Chuyên đề Kiểm toán khoản mục chi phí sản xuất trong kiểm toán báo cáo tài chính do Công ty Cổ phần Kiểm toán và Định giá Việt Nam thực hiện

C«ng ty ABC lµ Kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ ch­a ®¶m b¶o trung thùc, hîp lý trªn c¸c khÝa c¹nh träng yÕu. 4. KÕt thóc kiÓm to¸n vµ lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n §©y lµ b­íc quan träng, quyÕt ®Þnh cña cuéc kiÓm to¸n trong ®ã kiÓm to¸n viªn tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña tÊt c¶ c¸c phÇn hµnh ®Ó ®­a ra ý kiÕm chunh duy nhÊt trªn B¸o c¸o kiÓm to¸n. Cac c«ng viÖc cÇn htùc hiÖn trong giai ®o¹n nµy bao gåm: So¸t xÐt c¸c sù kiÖn sau ngµy lËp b¸o c¸o tµi chÝnh: Trong b­íc c«ng viÖc nµy thñ tôc kiÓm to¸n viªn th­êng sö dông lµ pháng vÊn Ban Gi¸m ®èc kh¸ch hµng vÒ: Nh÷ng sù kiÖn tµi chÝnh x¶y ra Nh÷ng sù kiÖn trong néi bé kh¸ch hµng Nh÷ng sù kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng cña C«ng ty Qua pháng vÊn Ban gi¸m ®èc C«ng ty ABC, kiÓm to¸n viªn ph¸t hiÖn ra C«ng ty hiÖn vÉn con mét vô tranh chÊp víi mét ®èi t¸c nh­ng ch­a cã ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n vµ mét kho¶n nî Ng©n hµng C«ng th­¬ng ch­a cã kh¶ n¨ng thanh to¸n . Nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®­îc kiÓm to¸n viªn tr×nh bµy râ trªn B¶ng tæng hîp kÕ qu¶ kiÓm to¸n. Thu thËp Th­ gi¶i t×nh cña Ban Gi¸m ®èc. ViÖc thu thËp nµy cã thÓ ®­îc thùc hiÖn ngay trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n, trong ®ã Ban Gi¸m ®èc kh¸ch hµng x¸c nhËn tr¸ch nhiÖm cña m×nh trong viÖc tr×nh bµy trung thùc hîp lý c¸c th«ng tin trªn B¸o c¸o tµi chÝnh. Ngoµi ra, kiÓm to¸n viªn còng cã thÓ ph¶i thu thËp c¸c gi¶i tr×nh quan träng kh¸c nh­ c¸c nghiÖp vô quan träng víi c¸c bªn cã liªn quan, luËt ph¸p vµ c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh riªng biÖt mµ kh¸ch hµng ph¶i tu©n thñ… §¸nh gi¸ tÝnh liªn tôc ho¹t ®éng: §èi víi C«ng ty ABC, t¹i ngµy 31/12/2000 nî ng¾n h¹n v­ît tµi s¶n l­u ®éng, do ®ã kh¶ n¨ng liªn tôc ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ phô thuéc vµo lîi nhuËn cã thÓ ®¹t ®­îc tõ ho¹t ®éng kinh doanh trong t­¬ng lai vµ viÖc gia h¹n nî cña ng©n hµng. TiÕp theo, kiÓm to¸n viªn sÏ tiªn hµnh so¸t xÐt vµ hoµn thiÖn c¸c giÊy tê lµm viÖc tr­íc khi lËp vµ c«ng bè B¸o c¸o KiÓm tp¸n vµ Th­ qu¶n lý. Víi C«ng ty ABC kiÓm to¸n viªn ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n víi ý kiÕn chÊp nhËn toµn bé do ®¬n vÞ ®· chÊp thuËn ®iÒu chØnh theo ý kiÕn cña kiÓm to¸n viªn. 5. C¸c c«ng viÖc thùc hiÖn sau kiÓm to¸n: §©y lµ b­íc cuèi cïng cña cuéc kiÓm to¸n nh»m rót kinh nghiÖm, n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n trong nh÷ng lÇn kiÓm to¸n sau, trong ®ã nhãm kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc sau: §¸nh gi¸ tæng qu¸t chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n: ViÖc ®¸nh gi¸ tæng qu¸t chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn tõ hai phÝa. §¸nh gi¸ tõ phÝa kh¸ch hµng: Sau khi ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n vµ Th­ qu¶n lý, C«ng ty ®Òu chó ý tiÕp nhËn c¸c ý kiÕn, ®¸nh gi¸ nhËn xÐt cña kh¸ch hµng ®èi víi dÞch vô mµ C«ng ty cung cÊp trªn c¶ hai mÆt ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm. Kh¸ch hµng sÏ cho ý kiÕn xem dÞch vô kiÓm to¸n mµ C«ng ty cung cÊp cã hîp lý vÒ thêi gian, ph­¬ng ph¸p lµm viÖc, th¸i ®é lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn, cuéc kiÓm to¸n cã g©y trë ng¹i cho kh¸ch hµng hay kh«ng, c¸c dÞch vô mµ C«ng ty t­ vÊn ®· tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng hay ch­a…. §¸nh gi¸ trong néi bé C«ng ty: Sau mçi cuéc kiÓm to¸n, C«ng ty tæ chøc mét cuéc häp víi sù tham gia cña nhãm kiÓm to¸n vµ Ban gi¸m ®èc C«ng ty nh»m ®¸nh gi¸ toµn bé cuéc kiÓm to¸n trªn c¸c mÆt: §¸nh gi¸ viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n, nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån ®äng, nh÷ng vÊn ®Ò cÇn l­u ý, ®¸nh gi¸ sù hµi lßng cña kh¸ch hµng, ®¸nh gÝa chÊt l­îng lµm viÖc cña c¸c kiÓm to¸n viªn. Ngoµi ra, C«ng ty cßn ®¸nh gi¸ phÝ kiÓm to¸n vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan kh¸c ®Ó kÕt luËn cã nªn tiÕp tôc kiÓm to¸n cho khachs hµng lÇn sau n÷a kh«ng. B­íc nµy kh«ng ®­îc thÓ hiÖn trªn giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn. Gi÷ mèi quan hÖ th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng: Sau kiÓm to¸n, c«ng viÖc gi÷ mèi quan hÖ th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng còng ®­îc C«ng ty tiÕn hµnh th­êng xuyªn nh»m môc ®Ých duy tr× vµ gi÷ uy tÝn víi nh÷ng kh¸ch hµng truyÒn thèng. C«ng viÖc nµy ®­îc thùc hiÖn d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­ ®iÖn tho¹i, th­, fax….C«ng ty còng th­êng xuyªn thu thËp nh÷ng th«ng tin vÒ kh¸ch hµng vµ cung cÊp miÔn phÝ tíi c¸c kh¸ch hµng c¸c quy ®Þnh míi vÒ kÕ to¸n, kiÓm to¸n, thuÕ. ChÝnh nhê biÕt coi träng viÖc gi÷ quan hÖ th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng nªn ®· gióp C«ng ty cã ®­îc mét sè l­îng kh¸ch hµng t­¬ng ®èi lín chØ sau h¬n 2 n¨m ho¹t ®éng. Ch­¬ng III Mét sè nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh do c«ng ty Vae thùc hiÖn I. §¸nh gi¸ vÒ thùc tÕ kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt do vae thùc hiÖn 1. ¦u nh­îc ®iÓm cña kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc Víi kiÓm to¸n tµi chÝnh cã 2 c¸ch tiÕp cËn c¬ b¶n ®Ó ph©n chia b¶ng khai tµi chÝnh thµnh c¸c phÇn hµnh kiÓm to¸n lµ ph©n theo kho¶n môc vµ ph©n theo chu tr×nh. Ph©n theo kho¶n môc lµ c¸ch ph©n chia m¸y mãc tõng kho¶n môc hoÆc nhãm kho¶n môc theo thø tù trong c¸c b¶ng khai vµo mét phÇn hµnh. Ph©n theo chu tr×nh lµ c¸ch ph©n chia dùa trªa mèi liªn hÖ chÆt chÏ lÉn nhau gi÷a c¸c kho¶n môc, c¸c qu¸ tr×nh cÊu thµnh, c¸c yÕu tè trong mét chu tr×nh chung cña T¹i C«ng ty Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam, viÖc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc tiÕn hµnh dùa trªn c¬ së ph©n chia c«ng viÖc thµnh c¸c kho¶n môc trªn b¸o c¸o tµi chÝnh. Víi c¸ch tiÕp cËn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc, viÖc nhËn diÖn c¸c ®èi t­îng kiÓm to¸n ®¬n gi¶n h¬n so víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo chu tr×nh. Kh¸c víi kiÓm to¸n theo chu tr×nh cã ®èi t­îng liªn quan ®Õn nhiÒu kho¶n môc, kiÓm to¸n theo kho¶n môc cã ®èi t­îng chØ lµ kho¶n môc ®­îc kiÓm to¸n. do vËy, c«ng viÖc kiÓm to¸n ®­îc x¸c ®Þnh cô thÓ, dÔ dµng h¬n cho c¸c kiÓm to¸n viªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn. Tuy nhiªn, kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc còng cã mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Tr­íc hÕt, do kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc kh«ng kÕt hîp ®­îc c¸c kho¶n môc cã mèi liªn hÖ víi nhau vµo mét phÇn hµnh nªn khèi l­îng c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn lín, néi dung kiÓm tra cã thÓ bÞ chång chÐo, thËm chÝ c¸c kiÓm to¸n viªn ph¶i kiÓm tra c¶ nh÷ng vÊn ®Ò mµ c¸c kiÓm to¸n viªn kh¸c ®· kiÓm tra. Thø hai, kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc th­êng Ýt chó träng ®Õn viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. Ng­îc l¹i, ®èi víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo chu tr×nh, ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé lµ mét néi dung rÊt quan träng. ViÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t ®Ó ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé sÏ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc thiÕt kÕ c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. Cô thÓ, nÕu hÖ thèng kiÓm so¸t cña ®¬n vÞ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ h÷u hiÖu th× kiÓm to¸n viªn sÏ t¨ng c­êng c¸c thñ tôc kiÓm so¸t vµ gi¶m sè l­îng c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt. V× vËy, kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc th­êng cã quy m« kiÓm tra chi tiÕt lín h¬n kiÓm to¸n theo chu tr×nh. Thø ba, c¸c thr tôc kiÓm tra chi tiÕt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc th­êng chØ tiÕn hµnh víi tõng tµi kho¶n, cßn ®èi víi kiÓm to¸n theo chu tr×nh, kiÓm tra chi tiÕt h­íng tíi c¸c môc tiªu kiÓm to¸n cô thÓ. Do ®ã kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo chu tr×nh cã tÝnh logic h¬n vµ mang tÝnh tæng hîp h¬n so víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc. KiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt do C«ng ty VAE thùc hiÖn lµ kiÓm to¸n theo kho¶n môc nªn cã nh÷ng ­u ®iÓn vµ h¹n chÕ chung cña kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc. 2. §¸nh gi¸ vÒ thùc tÕ kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt do C«ng ty VAE thùc hiÖn Chi phÝ s¶n xuÊt ë mçi ®¬n vÞ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt trong khi ®ã ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n cña C«ng ty VAE l¹i ®­îc x©y dùng chung cho tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ nªn viÖc thùc hiÖn kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt võa ®óng víi ch­¬ng tr×nh l¹i võa phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ®¬n vÞ lµ khã kh¨n. Tuy nhiªn víi tr×nh ®é chuyªn m«n v÷ng vµng, kh¶ n¨ng s¸ng t¹o trong c«ng viÖc, quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt t¹i C«ng ty VAE ®­îc thùc hiÖn cho tõng ®¬n vÞ lu«n ®¹t chÊt l­îng cao vµ cã nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt sau: Thø nhÊt, quy tr×nh kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt do C«ng ty VAE thùc hiÖn ®­îc tiÕn hµnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng ®¬n vÞ nh­ng vÉn ®¶m b¶o theo ®óng tr×nh tù kiÓm to¸n: Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch: KiÓm to¸n viªn ®· tiÕn hµnh ®óng c¸c b­íc tõ t×m hiÓu ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng, t×nh h×nh thÞ tr­êng, s¶n phÈm, thu thËp c¸c th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt cña ®¬n vÞ, ®¸nh gi¸ rñi ro tiÒm tµng vµ rñi ro chi tiÕt cho tõng kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt. ë giai ®o¹n nµy, kiÓm to¸n viªn ®· ®¸nh gi¸ träng yÕu trªn c¬ së nh÷ng nhËn ®Þnh cô thÓ vÒ kh¸ch hµng ®Ó ®­a ra c¸c thñ tôc kiÓm to¸n thÝch hîp nh»m bao qu¸t ®­îc c¸c rñi ro kiÓm to¸n vµ c¸c sai sãt tiÒm tµng ®èi víi kho¶n môc. Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n: C¸c kiÓm to¸n viªn ®· thùc hiÖn ®óng c¸c b­íc trong ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n tõ thñ tôc kiÓm so¸t, thñ tôc ph©n tÝch, kiÓm tra chi tiÕt, lËp b¶ng tæng hîp….®èi víi tõng lo¹i chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung vµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang. Møc ®é thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t vµ thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt ®èin víi mçi kho¶n môc chi phÝ sÏ phô thuéc vµo møc ®é träng yÕu ®· ®¸nh gi¸. Cô thÓ ®èi víi C«ng ty ABC, do nhËn ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt cã quy m« lín, rñi ro chøa ®ùng c¸c sai ph¹m cao, v× vËy kiÓm to¸n viªn quyÕt ®Þnh sö dông nhiÒu c¸c kü thuËt kiÓm tra chi tiÕt ®èi víi nghiÖp vô nµy nh»m thu thËp ®­îc c¸c b»ng chøng cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o môc tiªu kiÓm to¸n vµ kiÓm so¸t rñi ro. Trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n: ViÖc tæng hîp, lËp B¸o c¸o kiÓm to¸n vµ so¸t xÐt chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n ®­îc thùc hiÖn víi chÊt l­îng cao th«ng qua sù so¸t xÐt cña nhiÒu cÊp: Tr­ëng nhãm kiÓm to¸n, ng­êi phô tr¸ch chung c«ng viÖc kiÓm to¸n vµ thµnh viªn Ban Gi¸m ®èc nh»m ®¶m b¶o môc tiªu kiÓm to¸n còng nh­ tÝnh ®Çy ®ñ vµ thuyÕt phôc cña b»ng chøng kiÓm to¸n. ChÝnh sù tæng hîp vµ so¸t xÐt víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao nh­ vËy ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kiÓm to¸n, tõ ®ã n©ng cao uy tÝn cña C«ng ty trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n. ­tj kh¸c, qu¸ tr×nh so¸t xÐt ®ã còng gióp C«ng ty kÞp thêi ®­a ra ý kiÕn t­ vÊn cã gi¸ trÞ ®èi víi kh¸ch hµng, t¹o niÒm tin cho kh¸ch hµng vµo c«ng t¸c kiÓm to¸n. Thø hai, trong kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ë C«ng ty VAE cã sù kÕt hîp hiÖu qu¶ gi÷a kiÓm to¸n c¸c phÇn hµnh, ®Æc biÖt lµ sù kÕt hîp gi÷a kiÓm tra chi tiÕt trong hµng tån kho víi kiÓm tra chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng víi kiÓm tra chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕt hîp kiÓm tra phÇn hµnh tiÒn, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh víi kiÓm tra chi phÝ s¶n xuÊt chung….. Tuy nhiªn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt do C«ng ty VAE thùc hiÖn vÉn cßn mét sè h¹n chÕ cÇn kh¸c phôc: Thø nhÊt, Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc ph©n tÝch ch­a ®­îc C«ng ty chó träng. KiÓm to¸n viªn chØ ph©n tÝch s¬ qua mét sè chØ tiªu quan träng trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh vµ thu thËp mét sè tû suÊt s¬ bé vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. KÕt qu¶ cña c¸c thñ tôc nµy còng rÊt Ýt khi ®­îc thÓ hiÖn trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn. Thø hai, viÖc kiÓm tra sù hiÖn h÷u cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña C«ng ty VAE kh«ng sö dông b¶ng c©u hái hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé mµ sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra, pháng vÊn, kÕt hîp víi thu thËp tµi liÖu, sau ®ã kiÓm to¸n viªn tæng hîp l¹i c¸c b»ng chøng thu thËp ®­îc d­íi d¹ng tãm t¾t chÊt läc trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc. C¸ch lµm nµy cã ­u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu nh­ng hiÖu qu¶ kh«ng cao, kh«ng thÊy ®­îc ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®¬n vÞ kh¸ch hµng.Trong giai ®o¹n thùc hiÖn kiÓm to¸n, c¸c thñ tôc ph©n tÝch còng ®­îc kiÓm to¸n viªn sö dông rÊt Ýt mµ chñ yÕu lµ ph©n tÝch xu h­íng biÕn ®éng cu¶ kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt th«ng qua c¸c b¶ng tÝnh chªnh lÖch chi phÝ s¶n xuÊt qua c¸c th¸ng trong n¨m vµ n¨m nay so víi n¨m tr­íc. Do ®ã kÕt qu¶ ph©n tÝch ch­a m« t¶ ®­îc sù biÕn ®éng cña kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong mèi quan hÖ víi c¸c chØ tiªu kh¸c. H¬n n÷a, kiÓm to¸n viªn th­êng sö dông sè liÖu cña néi bé ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n mµ Ýt kÕt hîp víi viÖc ph©n tÝch trong mèi quan hÖ víi c¸c sè liÖu kh¸c cïng ngµnh. §iÒu ®ã sÏ lµm gi¶m tÝnh kh¸ch quan trong ®¸nh gi¸ ban ®Çu cña kiÓm to¸n viªn vÒ kho¶n môc ®­îc kiÓm to¸n. MÆt kh¸c, sau khi ph©n tÝch, kiÓm to¸n viªn kh«ng th­êng xuyªn l­u l¹i trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc c¸c néi dung ph©n tÝch, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ph©n tÝch tû suÊt. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho viÖc so¸t xÐt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn sau nµy. Thø ba, vÒ ph­¬ng ph¸p chän mÉu kiÓm to¸n: C«ng ty VAE th­êng tiÕn hµnh chän mÉu theo 2 c¸ch: Chän ra 1 sè nghiÖp vô trong mçi th¸ng cña niªn ®é vµ tiÕn hµnh kiÓm tra chi tiÕt. Sè l­îng nghiÖp vô chän trong mçi th¸ng tuú thuéc vµo tõng ®în vÞ kh¸ch hµng. C¸ch chän nµy tuy ®¬n gi¶n, tiÕt kiÖm thêi gian nh­ng mÉu ®­îc cã tÝnh ®¹i diÖn kh«ng cao bëi kh¶ n¨ng cã mÆt cña c¸c nghiÖp vô trong mÉu chän kh«ng ®ång ®Òu. Chän theo nguyªn t¾c sè lín cã nghÜa lµ c¸c nghiÖp vô cã sè d­ lín sÏ cã c¬ héi ®­îc chän tr­íc. MÆt kh¸c, kiÓm to¸n viªn còng dùa trªn kinh nghiÖm cña m×nh ®Ó tiÕn hµnh chän c¸c nghiÖp vô cã néi dung kh«ng râ rµng vµ ®iÒu nµy hoµn toµn mang tÝnh xÐt ®o¸n nghÒ nghiÖp cña kiÓm to¸n viªn. Trong tr­êng hîp ®èi víi kh¸ch hµng th­êng xuyªn th× nguyªn t¾c chän mÉu nµy rÊt dÔ bÞ kh¸ch hµng n¾m b¾t. Ngoµi ra, ®èi khi kh«ng ch¾c ch¾n sai sãt x¶y ra ë nh÷ng nghiÖp vô cã sè d­ lín mµ l¹i x¶y ra ë nh÷ng nghiÖp vô cã sè d­ nhá nh­ng tÇn suÊt sai sãt l¹i t­¬ng ®èi lín. II. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 1. TÝnh tÊt yÕu ph¶i hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· th«ng qua chiÕn l­îc héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong suèt thËp niªn võa qua.Thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi tõ n¨m 1986 ViÖt Nam më cöa héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ ®ång thêi thùc hiÖn c¸c c¶i tæ cÇn thiÕt ë trong n­íc mét c¸ch cã hÖ thèng. Tr­íc hÕt ®ã lµ viÖc tù do ho¸ th­¬ng m¹i néi ®Þa, c¶i c¸ch c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, ®a d¹ng ho¸ së h÷u, c¶i c¸ch hÖ thèng tµi chÝnh h­íng ®Õn c¸c ho¹t ®éng thÞ tr­êng vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi xem. N¨m 1993,ViÖt nam ®· b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh­ Quü tiÒn tÖ quèc tÕ(IMF), Ng©n hµng thÕ giíi(WB), Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸(ADB). Ngµy 28/7/1995, ViÖt Nam trë thµnh thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña HiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸(ASEAN) vµ ngµy 15/12/1995, ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia Khu vùc mËu dÞch tù do ch©u ¸(AFTA) b»ng viÖc ký kÕt tho¶ ­íc vÒ Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan(CEPT). Ngµy 18/11/1998, ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña Tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng(APEC).Ngµy 13/7/2000 ViÖt Nam ký HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng víi Mü vµ n¨m 2001 Quèc héi hai n­íc ®· phª chuÈn hiÖp ®Þnh ®ã, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ 12/2001. HiÖn nay, ViÖt Nam ®ang tham gia vµo viÖc ®µm ph¸n song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng ®Ó gia nhËp Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Mét khi tham gia vµo WTO, vÞ trÝ th­¬ng m¹i cñaViÖt Nam sÏ ®­îc n©ng cao ®¸ng kÓ trªn th­¬ng tr­êng thÕ giíi v× WTO chiÒm ®Õn 90% khèi l­îng th­¬ng m¹i thÕ giíi. Tuy nhiªn nh÷ng th¸ch thøc mµ ViÖt Nam ph¶i ®èi ®Çu lµ v« cïng lín lao. Trong bèi c¶nh tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ ®ang diÔn ra nhanh chãng vµ m¹nh mÏ nh­ vËy, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, thÞ tr­êng dÞch vô kiÓm to¸n n­íc ta còng cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn v­ît bËc. Chóng ta ®· b­íc ®Çu t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ph¸p lý cÇn thiÕt b»ng viÖc ban hµnh 27 ChuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam, LuËt kÕ to¸n vµ 10 ChuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam. Nh÷ng thay ®æi ®ã ®· gãp phÇn quan träng ®­a ho¹t ®éng kiÓm to¸n n­íc ta tõng b­íc héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu b­íc ®Çu ®ã th× thùc tr¹ng ho¹t ®éng kiÓm to¸n ë n­íc ta cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp vµ yªu cÇu ph¶i ®­îc ®æi míi hoµn thiÖn. Hoµn thiÖn ho¹t ®éng kiÓm to¸n còng chÝnh lµ hoµn thiÖn tõng bé phËn cÊu thµnh cña mét cuéc kiÓm to¸n. Do ®ã lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong bÊt kú mét cuéc kiÓm to¸n nµo, quy tr×nh kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt còng ®ßi hái ph¶i ®­îc hoµn thiÖn h¬n n÷a nh»m thÝch øng víi sù ®a d¹ng c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp vµ ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp ho¹t ®éng kÕ to¸n, kiÓm to¸n thÕ giíi. 2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 2.1. KiÕn nghÞ ®èi víi C«ng ty Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam KiÕn nghÞ thø nhÊt : VÒ ®¸nh gi¸ träng yÕu vµ rñi ro kiÓm to¸n Trong giai ®o¹n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn c¨n cø vµo nh÷ng th«ng tin thu thËp vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé, vÒ t×nh h×nh kinh doanh cña kh¸ch hµng ®Ó ®¸nh gi¸ träng yÕu vµ rñi ro. Thùc tÕ kiÓm to¸n viªn th­êng chØ ®¸nh gi¸ kho¶n môc nµo lµ träng yÕu. TÝnh träng yÕu®­îc ®¸nh gi¸ mang tÝnh chÊt ®Þnh tÝnh, tuy nhiªn nÕu kh«ng g¾n liÒn víi møc ®Þnh l­îng nµo ®ã trong thùc tÕ mét kh¸ch hµng th× kh«ng cã c¨n cø ph©n bæ møc träng yÕu cho tõng kho¶n môc vµ nh­ vËy kiÓm to¸n viªn sÏ khã x¸c ®Þnh ®­îc sè l­îng vµ chÊt l­îng b»ng chøng kiÓm to¸n cÇn thu thËp. Do vËy, khi ®¸nh gi¸ träng yÕu, C«ng ty nªn dùa trªn c¶ hai mÆt ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l­îng vµ c¨n cø vµo mét chØ tiªu nµo ®ã nh­ quy m« doanh nghiÖp, quy m« nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, doanh thu….VÝ dô x¸c ®Þnh träng yÕu c¨n cø vµo doanh thu: B¶ng 25: C¨n cø x¸c ®Þnh møc ®é träng yÕu theo doanh thu Doanh thu (USD) Møc x¸c ®Þnh (%) Tíi 500000 4 600000 3,5 700000 3,2 800000 3 900000 2,5 1000000 2 2000000 1,5 6000000 1 10000000 0,8 50000000 0,7 300000000 0,6 Trªn1000000000 0,5 KiÕn nghÞ thø hai: T¨ng c­êng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t vµ c¸c thñ tôc ph©n tÝch Tuy cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, nh­ng theo ®¸nh gi¸ th× trong thêi gian s¾p tíi ®©y, cïng víi xu thÕ héi nhËp vµ ph¸t triÓn, nh÷ng rñi ro cè h÷u cña nÒn kinh tÕ sÏ gi¶m xuèng, hiÖu lùc trong thiÕt kÕ vµ vËn hµnh hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé sÏ ®­îc n©ng cao, thñ tôc kiÓm so¸t sÏ ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh nh»m n©ng cao hiÖu n¨ng vµ hiÖu qu¶ cña cuéc kiÓm to¸n. Vµ khi ®ã th× viÖc ®­a ra c¸c kÕt luËn kiÓm to¸n dùa trªn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t vµ c¸c thñ tôc ph©n tÝch lµ ®iÒu tÊt yÕu. Thùc tÕ c«ng t¸c kiÓm to¸n t¹i C«ng ty VAE cho thÊy, C«ng ty lu«n chñ tr­¬ng thùc hiÖn rÊt Ýt c¸c thñ tôc kiÓm so¸t vµ thñ tôc ph©n tÝch. §©y lµ mét h¹n chÕ rÊt lín lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña cuéc kiÓm to¸n. §Ó t¨ng c­êng c¸c thñ tôc kiÓm so¸t, C«ng ty nªn x©y dùng B¶ng c©u hái vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. §èi víi mçi phÇn hµnh kiÓm to¸n kh¸c nhau nªn cã b¶ng c©u hái vÒ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé riªng cho phÇn hµnh ®ã. ¦u ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ cho thÊy sù ®a d¹ng cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®èi víi tõng phµan hµnh kh¸c nhau. B¶ng c©u hái cã thÓ ®­îc lËp ®¬n gi¶n víi c¸c c©u hái cã tÝnh chÊt tr¶ lêi nhanh: cã, kh«ng. §èi víi kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt, b¶ng c©u hái cã thÓ ®­îc thiÕt kÕ nh­ sau: B¶ng 26: §Ò xuÊt c¸c thñ tôc kiÓm so¸t ®èi víi chi phÝ s¶n xuÊt Néi dung c©u hái Cã Kh«ng Ghi chó §èi víi chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp 1. Cã x©y dùng ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt vÒ tiªu hao vËt t­, ®Þnh møc dù tr÷ nguyªn vËt liÖu tån kho hay kh«ng? 2. Cã tæ chø qu¶n lý vµ theo dâi s¶n xuÊt ë tõng bé phËn s¶n xuÊt hay kh«ng? 3. Cã thiÕt lËp dù to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu cho tõng bé phËn s¶n xuÊt hay kh«ng? 4. Cã më sæ theo dâi chi tiÕt chi phÝ nguyªn vËt liÖu theo tõng bé phËn sö dông hay kh«ng? 5. Cã ®èi chiÕu th­êng xuyªn gi÷a bé phËn s¶n xuÊt, bé phËn kho vµ bé phËn kÕ to¸n kh«ng? 6. Cã thùc hiÖn kiÓm kª nguyªn vËt liÖu cuèi kú hay kh«ng? 7. Cã ®èi chiÕu kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ víi sè liÖu sæ s¸ch kÕ to¸n vµ thùc hiÖn ®iÒu chØnh nÕu cã chªnh lÖch hay kh«ng? §èi víi chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp 1. ViÖc tuyÓn dông nh©n viªn, n©ng cÊp, n©ng bËc, khen th­ëng cã ®­îc l·nh ®¹o ®¬n vÞ phª duyÖt hay kh«ng? 2. Bé phËn nh©n sù cã ®­îc th«ng b¸o th­êng xuyªn vÒ viÖc ch©ms døt hîp ®ång lao ®éng hay kh«ng? 3. Ng­êi chÊm c«ng lao ®éng cña bé phËn s¶n xuÊt cã ®éc lËp víi bé phËn kÕ to¸n kh«ng? 4. Bé phËn kÕ to¸n vµ bé phËn s¶n xuÊt cã th­êng xuyªn ®èi chiÕu vÒ sè l­îng nh©n viªn vµ ngµy c«ng lao ®éng trªn b¶ng tÝnh l­¬ng vµ b¶ng thanh to¸n l­¬ng hay kh«ng? 5. C¸c b¶ng thanh to¸n cã ®­îc phª duyÖt bëi ng­êi cã thÈm quyÒn tr­íc khi thanh to¸n hay kh«ng? 6. Cã x©y dùng chÕ ®é khen th­ëng, khuyÕn khi¸ch s¶n xuÊt hay kh«ng? 7. Cã x©y dùng ®Þnh møc ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng kh«ng? §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung 1. Cã ®èi chiÕu th­êng xuyªn gi÷a bé chi phÝ s¶n xuÊt theo ®Þnh møc vµ thùc tÕ kh«ng? 2. Cã sù rµ so¸t tû lÖ ph©n bæ c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chungcho c¸c ®¬n ®Æt hµng, tÝnh to¸n l¹i chi phÝ ®· ph©n bæ hay kh«ng? 3. Cã sö dông m· ho¸ tµi kho¶n ®èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung kh«ng? 4. §¬n vÞ cã ¸p dông nguyªn t¾c ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung theo mét tiªu thøc nµo ®ã kh«ng? 5. ViÖc theo dâi chi phÝ s¶n xuÊt chung trªn b¶ng tÝnh gi¸ thµnh vµ trªn sæ chi tiÕt cã ®­îc thùc hiÖn th­êng xuyªn hay kh«ng? §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c thñ tôc ph©n tÝch, ngoµi c¸c tû suÊt ®· ®­îc sö dung, kiÓm to¸n viªn cã thÓ sö dông thªm mét sè tû suÊt kh¸c nh­: Tû suÊt chi phÝ s¶n xuÊt / Lîi nhuËn Tû suÊt chi phÝ s¶n xuÊt / Doanh thu Tû suÊt chi phÝ s¶n xuÊt cè ®Þnh/ Tæng khèi l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh Tû suÊt chi phÝ s¶n xuÊt biÕn ®æi/ Tæng khèi l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh H¬n n÷a, kiÓm to¸n viªn nªn ghi chÐp l¹i c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn giÊy tê lµm viÖc ®Ó lµm c¨n cø cho viÖc kiÓm so¸t chÊt l­îng kiÓm to¸n. Thñ tôc ph©n tÝch cã thÓ ®­îc thùc hiÖn trªn giÊy tê lµm viÖc qua c¸c b¶ng biÓu hay b»ng ®å thÞ (nÕu c¸c kiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh ph©n tÝch theo c¸c th¸ng trong n¨m). Sö dông ®å thÞ ®Ó biÓu diÔn kÕt qu¶ ph©n tÝch gióp kiÓm to¸n viªn cã thÓ nhËn biÕt râ sù biÕn ®æi cña chi phÝ trong n¨m. KiÕn nghÞ thø ba: VÊn ®Ò c¸ch thøc chän mÉu kiÓm to¸n §èi víi kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt, kiÓm to¸n viªn cã thÓ tiÕn hµnh chän mÉu theo ph­¬ng ph¸p dùa trªn b¶ng sè ngÉu nhiªn bëi ®èi t­îng cña mÉu phÇn lín lµ c¸c chøng tõ ®­îc ®¸nh sè. C¸ch chän mÉu nµy tuy chiÕm mét l­îng thêi gian nhÊt ®Þnh nh­ng l¹i cã ­u ®iÓm lµ mäi phÇn tö trong tæng thÓ ®Òu cã thÓ ®­îc chän vµo mÉu. B¶ng sè ngÉu nhiªn lµ b¶ng kª c¸c con sè ®éc lËp (mçi con s« cã 5 ch÷ sè) ®­îc xÕp theo kiÓu ngÉu nhiªn bµn cê. Héi ®ång th­¬ng m¹i liªn quèc gia ®· ®­a ra b¶ng sè ngÉu nhiªn gåm 105.000 sè ngÉu nhiªn thËp ph©n. B¶ng gåm 8 cét (ch½n vµ lÎ) vµ b¶ng trÝch cã 31 hµng b¾t ®Çu tõ dßng 1000 vµ kÕt thóc lµ dßng 1030. Qu¸ tr×nh chän bao gåm c¸c b­íc sau: B­íc 1: §Þnh d¹ng c¸c phÇn tö (®Þnh l­îng ®èi t­îng kiÓm to¸n b»ng con sè duy nhÊt) ch¼ng h¹n nh­ sè thø tù cña c¸c phiÕu chi nhÊt ®Þnh B­íc 2: X¸c ®Þnh quan hÖ gi÷a c¸c phÇn tö ®· ®Þnh d¹ng víi sè ngÉu nhiªn trong b¶ng sè ngÉu nhiªn NÕu sè ch÷ sè cña c¸c phÇn tö ®· ®Þn d¹ng lµ 5 th× lÊy nguyªn sè ngÉu nhiªn trong b¶ng sè ngÉu nhiªn. NÕu sè ch÷ sè cña c¸c phÇn tö ®· ®Þn d¹ng lµ nhá h¬n 5 th× kiÓm to¸n viªn ph¶i x¸c ®Þnh tr­íc xem lÊy ch÷ sè ®Çu hay ch÷ sè cuèi trong bn¶g sè ngÉu nhiªn. NÕu sè ch÷ sè cña c¸c phÇn tö ®· ®Þnh d¹ng lµ lín h¬n 5 th× kiÓm to¸n viªn sÏ lÊy trµn sang cét bªn c¹nh sau khi lÊy nguyªn cét thø nhÊt. B­íc 3: X¸c ®Þnh lé tr×nh (x¸c ®Þnh h­íng ®i trong b¶ng sè ngÉu nhiªn: Tõ trªn xuèng, tõ d­íi lªn, tõ tr¸i qua ph¶i hay tõ ph¶i qua tr¸i). B­íc 4: Chän ®iÓm xuÊt ph¸t Chän ®iÓm xuÊt ph¸t lµ viÖc x¸c ®Þnh sè ngÉu nhiªn ®Çu tiªn trong hµnh tr×nh lÊy mÉu ®· ®Þnh. Nguyªn t¾c c¬ b¶n cña viÖc chän lµ ®¶m b¶otÝnh ngÉu nhiªn, tr¸nh lÆp l¹i theo thãi quen cò cña kiÓm to¸n viªn vµ tr¸nh kh¶ n¨ng pháng ®o¸n cña kh¸ch hµng vÒ mÉu chän. KiÓm to¸n viªn cã thÓ chä ®iÓm xuÊt ph¸t b»ng c¸ch chÊm ngÉu nhiªn vµo mét ®iÓm nµo ®ã trong b¶ng sè ngÉu nhiªn vµ chän sè gÇn nhÊt ®iÓm ®ã lµm ®iÓm xuÊt ph¸t. KiÕn nghÞ thø t­: VÊn ®Ò kiÓm to¸n ®èi víi c¸c sè d­ ®Çu n¨m tµi chÝnh ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 510, ®o¹n 02 quy ®Þnh: “Khi thùc hiÖn kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh n¨m ®Çu tiªn, kiÓm to¸n viªn ph¶i thu thËp ®Çy ®ñ b»ng chøng kiÓm to¸n thÝch hîp nh»m ®¶m b¶o: 1. Sè d­ ®Çu n¨m kh«ng cã sai sãt lµm ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m nay 2. Sè d­ cuèi n¨m cña n¨m tµi chÝnh tr­íc ®­îc kÕt chuyÓn chÝnh x¸c hoÆc ®­îc ph©n lo¹i mét c¸ch phï hîp trong tr­êng hîp cÇn thiÕt 3. ChÕ ®é kÕ to¸n ®· ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n hoÆc c¸c thay ®æi vÒ chÕ ®é kÕ to¸n ®· ®­îc ®iÒu chØnh trong B¸o c¸o tµi chÝnh vµ tr×nh bµy ®Çy ®ñ trong phÇn thuyÕt minh B¸o c¸o tµi chÝnh”. Thùc tÕ cèng t¸c kiÓm to¸n cña C«ng ty VAE t¹i C«ng ty ABC vµ C«ng ty XYZ ®Òu cho thÊy: toµn bé sè liÖu ®Çu n¨m kiÓm to¸n viªn sö dông ®¸nh gi¸ ®Òu lµ sè liÖu theo ghi nhËn cña ®¬n vÞ kh¸ch hµng. C«ng ty VAE ®· kh«ng thùc hiÖn kiÓm to¸n l¹i c¸c sè d­ ®ã vµ ghi nhËn ®ã lµ mét giíi h¹n ph¹m vi kiÓm to¸n trong B¸o c¸o kiÓm to¸n. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, C«ng ty nªn x©y dùng c¸c thñ tôc kiÓm to¸n ®èi víi sè d­ ®Çu n¨m cña nh÷ng kh¸ch hµng lÇn ®Çu kiÓm to¸n. Cô thÓ, kiÓm to¸n viªn xem xÐt c¸c sè d­ ®Çu n¨m cã ®­îc ph¶n ¸nh theo ®óng chÕ ®é kÕ to¸n ®­îc ¸p dông n¨m tr­íc vµ ®­îc ¸p dông nhÊt qu¸n trong n¨m nay hay kh«ng. NÕu cã sù thay ®æi, kiÓm to¸n viªn ph¶i kiÓm tra quyÕt ®Þnh thay ®æi còng nh­ gi¶i tr×nh vÒ sù thay ®æi ®ã. NÕu B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m tr­íc cña ®¬n vÞ ®· ®­îc kiÓm to¸n bëi mét c«ng ty kiÓm to¸n kh¸c, kiÓm to¸n viªn cã thÓ kiÓm tra sè d­ ®Çu n¨m b»ng c¸ch ®èi chiÕu sè d­ trªn B¸o c¸o t×a chÝnh cña ®¬n vÞ víi B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n cña n¨m tr­íc. NÕu B¸o c¸o tµi chÝnh n¨m tr­íc ch­a ®­îc kiÓm to¸n hoÆc ®· ®­îc kiÓm to¸n nh­ng kiÓm to¸n viªn kh«ng tin t­ëng vµo kÕt qu¶ kiÓm to¸n ®ã, kiÓm to¸n viªn sÏ thùc hiÖn mét sè thñ tôc kiÓm to¸n khac nh­ gi¸m s¸t kiÓm kª thùc tÕ, ®èi chiÕu sè l­îng nhËp xuÊt trong n¨m ®Ó tÝnh ra sè d­ cuèi n¨m, göi th­ x¸c nhËn v.v… KiÕn nghÞ thø n¨m: VÊn ®Ò qu¶n lý, sö dông vµ ghi chÐp trªn c¸c giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn ChuÈn mùc KiÓm to¸n ViÖt Nam sè 230 quy ®Þnh: “KiÓm to¸n viªn ph¶i thu thËp vµ l­u trong hå s¬ mäi tµi liÖu, th«ng tin cÇn thiÕt liªn quan ®Õn cuéc kiÓm to¸n ®ñ lµm c¬ sö cho viÖc h×nh thµnh ý kiÕn kiÓm to¸n cña m×nh vµ chøng minh r»ng cuéc kiÓm to¸n ®· ®­îc thùc hiÖn theo ®óng chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam (hoÆc chuÈn mùc kiÓm to¸n quèc tÕ ®­îc chÊp nhËn)”. Nh­ vËy, giÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn kh«ng chØ lµ ph­¬ng tiÖn thÓ hiÖn néi dung c¸c c«ng viÖc kiÓm to¸n ®· thùc hiÖn mµ cßn lµ c¬ së cho c¸c ý kiÕnkt cña kiÓm to¸n viªn. Trong kiÓm so¸t néi bé cña c«ng ty kiÓm to¸n, giÊy tê lµm viÖc cßn lµ c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ lµm viÖc cña ccs kiÓm to¸n viªn, lµ c¨n cø ®Ó so¸t xÐt chÊt l­îng kiÓm to¸n. ViÖc x©y dùng vµ sö dông mét hÖ thèng giÊy tê lµm viÖc ®Çy ®ñ, khoa häc sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng kiÓm to¸n. C«ng ty VAE ch­a thiÕt kÕ ®­îc hÖ thèng giÊy tê lµm viÖc ®Çy ®ñ, chi tiÕt cho tõng néi dung c«ng viÖc, viÖc s¾p xÕp c¸c giÊy tê lµm viÖc trong hå s¬ kiÓm to¸n ®«i khi cßn lé xé, ch­a ®¶m b¶o yÕu cÇu néi bé cña C«ng ty. Khi kiÓm tra chi tiÕt còng nh­ khi so s¸nh gi¸ trÞ cña sè liÖu kú nµy víi kú tr­íc, ®«i khi kiÓm to¸n viªn kh«ng ghi chÐp lªn c¸c giÊy tê lµm viÖc, cã khi ghi c¶ b»ng bót ch×. §iÒu nµy sÏ khiÕn cho qu¸ tr×nh kiÓm tra sau nµy gÆp ph¶i mét sè khã kh¨n nhÊt ®Þnh. V× vËy, trong thêi gian tíi, C«ng ty nªn x©y dùng mét hÖ thèng giÊy tê lµm viÖc riªng. HÖ thèng giÊy tê lµm viÖc ph¶i chi tiÕt cho tõng c«ng viÖc kiÓm to¸n nh­ lo¹i giÊy tê ghi chÐp néi dung pháng vÊn kh¸ch hµng, lo¹i giÊy tê ghi chÐp kÕt qu¶ kiÓm tra ®èi chiÕu sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n, lo¹i giÊy tê ghi chÐp néi dung kiÓm tra chi tiÕt chøng tõ, lo¹i giÊy tê ghi chÐp kÕt luËn vÒ môc tiªu kiÓm to¸n, lo¹i giÊy tê ghi chÐp c¸c bót to¸n ®iÒu chØnh…ViÖc ph©n râ giÊy tê lµm viÖc nh­ trªn sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc theo dâi, ®èi chiÕu, so¸t xÐt qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n. Ngoµi ra, ng­êi phô tr¸ch kiÓm to¸n nªn nh¾c nhö c¸c thµnh viªn trong nhãm hoµn thiÖn giÊy tê lµm viÖc cña m×nh tr­íc khi kÕt thóc kiÓm to¸n ®Ó ®¶m b¶o mäi th«ng tin cÇn thiÕt ®Òu ®­îc ghi chÐp ®Çy ®ñ. C«ng ty cã thÓ sö dông mÉu b¶ng biÓu sau ®Ó kiÓm tra sè chªnh lÖch Víi nh÷ng kho¶n chªnh lÖch ®· x¸c minh râ rµng trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, nªn ®­a vµp B¶ng kª chªnh lÖch theo mÉu sau: B¶ng kª chªnh lÖch Chøng tõ DiÔn gi¶i Chªnh lÖch Ghi chó SH NT Sæ s¸ch Thùc tÕ Chªnh lÖch ……….. V¬i nh÷ng kho¶n chªnh lÖch ch­a ®­îc x¸c minh râ rµng trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, nªn ®­a vµo B¶ng kª x¸c minh theo mÉu sau: B¶ng kª x¸c minh Chøng tõ DiÔn gi¶i Sè tiÒn §èi t­îng x¸c minh Ghi chó SH NT Trùc tiÕp Gi¸n tiÕp ……….. 2.2. KiÕn nghÞ víi c¸c bªn h÷u quan Bªn c¹nh n÷ng yÕu tè chñ quan, nh÷ng yÕu tè kh¸ch quan còng lµ nh÷ng yÕu tè quan träng ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng kiÓm to¸n cña C«ng ty, trong ®ã vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng ph¸p lý lµ mét yÕu tè cã ¶nh h­ëng to lín. Do vËy, em xin ®­a ra mét sè ý kiÕn víi c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Nhµ n­íc nh»m n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n. cô thÓ nh­ sau: Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®· lÇn l­ît ban hµnh vµ hoµn thiÖn hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p quy lµm c¨n cø ph¸p lý cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung vµ cuéc kiÓm to¸n tµi chÝnh nãi riªng. Theo ®ã, 10 ChuÈn mùc kÕ to¸n vµ 22 chuÈn mùc kiÓm to¸n lÇn l­ît ®­îc ban hµnh. Tuy nhiªn ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p lý vÉn ch­a ®Çy ®ñ t¹o ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n. HÖ thèng chuÈn mùc kiÓm to¸n vµ kÕ to¸n míi chØ ban hµnh ®­îc mét sè l­îng Ýt ái, c¸c quy ®Þnh ban ®Çu vÒ kiÓm to¸n ch­a ®­îc söa ®æi bæ sung kÞp thêi. HÖ thèng nµy hoµn toµn ch­a t­¬ng xøng víi thÞ tr­êng kiÓm to¸n vµ ch­a ®ång bé so víi hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c nh­: LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, LuËt doanh nghiÖp Nhµ n­íc, LuËt lao ®éng…. Ngoµi ra, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ tr¸ch nhiÖm vËt chÊt liªn quan ®Õn kÕt qu¶ kiÓm to¸n ch­a ®­îc ban hµnh víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ còng ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng ho¹t ®éng kiÓm to¸n. Do ch­a ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vËt chÊt cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ kiÓm to¸n nªn c¸c c«ng ty kiÓm to¸n th­êng chÊp nhËn kiÓm tra chi tiÕt víi sè l­îng líi mÉu chän nh»m gi¶m rñi ro cho chÝnh b¶n th©n c«ng ty, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn hiÖu n¨ng, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n nãi chung, do ®ã còng ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp ®Õn kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt nãi riªng. Víi nh÷ng lý do trªn, c¸c c¬ quan chøc n¨ng nªn cã sù quan t©m h¬n n÷a ®Õn ho¹t ®éng kiÓm to¸n nh»m t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao hiÖu qu¶, hiÖu n¨ng c«ng t¸c kiÓm to¸n. Cô thÓ: VÒ gi¸o dôc, ch­¬ng tr×nh du häc b»ng Ng©n s¸ch Nhµ n­íc cÇn më réng vµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch ­u tiªn nhÊt ®Þnh ®èi víi c¸c kiÓm to¸n viªn vµ c¸c nh©n viªn cã n¨ng lùc hiÖn ®ang lµm t¹i c¸c c«ng ty kiÓm to¸n.. §ång thêi Bé Gi¸o dôc kÕt hîp víi Bé Tµi chÝnh vµ c¸c tr­êng §¹i häc c¸c häc viÖn trong n­íc vµ quèc tÕ thiÕt lËp ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o CPA quèc tÕ vµo ViÖt Nam. HiÖn nay cã t×nh tr¹ng x¶y ra ®èi víi hÇu hÕt c¸c ngµnh lµ sè liÖu thèng kª ch­a ®Çy ®ñ, ®é tin cËy ch­a cao. Bëi vËy, kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ sö dông so s¸nh d÷ liÖu cña doanh nghiÖp víi d÷ liÖu chung cña ngµnh ®Ó ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Thay vµo ®ã, kiÓm to¸n viªn sö dông c¸c kü thuËt kh¸c ®Ó ®¸nh gi¸. §iÒu nµy ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu n¨ng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kiÓm to¸n. §Ó c¶i thiÖn t×nh tr¹ng nµy, Tæng côc thèng kª, c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ c¸c doanh nghiÖp, ®¬n vÞ cã liªn quan trong c¶ n­íc cÇn cã sù phèi hîp nhÞp nhµng ®Ó ®¶m b¶o cã ®­îc nh÷ng sè liÖu thèng kª ngµnh ®Çy ®ñ tin cËy. Trªn thÕ giíi còng nh­ ë ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ch­a cã chuÈn mùc, nguyªn t¾c cô thÓ h­íng dÉn quy ®Þnh cho kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt nªn trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n c¸c kiÓm to¸n viªn míi chØ tu©n theo nh÷ng chuÈn mùc, nguyª t¾c chung vµ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n c«ng ty ¸p dông. ViÖc ch­a cã chuÈn mùc, nguyªn t¾c cô thÓ sÏ kh«ng t¹o ®­îc mét c¨n cø chuÈn mùc cho viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm to¸n cña kiÓm to¸n viªn nªn sÏ khã cho viÖc tù ®¸nh gi¸ hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt hiÖn nay. V× vËy, Bé Tµi chÝnh nªn kÕt hîp víi c¸c c¬ quan, tæ chøc ®Ó ban hµnh mét chuÈn mùc cô thÓ cho kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. V× nÕu cã mét chuÈn mùc cô thÓ, viÖc tiÕn hµnh kiÓm to¸n vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ sÏ ®­îc tiÕn hµnh cã hiÖu qu¶ vµ do ®ã chÊt l­îng kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt sÏ ngµy cµng ®­îc n©ng cao. ChÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cÇn nhanh chãng x©y dùng, ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p lý cã hiÖu lùc ®iÒu chØnh toµn bé ho¹t ®éng kiÓm to¸n vµ kÕ to¸n, bæ sung hoµn chØnh vµ tr¸nh nh÷ng m©u thuÉn hay thiÕu minh b¹ch trong néi dung c¸c quy ®Þnh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn tèt c«ng t¸c kiÓm to¸n ®óng theo nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh. Nhµ n­íc cÇn x©y dùng hµnh lang ph¸p lý t¹o nªn khung luËt lÖ cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n nh­ LuËt, Ph¸p lÖnh vÒ kiÓm to¸n trong ®ã quy ®Þnh nguyªn t¾c tæ chøc, ®èi t­îng, néi dung kiÓm to¸n,.. Riªng ®èi víi vÊn ®Ò ®èi t­îng kiÓm to¸n cÇn cã quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n ®ã lµ b¸o c¸o tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc kiÓm to¸n viªn ®éc lËp x¸c nhËn tr­íc khi c«ng khai. N©ng cao h¬n n÷a tÝnh ph¸p lý cña b¸o c¸o kiÓm to¸n. CÇn cã sù thèng nhÊt gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña Nhµ n­íc. Sù thèng nhÊt ph¶i ®­îc xuyªn suèt tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, c¸c tæ chøc kinh doanh còng nh­ c¸c c¬ quan qu¶n lý ®iÒu hµnh. Nh­ vËy, m«i tr­êng ph¸p lý tèt sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho thuËn lîi cho tÊt c¶ c¸c thµnh viªn trong x· héi vµ ®­¬ng nhiªn hÖ thèng kiÓm to¸n sÏ c¨n cø vµo c¸c v¨n b¶n chÕ ®é ban hµnh ®Ó thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh, n©ng cao h¬n n÷a tÝnh chuÈn x¸c cña sè liÖu kiÓm to¸n. Khi ®ã kÕt qu¶ kiÓm tra gi÷a thuÕ, kiÓm to¸n, thanh tra sÏ trë nªn thèng nhÊt gi¶m thiÓu nh÷ng thñ tôc phiÒn hµ cho doanh nghiÖp, n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c kiÓm tra cña Nhµ n­íc. §Æc biÖt trong giai ®o¹n tíi khi thÞ tr­êng chøng kho¸n chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng th× ho¹t ®éng kiÓm to¸n lµ rÊt quan träng ®Ó cung cÊp c¸c th«ng tin tµi chÝnh cho mäi ng­êi. Do ®ã, Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã mét chÝnh s¸ch cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®éc lËp. Trªn ®©y lµ mét sè ph©n tÝch vµ kiÕn nghÞ cña em nh»m hoµn thiÖn kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt t¹i C«ng ty Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam víi mong muèn ®ãng gãp nh÷ng nghiªn cøu nhá bÐ cña m×nh hoµn thiÖn h¬n n÷a ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n t¹i C«ng ty. Khi ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ nµy em mong muèn r»ng c¸c nhµ l·nh ®¹o C«ng ty cã nh÷ng quan t©m nhÊt ®Þnh vÒ tÝnh kh¶ thi cña nã, trªn c¬ së ®ã ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m hoµn thiÖn h¬n m« h×nh hå s¬ kiÓm to¸n cña C«ng ty, tõng b­íc ®­a C«ng ty ph¸t triÓn h¬n n÷a, t¹o dùng uy tÝn ®èi víi kh¸ch hµng trong n­íc, trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi KÕt luËn Lý thuyÕt vµ thùc tiÔn kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt cho thÊy viÖc thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt ®ãng vai trß quan träng trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh. §Ó n©ng cao chÊt l­îng chÊt l­îng kiÓm to¸n còng nh­ ®Ó t¨ng uy tÝn cña C«ng ty trªn thÞ tr­êng, vÊn ®Ò hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc nµy lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. §iÒu ®ã ®ßi hái C«ng ty ph¶i cã c¸i nh×n ®óng ®¾n ®Ó gi¶ quyÕt vÊn ®Ò mét c¸ch khoa häc vµ kinh tÕ nhÊt. Chuyªn ®Ò thùc tËp cña em lµ sù tæng hîp nh÷ng lý thuyÕt ®· häc ë tr­êng cïng nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm ®óc rót trong thêi gian thøuc tËp t¹i C«ng ty kiÓm to¸n vµ ®Þnh gi¸ ViÖt Nam. Trªn c¬ së ®ã em ®· m¹nh d¹n ®­a ra nh÷ng ý kiÕn ®Ô xuÊt cã gi¸ trÞ thùc tiÔn nh»m gióp C«ng ty hoµn thiÖn vµ n©ng cao chat¸ l­îng kiÓm to¸n ®ap søng nhu cÇu ngµy cµng cao cña x· héi còng nh­ héi nhËp víi nÒn kiÓm to¸n hiÖn ®¹i thÕ giíi. Qua thêi gian thùc tËp t¹i C«ng ty, em ®· cã ®­îc nh÷ng kiÕn thøc s©u h¬n, réng h¬n vÒ kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt c¶ lý thuyÕt lÉn thùc hµnh vµ ®iÒu ®Æc biÖt quan träng lµ em cã ®­îc kiÕn thøc vÒ c¸c tiÕn hµnh mét cuéc kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh trong thùc tÕ nãi chung chø kh«ng chØ dõng l¹i ë kiÓm to¸n mét kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt. Mét lÇn n÷a, em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì tõ phÝa Ban L·nh ®¹o C«ng ty Cæ phÇn KiÓm to¸n vµ §Þnh gi¸ ViÖt Nam, c¸c anh chÞ kiÓm to¸n viªn trong phßng KiÓm to¸n- Tµi chÝnh, nh÷ng ng­êi ®· trùc tiÕp gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho em tiÕp cËn vµ t×m hiÓu thùc tÕ. §ång thêi em xin göi lêi biÕt ¬n s©u s¾c tíi c¸c thÇy c« gi¸o trong khoa KÕ to¸n tr­êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, ®Æc biÖt lµ THS. Phan Trung Kiªn - ng­êi ®· chØ b¶o vµ tËn t×nh h­íng dÉn em trong thêi gian qua. Phô lôc sè 01: Ph©n tÝch so¸t xÐt hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ hÖ thèng kÕ to¸n B¶ng ph©n tÝch so¸t xÐt hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé C«ng ty VAE ¸p dông A. Chung 1. So¸t xÐt toµn bé c¸c biªn b¶n häp Héi ®ång qu¶n trÞ, lµm c¬ së kiÓm tra c¸c phÇn hµnh kh¸c 2. So¸t xÐt biªn b¶n quyÕt to¸n thuÕ n¨m tr­íc 3. KiÓm tra mÉu ®èi víi c¸c chøng tõ ghi sæ ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c chøng tõ ghi sæ trong n¨m ®· ®­îc lËp, kiÓm tra, ghi chÐp ®óng B. Ph©n tÝch so¸t xÐt hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé 1. M«i truêng kiÓm so¸t: Xem xÐt hÖ thèng c¬ cÊu tæ chøc, bé m¸y qu¶n lý, ph©n c«ng chøc n¨ng, tr¸ch nhiÖm cña tõng phßng ban, phßng KÕ to¸n Vµ Ban gi¸m ®èc cã phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt knh doanh cña doanh nghiÖp hay kh«ng 2. §¸nh gi¸ møc ®é rñi ro kiÓm so¸t 3. Th«ng tin vµ trao ®æi: c¸c th«ng tin cã ®­îc tõ kh¸ch hµng cã ®­îc cung cÊp theo nh­ yªu cÇu hay kh«ng 4. C¸c thñ tôc kiÓm so¸t: c¨n cø vµo c¸c quy chÕ vµ c¸c v¨n b¶n xem xÐt sù v©n hµnh cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cã ®ñ m¹nh hay kh«ng. 5. Gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh - C¸c quy tr×nh qu¶n lý mµ ®¬n vÞ thiÕt lËp - Sù ®iÒu khiÓn kinh doanh cã hiÖu qu¶ kh«ng - Cã ®¶m b¶o ch¾c ch¾n lµ c¸c quyÕt ®Þnh vµ chÕ ®é qu¶n lý cã ®­îc thùc hiÖn ®óng kh«ng - HÖ thèng kiÓm so¸t cã ®ñ m¹nh ®Ó ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn ®­îc c¸c gian lËn, sai sãt hay kh«ng 6. Ngoµi ra, tuú theo tõng phÇn hµnh c«ng viÖc vµ ph¹m vi kiÓm to¸n cã thÓ xem xÐt vÒ viÖc tæ chøc quy tr×nh mua b¸n, v©n chuyÓn, giao nhËn, c©n ®o, ®ong ®Õm s¶n phÈm, hµng ho¸, kho hµng, ph­¬ng tiÖn b¶o vÖ…. 