Chuyên đề Một số vấn đề về hạch toán kế toán TSCĐ trong doanh nghiệp

A. Lời mở đầu Trong điều kiện của chủ nghĩa xã hội, với sự xuất hiện của chế độ công hữu về tư liệu sản xuất với trình độ xã hội hoá cao của nền sản xuất, hạch toán kế toán trở thành một môn khoa học chân chính và phát huy đầy đủ vị trí của mình. Hạch toán là một hệ thống điều tra quan sát, tính toán đo lường và ghi chép đầy đủ,kịp thời các quá trình kinh tế nhằm quản lý quá trình đó ngày một chặt chẽ hơn. Một nền sản xuất với quy mô ngày càng lớn, với trình độ xã hội hoá và sức phát triển ngày càng cao, với yêu cầu quy luật kinh tế mới phát sinh... không thể không tăng cường hạch toán kế toán về mọi mặt. Đồng thời chế độ xã hội chủ nghĩa cũng tạo ra những tiền đề cho sư phát triển nhanh chóng và toàn diện của tài chính kế toán. Chế độ công hữu tư liệu sản xuất với động lực từ con người và mục tiêu về con người sẽ tạo động lực phát triển và ứng dụng khoa học kỹ thuật trong mọi lĩnh vực trong đó có hạch toán kế toán. Và như vậy chỉ trong chế độ xã hội chủ nghĩa hạch toán mới trở thành một công cụ để lãnh đạo nền kinh tế và phục vụ cho mọi nhu cầu của các thành viên trong xã hội. Để quản lý được các hoạt động kinh tế cần có số liệu, để có được số liệu phục vụ cho hoạt động quản lý, giám sát đòi hỏi phải thực hiện việc quan sát, đo lường tính toán và ghi chép các hoạt động đó. ở nước ta, sự tồn tại khách quan của nền kinh tế hàng hoá trong thời kỳ hiện nay đã qui định mỗi tổ chức kinh tế phải sản xuất trên thị trường với tư cách là người sản xuất hàng hoá độc lập, tự chịu trách nhiệm lỗ, lãi, chịu trách nhiệm vật chất trước xã hội và người tiêu dùng về các hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Trong quan sát, đo lường, tính toán và ghi chép kinh tế nói trên nhằm thực hiện phản ánh và giám sát các hoạt động kinh tế gọi là hạch toán. Vì vậy mà hạch toán là nhu cầu khách quan của xã hội, và là công cụ quan trọng phục vụ cho quản lý kinh tế. Hạch toán ra đời cùng với quá trình kinh tế với tư cách là do yêu cầu của sản xuất đòi hỏi phải có kiểm tra về lượng những hao phí và kết quả mà quá trình sản xuất tạo ra. Theo đó doanh nghiệp phải phấn đấu sao cho chi phí cá biệt của đơn vị mình hoặc thấp hơn chi phí xã hội cần thiết. Nhờ đó mới có điều kiện để tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng, thoả mãn các yêu cầu khác của xí nghiệp và người lao động. Do vậy, khi thực hiện các nhiệm vụ sản xuất kinh doanh theo kế hoạch hoặc theo đơn đặt hàng của Nhà nước và các tổ chức kinh tế khác xí nghiệp phải tính toán chặt chẽ để hoàn thành với chi phí thấp nhất và hiệu quả đem lại là cao nhất. Để đạt được hiệu quả cao trong hoạt động sản xuất kinh doanh bằng cách tạo ra chi phí thấp nhất phải có sự kết hợp của rất nhiều yếu tố như: vốn đầu tư, cơ sở hạ tầng, thiết bị công nghệ, môi trường kinh tế, sự kết hợp chặt chẽ giữa các khâu, các giai đoạn của sản xuất, có đội ngũ quản lý, công nhân lành nghề, nắm bắt tốt nhu cầu của thị trường, nguồn nguyên vật liệu dồi dào, giá