiến nghị với chủ đầu tư Để giúp ngân hàng thuận lợi trong việc thẩm định dự án đầu tư thì trước hết các doanh nghiệp nên lựa chọn lĩnh vực ngành nghề kinh doanh phù hợp với khả năng tài chính và năng lực quản lý của mình. Các dự án vay vốn cần đáp ứng các yêu cầu về tính hợp pháp, phù hợp với quy hoạch phát triển của của từng ngành, từng vùng để ngân hang không phải mất thời gian và chi phí để thẩm định những dự án không được phép hoạt động. Đặc biệt, các chủ đầu tư cần phải nhận thức đúng vai trò của công tác thẩm định dự án đầu tư trước khi ra quyết định đầu tư để có những dự án thực sự có hiệu quả, tránh coi việc lập dự án chỉ là hình thức để xin vay vốn. Ngoài ra, các báo cáo tìa chính, các luận chứng kinh tế kỹ thuật và các tài liệu có liên quan gửi đến ngân hang phải đảm bảo tính trung thực, chính xác để kết quả thẩm định được chính xác. Để được như vậy, chủ đầu tư cần có sự hợp tác cao với ngân hàng. KẾT LUẬN Nhiệm vụ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước đã được đề ra từ Đại hội Đảng VII và được cụ thể hóa qua hai lần đại hội tiếp theo đòi hỏi hệ thống Ngân hàng phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện, triệt để các mặt hoạt động. Bất kì một nền kinh tế nào được coi là phát triển đều không thể thiếu bộ máy của các Ngân hàng bởi vì chúng ta là “các không gian tài chính”, mà cho vay lại là một trong các hoạt động cơ bản của Ngân hàng. Khâu kiểm tra đối với các khoản vay giữ vai trò quan trọng trong việc quyết định cho vay hay từ chối khoản vay. Yêu cầu nâng cao và nâng cao hơn nữa chất lượng thẩm định mà quan trọng là thẩm định dự án đầu tư có ý nghĩa quyết định đối với sự tồn tại và phát triển của mỗi một ngân hàng. Trước ngưỡng cửa hội nhập, các Ngân hàng Việt Nam đã và đang và sẽ phải đối mặt với những thách thức lớn lao. Với hành trang sẵn có, cùng có các Ngân hàng khác, Ngân hàng Công thương Việt Nam – Chi nhánh Ba Đình cần xác định vị trí, trách nhiệm của mình, thích nghi nhanh với cơ chế thị trường, hiện đại hóa công nghệ Ngân hàng, hoàn thiện hệ thống tổ chức và nâng cao trình độ cán bộ, phấn đấu đưa hoạt động của ngân hàng có bước phát triển mới đúng hướng, an toàn và hiệu quả. Hoàn thành bài viết này, em xin chân trọng cảm ơn sự giúp đỡ của các cán bộ Ngân hàng Công thương Việt Nam - Chi nhánh Ba Đình, đặc biệt là các anh chị trong phòng khách hàng vừa và nhỏ. Em xin chân thành cảm ơn Thầy Nguyễn Hồng Minh là người đã tận tình hướng dẫn em trong việc nghiên cứu đề tài này. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Giáo trình “Kinh tế đầu tư” – NXB Đại học KTQD 2. Giáo trình “Lập dự án đầu tư” – NXB Thống kê 3. Giáo trình “Tài chính doanh nghiệp” – NXB Thống kê 4. Nghị định 07/2003/NĐ-CP ngày 30/01/2003 của Chính phủ về sửa đổi bổ sung một số điều của “Quy chế quản lý đầu tư và xây dựng”. 5. Báo cáo tổng kết hoạt động kinh doanh của ngân hàng Cong thương Ba Đình năm 2005 – 2008. 6. Phương pháp phân tích dự án đầu tư – NXB Quốc gia 7. Luận văn tốt nghiệp của Bộ môn Kinh tế đầu tư. MỤC LỤC