Chuyên đề Khủng hoảng kinh tế thế giới năm 2008 và biện pháp kiềm chế lạm phát của Việt Nam

nhà điều hành đã 2 lần điều chỉnh lãi suất cho tín phiếu, 1 lần tăng từ 7,8% lên 13%, tháng 12 giảm xuống còn 4,5%. 1.1.2. Thị trường hối đoái: Tỷ giá USD/VND tăng đột biến. Trong tháng 10, cầu ngoại tệ của các ngân hàng ngoại có dấu hiệu tăng mạnh, trong đó có nguyên nhân từ hoạt động chuyển vốn của nhà đầu tư nước ngoài. Từ tháng 5/2008, “cơn sốt” khan hiếm ngoại tệ lại diễn ra căng thẳng trên cả thị trường chính thức lẫn thị trường tự do. Nhiều doanh nghiệp phải mua với giá trên 18.000 VND, chi phí tài chính bị đẩy cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận. Với sự can thiệp của Ngân hàng Nhà nước, cũng như năng lực dự trữ ngoại hối lần đầu tiên được công khai một cách chính thức, tỷ giá ổn định dần về cuối năm. Một nguyên nhân nữa khiến đồng USD lên giá là dòng kiều hối từ trước đến nay vẫn là một dòng ngoại tệ tương đối ổn định, ngay cả trong thời kỳ kinh tế toàn cầu có khó khăn. Nhưng một phần lớn nguồn kiều hối về Việt Nam lại từ nước Mỹ. Do ảnh hưởng cuộc khủng hoàng ở Mỹ làm giảm lượng cung ngoại tệ. 1.1.3. Thị trường chứng khoán: Thị trường chứng khoán Việt Nam thời gian qua cũng chịu ảnh hưởng nhiều từ thị trường chứng khoán thế giới. Mặc dù tình hình vĩ mô của Việt Nam 10 tháng đầu năm khả quan, nhưng vẫn chịu ảnh hưởng từ sự sụt giảm chứng khoán toàn cầu. Nhà đầu tư nước ngoài không bán chứng khoán ồ ạt nhưng cũng không mua vào nhiều chứng khoán. Khủng hoảng kinh tế Mỹ và toàn cầu cũng gây khó khăn cho việc phát hành trái phiếu và chứng khoán huy động vốn trên thị trường quốc tế vì chi phí tăng cao và ít nhà đầu tư hơn do dòng vốn khan hiếm. Nếu chúng ta phát hành để huy động với lãi suất quá cao thì đưa về đầu tư trong nước sẽ không hiệu quả hoặc hiệu quả thấp sẽ dẫn đến khó có khả năng trả nợ khi đến hạn 1.1.4. Hoạt động của ngân hàng: Lãi suất cho vay liên ngân hàng quốc tế - Libor Và Sibor - đang tăng. Nó có thể ảnh hưởng tới nợ ngắn hạn của Việt Nam tại các ngân hàng thương mại và doanh nghiệp, do đó có thể ảnh hưởng tình hình tài chính của một số ngân hàng và doanh nghiệp. Lãi suất huy động và cho vay biến động chưa từng có Thực hiện cơ chế cho vay theo trần lãi suất: cụ thể ngân hàng nhà nước chính thức áp cơ chế lãi suất trần trong hoạt động cho vay của các tổ chức tín dụng (không quá 150% lãi suất cơ bản theo quy định của bộ luật dân sự Một loạt nghiệp vụ cho vay bị siết chặt: năm 2007, thị trường ngân hàng chứng kiến sự bùng nổ về tăng trưởng tín dụng (tăng 51,39%), trong đó tăng trưởng mạnh ở các nghiệp vụ cho vay đầu tư bất động sản, chứng khoán và tín dụng tiêu dùng. Bước sang năm 2008, đây là những nghiệp vụ chính bị siết chặt. Nợ xấu ngân hàng có xu hướng gia tăng. Khó khăn của nền kinh tế, trong hoạt động của mỗi ngân hàng đang dần thể hiện ở xu hướng gia tăng của nợ xấu. Nếu trong năm 2007, đa số thành viên khối quốc doanh chỉ trên dưới 3%, khối cổ phần phổ biến dưới 2%, thì năm nay dự kiến sẽ có nhiều trường hợp có nợ xấu trên 5%. Cuối năm 2008, một số ngân hàng lớn đã chính thức công bố tỷ lệ nợ xấu thực tế hoặc mục tiêu kiểm soát từ 5% đến hơn 6%. Đa số các ngân hàng không đạt mục tiêu lợi nhuận: Đây là năm đầu tiên trong khoảng 5 năm trở lại đây nhiều thành viên buộc phải điều chỉnh lại mục tiêu kinh doanh và lợi nhuận đặt ra từ đầu năm; chiến lược tăng tốc nhanh được chuyển sang thận trọng, ổn định và yếu tố an toàn, tăng cường quản trị được đặt lên hàng đầu 1.2. Ảnh hưởng tới hoạt động xuất nhập khẩu Cuộc khủng hoảng kinh tế ở Mỹ vào cuối năm 2008 đã lan ra thị trường thế giới và tác động mạnh tới các nền kinh tế lớn như EU, Nhật Bản. Làm cho sức cầu thế giới dự kiến sẽ sụt giảm hơn 1 ngàn tỷ USD .Do Mỹ chiếm 15% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng năm của thế giới, nên sự biến động của nền kinh tế nước này có tác động đến nhiều nước xuất khẩu trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Nhu cầu nhập khẩu hàng hoá của Mỹ đối với Việt Nam về một số mặt hàng đứng thứ hạng cao như: dệt may, hạt tiêu, hạt điều, cà phê, đồ gỗ, thuỷ sản... Có xu hướng giảm sút. Theo số liệu thống kê cho thấy: tháng 8/2008, ta xuất khẩu 6,1 tỷ USD, tháng 9/2008 giảm xuống còn 5,3 tỷ USD. Năm 2009 khả năng xuất khẩu sẽ không tăng cao do tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới trên các mặt nêu trên. Khi nhu cầu nhập khẩu trên thị trường thế giới càng giảm thì sức ép cạnh tranh từ các nước Châu Á khác càng gia tăng, đặc biệt là đối với các mặt hàng nông sản, thủy sản, dệt may giày dép, điện tử,...khiến các doanh nghiệp xuất khẩu gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm khách hàng, hợp đồng. Trong khi đó, nhập khẩu lại đang là cơ hội thuận lợi cho Việt Nam để có chi phí sản xuất thấp với nguyên liệu đầu vào, máy móc thiết bị đang rất rẻ trên thị trường thế giới từ các nước bị khủng hoảng. Dẫn đến tình trạng nhập siêu của Việt Nam 1.3. Ảnh hưởng đến sự thu hút vốn đầu tư nước ngoài: Đầu tư trực tiếp (FDI) của Việt Nam cũng bị ảnh hưởng vì FDI vào Việt Nam phần lớn là vốn vay chứ không phải vốn tự có, nên nếu các nhà đầu tư không dàn xếp được khoản vay sẽ khó giải ngân được. Mức đầu tư trực tiếp cũng chậm lại, nhiều doanh nghiệp rút vốn về Mỹ để cứu nguy nền kinh tế Hoa Kỳ, nhiều dự án đầu tư nước ngoài vào Việt Nam cũng tạm ngưng. Hơn thế nữa, chi phí huy động vốn toàn cầu có thể ngày càng tăng do biên độ tín dụng gia tăng dẫn tới khả năng thu hút đầu tư bị hạn chế; tiêu dùng có thể giảm sút dẫn tới việc giải ngân FDI giảm. Nguồn vốn đầu tư gián tiếp (FII), chúng ta có thể thấy: trong bối cảnh cuộc khủng hoảng tài chính Mỹ đang lan rộng ra toàn cầu, các định chế tài chính sẽ phải xem xét lại chiến lược đầu tư và danh mục đầu tư của mình. Điều đó có thể sẽ diễn ra sự điều chỉnh nhất định của dòng đầu tư vào thị trường vốn Việt Nam, giảm bớt đầu tư vào Việt Nam và có xu hướng đầu tư vào các kênh an toàn. Luồng tiền đầu tư gián tiếp vào Việt Nam cũng bị ảnh hưởng và có khả năng sẽ chảy ngược ra nếu tình hình thế giới tiếp tục xấu đi. 1.4. Ảnh hưởng đến thị trường bất động sản, hàng hóa, dịch vụ 1.4.1. Thị trường bất động sản: Tại Việt Nam hiện nay cho vay BĐS chiếm trên 10% tổng tài sản ngân hàng, song BĐS thế chấp lên tới 50-60% tổng tài sản ngân hàng. Vì vậy rủi ro tiềm tàng lớn nhất, khi khủng hoảng sẽ tác động trực tiếp lên hệ thống tài chính ngân hàng khi hàng loạt người vay mất khả năng trả nợ 1.4.2. Thị trường hàng hóa, dịch vụ: Trong tình hình kinh tế thế giới đang suy thoái, tình hình kinh tế vĩ mô của Việt Nam mặc dầu đã được cải thiện nhưng nói chung vẫn còn nhiều khó khăn. Hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp có thể bị thu hẹp lại, nhiều doanh nghiệp đã điều chỉnh quy mô sản xuất do chi phí sản xuất tăng( đặc biệt là do lãi suất của ngân hàng tăng cao). Thêm vào đó hoạt động xuất khẩu của Việt Nam giảm( vì thị trường tiêu thụ trên thế giới giảm đi rất nhiều). Điều này làm cho hàng hóa Việt Nam sẽ giảm đi. Giá của hàng loạt mặt hàng nhập khẩu giảm một cách đột ngột, trong đó giá nhiều mặt hàng thiết yếu như xăng dầu, thép, nguyên liệu, lượng thực thực phẩm, dịch vụ vận tải biển… giảm hơn 50% do đó nhập khẩu của Việt Nam sẽ tăng, đồng thời hàng hóa tiêu dùng có khả năng tràn vào Việt Nam với giá rẻ, ví dụ hàng hóa của Trung Quốc, sẽ cạnh tranh với hàng hóa Việt Nam và như vậy cầu hàng hóa Việt Nam sẽ giảm đi và như vậy tổng cầu hàng hóa Việt Nam tiếp tục giảm, giảm cung và giảm GDP, thâm hụt cán cân thương mại của Việt Nam sẽ gia tăng. Khủng hoảng kinh tế thế giới sẽ làm cho lượng khách du lịch vào Việt Nam giảm đi rất nhiều 2. Cơ hội và thách thức của việt nam trong cuộc khủng hoảng Trước những tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu, ngay từ quý I năm 2008 Chính phủ Việt Nam đưa ra một loạt giải pháp để ngăn chặn, phòng ngừa những hậu quả khôn lường của “Cơn bão tài chính” và bên cạnh đó nền kinh tế Việt Nam chưa thâm nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, chỉ mới mở cửa dòng vốn vào mà chưa mở cửa dòng vốn ra, nên thực tế thì cuộc khủng hoảng kinh tế vừa qua chỉ mới là một cú sốc đối với kinh tế Việt Nam. Trải qua nhiều cuộc biến động của các nền kinh tế các quốc gia khác trên thế giời thì cuộc khủng hoảng tài chính này cũng đã ảnh hưởng mạnh và tạo ra được cho nền kinh tế Việt Nam nhiều khó khăn cũng như nhiều cơ hội và thử thách. 2.1 Cơ hội: Trong khi nền kinh tế của các nước phát triển trên thế giới bị ảnh hưởng nặng nề từ cuộc khủng hoảng từ Mỹ thì nền kinh tế của các nước khu vực Châu Á vẫn ổn định và không có nhiều biến động bất lợi. Các nhà đầu tư sẽ rút vốn ở nơi có nhiều rủi ro sang các nước có rủi ro ít và dòng vốn sinh lời nhanh. Việt nam là một nước ổn định về chính trị, khống chế thành công lạm phát, môi trường đầu tư thuận lợi và có khả năng sinh lời nhanh. Đây sẽ là một cơ hội tốt để thu hút đầu tư nước ngoài khi những nhà đầu tư nước ngoài muốn tìm một môi trường đầu tư ổn định Nâng cao các khả năng cạnh tranh và tính thích nghi của các doanh nghiệp Việt Nam: Khủng hoảng tài chính toàn cầu sẽ nhấn chìm các doanh nghiệp yếu kém của mỗi nước và đồng thời sẽ phát hiện những doanh nghiệp thật sự lành mạnh, biết làm ăn hiệu quả và biết nâng cao thương hiệu và chất lượng. Khủng hoảng cũng làm cho giá cả của các loại nguyên liệu, của các loại chi phí sản xuất cũng rẻ hơn và cũng sẽ làm cho chi phí sản xuất của các doanh nghiệp Việt Nam ít hơn từ đó sẽ tăng sức cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường thế giới. Khủng hoảng cho thấy những yếu kém của hệ thống tài chính toàn cầu, và tại mỗi nước, các nhược điểm đều được bộc lộ với nhiều khía cạnh khác nhau. Đây có thể được xem là một cơ hội tốt để tái cấu trúc các ngân hàng Việt Nam. Những cuộc sáp nhập, hợp nhất các ngân hàng sẽ diễn ra. Bên cạnh đó, hệ thống ngân hàng nước ngoài ở Việt Nam sẽ giảm bớt sức ép lên các ngân hàng trong nước vì phải giải quyết hậu quả do cuộc khủng hoảng gây ra ở các nước trên thế giới. Ngoài ra khủng hoảng cũng làm cho tỉ lệ thất nghiệp ở các nước phát triển gia tăng, và sẽ tạo ra một dòng chảy nguồn lao động trí thức có tay nghề cao có trình độ sẽ di chuyển sang Việt Nam để tìm kiếm công việc. 2.2 Thách thức: Lạm phát: có thể nói lạm phát là vấn đề mà bất kì quốc gia nào cũng phải gánh chịu khi thực hiện những biện pháp cứu nền kinh tế ra khỏi cuộc khủng hoảng. Khi chính phủ bơm những khoản tiền tệ vào nền kinh tế, hay thực hiện những chính sách tiền tệ nới lỏng là đã góp phần làm cho lạm phát gia tăng. Giá cả hàng hóa gia tăng, lãi suất cũng tăng nhanh là những biểu hiện cho một cuộc lạm phát mạnh mẽ. Trong năm 2010 việt nam đã phải đối mặt với vấn đề này, lạm phát đã trở thành vấn đề nóng bỏng trong mỗi bữa cơm của mọi gia đinh. Thất nghiệp: khi khủng hoảng bắt đầu ảnh hưởng đến xuất khẩu của việt nam thì những công ty đa quốc gia này hay những công ty chuyên xuất khẩu sang những thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản cũng bắt đầu có chính sách sa thải nhân viên. Bên cạnh đó, sự chọn lọc nhân viên có tay nghề và trình độ cao đã làm cho phần lớn những người làm việc giản đơn bị đào thảo và dư thừa. Hệ thống hành chính, luật pháp, hành pháp: cần phải được thay đổi và sửa chữa để tạo ra một môi trường đầu tư thuận lợi và thông thoáng hơn nhằm mục đích thu hút ngày càng nhiều vốn đầu tư nước ngoài. Thêm vào đó là sự nhất quán về chính sách nhằm đưa ra một môi trường kinh tế ổn định. Khủng hoảng 2008 là một điều kiện thuận lợi cho việt nam cải cách bộ máy chính sách, tuy nhiên nó cũng là một thách thức cho việt nam khi không thực hiện nhanh và phải cần một thời gian khá dài để thực thi. 3. Bài học rút ra và kiến nghị cho Việt Nam: 3.1. Bài học rút ra Từ lâu nước Mỹ đã được xem là một nước rất phát triển về tài chính – ngân hàng, các tổ chức tài chính ở Mỹ rất sáng tạo và năng động trong việc phát minh ra các sản phẩm tài chính mới. Tuy nhiên, lần khủng hoảng này đã xảy ra chính vì sự không lường trước hết được rủi ro của sản phẩm mới và cũng chính vì sự lỏng lẻo trong giám sát của chính phủ. Cuộc khủng hoảng lần này cũng rút ra được nhiều bài học đối với một nền kinh tế đang trong quá trình toàn cầu hóa như việt nam. Thông qua đó VN cần phải khắc phục những điểm yếu để có thể sánh bước đi lên cùng thế giới. 3.1.1. Tự do hóa tài chính nhưng phải được quản lý: Một nền kinh tế mở, một thị trường tài chính tự do và năng động luôn là một sự thu hút mạnh mẽ đối với các nhà đầu tư và VN cũng là một nước đang kêu gọi sự đầu tư của các nước trên thế giới. Chính vì thế tự do hóa tài chính là một trong những mục tiêu việt nam đang hướng tới. Nên mở cửa mạnh hơn nữa về tài chính, khi luồng vốn trong nước đã hạn hẹp và không được sử dụng hiệu quả, thì