thành thích hợp... Hiệu quả của một đơn vị sản xuất kinh doanh chính là hiệu quả sử dụng máy móc thiết bị (tư liệu lao động), sử dụng các yếu tố vật tư lao động, thông qua năng suất làm việc. Như vậy muốn biết hiệu quả của một đơn vị sản xuất kinh doanh ta phải biết máy móc thiết bị đó đã được sử dụng như thế nào đã hết khấu hao hay chưa, đã đến thời phải thay thế hay chưa... do vạy doanh nghiệp cần phải hạch toán tài sản cố định. Hạch toán tài sản cố định là một công việc hết sức cần thiết và quan trọng. Cùng với hạch toán giá thành, hạch toán chi phí sản xuất chung... Hạch toán tài sản cố định đã góp phần lớn cho việc quản lý và phát triển sản xuất trong doanh nghiệp. Với tầm quan trọng của việc hạch toán TSCĐ ở doanh nghiệp - tôi mạnh dạn chọn đi sâu nghiên cứu và tìm hiểu đề tài "Một số vấn đề về hạch toán kế toán TSCĐ trong doanh nghiệp". Trong chừng mực có hạn của bản chuyên đề này - chỉ xin trình bày một số nội dung chủ yếu trong bản chất của hạch toán TSCĐ doanh nghiệp cũng như đề xuất một số phương pháp giúp cho công tác hạch toán này được chặt chẽ đảm bảo cho doanh nghiệp có thể vận dụng phần nào trong hoạt động sản xuất của doanh nghiệp mình. B. quy trình hạch toán kế toán tàI sản cố định trong doanh nghiệp Phần I Cơ sở lý luận về hạch toán tài sản cố định của các doanh nghiệp Tài sản cố định là những tư liệu lao động có giá trị lớn thời gian sử dụng dài. Theo quy định của Nhà nước những tài sản có giá trị từ 5.000.000 trở lên và thời gian sử dụng trên 1 năm: là tài sản cố định. Khi tham gia vào sản xuất kinh doanh tài sản cố định bị hao mòn dần và giá trị của nó được chuyển dịch từng phần vào chi phí kinh doanh. Khác với đối tượng lao động tài sản cố định tham gia nhiều chu kỳ kinh doanh và giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu cho đến lúc hư hỏng. Vì vậy khi hạch toán tài sản cố định các doanh nghiệp cần quán triệt các nguyên tắc sau: 1. Xác định đối tượng ghi tài sản cố định hợp lý: Thực tế còn rất nhiều doanh nghiệp làm chưa đúng theo nguyên tắc này do đối tượng hạch toán ghi tài sản cố định là từng tài sản riêng biệt, có kết cấu và chức năng khác nhau, hoặc có thể là một tổ hợp liên kết nhiều bộ phận cùng thực hiện một chức năng. Do vậy, cần xây dựng số liệu của từng đối tượng tài sản cố định nhằm thuận tiện và giảm bớt nhầm lẫn trong hạch toán và quản lý tài sản cố định mà nhiều doanh nghiệp mắc phải. 2. Phân loại tài sản cố định một cách khoa học: Ngày nay trong doanh nghiệp có rất nhiều loại tài sản cố định. Tuỳ vào hình thái biểu hiện, tính chất đầu tư công dụng và tình hình sử dụng... Mà các doanh nghiệp đã phân loại như sau: - Tài sản cố định hữu hình: Bao gồm toàn bộ những tư liệu lao động có hình thái vật chất cụ thể, có đủ tiêu chuẩn giá trị về thời gian sử dụng theo chế độ quy định (giá trị ³ 5 triệu và thời gian lớn hơn 1 năm). - Tài sản cố định vô hình là những tài sản cố định không có hình thái vật chất phản ánh một lượng giá trị mà doanh nghiệp đã đầu tư. Đây là những chi phí ³ 5 triệu và thời gian lớn