7. C¸c thñ tôc kh¸c B¶ng so¸t xÐt hÖ thèng kÕ to¸n c«ng ty VAE ¸p dông 1. HÖ thèng kÕ to¸n ¸p dông theo ViÖt nam hay n­íc ngoµi. §· ®­îc Bé Tµi chÝnh chÊp nhËn hay ch­a, nÕu ®· ®­îc chÊp nhËn, chôp 1 b¶n l­u hå s¬. 2. NÕu theo kÕ to¸n n­íc ngoµi, chôp 1 bé hÖ thèng kÕ to¸n, so¸t xÐt xem cã nh÷ng chøng tõ, nghiÖp vô bÊt th­êng so víi luËt ®Þng cña ViÖt Nam hay kh«ng 3. KiÓm tra viÖc thùc hiÖn chÕ ®é, thÓ lÖ, ph­ong ph¸p kÕ to¸n chung hiÖn hµnh hoÆc chÕ ®é kÕ to¸n cô thÓ ®· ®­îc Bé tµi chÝnh phª duyÖt, xem cã phï hîp víi ®Æc ®iÓm kinh doanh, yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp vµ nhÊt qu¸n hay kh«ng 4. Chøng tõ cã ®¶m b¶o ®Çy ®ñ ®Ó phôc vô cho viÖc ghi sæ kÕ to¸n hay kh«ng 5. KiÓm tra viÖc lËp lu©n chuyÓn, sö dông vµ b¶o qu¶n chøng tõ kÕ to¸n trªn c¸c gi¸c ®é: mÉu biÓu, néi dung ghi chÐp kÞp thêi, tÝnh to¸n sè liÖu xem cã ®¶m b¶o tÝnh hîp lý, hîp ph¸p, hîp lÖ. 6. ViÖc lËp, ghi chÐp, sö dông, b¶o qu¶n sæ s¸ch kÕ to¸n tæng hîp chi tiÕt cã ®¶m b¶o ®µu ®ñ kÞp thêi, ®óng mÉu biÓu ®Ó phôc vô cho viÖc lËp b¸o c¸o tµi chÝnh vµ c¸c b¸o c¸o qu¶n lý hay kh«ng 7. Niªn ®é tµi chÝnh, kú b¸o c¸o theo yªu cÇu cña Ban Gi¸m ®èc Phô lôc sè 02: KÕ ho¹ch kiÓm to¸n KÕ ho¹ch vµ néi dung kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh cho n¨m tµi chÝnh kÕt thóc ngµy 31/12/2003 cña c«ng ty ABC I. Nh÷ng th«ng tin chung vÒ kh¸ch hµng vµ ®¸nh gi¸ rñi ro kiÓm to¸n 1. Nh÷ng th«ng tin chung vÒ kh¸ch hµng( ®· tr×nh bµy) Kh¸ch hµng: LÇn ®Çu kiÓm to¸n Tªn kh¸ch hµng: C«ng ty ABC Lo¹i h×nh doanh nghiÖp: Liªn doanh Trô së chÝnh: Minh Khai - Hµ Néi 2. §¸nh gi¸ rñi ro ban ®Çu: Rñi ro ®­îc ®¸nh gi¸ ë møc ®é trung b×nh 3. Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n 1 sè kho¶n môc chñ yÕu Kho¶n môc Rñi ro cã thÓ x¶y ra Ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n chñ yÕu Vèn b»ng tiÒn C.E.A Thñ tôc Test Roll-Forward period to year t¹i ngµy 31/12/2003, Cut off, th­ x¸c nhËn, kiÓm tra hÖ thèng Hµng tån kho C.E.AV.O.P §èi chiÕu biªn b¶n kiÓm kª hµng tån kho t¹i ngµy lËp BC§ kÕ to¸n cña kh¸ch hµng, kiÓm tra hÖ thèng, walk though test, tÝnh gi¸ xuÊt, kiÓm tra gi¸ nhËp kho, chän mÉu sè lín C«ng nî ph¶i thu, ph¶i tr¶ A.C.O.E Chän mÉu vµ x¸c nhËn sè d­, kiÓm tra sau ngµy kho¸ sæ, kiÓm tra chi tiÕt Tµi s¶n cè ®Þnh O.E.C KiÓm tra 100% chøng tõ, ph©n tÝch kÕ haäch n¨m tr­íc, n¨m nay ThuÕ C.A KiÓm tra 100% chøng tõ hoÆc kiÓm tra kÕt hîp víi phÇn hµnh kh¸c Nguån vèn C.O.P KiÓm tra 100% chøng tõ Daonh thu C.A.E KiÓm tra hÖ thèng doanh thu, matching concept Chi phÝ C.A.E Ph©n tÝch tû lÖ n¨m nay, n¨m tr­íc, kiÓm tra tÝnh tu©n thñ, tÝnh cut off, hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé II. KÕ ho¹ch kiÓm to¸n vµ néi dung kiÓm to¸n Ngµy thùc hiÖn Néi dung 13/02 – 16/02 KiÓm to¸n c¸c phÇn hµnh chñ yÕu 16/02 – 18/02 Tæng hîp kÕt qu¶ vµ lËp dù th¶o b¸o c¸o kiÓm to¸n 19/02 Göi dù th¶o B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n 20/02 Ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n chÝnh thøc III. Nhãm kiÓm to¸n vµ ph©n c«ng c«ng viÖc Nhãm kiÓm to¸n ( ®· tr×nh bµy) Ph©n c«ng c«ng viÖc 2.1. KiÓm so¸t chung So¸t xÐt file kiÓm to¸n So¸t xÐt dù th¶o B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n Kiªmtra, th¶o luËn víi nhãm kiÓm to¸n vÒ c¸c vÊn ®Ò sai sãt hay rñi ro ph¸t sinh Th¶o luËn vµ thèng nhÊt víi kh¸ch hµng vÒ B¸o c¸o tµi chÝnh ®· ®­îc kiÓm to¸n Ph¸t h¸nh B¸o c¸o kiÓm to¸n Ng­êi t/h To¶n To¶n, TuÊn TuÊn TuÊn S¬n 2.2. Phô tr¸ch thùc hiÖn kiÓm to¸n LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n T×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ vÒ t×nh h×nh kinh doanh, hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé vµ hÖ thèng kÕ to¸n cña kh¸ch hµng KiÓm so¸t qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n tr­íc khi tr×nh Gi¸m ®èc Tæng hîp File kiÓm to¸n LËp dù th¶o B¸o c¸o kiÓm to¸n vµ Th­ qu¶n lý (nÕu cã) Th¶o luËn vÒ c¸c vÊn ®Ò sai sãt hay rñi ro cña kh¸ch hµng Th¶o luËn vµ thèng nhÊt víi kh¸ch hµng vÒ c¸c vÊn ®Ò trªn Ph¸t hµnh B¸o c¸o kiÓm to¸n vµ Th­ qu¶n lý S¬n S¬n S¬n S¬n, Duy S¬n, Duy V©n, Duy S¬n, Duy S¬n, Duy S¬n, Duy 2.3. KÓm to¸n c¸c phÇn hµnh chi tiÕt KiÓm tra tµi kho¶n vèn b»ng tiÒn, chi phÝ b»ng tiÒn, t¹m øng, ký c­îc, chi phÝ chê kÕt chuyÓn KiÓm tra tµi s¶n cè ®Þnh, x©y dùng c¬ b¶n, khÊu hao, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh Vay ng©n hµng, chi phÝ l·i vay ph¶i tr¶, ph¶i tr¶ kh¸c, thuÕ kh¸c, chi phÝ ph¶i tr¶ KiÓm tra c¸c tµi kho¶n thuÕ, ph¶i tr¶ nhµ cung cÊp, ph¶i tr¶ néi bé KiÓm tra hµng tån kho, gi¸ vèn, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo, ph¶i thu néi bé, ph¶i tr¶ néi bé TiÒn l­¬ng, ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn, chi phÝ l­¬ng vµ c¸c kho¶n thu trªn l­¬ng KiÓm tra nguån vèn, biÕn ®éng vèn, tiÕn ®é gãp vèn vµ c¸c quü KiÓm tra doanh thu, ph¶i thu, VAT ®Çu ra KiÓm tra chi phÝ qu¶n lý, chi phÝ b¸n hµng, ph¶i thu kh¸c, thu nhËp kh¸c, chi phÝ kh¸c LËp th­ x¸c nhËn, theo dâi thu håi x¸c nhËn LËp B¸o c¸o dù th¶o, Th­ qu¶n lý Trinh V©n V©n Duy Duy Duy V©n S¬n Hµ Duy V©n, Duy Phã Gi¸m ®èc TrÇn Quèc TuÊn Ng­êi lËp KiÓm to¸n viªn Ph¹m hïng S¬n Phô lôc sè 03: Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt Kh¸ch hµng: C«ng ty ABC Niªn ®é: 01/01/2003 ®Õn 31/12/2003 Thñ tôc Ng­êi thùc hiÖn Ngµy thùc hiÖn Tham chiÕu 1. C¸c thñ tôc ph©n tÝch - Thu thËp b¶ng tæng hîp gi¸ thµnh, gi¸ vèn hµng b¸n theo thµng vµ theo s¶n phÈm, ph©n x­ëng. - TÝnh gi¸ thµnh b×nh qu©n ®¬n vÞ s¶n phÈm. So s¸nh gi¸ thµnh ®­on vÞ thùc tÕ kú nµy víi c¸c kú tr­íc vµ víi kÕ ho¹ch ViÖc so s¸nh ®ã nh»m môc ®Ých xem xÐt cã sù chªnh lÖch ®ét biÕn vµ qu¸ lín gi÷a kú nµy víi c¸c kú tr­íc, gi÷a thùc tÕ víi kÕ ho¹ch vÒ gi¸ thµnh ®¬n vÞ hay kh«ng. KiÓm tra vµ ph©n tÝch thªm sè chªnh lÖch lµ träng yÕu. - So s¸nh sù biÕn ®éng cña tõng kho¶n môc qua c¸c th¸ng trong kú, n¨m nay so víi n¨m tr­íc, ph©n tÝch sù biÕn ®éng. - Xem xÐt sù biÕn ®éng cña chi phÝ s¶n xuÊt qua c¸c th¸ng trong kú vµ gi÷a kú nµy víi kú tr­íc. - So s¸nh chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang cuèi kú nµy víi c¸c kú kÕ to¸n tr­íc, niªn ®é kÕ to¸n tr­íc vµ kÕ ho¹ch (nÕu cã). - So s¸nh ®¬n gi¸ b×nh qu©n gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang cuèi kú cña s¶n phÈm dë dang víi gi¸ thµnh ®¬n vÞ nhËp kho cña thõng mÆt hµng. 2.1. Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp - Chän mÉu mét sè nghiÖp vô trªn sæ kÕ to¸n (sæ chi tiÕt) ®èi chiÕu víi phiÕu xuÊt vËt t­ ®Ó kiÓm tra viÖc ghi sæ, h¹ch to¸n vµo tµi kho¶n chi p¸i cã phï hîp vµ ®óng ®¾n kh«ng?. - §èi chiÕu chän mÉu phiÕu xuÊt vËt t­ víi yªu cÇu sö dông vËt t­. - TÝnh to¸n sè l­îng ®¬n vÞ vËt liÖu thùc tÕ tiªu hao cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm cã hîp lý kh«ng, b»ng c¸ch so s¸nh sè l­îng vËt t­ sö dông thùc tÕ víi ®Þnh møc tiªu hao vËt t­ ®Ó ph¸t hiÖn chªnh lÖch bÊt hîp lý hoÆc nh÷ng sai sè kh¶ dÜ trong h¹ch to¸n (nÕu cã thÓ) - KiÓm tra viÖc tÝnh to¸n vµ ph©n bæ cña c¸c b¶ng ph©n bæ nguyªn vËt liÖu, xem xÐt ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ ¸p dông cho hµng tån kho ®Ó tÝnh gi¸ xuÊt kho cã hîp lý hay kh«ng? - Kh¶o s¸t trùc tiÕp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: C«ng viÖc nµy sÏ ®­îc thùc hiÖn kÕt hîp víi viÖc kh¶o s¸t chi tiÕt qu¸ tr×nh tÝnh gi¸ nguyªn vËt liÖu xuÊt kho. 2.2. §èi víi chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp - §­îc tiÕn hµnh cïng víi kh¶o s¸t chi tiÕt kho¶n môc tiÒn l­¬ng vµ nh©n sù. - Xem xÐt, ®èi chiÕu B¶ng tÝnh l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng víi sè liÖu trªn sæ c¸i tµi kho¶n chi phÝ cã phï hîp kh«ng. - T­¬ng tù nh­ kiÓm tra chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, kiÓm to¸n viªn cã thÓ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh, so s¸nh chi phÝ theo giê c«ng lao ®éng thùc tÕ víi ®Þnh møc lao ®éng cho tõng lo¹i s¶n phÈm (nÕu cã thÓ). 2.3. §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung - KiÓm tra chi tiÕt chi phÝ s¶n xuÊt chun g sÏ phøc t¹p h¬n so víi c¸c kho¶n môc trªn. Nh­ng th«ng th­êng, kiÓm to¸n viªn chñ yÕu xem xÐt nh÷ng kho¶n chi phÝ c¬ b¶n víi sè tiÒn ph¸t sinh lín nh­ chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn, chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n viªn ph©n x­ëng. - §èi chiÕu víi kÕt qu¶ kiÓm tra phÇn tiÒn l­¬ng, nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp trªn c¬ së ph©n tÝch chi phÝ muc ngoµi. - §èi chiÕu kÕt qu¶ kiÓm tra phÇn chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ®­îc ph©n bæ vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung, kiÓm tra c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung b»ng tiÒn, kiÓm tra phÇn c«ng cô, dông cô, vËt liÖu, tiÒn l­¬ng, b¶o hiÓm y tÕ, b¶o hiÓm x· héi, kinh phÝ c«ng ®oµn…®· h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung. L­u ý: Xem ®¬n vÞ cã h¹ch to¸n vµo chi phÝ s¶n xuÊt chung c¸c kho¶n chi phÝ dù phßng (dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, dù phßng ph¶i thu khã ®ßi hay kh«ng). 2.4. §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang - ViÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú kh«ng ®óng ®¾n vµ hîp lý nhiÒu khi dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt ®¸ng kÓ lµm ¶nh h­ëng träng yÕu ®Õn gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ kÕt qu¶ kinh doanh còng nh­ gi¸ vèn cña hµng tån kho. V× vËy, kiÓm to¸n viªn còng cÇn ph¶i quan t©m ®Õn kh¶o s¸t chi tiÕt viÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cña kh¸ch hµng. - Chøng kiÕn hoÆc tham gia kiÓm kª thùc tÕ tÞa thêi ®iÓm kho¸ sæ kÕ to¸n (nÕu gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang chiÕm tû trong lín trong B¸o c¸o tµi chÝnh). Thùc hiÖn viÖc chän mÉu kiÓm kª, sè mÉu chän theo ph­¬ng ph¸p chän mÉu th«ng th­êng. - Xem xÐt chi tiÕt kÕt qu¶ kiÓm kª vËt chÊt s¶n phÈm dë dang cuèi kú, cã thÓ kiÓm to¸n viªn kiÓm tra chän mÉu mét sè chi tiÕt s¶n phÈm dë dang ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh ®óng ®¾n cña kiÓm kª s¶n phÈm dë dang. - Xem xÐt ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cña doanh nghiÖp nh­ ph­¬ng ph¸p s¶n l­îng t­¬ng ®­¬ng hay ph­¬ng ph¸p tÝnh theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, hoÆc theo ®Þnh møc…. - Xem xÐt c¬ së x¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang. - §¸nh gi¸ tÝnh hîp lý cña gi¸ trÞ ghi sæ s¶n phÈm dë dang. - So s¸nh gi¸ trÞ ghi sæ víi gi¸ b¸n mµ doanh nghiÖp thùc hiÖn t¹i thêi ®iÓm cuèi n¨m (cã thÓ tham kh¶o gi¸ b¸n trong kú). - KiÓm tra chi tiÕt c¸c ®èi øng bÊt th­êng cña TK 154 – Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang, gi¶i thÝch ®Çy ®ñ c¸c bót to¸n bÊt th­êng. KiÓm tra chän mÉu hoÆc chi tiÕt mét sè nghiÖp vô xuÊt kho. KÕt luËn: - Hoµn thiÖn giÊy tê lµm viÖc (tham chiÕu) vµ gi¶ quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i (nÕu cã). - §­a ra bót to¸n ®iÒu chØnh vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp trong Th­ qu¶n lý. - LËp b¶ng tæng hîp nhËn xÐt cho kho¶n môc thùc hiÖn. Môc lôc Trang Lêi më ®Çu 1 Ch­¬ngI: nh÷ngvÊn ®Ò chung vÒ kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 3 I. KiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong mèi quan hÖ víi kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh nãi chung 3 1.§¨c ®iÓm chi phÝ s¶n xuÊt t¸c ®éng ®Õn kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 3 2. KiÓm so¸t néi bé ®èi víi chi phÝ s¶n xuÊt 5 3. Vai trß cña kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓmto¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 8 4. §Æc ®iÓm kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 9 II. Môc tiªu vµ tr×nh tù kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓmto¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 10 1. Môc tiªu kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt 10 2. Quy tr×nh kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt 11 2.1.LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 11 2.2. Thùc hiÖn kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 19 2.3. KÕt thóc kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 26 Ch­¬ng II: Thùc tÕ kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh do C«ng ty cæ phÇn kiÓm to¸n vµ ®Þnh gi¸ ViÖt Nam thùc hiÖn 30 I. Kh¸i qu¸t vÒ C«ng ty cæ phÇn kiÓm to¸n vµ ®Þnh gi¸ ViÖt Nam 30 1. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn C«ng ty 30 2. C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y qu¶n lý cña C«ng ty 33 3. KiÓm so¸t néi bé vµ kiÓm so¸t chÊt l­îng dÞch vô cung cÊp t¹i C«ng ty 35 II. Thùc tÕ kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh do C«ng ty cæ phÇn kiÓm to¸n vµ ®Þnh gi¸ ViÖt Nam thùc hiÖn 39 1. C¸c c«ng viÖc tr­íc kiÓm to¸n 40 2. LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng qu¸t 41 3. Thùc hiÖn kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 46 3.1. Thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm so¸t 46 3.2. Thùc hiÖn c¸c thñ tôc ph©n tÝch 48 3.3.Thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt 49 4. KÕt thóc kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n 60 5. C¸c c«ng viÖc thùc hiÖn sau kiÓm to¸n 61 Ch­¬ng III. Mét sè nhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n B¸o c¸o tµi chÝnh 62 I. §¸nh gi¸ vÒ thùc tÕ kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt do C«ng ty VAE thùc hiÖn 62 1. ¦u nh­îc ®iÓm cña kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh theo kho¶n môc 62 2. §¸nh gi¸ vÒ thùc tÕ kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt do C«ng ty VAE thùc hiÖn 63 2.1. §¸nh gi¸ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt C«ng ty VAE ¸p dông 63 2.2.§¸nh gÝa viÖc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 64 II.Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh 65 1.TÝnh tÊt yÕu hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 65 2. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt 66 2.1.KiÕn nghÞ ®èi víi C«ng ty cæ phÇn kiÓm to¸n vµ ®Þnh gi¸ ViÖt Nam 66 2.2. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c c¬ quan h÷u quan 71 KÕt luËn 74