càng phải mở cửa cho nước ngoài, nếu không sẽ có đình trệ, ách tắc không cần thiết thế nhưng, tự do hóa cũng đồng nghĩa với việc mang lại nhiều rủi ro. Điển hình là nền kinh tế Mỹ bị khủng hoảng cũng xuất phát từ sự tự do tài chính không được quản lý chặt chẽ, do đó tự do hóa phải trên cơ sở luật pháp và giám sát chặt chẽ của nhà nước thì mới có thể xây nên một hệ thống phòng thủ khủng hoảng chắc chắn. 3.1.2.Tăng cường tính hiệu quả trong việc điều hành thị trường của chính phủ. Chính phủ có vai trò không thể thiếu được và ngày càng to lớn trong cuộc chiến với các khủng hoảng tài chính, dù nó xảy ra không trực tiếp từ sai lầm của chính phủ hoặc trong khu vực kinh tế nhà nước… khi cuộc khủng hoảng xảy ra thì sự ứng phó một cách nhanh nhạy và liên tục của chính phủ là yếu tố tạo sự ổn định cho thị trường, theo sát sự biến động của thị trường và đưa ra những cách giải quyết và chính sách kịp thời sẽ hỗ trợ cho thị trường bớt biến động, tăng cường sự ổn định vĩ mô và giúp tăng thêm lòng tin của các nhà đầu tư nhằm tạo thành một bức tường vững chắc trước cơn khủng hoảng. 3.1.3. Vai trò của công tác thông tin, dự báo và giám sát, cảnh báo an toàn: Cẩn thận với hoạt động phát hành các sản phảm tài chính mới ra thị trường, cần phải nắm rõ những trường hợp rủi ro có thể xảy ra và phải có biện pháp khắc phục trong trường hợp cấp bách. Cần phải có những quy định cụ thể, chặt chẽ để quản lý những nghiệp vụ cho vay cũng như là các sản phẩm trên thị trường tài chính để tránh sự đầu cơ trục lợi cá nhân. Bên cạnh đó, thông tin là điều quan trọng trong thị trường tài chính nên cần phải minh bạch hơn trong việc cung cấp thông tin, cần xác định rõ đâu là thông tin chính xác, đâu là thông tin mập mờ để tránh tình trạng “thông tin bất cân xứng”. 3.2. Kiến nghị: 3.2.1. Các chính sách kinh tế vĩ mô: Chính sách kinh tế vĩ mô đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa khủng hoảng tài chính tiền tệ. Một chính sách kinh tế nhìn xa trông rộng sẽ tạo một tiền đề để kinh tế quốc gia phát triển hài hoà và có khả năng chống đỡ một cách tốt nhất với các tác nhân tiêu cực bên trong cũng như có nguồn gốc quốc tế. Chính sách tiền tệ Chính sách tiền tệ hướng tới mục tiêu giảm lạm phát, ổn định giá trị đồng tiền, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao mức sống của dân cư Đối với VN một cơ chế chính sách tiền tệ lành mạnh, ổn định và đáng tin cậy cần được thực hiện, đó là: ü Chính sách tiền tệ phải rõ ràng, đáng tin cậy và khả thi. Mục đích phát triển kinh tế VN trong trung hạn là tốc độ phát triển. Chính sách tiền tệ được thừa nhận là sẽ phát huy tác dụng khi được sử dụng để giữ một tỷ lệ lạm phát thấp, ổn định và không phục vụ nhiều mục tiêu mâu thuẫn nhau. Trong nhiều trường hợp việc duy trì tốc độ tăng trưởng sẽ phải đánh đổi mục tiêu lạm phát, vì vậy việc đặt ra mục tiêu lạm phát như một cấu phần của chính sách kinh tế vĩ mô và có mối quan hệ tương đối với tốc độ tăng trưởng kinh tế. ü CSTT sẽ phát huy tác dụng khi được hỗ trợ bởi chính sách tỷ giá hối đoái hợp lý, một chế độ tỷ giá hối đoái được xác định bởi các điều kiện thị trường có thể giúp đẩy mạnh sự ổn định giá cả bằng cách cho phép cơ quan quản lý tiền tệ theo đuổi một chính sách tiền tệ độc lập. Chính vì vậy, trong hoàn cảnh hiện tại, mặc dù VN chưa thể thực hiện một cơ chế tỷ giá thả nổi, vì mức độ phát triển thị trường ngoại hối còn hạn chế và với tình trạng dòng vốn vào tăng nhanh, nên tỷ giá không chỉ phụ thuộc vào chênh lệch lãi suất và chênh lệch tỷ giá hối đoái dự kiến mà còn phụ thuộc vào mức độ lãi suất do đầu tư, đặc biệt là đầu tư gián tiếp, tức là ảnh hưởng của yếu tố đầu cơ có thể ở mức độ cao, do vậy, vai trò điều tiết của NHNN vẫn đóng vai quan trọng. Chính sách tài khóa và sự phối hợp với chính sách tiền tệ. Chính sách tài khóa là một nhân tố quan trong quyết định khả năng tối đa hóa lợi ích từ các dòng luân chuyển vốn quốc tế. Chính sách tài khóa lành mạnh sẽ góp phần tạo ra môi trường kinh tế ổn định là cơ sở đáng tin cậy cho một nhà đầu tư đưa ra các quyết định đầu tư lớn. Các yếu tố của một chính sách tài khóa lành mạnh bao gồm: Giảm thiểu tác động lệch lạc đối với hệ thống giá cả và cơ cấu thu chi. Duy trì ổn định trong hệ thống thuế suất và mức chi ngân sách. Đồng bộ với các chính sách kinh tế vĩ mô khác. Thận trọng và minh bạch. Do việc trang trải thâm hụt ngân sách ảnh hưởng trực tiếp đến chính sách cung tiền trong điều hành CSTT của NHNN. Như vậy để đạt được mục tiêu ổn định tiền tệ và tăng trưởng kinh tế, việc phối hợp chặt chẽ giữa xây dựng chính sách tiền tệ và chính sách tài khoá có vai trò vô cùng quan trọng. Trên cơ sở các mục tiêu về lạm phát, tăng trưởng và cán cân thanh toán, bộ tài chính cần phối hợp với NHNN lập dự toán NSNN, xác định quy mô thâm hụt, thời gian dự kiến giải ngân các khoản chi tiêu của chinh phủ. 3.2.2. Các biện pháp thực hiện: Sử dụng một cách hiệu quả các nguồn vốn nước ngoài: Hoàn thiện cơ chế chính sách vay và trả nợ nước ngoài trên cơ sở tham gia nâng cao chất lượng quy hoạch, thẩm định tài chính và đánh giá hiệu quả các dự án đầu tư nước ngoài. Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính với các nguồn viện trợ, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn của quỹ tích lũy trả nợ nước ngoài. Xây dựng hệ thống thông tin để phân tích, dự báo và đánh giá mức độ an toàn trong vay vốn ODA, quản lý nợ của doanh nghiệp và nợ của chính phủ. Rà soát đầu tư công, quản lý các chi tiêu công một cách chặt chẽ: vấn đề thâm hụt ngân sách đã trở nên cấp bách, NHNN cần quản lý chặt chẽ các giải pháp liên quan đến cân đối thu- chi ngân sách. Thực hiện các biện pháp giảm thất thoát, lãng phí trong đầu tư, cắt giảm các chi phí hành chính, cải tiến các thủ tục hành chính rườm rà. Ðầu tư công của chính phủ cần được cơ quan có thẩm quyền rà soát một cách thận trọng. Các dự án có đầu tư công cần được thẩm định bởi cơ quan thẩm định đầu tư độc lập thuộc chính phủ và công khai tới người dân để đảm bảo tính hiệu quả và khả thi của dự án Nâng cao niềm tin của nhân dân vào Chính phủ: niềm tin của nhân dân vào các chính sách của nhà nước là một yếu tố quan trọng để có một môi trường vĩ mô ổn định, chính vì thế các chính sách đưa ra phải đi kèm với việc thực thi, phải có tính thực tiễn và phải chính xác và kịp thời. Khôi phục và mở rộng thị trường bên ngoài đi đôi với việc đề phòng các biện pháp bảo hộ mậu dịch, nhưng không lơi lỏng thị trường trong nước; tạo dựng môi trường kinh doanh thật thông thoáng để thu hút các nguồn vốn đầu tư cả trong lẫn ngoài nước; đề phòng lạm phát tái bùng nổ, trong đó có nhiệm vụ quan trọng là giảm thiểu bội chi ngân sách, thu hẹp các biện pháp cứu trợ kinh tế từ ngân sách; chú trọng xử lý các vấn đề xã hội do kinh tế giảm sút gây ra, nhất là tình trạng tái nghèo Phải có biện pháp về lãi suất và tỷ giá hối đoái phù hợp với từng thời điểm, phải phù hợp với mục tiêu đưa ra: với chủ trương xây dựng một nền kinh tế linh động, chính xác và phù hợp với diễn biến kinh tế thế giới thì việc đưa ra lãi suất - tỷ giá cũng phải được linh hoạt. với mục tiêu kiềm chế lạm phát thì lãi suất phải được tăng dần nhằm khuyến khích tiết kiệm của dân chúng đồng thời cải thiện tình trạng thanh toán của các ngân hàng. Bên cạnh đó cũng sẽ từng bước giảm giá VND nhằm thúc đẩy xuất khẩu, hạn chế thâm hụt ngân sách.  