hơn 1 năm mà không hình thành tài sản cố định hữu hình. - Tài sản cố đinh thuê tài chính là tài sản cố định mà doanh nghiệp đi thuê dài hạn, được bên thuê trao quyền quản lý và sử dụng trong hầu hết thời gian tuổi thọ của tài sản cố định. - Tài sản cố định tài chính bao gồm các khoản đầu tư tài chính dài hạn có mục đích chiếm lời có thời hạn trên một năm. Trong từng loại tài sản cố định kể trên, lại được chi tiết thành từng nhóm theo kết cấu, đặc điểm, tính chất. 3. Xác định giá trị ghi sổ của tài sản cố định chính xác: Căn cứ vào hoạt động sản xuất kinh doanh, vào tài sản cố định, tài sản quý hiếm các doanh nghiệp mở ra các thể tài sản cố định, sổ chi tiết tài sản cố định để phản ánh số hiện có và sự vận động của tài sản cố định hữu hình. Đánh giá được tài sản cố định theo nguyên giá và giá trị còn lại. Từ đó, việc ghi sổ phải bảo đảm được chỉ tiêu giá trị của tài sản cố định là nguyên giá, giá trị hao mòn, giá trị còn lại. Giá trị còn lại = Nguyên giá - Giá trị hao mòn a) Xác định nguyên giá tài sản cố định hữu hình được bao gồm các loại: - Tài sản cố định mua sắm (bao gồm cả mua mới và cũ): Nguyên giá gồm giá mua thực tế phải trả theo hoá đơn của người bán và các khoản phí (phí vận chuyển, bốc dỡ, lắp đặt, chạy thử, phí sửa chữa, tân trang...) trừ đi các khoản giảm giá, chiết khấu mua hàng. - Tài sản cố định do xây dựng cơ bản bàn giao: Nguyên giá là giá trị thực tế của công trình xây dựng cùng với các khoản chi phí khác liên quan và lệ phí chước bạ (nếu có). - Tài sản cố định được cấp, được điều chuyển đến: Nếu là đơn vị hạch toán độc lập: Nguyên giá bao gồm giá trị còn lại ghi sổ ở đơn vị cấp cộng với các phí tổn mới trước khi dùng mà bên nhận phải chi ra (như vận chuyển, bốc dỡ, lắp đặt...) Nếu điều chuyển giữa các đơn vị thành viên hạch toán phụ thuộc: nguyên giá, giá trị còn lại và số khấu hao luỹ kế được ghi theo sổ của đơn vị cấp trừ đi các phí tổn mới trước khi dùng được phản ánh trực tiếp vào chi phí kinh doanh mà không tính vào nguyên giá tài sản cố định. - Tài sản cố định góp vốn liên doanh nhận tăng thưởng, viện trợ, nhận lại vốn góp... Nguyên giá tính theo giá trị thực tế của hợp đồng giao nhận cùng các phí tổn mới trước khi dùng (nếu của hợp đồng giao nhận các phí tổn trước khi dùng (nếu có). Các doanh nghiệp chỉ thay đổi nguyên giá tài sản cố định hữu hình khi doanh nghiệp đánh giá lại tài sản cố định, nâng cấp tài sản cố định, tháo gỡ hoặc bổ xung một bộ phận tài sản cố định. Khi đó, xác định lại nguyên giá, giá trị còn lại, số khấu hao luỹ kế của tài sản cố định. b) Xác định nguyên giá tài sản cố định vô hình: Nguyên giá của tài sản cố định vô hình gồm toàn bộ các chi phí thực tế phải trả, phải chi khi thực hiện phí tổn thành lập, mua sắm... c) Xác định nguyên giá tài sản cố định thuê dài hạn: Nguyên giá là giá trị hiện tại của các khoản chi trong tương lai được xác định: Nếu hợp đồng thuê có quy định tỷ lệ lãi xuất phải trả theo năm: Tổng số tiền thuê TSCĐ phải trả Nguyên giá tài sản cố định = ----------------------------------------- (1+ Lãi suất)thời gian thuê Nếu hợp đồng cho thuê cho biết cả số lãi phải trả: Nguyên giá TSCĐ = Tổng số nợ phải trả theo hợp đồng thuê _ Số năm thuê x Số lãi phải trả Phần II Tình hình thực hiện hạch toán tài sản cố định trong doanh nghiệp và các giải pháp hoàn thiện I/ Hạch toán biến động tài sản cố định hữu hình: Trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh tài sản cố định của doanh nghiệp thường xuyên biến động. Để quản lý tốt tài sản cố định kế toán cần phải theo dõi chặt chẽ, phản ánh mọi trường hợp biến động tăng giảm tài sản cố định. Khi có tài sản cố định tăng lên, doanh nghiệp phải lập Bộ phận nghiệm thu kiểm nhận tài sản cố định. Bộ phận này có trách nhiệm thu và cùng với đại diện đơn vị giao tài sản cố định, lập biên bản giao nhận tài sản cố định. Biên bản này lập cho từng tài sản cố định. Sau đó phòng kế toán phải sao cho mỗi đối tượng một bản để lưu vào hồ sơ riêng. Phòng kế toán sẽ giữ lại cùng các biên bản tài liệu khác để làm căn cứ tổ chức hạch toán tổng hợp và hạch toán chi tiết tài sản cố định. Căn cứ vào hồ sơ phòng kế toán mở thẻ để hạch toán chi tiết tài sản cố định theo mẫu thống nhất. Thẻ tài sản cố định được lập một bản và để lại phòng kế toán để theo dõi, phản ánh diễn biến phát sinh trong quá trình sử dụng. Toàn bộ thẻ tài sản cố định được bảo quản tập trung tại hòm thẻ. Hòm thể được chia làm nhiều ngăn, mỗi ngăn được xếp thẻ của một nhóm tài sản cố định. Mỗi nhóm này được lập chung một phiếu hạch toán tăng, giảm hàng tháng trong năm. Thẻ tài sản cố định sau khi lập song phải được đăng ký vào sổ tài sản cố định. Sổ này lập chung cho toàn bộ doanh nghiệp và cho từng đơn vị sử dụng tài sản cố định (từng phân xưởng, từng phòng, từng ban...) Hiện nay theo chế độ hiện hành hạch toán tài sản cố định hữu hình được theo dõi trên các tài khoản sau: TK211 tài sản cố định hữu hình: tài khoản này dùng để phản ánh giá trị hiện có và biến động tăng giảm của toàn bộ tài sản cố định hữu hình của doanh nghiệp theo nguyên giá. Bên nợ: Phản ánh những nghiệp vụ làm tăng tài sản cố định hữu hình theo nguyên giá. Bên có: Phản ánh những nghiệp vụ làm giảm tài sản cố định hữu hình theo nguyên giá. Dư nợ: Nguyên giá tài sản cố định hữu hình hiện có. TK 211 có một số tài khoản cấp 2. 2111- Đất 2112 - nhà cửa, vật kiến trúc 2113- máy móc, thiết bị 2214 - phương tiện vận tải, truyền dẫn 2115 - thiết bị, dụng cụ quản lý 2116 - cây lâu năm, xúc vật làm việc và cho sản phẩm. 2118 - tài sản cố định khác. b) TK 214 - Hao mòn tài sản cố định: Dùng để phản ánh giá trị hao mòn của tài sản cố định của doanh nghiệp như tài sản cố định hữu hình, đi thuê dài hạn và tài sản cố định vô hình. Bên nợ: Phản ánh các nghiệp vụ phát sinh làm giảm giá trị hao mòn của tài sản cố định (nhượng bán, thanh lý...) Bên có: Phản ánh các nghiệp vụ phát sinh làm tăng giá trị hao mòn của tài sản cố định. Dư có: giá trị hao mòn của tài sản cố định hiện có. TK214 có các tài khoản cấp 2. 