Hoàn thiện hệ thống thông tin quản lý của NHNN, thông qua việc quy định và thực hiện các quy định về cung cấp, thu thập, phân tích, xử lý thông tin liên quan đến hoạt động của các NHTM, nguồn cung cấp thông tin cho NHNN ngày càng trở nên phong phú hơn, đa dạng hơn, các thông tin mà NHNN có được liên quan đến tổ chức và hoạt động của NHTM ngày càng cập nhật, có chất lượng, giúp NHNN chủ động trong điều hành vĩ mô cũng như xử lý vi phạm cụ thể sát thực, kịp thời; phục vụ đắc lực việc giám sát rủi ro hoạt động NHTM. Thực hiện tự do hóa tài chính theo lộ trình thận trọng và an toàn: Chính phủ phải kiểm soát chính sách tài khóa và thực thi chính sách tài khóa có hiệu quả, các thâm hụt trong chính sách tài khóa phải được loại trừ, nguồn thu của nhà nước phải chuyển dần sang khu vực tư nhân. Tự do hóa các giao dịch trên tài khoản vốn. Tự do hóa các dịch vụ tài chính: các dịch vụ bảo hiểm và các dịch vụ liên quan đến bảo hiểm, dịch vụ ngân hàng và các dịch vụ tài chính khác. Tăng cường giám sát tài chính: Cơ sở của giám sát tài chính là đảm bảo an ninh tài chính( ổn định, an toàn, vững mạnh cảu hệ thống tài chính và toàn bộ nền tài chính quốc gia). Đối tượng giám sát tài chính toàn diện: Giám sát tài chính tiền tệ vĩ mô Giám sát hoạt động của hệ thống các tổ chức tài chính trung gian. Giám sát tài chính doanh nghiệp Công khai hóa tài chính: Thực hiện minh bạch tài chính thông qua hệ thống các công cụ như: kiểm toán độc lập, thực hiện pháp luật, công bố thông tin, kiểm tra thanh tra, giám sát. PHẦN II. KIỂM SOÁT LẠM PHÁT Ở VIỆT NAM I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LẠM PHÁT 1. Khái niệm lạm phát. - Theo Các Mác trong bộ tư bản: lạm phát là việc tràn đầy các kênh, các luồng lưu thông các tờ giấy bạc thừa, dẫn đến gía cả tăng vọt. ông cho rằng lạm phát là “ bạn đường của chủ nghĩa tư bản, ngoài việc bóc lột người lao động bằng giá trị thặng dư, chủ nghĩa tư bản còn gây ra lạm phát để bóc lột người lao động một lần nữa, do lạm phát làm tiền lương thực tế của người lao động giảm xuống. - Nhà kinh tế học Samuelson thì cho rằng: lạm phát biểu thị một sự tăng lên trong mức giá cả chung. Theo ông: “lạm phát xẩy ra khi mức chung của giá cả và chi phí tăng – giá bánh mì, dầu xăng, xe ô tô tăng, giá đất, tiền thuê tư liệu sản xuất tăng”. - Còn Milton Friedman thì quan niệm: “lạm phát là việc giá cả tăng nhanh và kéo dài”. Ông cho rằng: “ Lạm phát luôn luôn và bao giờ cũng là một hiện tượng của tiền tệ”. Ý kiến đó của ông đã được đa số các nhà kinh tế thuộc phái tiền tệ và phái Keynes tán thành. - Lạm phát (Inflation): là tình trạng mức giá chung của hàng hóa tiêu dùng và dịch vụ trong nền kinh tế tăng lên trong một khoảng thời gian nhất định, thường là xét 1 năm. Ở bất kỳ nền kinh tế của quốc gia nào cũng đều có lạm phát, vì lạm phát luôn tồn tại song hành cùng với sự tăng trưởng hay suy giảm kinh tế của nước đó. Nhưng vấn đề quan trọng nhất và cũng là nhiệm vụ hết sức khó khăn đối với các chính phủ, các chuyên gia, nhà kinh tế phải đương đầu là làm sao để kiểm soát và duy trì lạm phát ở mức độ vừa phải phù hợp với từng giai đoạn, từng thời kỳ kinh tế khác nhau để vừa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế vừa kiểm soát được lạm phát và đảo đảm được an sinh xã hội. 2. Phân loại lạm phát: Căn cứ vào tốc độ lạm phát có thể chia làm ba loại lạm phát như sau: 2.1. Lạm phát vừa phải: Lạm phát này xảy ra khi giá cả tăng chậm ở một con số hay dưới 10%/năm. 2.2. Lạm phát phi mã (lạm phát cao): Lạm phát này xảy ra khi giá cả bắt đầu tăng với tỷ lệ hai hoặc ba con số (trên 10%) một năm 2.3. Siêu lạm phát: Siêu lạm phát xảy ra khi tốc độ tăng giá vượt xa mức lạm phát phi mã, không còn khả năng kiểm soát, tình trạng giá cả tăng nhanh chóng khi tiền tệ mất giá trị. (4 con số trở lên). 3. Cách đo lường lạm phát: 3.1. Tỷ lệ lạm phát hàng năm (Inflation rate): là tỷ lệ phần trăm gia tăng của mức giá chung của năm này so với năm trước. Itf : là tỷ lệ lạm phát ở năm t CSGt : là chỉ số giá ở năm t CSGt-1 : là chỉ số giá ở năm (t-1) CSG còn được gọi là mức giá chung. 3.2. Chỉ số giá Các chỉ số giá (CSG) sử dụng sử dụng cho công thức trên có thể là các chỉ số sau: - Chỉ số giá hàng tiêu dùng CPI (Consumer Price Index): là chỉ số được sử dụng phổ biến nhất. Dùng CPI để tính Itf có ưu điểm là rất nhanh chóng, kịp thời; còn nhược điểm là cơ cấu hàng hóa thay đổi 2 năm một lần cộng với một số hàng hóa có giá tăng do chất lượng tăng nên chỉ số này không phản ánh hết được. : khối lượng sản phẩm loại i mà 1 hộ gia đình tiêu biểu mua ở năm gốc 0 : đơn giá sản phẩm loại i ở năm gốc 0 : đơn giá sản phẩm loại i ở năm t - Chỉ số điều chỉnh lạm phát (Id): phản ánh tốc độ tăng của mức giá chung của những hàng hóa dịch vụ năm t so với năm gốc 0. Dùng Id để tính thì phản ánh tỷ lệ lạm phát rất chính xác; nhưng có nhược điểm là khó xác định được GDP kịp thời và chính xác. : khối lượng sản phẩm loại i được sản xuất ở năm t : đơn giá sản phẩm loại i ở năm gốc 0 : đơn giá sản phẩm loại i ở năm t Vì vậy, người ta thường sử dụng CPI để tính tỷ lệ lạm phát hàng tháng, còn Id để tính tỷ lệ lạm phát hàng năm. 4. Nguyên nhân và tác động của lạm phát 4.1. Nguyên nhân: - Lạm phát do cầu (kéo): Khi tổng cầu tăng, dẫn đến mức giá chung của hàng hóa và dịch vụ tăng. Sự gia tăng của tổng cầu thường là do sự gia tăng cung tiền của ngân hàng trung ương hoặc sự gia tăng chi tiêu của chính phủ. - Lạm phát do cung (chi phí đẩy): Khi chi phí sản xuất tăng, dẫn đến mức giá chung tăng và sản lượng giảm. - Do sức ỳ của nền kinh tế: Nếu giá cả tăng đều với tỷ lệ nhất định trong khoảng thời gian dài và nền kinh tế không có những thay đổi lớn về cung-cầu hàng hóa, dân chúng sẽ dự kiến tỷ lệ lạm phát tương ứng cho năm tiếp theo. Do đó, nó sẽ được hoạch toán vào tất cả các hợp đồng của nền kinh tế. Đó chính là sức ỳ của nền kinh tế tạo ra lạm phát ỳ. 4.2. Tác động của lạm phát - Phân phối lại tài sản và thu nhập giữa các thành phần dân cư: lạm phát có thể gây thiệt hại cho những người này và mang lợi cho những người khác. Chẳng hạn nếu tỷ lệ lạm phát thực xảy ra cao hơn mức kỳ vọng thì người đi vay được lợi còn người đã cho vay bị thiệt. - Tác động đến lãi suất danh nghĩa: Lãi suất thực = Lãi suất danh nghĩa - tỷ lệ lạm phát Theo hiệu ứng Fisher, lạm phát kỳ vọng làm thay đổi lãi suất danh nghĩa, lạm phát kỳ vọng tăng thêm 1% thì lãi suất danh nghĩa tăng thêm 1% tương ứng. Mọi sự thay đổi của lạm phát kỳ vọng được chuyển vào lãi suất danh nghĩa. - Chi phí của lạm phát: chi phí mòn giầy là chi phí thực hiện các giao dịch tăng lên từ các nỗ lực của mọi người nhằm giảm thiệt hại từ lạm phát; chi phí thực đơn là chi phí thay đổi giá cả niêm yết; chi phí đơn vị hạch toán là những chi phí gia tăng do lạm phát làm cho tiền trở thành một đơn vị đo lường ít được in cậy hơn. II. THỰC TRẠNG VỀ LẠM PHÁT CỦA VIỆT NAM QUA CÁC GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 2006 ĐẾN NAY 1. Khái quát nền kinh tế Việt Nam giai đoạn 2006 – 2010 Chính trị xã hội ổn định; kinh tế duy trì mức tăng trưởng khá; thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN gắn với hội nhập kinh tế quốc tế bước đầu hình thành và được vận hành thông suốt... Tuy nhiên, nhìn một cách tổng thể, sự tăng trưởng đó vẫn chưa đạt được mục tiêu kế hoạch đề ra cả về chiều rộng lẫn chiều sâu,... cần có giải pháp mới để tiếp tục tăng trưởng ổn định và cao hơn trong thời gian tới. 1.1. Những thành tựu nổi bật Từ Quý II năm 2007 mặc dù lạm phát trong nước bắt đầu tăng cao, tiếp đến là cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu đã tác động đến nền kinh tế nước ta, nhưng Việt Nam đã sớm vượt qua và vẫn giữ vững được ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì tốc độ tăng trưởng khá với mức tăng trưởng bình quân trong cả thời kì 2006 – 2010 khoảng 7%; mặt bằng kinh tế - xã hội được nâng lên đáng kể. Điều này được chứng minh qua những chỉ tiêu trong một số lĩnh vực lớn như sau: - Quy mô và năng lực sản xuất của các ngành đều tăng. GDP (tính theo giá trị so sánh) năm 2010 gấp 2 lần so với năm 2000; (tính theo giá trị thực tế tính bằng đồng đô la Mỹ) ước đạt trên 101 tỉ USD, gấp hơn 3,2 lần năm 2000 (31,2 tỉ USD); (theo giá thực tế bình quân đầu người) ước khoảng 1.160 USD, vượt mục tiêu kế hoạch đề ra là 1.050 – 1.100 USD, vượt qua ngưỡng nước đang phát triển có thu nhập thấp và trở thành nước có mức thu nhập trung bình. - Kim ngạch hàng hóa xuất khẩu thời kỳ 2006-2010 đạt 56 tỉ USD/năm, bằng 2,5 lần thời kỳ 2001-2005 và tăng 17,2%/năm. Kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng ngày càng tăng, từ 4 mặt hàng có kim ngạch trên 3 tỉ USD năm 2006 đã tăng lên 8 mặt hàng năm 2010. Vốn FDI thực hiện năm 2006 đạt 4,1 tỉ USD, năm 2007 đạt 8,0 tỉ, năm 2008 đạt 11,5 tỉ USD, chiếm tới 30,9% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, cao hơn rất nhiều so với năm trước. Năm 2009 và 2010, mặc dù vốn đăng ký giảm nhưng vốn FDI thực hiện vẫn đạt 10 tỉ USD vào năm 2009 và khoảng 11 tỉ vào năm 2010 (tăng 157,5% so với năm 2006). Thời kỳ 2006-2010, FDI thực hiện tăng bình quân 25,7%/năm. - Tỷ lệ huy động vào ngân sách nhà nước bình quân 5 năm ở mức khoảng 28% GDP, bội chi ngân sách bình quân chỉ 5,7%. An ninh tài chính quốc gia được bảo đảm, ước tính đến cuối năm 2010 dư nợ chính phủ chiếm khoảng 44,5% GDP. Chính sách tiền tệ điều hành linh hoạt theo nguyên tắc thị trường, góp phần tích cực vào việc kiềm chế lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô. Hệ thống ngân hàng thương mại có sự phát triển cả về quy mô và chất lượng tín dụng; tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu của hầu hết các ngân hàng đều đạt chuẩn mực quốc tế trên 8%. - Tổng vốn đầu tư được huy động đưa vào phát triển kinh tế - xã hội 5 năm qua theo giá hiện hành đạt khoảng 3.062 nghìn tỉ đồng (tăng 14,4% so với kế hoạch) bằng 42,7% GDP, gấp hơn 2,5 lần so với 5 năm trước đó (2001 – 2005). 1.2. Những hạn chế, yếu kém Những thành tựu cả nước đạt được nêu trên trong bối cảnh bị tác động bởi kinh tế thế giới suy thoái là rất đáng ghi nhận. Song nhìn một cách tổng thể so với yêu cầu thì chất lượng tăng trưởng, năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế còn thấp, kinh tế phát triển chưa bền vững vẫn ở dưới mức tiềm năng, chậm chuyển sang phát triển theo chiều sâu, các cân đối vĩ mô còn hạn hẹp, lợi ích mang lại từ tăng trưởng kinh tế không cao. Thể hiện: Một là, tăng trưởng chủ yếu dựa vào khai thác nguồn tài nguyên và các yếu tố tác động đầu vào (vốn, lao động) của nền kinh tế, còn tác động của các nhân tố tổng hợp (TFP), chủ yếu là nhân tố khoa học, công nghệ... thì rất thấp. Mặt khác, chất lượng các nhân tố tác động vào mô hình tăng trưởng trong thời kỳ 5 năm 2006 – 2010 vẫn chưa có những đột biến tích cực, biểu hiện rõ nét nhất là nguồn vốn sử dụng kém hiệu quả, lãng phí, thất thoát nhiều, chất lượng nhân lực còn hạn chế, chưa tạo được động lực cho sự phát triển kinh tế và năng suất lao động. Hai là, cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm. Tỷ trọng nông, lâm nghiệp và thủy sản trong GDP 5 năm qua chỉ giảm được 0,67 điểm phần trăm so với năm 2005. tỷ trọng công nghiệp và xây dựng trong GDP chỉ tăng khoảng 0,08 điểm phần trăm so với năm 2005; tỷ trọng các ngành dịch vụ trong GDP 5 năm qua cũng chỉ tăng khoảng 0,59 điểm phần trăm. Ba là, nguồn nhân lực kỹ năng lao động, có tay nghề cao thiếu trầm trọng, đang là vật cản kìm hãm chất lượng, hiệu quả tăng trưởng và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Bên cạnh đó, các ngành dịch vụ hỗ trợ sản xuất, kinh doanh chậm phát triển và chưa theo kịp yêu cầu của nền kinh tế, dẫn đến hậu quả tăng chi phí trung gian và các yếu tố đầu vào, năng lực cạnh tranh thấp. Bốn là, tài chính quốc gia còn hạn hẹp; thu ngân sách nhà nước chủ yếu mới đáp ứng nhu cầu chi thường xuyên và trả nợ, phần lớn vốn đầu tư phát triển phải dựa vào các khoản vay trong nước và ngoài nước thông qua hình thức phát hành trái phiếu, và huy động vốn để xây dựng một số công trình giao thông, thuỷ lợi, giáo dục. Năm là, kết cấu hạ tầng kinh tế kém phát triển, thiếu đồng bộ gây nhiều hạn chế cho các hoạt động sản xuất kinh doanh trong nước và khả năng hợp tác kinh tế với nước ngoài . Nhiều công trình thủy lợi quá cũ, hạ tầng thuỷ lợi chưa đáp ứng yêu cầu khai thác sử dụng tổng hợp đa mục tiêu. Việc đầu tư xây dựng mạng lưới hạ tầng thông tin, truyền thông tới khu vực nông thôn, đặc biệt là vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa còn chậm. Hạ tầng đô thị, đặc biệt là giao thông, cấp thoát nước, thu gom và xử lý nước thải, chất thải rắn vừa thiếu, vừa kém chất lượng đang gây ách tắc cho sự phát triển. 