2141 - hao mòn tài sản cố định hữu hình 2142 - hao mòn tài sản cố định đi thuê 2143 - hao mòn tài sản cố định vô hình Ngoài ra trong quá trình hạch toán còn sử dụng một số tài khoản khác có liên quan như TK331,341,111,112... Sau đây ta sẽ xem xét từng nghiệp vụ hạch toán tài sản cố định hữu hình. Thứ nhất: Hạch toán tình hình biến động tài sản cố định hữu hình. - Vốn được ngân sách Nhà nước, tổng công ty cấp: Nợ :TK 211 Có :TK 411 - Sử dụng tiền quỹ đầu tư phát triển, phúc lợi, nguồn vốn đầu tư cơ bản: a) Nợ :TK 211 Có :TK 111,112 Có :TK 331 b) Kết chuyển nguồn vốn Nợ :TK 414 Nợ :TK 431 Nợ :TK 441 Có :TK 411 - Do xây dựng cơ bản (bản quản lý công trình của doanh nghiệp bàn giao) Nợ :TK 211 Có :TK 241 Phản ánh theo sơ đồ sau: 111, 112, 152 241 211 chi về SCCB (1) (3) Giá thực tế của công trình bàn giao đưa vào sử dụng 334,338 (2) Chi phí NC và BHYT, BHXH - Kết chuyển nghiệp vụ đầu tư xây dựng cơ bản: Nợ :TK 441 Có :TK 411 - Tài sản cố định hữu hình do liên doanh góp vốn Nợ :TK 211 Có :TK 411 - Nhập tài sản cố định thừa (khi kiểm kê) Nợ :TK 211 Có :TK 338 (3381) Xác định nguyên nhân xử lý. - Tài sản cố định thừa của khách hàng. Nợ :TK 338 (3381) Có :TK 411 a) Nợ :TK 338 (3381) Có :TK 211 b) Nợ :TK 002(vật tư hàng hóa giữ hộ) Như vậy tài sản cố định mua bằng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản, quỹ đầu tư phát triển, quỹ phúc lợi. Ngoài tăng tài sản cố định phải chú ý ghi tăng nguồn vốn kinh tế. Khi mua sắm bằng nguồn vốn kinh doanh, vốn khấu hao cơ bản, vốn vay thì chỉ ghi tài sản cố định nhưng không ghi tăng nguồn vốn kinh doanh. Thứ hai: Hạch toán tình hình biến động giảm tài sản cố định hữu hình. Tài sản cố định hữu hình của doanh nghiệp giảm do nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó chủ yếu do nhượng bán, thanh lý... Sau đây ta xét. A> Trường hợp nhượng bán và thanh lý tài sản cố định. Ghi giảm giá trị tài sản cố định hữu hình. Nợ :TK 214 Nợ :TK 812 Có :TK 211 - Phản ánh số thu về nhượng bán (thanh lý chưa thu hồi). Nợ :TK 111,112 Nợ :TK 138 Có :TK 721 - Chi phí phát sinh trong nhượng bán và thanh lý. Nợ :TK 821 Có :TK 211,112 - Thuế đối với việc nhượng bán tài sản cố định (thuế chước bạ). Nợ :TK 721 Có :TK 333 Kết chuyển thu nhập và chi phí trong nhượng bán, thanh lý để xác định kết quả cuối cùng. a) Kết chuyển chi phí: Nợ :TK 911 Có :TK 821 b) Kết chuyển thu nhập. Nợ ;TK 721 Có :TK 911 Đối với tài sản cố định nhượng bán, thanh lý hình thành từ vốn vay thì xác định số còn nợ để tiến hành trả tiền vay. Nợ :TK 431 Có :TK 111,112 Trường hợp nợ dài hạn thuộc nợ quá hạn trả thì kết chuyển từ TK 341 sang TK 315. 111,112 315 341 Kết chuyển Thanh toán B> Trường hợp góp vốn liên doanh tài sản cố định hữu hình. Giả định tài sản cố định nguyên giá 600 triệu. Đã khấu hao 100 triệu Đánh giá giá trị còn lại 450 triệu Khi giảm: Nợ :TK 222: 450 Nợ :TK 214:100 Nợ :TK 421: 50 Có :TK211: 600 Nếu tăng: Nợ :TK 222: 550 Nợ :TK 214: 100 Có :TK 412: 50 Có :TK 211: 600 C> Chuyển tài sản cố định sang công cụ dụng cụ vì không đủ tiêu chuẩn là tài sản cố định. - Nếu tài sản cố định có giá trị nhỏ, tất cả giá trị đó chuyển vào chi phí sản xuất kinh doanh và tính vào đối tượng sử dụng phải chịu. Nợ :TK 627, 641,642 Nợ :TK 214 Có :TK 211 - Nếu tài sản cố định có giá trị lớn thì cần phân bổ dần vào nhiều kỳ hạch toán. Nợ :TK 142 (1421) Nợ :TK 214 Có :TK 211 - Nếu tài sản cố định mà doanh nghiệp mang đi thế chấp, cầm cố. Nợ :TK 144 Nợ :TK 214 Có :TK 211 - Nếu mang tài sản cố định ra khỏi doanh nghiệp để thế chấp không phải trích khấu hao nữa. Nhưng nếu tài sản cố định được để lại doanh nghiệp thì không ghi giảm tài sản cố định và phải khấu hao. II/ Hạch toán tài sản vô hình Về nguyên tắc cũng phản ánh theo nguyên giá, cũng trích khấu hao vào chi phí sản xuất kinh doanh, cũng theo dõi chi tiết theo từng đối tượng ghi tài sản cố định ở sổ tài sản cố định của đơn vị giống như các tài sản cố định hữu hình khác. Tình hình biến động hiện có của tài sản cố định vô hình được kế toán phản ánh trên TK 213- Tài khoản tài sản cố định vô hình. TK 213 có các TK cấp 2 như sau: 2131 - quyền sử dụng đất 2132 - chi phí thành lập, chuẩn bị sản xuất 2133 - bằng phát minh sáng chế 2134 - chi phí nghiên cứu phát triển 2135 - chi phí về lợi thế thương mại 2138 - tài sản cố định khác TK 213 có: Bên nợ: Nguyên giá tài sản cố định vô hình tăng thêm Bên nợ: Nguyên giá tài sản cố định vô hình giảm trong kỳ dư nợ: Nguyên giá tài sản cố định vô hình hiện có. Trình tự kế toán tài sản cố định vô hình. Bỏ tiền ra mua phát minh sáng chế thuê quyền sử dụng đất ghi từng tài sản cố định vô hình. Nợ :TK 1213 (2131, 2133, 2138) Có :TK 111, 112, 331 Liên quan đến nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản Nợ :TK 414, 441 Có :TK 411 - Nếu tăng tài sản cố định cố định vô hình thông qua quá trình hình thành và tập hợp chi phí như là quá trình nghiên cứu thăm dò, lập luận chứng kinh tế kỹ thuật, chi phí thủ tục pháp lý... thì phải hạch toán qua TK 214 Nợ :TK 213 Có :TK 241 Nếu tăng tài sản cố định vô hình mà liên quan đến các nguồn vốn như vốn đầu tư cơ bản, quỹ đầu tư phát triển, quỹ phúc lợi thì cũng phải kết chuyển nguồn vốn đó sang tăng nhiệm vụ kinh doanh. Tăng tài sản cố định vô hình nhưng do lợi thế thương mại. Chi phí về lợi thế thương mại, thì nó vẫn thường gắn liền với tài sản cố định hữu hình, như nhà xưởng, cửa hàng, nó có giá trị quan trọng trong phát triển kinh doanh, nó thuận lợi cho việc sản xuất kinh doanh, không nhưng sản xuất ra sản phẩm tốt hơn mà nó còn gây được uy tín cho doanh nghiệp. Do đó cần phải xác định chính xác khoản chi phí đã bỏ ra về lợi thế thương mại. Nợ :TK 211 Nợ :TK 213 Có :TK 111,112,331 Trong trường hợp này thì cũng phải có kết chuyển nguồn vốn có liên quan nếu thuộc nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản thuộc quỹ đầu tư phát triển quỹ phúc lợi. - Tăng tài sản cố định vô hình do việc đầu tư nghiên cứu phát triển nhằm phục vụ cho lợi ích lâu dài của doanh nghiệp và nhưng chi phí này có quá trình hình thành. 