2. Diễn biến lạm phát giai đoạn 2005 – 2010 2.1. Diễn biến lạm phát ở Việt Nam giai đoạn 2005 – 2010 Hình 2.1 Tốc độ tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ lạm phát của Việt Nam trong giai đoạn 2005~2010 (Nguồn: Ngần hàng Châu Á) Thực hiện chính sách tăng trưởng nhanh nền kinh tế, trong giai đoạn 2005~2010, GDP tăng bình quân trên 7,23%/năm, thu nhập GDP bình quân đầu người từ 715 USD năm 2005 tăng lên 1200 USD năm 2010. Nền kinh tế Việt Nam có những nét có vẻ ngày càng khởi sắc, tuy nhiên, đi cùng với phát triển kinh tế là sự gia tăng ngày càng lớn của lạm phát. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Việt Nam chủ trương chính sách kích cầu nhằm giảm bớt ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng . Chính sách kích cầu, đi liền và đòi hỏi ngân hàng tăng tín dụng đưa lạm phát đến mức báo động. Cả năm 2008, lạm phát là 23%, sau đó giảm xuống 6.9% năm 2009, tuy nhiên, lạm phát lại tăng trở lại 11.75% trong năm 2010. Và tỷ lệ lạm phát trong năm 2010 của Việt Nam cao hơn các nước trong khu vực châu Á, như Trung Quốc 4.4%, Maylaysia 2.4% (tỷ lệ tăng trưởng 7,2%) 2.2. Diễn biến lạm phát năm 2010 Diễn biến CPI các tháng trong 2 năm 2009 - 2010. Chỉ số giá tiêu dùng tháng 12/2010 tăng 1.98% so với tháng trước, mức tăng cao nhất các tháng trong năm nay. Trong các nhóm hàng hóa và dịch vụ, nhóm hàng ăn và dịch vụ ăn uống có chỉ số giá liên tục tăng và tăng cao nhất với mức 3.31% so với tháng trước (lương thực tăng 4.67% ; thực phẩm tăng 3.28%); tiếp đến là nhóm nhà ở và vật liệu xây dựng tăng 2.53%; may mặt, mũ nón, giày dép tăng 1.81%; đồ uống và thuốc lá tăng 1.3%. Các nhóm hàng hóa và dịch vụ có chỉ số giá tăng thấp hơn, ở mức dưới 1% gồm: Thiết bị và đồ dùng gia đình tăng 0.86%; văn hóa, giải trí và du lịch tăng 0.51%; giao thông tăng 0.45%; thuốc và dịch vụ y tế tăng 0.41%; giáo dục tăng 0.07%. Riêng nhóm bưu chính viễn thông có chỉ số giá giảm 0.02%. Chỉ số giá tiêu dùng tháng 12/2010 so với tháng 12/2009 tăng 11.75%. Chỉ số giá tiêu dùng bình quân năm 2010 tăng 9.19% so với bình quân năm 2009 Nguyên nhân của lạm phát năm 2010 - Lạm phát chi phí đẩy – do chi phí đầu vào tăng cao đẩy giá bán đầu ra gia tăng. Và với việc 80% nguyên liệu phục vụ cho các ngành sản xuất hiện nay có được đều thông qua con đường nhập khẩu, thì việc tỷ lệ nhập siêu trong năm 2010 là 13,5 tỷ chiếm 18% kim ngạch xuất khẩu , trong khi giá cả nguyên liệu, sản phẩm trên thế giới đều tăng cao thì cũng góp phần không nhỏ trong việc gây ra tình trạng gia tăng giá như hiện nay và xảy ra tình trạng nhập khẩu lạm phát. Cụ thể như giá xăng dầu trên thế giới đã tăng từ 75.55$/Gallon trong tháng 1/2010 lên 90.61$/Gallon, tăng 16.62%. Hình 2.2 Sự biến động giá dầu thế giới trong năm 2010 (Nguồn: - Lạm phát do cầu kéo ở nước ta hiện nay được xác định là do nhu cầu tăng cao nhiều hơn mức cần thiết mà nguyên nhât xuất phát từ chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ đều được nới lỏng từ nhiều năm trước dẫn đến tăng nhu cầu, trong khi cung không tiến kịp, gây ra lạm phát cầu kéo. Cụ thể trong năm 2009 Chính phủ đã thực hiện một số chính sách kích cầu như sau: + Chính phủ sử dụng khoản kích cầu 1 tỷ USD (17.000 tỷ VND) để hỗ trợ 4% lãi suất vốn vay cho các khoản vay ngắn hạn trong thời gian tối đa là 8 tháng. Đối tượng được hưởng là các DN nhỏ và vừa, có vốn điều lệ dưới 10 tỷ đồng, sử dụng không quá 300 công nhân, không có nợ đọng thuế và không có nợ tín dụng quá hạn. + Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định cho các tổ chức, cá nhân vay vốn trung, dài hạn và sẽ được Nhà nước hỗ trợ lãi suất tiền vay 4%/năm trong khoảng thời gian tối đa 24 tháng, với tổng số lãi hỗ trợ là 20.000 tỷ VND. + Ngoài ra, Chính phủ còn thực hiện miễn, giảm, giãn một số loại thuế, và kéo dài thời hạn nộp thuế xuất nhập khẩu, ước tính có khoảng 28.000 tỷ đồng để kích cầu nhờ thực hiện chính sách giảm thuế. Giảm 50% thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với 19 nhóm mặt hàng tiêu thụ nội địa (Quyết định 16/2009/QĐ-TTg) và hoãn thu thuế thu nhập cá nhân trong 5 tháng đầu năm 2009. Tạm hoàn 90% số thuế GTGT đầu vào khi chưa có chứng từ và hoàn tiếp 10% khi có chứng từ thanh toán. Giãn thời hạn nộp thuế GTGT đến 180 ngày đối với hàng nhập khẩu là thiết bị, máy móc trong nước chưa sản xuất được, phải nhập khẩu để tạo tài sản cố định của DN. Đối với thuế nhập khẩu, thực hiện giảm thuế cho nhiều mặt hàng là nguyên liệu đầu vào và hàng tiêu dùng. + Theo nghị quyết 03/NQ-CP năm 2010 của Chính phủ, Thực hiện giãn thời hạn nộp thuế đến ngày 31 tháng 3 năm 2010 đối với số thuế thu nhập doanh nghiệp của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong một số ngành, lĩnh vực, doanh nghiệp sản xuất, gia công dệt may, da, giày; Tình hình đầu tư của toàn xã hội trong giai đoạn 2005 đến 2010 Năm Giá trị đầu tư thực tế (Nghìn tỷ) % GDP Khu vực NN Khu vực ngoài Nhà nước Đầu tư trực tiếp nước ngoài 2005 324.00 41.38% 53.10% 32.40% 14.50% 2006 398.90 40.96% 50.10% 33.60% 16.30% 2007 461.90 40.40% 43.30% 40.70% 16.00% 2008 637.30 43.10% 28.90% 41.30% 29.80% 2009 704.20 42.80% 34.8% 39.5% 25.7% 2010 830.30 41.90% 38.10% 36.10% 25.80% Nguồn: Tổng cục thống kê - Hiện nay, Việt Nam được xem là những quốc gia có tỷ lệ vốn đầu tư trên GDP cao nhất thế giới. Cụ thể mức đầu tư năm 2010 tăng 506.3 nghìn tỷ đồng so với năm 2005, và tỷ lệ đầu tư của toàn xã hội bình quân trong 5 năm qua chiếm khoản 40% GDP. Trong tổng vốn đầu tư của toàn xã hội qua các năm thì tỷ lệ đầu tư của khu vực Nhà nước luôn