111, 112 241 211 (2a) (2b) 2134 334,338 (2c) Tổng hợp chi phí NC phát triển 627,642 (2a) Nếu được công nhận là phát minh sáng chế (2b) Nếu không được công nhận là phát minh sáng chế (2c) Nghiên cứu thất bại thì được chuyển vào chi phí sản xuất kinh doanh. Khi đã hoàn thành việc nghiên cứu đã kết chuyển chi phí thì đồng thời cũng kết chuyển nguồn vốn có liên quan. - Nếu có trường hợp giảm tài sản cố định vô hình như nhượng bán, góp vốn liên doanh thì hạch toán như là tài sản cố định. Ngoài ra khi trích đủ khấu hao, phải xoá bỏ tài sản cố định. Nợ :TK 214 (2143) Có :TK 213 III/ Hạch toán tài sản cố định thuê ngoài và cho thuê Khi một doanh nghiệp thấy việc mua sắm tài sản cố định không được đem lại hiệu quả bằng việc đi thuê, việc sử dụng không thuận lợi bằng việc cho thuê hoặc là không đủ vốn để đầu tư thì doanh nghiệp có thể tiến hành việc đi thuê hoặc cho thuê hoặc cho thuê tài sản cố định. Kế toán phải căn cứ vào thời gian vào điều kiện cụ thể của việc đi thuê hoặc cho thuê để phân thành tài sản cố định thuê tài chính và tài sản cố định thuê hoạt động. A> Kế toán tài sản cố định thuê tài chính (thuê dài hạn). Theo quy định hiện nay của nước ta (nghị định 64-CP ngày 9-10-1995) thì một giao dịch về cho thuê tài sản cố định phải thoả mãn một trong 4 điều kiện sau: - Khi kết thúc hợp đồng cho thuê, bên thuê được nhận quyền sở hữu tài sản cho thuê hoặc là được tiếp tục thuê theo thoả thuận. - Kết thúc hợp đồng thì bên thuê được lựa chọn mua tài sản cố định thuê theo giá danh nghĩa là giá thấp hơn giá thực tế của tài sản thuê tại thời điểm mua lại. - Thời hạn thuê ít nhất là phải bằng 60% thời gian cần thiết để khấu hao tài sản cố định. - Tổng số tiền thuê tài sản phải trả ít nhất là tương đương với giá trị tài sản cố định đó trên thị trường vào thời điểm ký hợp đồng. a) Tại đơn vị đi thuê: Phải tiến hành một số công việc cần thiết sau: - Phải ghi sổ tài sản cố định theo nguyên giá trị tại thời điểm thuê. - Phải phản ánh số tiền phải trả theo hợp đồng thuê như là một khoản nợ dài hạn. - Định kỳ phải thanh toán tiền cho bên cho thuê. - Bên thuê phải tiến hành trích khấu hao vào chi phí sản xuất kinh doanh. Khi hạch toán thì kế toán sử dụng TK 212 (tài sản cố định thuê tài chính) để phản ánh tình hình hiện có và số tăng giảm về tài sản cố định thuê tài chính. Khi bên thuê thì doanh nghiệp sẽ phát sinh khoản nợ dài hạn với bên cho thuê và kế toán sử dụng TK 342 (nợ dài hạn) để phản ánh tình hình thuê tài sản cố định thuê tài chính, và theo nguyên tắc là tài sản cố định thuê và sử dụng cho bộ phận nào thì tính trực tiếp cho bộ phận đó: F P = ---------- (1+r)t Trong hợp đồng thuê thì cần phải được ghi rõ số tiền bên thuê đi thuê phải trả trong suốt giai đoạn thuê và số tiền lãi phải trả cho một năm. Từ đó kế toán phải xác định nguyên giá tại thời điểm mua. Nguyên giá = Tổng số nợ phải trả theo hợp đồng thuê - Số năm thuê x Số lãi phải trả mỗi năm Ghi sổ: Nợ :TK 212 Nợ :TK 142 Có :TK 342 Trong quá trình sử dụng bên thuê phải tiến hành trích khấu hao vào chi phí sản xuất kinh doanh của bộ phận sử dụng. Nợ :TK 627, 641, 642 Có :TK 214 (2142) Nợ :TK 009 (nguồn vốn khấu hao cơ bản) Đối với tiền lãi