chiếm tỷ trọng cao. Xu hướng tăng chi trong năm 2010 lên đến 87.430 tỷ đồng vượt 15% so với dự toán, chủ yếu là tăng chi đầu tư xây dựng cơ bản lên đến 120.100 tỷ đồng (Số liệu của cục thống kê), tỷ lệ đầu tư công chiếm 38.10% tổng đầu tư xã hội, bội chi ngân sách 5.6% GDP. Yếu tố tăng chi tiêu của chính phủ là tác nhân chính đóng góp làm tăng tổng cầu của nền kinh tế. Nếu tổng cầu của nền kinh tế tăng lên trong điều kiện các yếu tố khác không đổi sẽ đẩy mức giá chung của nền kinh tế tăng lên. Tăng đầu tư sẽ gây ra tình trạng tăng tổng cầu và tăng giá trong ngắn hạn, và sản lượng thực chỉ có thể tạo ra trong trung và dài hạn. Tuy nhiên, việc gia tăng sản lượng trong trung và dài hạn này lại phụ thuộc vào năng suất và hiệu quả đầu tư. Và vấn đề được đặt ra hiện nay là việc quản lý chi tiêu, đầu tư của chính phủ chưa thật sự chặt chẽ, gây ra tình trạng đầu tư tràn lan, không hiệu quả. Và điều này minh chứng qua hệ số Icor của khu vực công bao giờ cũng lớn hơn so với khu vực tư nhân rất nhiều. Chẳng hạn, nếu tính theo vốn đầu tư thực hiện, hệ số ICOR bình quân 10 năm qua của khu vực kinh tế nhà nước lên đến gần 7,8, trong khi khu vực tư nhân chỉ khoảng 3,5. Trong 9 tháng đầu năm 2010, tỷ lệ đầu tư trong nền kinh tế lên tới 44.19% GDP, hệ số ICOR lên tới 6.78 lần, trong khi hệ số ICOR thông thường của thế giới là 3%. - Lạm phát ngoài việc chịu tác động của chính sách tài khóa mở rộng, sự gia tăng của cầu, thì còn chịu sự tác động của chính sách tiền tệ nới lỏng trong những năm qua, tăng trưởng tín dụng luôn ở mức cao. Trong năm 2009 nhằm kích thích nền kinh tế đang có nguy cơ suy thoái từ cuộc khủng hoảng tài chính trong năm 2008, nên tỷ lệ tăng trưởng tín dụng rất cao 37.53%, và trong năm 2010 tỷ lệ tăng trưởng tín dụng cũng có giảm xuống 27.65%. Nhưng nhìn chung tỷ lệ tăng trưởng tín dụng năm 2010 vẫn ở mức cao, cùng với độ trễ của việc tăng trưởng tín dụng cao trong năm 2009 thì cũng gây ra tác động không nhỏ đến tỷ lệ lạm phát của năm 2010. Nguồn: Website của ngân hàng Nhà nước. Ngoài những yếu tố trên đây thì yếu tố tâm lý của người dân cũng tác động đến tình hình lạm phát, đó tình trạng “Té nước theo mưa” thường xuyên xảy ra. Ví dụ như chỉ khi mới bắt đầu có thông tin điều chỉnh tăng mức lương tối thiểu, hay giá xăng dầu… thì ngay lập tức giá cả trên thị trường đều thay đổi theo xu hướng tăng, mặc dù thông tin điều chỉnh đó chưa thật sự tác động đến mức giá chung của hàng hóa. 3. Tác động của lạm phát Về mặt tác động tích cực, theo Nhà kinh tế đoạt giải Nobel James Tobin nhận định rằng lạm phát (tỷ lệ tăng giá mang giá trị dương) vừa phải sẽ có lợi cho nền kinh tế. Ông dùng từ "dầu bôi trơn" để miêu tả tác động tích cực của lạm phát. Mức lạm phát vừa phải làm cho chi phí thực tế mà nhà sản xuất phải chịu để mua đầu vào lao động giảm đi. Điều này khuyến khích nhà sản xuất đầu tư mở rộng sản xuất. Việc làm được tạo thêm, tỷ lệ thất nghiệp sẽ giảm. Tuy nhiên, ngoài mặt tác động tích cực như trên, thì khi lạm phát xảy ra sẽ gây ra nhiều tác động tiêu cực đến đời sống, kinh tế xã hội của người dân. - Ảnh hướng đến đời sống của các tầng lớp dân cư: Người dân nhất là những người làm công ăn lương, những người hưu trí, những người sống bằng trợ cấp xã hội, những hộ nghèo có thu nhập không tăng theo kịp với sự tăng giá, cuộc sống sẽ ngày càng khó khăn hơn. - Ảnh hưởng nhiều đến khối doanh nghiệp: Lạm phát làm cho chi phí đầu vào tăng cao trong khi doanh nghiệp khó tiếp cận với nguồn vốn tín dụng (do lãi suất tăng cao) để duy trì hoạt động sản xuất làm giảm sự cạnh tranh của doanh nghiệp, gây ra tình trạng thu hẹp sản xuất, giảm thiểu việc làm, gia tăng tỷ lệ thất nghiệp. - Ngoài ra, với tình trạng lạm phát cao sẽ khiến người dân không còn thích nắm giữ tiền mặt mà chuyển sang nắm giữ, đầu tư vào các tài sản khác như vàng, đô la, hay bất động sản… khiến cho giá vàng, giá đô la (hay nói cách khác cùng với tỷ lệ lạm phát cao sẽ làm mất giá của tiền động), cũng như đất đai tăng cao. III. GIẢI PHÁP KIỂM SOÁT LẠM PHÁT Ở VIỆT NAM: 1. Thực hiện chính sách tài khóa thắt chặt, cắt giảm đầu tư công, giảm bội chi ngân sách nhà nước. Áp dụng biện pháp về chính sách tài khóa có ý nghĩa quan trọng và then chốt. Vì vậy, để giải quyết bài toán lạm phát một cách cơ bản cần có chính sách tài khóa lành mạnh và cân đối hơn. Chính sách tài khóa tốt dựa trên nguyên tắc tiết kiệm và đầu tư hiệu quả sẽ làm nhẹ đi áp lực lạm phát đang đè nặng lên nền kinh tế. Muốn làm được điều này cần phải giảm mạnh đầu tư công để đầu tư tư nhân trong, ngoài nước tăng nhanh, hiệu quả đầu tư cũng tăng lên. Đây là yếu tố quyết định thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh mà không gây ra lạm phát. Đầu tư công chỉ nên tập trung vào các dự án mang lại hiệu quả thật sự cả về kinh tế lẫn tài chính.Các biện pháp cụ thể như sau: 1.1. Tăng thu ngân sách Hiện nay với tỷ lệ lạm phát tăng cao, đời sống nhân dân gặp rất nhiều khó khăn, các doanh nghiệp đang đối mặt với chi phí đầu vào tăng trong khi áp lực cung cầu không thể tăng giá quá cao. Vì vậy, trong giai đoạn hiện nay, nhà nước không nên tăng thuế. Tuy nhiên, hàng năm nhà nước vẫn bị thất thu một khoảng thuế lớn do tình trạng lách luật, trốn thuế … do đó, nhà nước nên tăng cường kiểm tra, giám sát trong hoạt động thu thuế, tránh thất thu thuế, tập trung xử lý các khoản nợ đọng, cưỡng chế nợ thuế để tránh tình trạng nợ đọng và phát sinh các khoản nợ mới, phấn đấu tăng thu ngân sách nhà nước 7% -8% so với dự toán ngân sách năm 2011. (Theo nghị quyết 11/NQ-CP) 1.2. Kiểm soát chặt chẽ và nâng cao hiệu quả chi tiêu công - Điều hành chính sách tài khóa theo hướng tiết kiệm chi tiêu thường xuyên (tiết kiệm thêm 10% chi thường xuyên của 9 tháng còn lại trong dự toán năm 2011), Thực hiện chính sách tiết kiệm đồng bộ, chặt chẽ, nghiêm ngặt trong tất cả các cấp, các ngành, trong toàn bộ hệ thống chính trị, thực hiện cắt giảm những khoản chi mua sắm chưa thật cần thiết, giảm tối đa các hội nghị toàn quốc, giảm chi phí đi lại (nhất là đi lại bằng máy bay); cắt giảm các khoản chi tiếp khách, các đoàn công tác nước ngoài bằng vốn ngân sách hoặc có nguồn gốc ngân sách mà không thật thiết thực; tiết kiệm năng lượng, phương tiện triệt để hơn nữa.phấn đấu giảm tỷ lệ thâm hụt ngân sách xuống dưới 5% GDP. Kiểm soát các chương trình tín dụng nhà nước. - Nâng cao hiệu quả vốn đầu tư từ ngân sách, tập trung vốn vào những công trình đầu tư có hiệu quả, cắt giảm nguồn vốn đầu tư vào các công trình kém hiệu quả hoặc chưa thật cấp bách. Thành lập đoàn kiểm tra. Rà soát toàn bộ các công trình, dự án đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước và trái phiếu chính phủ. Kiểm tra, rà soát lại đầu tư của các tập đoàn kinh tế, Tổng Công ty nhà nước, loại bỏ các dự án đầu tư kém hiệu quả, đầu tư dàn trải. Nâng cao năng lực của cán bộ nhà nước trong việc thực hiện các công trình, dự án thuộc nguồn vốn của nhà nước từ giai đoạn: thiết kế, lập dự toán đến giai đoạn thực hiện và giám sát thực hiện. Xây dựng cơ chế quy trách nhiệm rõ ràng đến từng cá nhân, từng cơ quan đối với việc sử dụng vốn ngân sách nhà nước không hiệu quả, gây thất thoát, lãng phí. Công khai minh bạch thông qua sự giám sát chi tiêu công của các tổ chức phi chính phủ, các đoàn thể chính trị xã hội và tổ chức quần chúng. 2. Thực hiện chính sách tiền tệ chặt chẽ, thận trọng - Đảm bảo tốc độ tăng trưởng tín dụng dưới 20%, tổng phương tiện thanh toán khoản 15~16%. Để đảm bảo được mục tiêu tăng trưởng tín dụng dưới 20% thì ngay từ những tháng đầu năm 2011, NHNN đã tăng lãi suất tái cấp vốn và lãi suất tái chiết khấu từ 9% lên 12%. Nguồn: Website NHNN Tuy nhiên, với tình hình kinh tế khó khăn hiện nay để đảm bảo cho các doanh nghiệp sản xuất ổn định thì các ngân hàng nên tập trung vốn tín dụng phục vụ phát triển sản xuất kinh doanh, nông nghiệp, nông thôn; giảm tốc độ và tỷ trọng vay vốn tín dụng của khu vực phi sản xuất, nhất là lĩnh vực bất động sản và chứng khoán. Để giảm lượng tiền trong lưu thông, Ngân hàng nhà nước nên thực hiện bán trái phiếu Chính phủ cho các NHTM với lãi suất hợp lý. Trong phiên đấu thầu trái phiếu chính phủ 03/03/2011, tổng khối lượng gọi thầu là 6.000 tỷ đồng nhưng khối lượng trúng thầu chỉ đạt 145 tỷ đồng (tương đương 2,4%), tuy nhiên, ngày 18/03/2011 NHNN đã bán được thêm 4,000 tỷ đồng trái phiếu CP nhờ lãi suất hấp dẫn (12%). Kiểm tra giám sát các ngân hàng thương mại, nhất là những ngân hàng thương mại lớn trong việc xây dựng và thực hiện các biện pháp để tăng quản lý lượng cung tiền cho lưu thông. Ngoài ra, cũng cần phải quản lý chặt chẽ hoạt động chi tiêu thu đổi ngoại tệ trên thị trường. Tăng cường quản lý ngoại hối, thực hiện các biện pháp để các tổ chức cá nhân, doanh nghiệp, tập đoàn kinh tế, doanh nghiệp nhà nước bán ngoại tệ cho ngân hàng khi có nguồn thu và được mua khi có nhu cầu hợp lý bằng cách áp dụng cơ chế tỷ giá linh hoạt có sự kiểm soát của nhà nước để tránh tình trạng hai tỷ giá như hiện nay. Đồng thời các ngân hàng nên giảm bớt các thủ tục hành chính không cần thiết để người dân và doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận với nguồn ngoại tệ. thực hiện tỷ giá hối đoái linh hoạt giữa tiền Việt với một số ngoại tệ, nhất là ngoại tệ mạnh chi phối hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam như USD, EURO, Yên, Nhân dân tệ... đảm bảo tác động khách quan vào xuất nhập khẩu, không gây thiệt hại chung cho nền kinh tế 3. Chính sách ngoại thương - Cán cân thương mại là một chỉ tiêu vĩ mô rất quan trọng, đòi hỏi phải áp dụng các biện pháp kiên quyết để hạn chế tình trạng nhập siêu trên cơ sở đẩy mạnh xuất khẩu, kiểm soát nhập khẩu. . Cụ thể như sau: - Hiện nay, 80% các nguồn nguyên liệu để sản xuất sản phẩm là nhập khẩu từ nước ngoài vì vậy để giảm nhập siêu cần nâng cao tỷ lệ nội địa hóa các nguồn nguyên liệu. - Hạn chế nhập khẩu các mặt hàng xa xỉ, không phục vụ cho sản xuất - Tăng cường hỗ trợ công tác xúc tiến thương mại đối với hàng xuất khẩu - Cải cách mạnh thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động xuất khẩu để giảm chi phí cho doanh nghiệp, góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam đi đôi với việc áp dụng các hàng rào kỹ thuật và các biện pháp khác phù hợp với các cam kết quốc tế của nước ta để giảm nhập siêu, kể cả việc tăng thuế nhập khẩu những mặt hàng không thiết yếu; hạ lãi suất cho vay - Khuyến khích sản xuất hàng hóa trong nước, vận động người Việt Nam sử dụng hàng Việt Nam. 4. Chính sách giá 4.1. Tăng cường công tác quản lý thị trường chống đầu cơ buôn lậu và gian lận thương mại, kiểm soát việc chấp hành pháp luật về giá: - Kiên quyết không để xảy ra tình trạng lạm dụng các biến động trên thị trường để đầu cơ, nâng giá, nhất là các mặt hàng thiết yếu cho sản xuất và tiêu dùng, như: xăng dầu, sắt thép, xi măng, thuốc chữa bệnh, lương thực, thực phẩm…; ngăn chặn tình trạng buôn lậu qua biên giới, đặc biệt là buôn lậu xăng dầu, khoáng sản. - Các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế phải thường xuyên kiểm tra giá bán tại các mạng lưới bán lẻ và các đại lý bán lẻ của doanh nghiệp mình. 4.2. Tăng cường các biện pháp hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất của nhân dân. Mở rộng việc thực hiện các chính sách về an sinh xã hội Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền Cùng với sự phát triển của xã hội, thông tin báo chí đóng vai trò ngày càng quan trọng trong đời sống nhân dân vì vậy những thông tin kịp thời và chính xác của báo chí sẽ giúp người dân hiểu rõ, hiểu đúng và tăng lòng tin của người dân vào những chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước. Các cơ quan thông tin, truyền thông báo chí nên bám sát các chủ trương chính sách của đảng và nhà nước để kịp thời thông tin tuyên truyền nhất Là các lĩnh vực tài chính, tiền tệ, giá cả, chính sách an sinh xã hội, hỗ trợ người nghèo … Xử lý nghiêm minh các trường hợp lạm dụng báo chí, truyền thông để đưa những thông tin sai sự thật định hướng của đảng và nhà nước về kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô và đảm bảo an sinh xã hội KẾT LUẬN Nhìn nhận rõ những khó khăn từ khủng hoảng tài chính tiền tệ năm 2008 và những hệ lụy sẽ là cơ hội để chúng ta hỏi hỏi và rút kinh nghiệm từ những nền kinh tế lớn, hoàn thiện nền kinh tế Việt Nam, nâng cao năng lực phòng tránh rủi ro cũng như rút ngắn khoảng cách với các nền kinh tế lớn trên toàn thế giới. Bên cạnh đó, cần có cái nhìn tổng quan và những định hướng cụ thể trong công tác điều hành chính sách, phối hợp các chính sách, đương đầu với những khó khăn nội tại của nền kinh tế về tỷ giá, lạm phát, thâm hụt cán cân thương mại…có như vậy mới có thể hoàn thành được các mục tiêu tập trung kềm chế lạm phát, ổn đinh kinh tế vĩ mô và đảm bảo an sinh xã hội mà Chính phủ đã đề ra.