phải trả thì cũng tiến hành phân bổ dần vào chi phí sản xuất kinh doanh của các bộ phận sử dụng. Nợ :TK 627, 641, 642 Có :TK 142 (1421) Khi mà đơn vị đi thuê trả tiền cho bên thuê thì ghi. Nợ :TK 315 Nợ :TK 342 Có :TK 111,112 315 211 Chuyển sang nợ quá hạn trả 111,112 Chi phí NC và BHYT, BHXH Thanh toán nợ đến hạn trả Khi mà kết thúc thời hạn thuê thì nếu được chuyển giao quyền sở hữu. Nợ :TK 211 Có :TK 212 Chuyển số khấu hao Nợ :TK 211 Có :TK 2141 - Nếu bên đi thuê được mua lại tài sản cố định thuê tài chính. Nợ :TK 211,213 Có :TK 111,112 - Nếu trả lại tài sản cho bên thuê thì: Nợ TK :214 (2142) Có :TK 212 b> Tại đơn vị cho thuê: Thực chất tài sản cố định cho thuê vẫn được quyền sở hữu của bên cho thuê. Vì vậy doanh nghiệp phải mở sở chi tiết theo dõi cả về hiện vật và giá trị của tài sản cố định cho thuê. Đồng thời phải phản ánh số tiền phải thu từng kỳ về cho thuê. - Phản ánh giá trị tài sản cố định cho thuê (giải quyết đầu tư dài hạn) Nợ :TK 228 Nợ :TK 214 Có :TK 211 - Tiền thu hoặc chi về cho thuê thì được coi như khoản hoạt động tài chính khi có chi phí bỏ ra về cho thuê. Nợ :TK 811 Có :TK 111,112 - Số thu về được phản ánh qua tài khoản thu nhập hoạt động tài chính. Nợ :TK 111,112 Có :TK 711 Khi thu về (nhận lại) tài sản cố định cho thuê thì đơn vị cho thuê ghi. Nợ :TK 211 Có :TK 228 B> Tài sản cố định hoạt động: Tài sản cố định thuê hoạt động là tài sản cố định thuê không thoả mãn một trong 4 tiêu chuẩn về thuê tài chính, khi thuê xong tài sản cố định được giao trả cho bên thuê. a) Tại đơn vị đi thuê: khi nhận tài sản cố định cố định thuộc loại hoạt động về doanh nghiệp kế toán ghi Nợ TK 001. Khi doanh nghiệp thanh toán chi phí về thuê tài sản cố định hoạt động thì kế toán ghi. Nợ :TK 627,641,642 Có :TK 111,112 Có :TK 331 Khi hết hạn thuê tài sản cố định hoạt động và doanh nghiệp trả lại cho bên thuê thì ghi Có TK 001 b) Tại đơn vị cho thuê: vẫn xem tài sản cố định này là thuộc quyền sở hữu của mình. Chi phí có liên quan đến việc cho thuê hoặc chi phí khấu hao tài sản cố định thì được hạch toán vào TK 811. Nợ :TK 811 Có :TK 111,112 Có :TK 214 Khoản thu về cho thuê được coi là một khoản thu nhập hoạt động tài chính. Nợ :TK 111,112 Có :TK 711 Trường hợp phải nộp thuế về cho thuê tài sản cố định thì kế toán ghi. Nợ :TK 711 Có :TK 333 (3338) IV/ Hạch toán khấu hao tài sản cố định. Trong quá trình sản xuất kinh doanh, khi sử dụng tài sản cố định thì đại bộ phận tài sản cố định (trừ đất) bi hao mòn dần, làm maat dần tính hữu ích của nó. Phần giá trị hao mòn được chuyển vào phần giá trị của sản phẩm mới làm ra tính vào chi phí sản xuất kinh doanh của các đối tượng sử dụng tài sản cố định dưới hình thức khấu hao. Hao mòn là hiện tượng khách quan còn khấu hao tài sản cố định là biện pháp chủ quan trong quản lý nhằm thu lại giá trị đã hao mòn của tài sản cố định. Trong quá trình hạch toán về tài sản cố định kế toán được thực hiện một số quy định sau: - Mọi tài sản cố định của doanh nghiệp đều phải huy động vào việc sử dụng và phải tính khấu hao cơ bản (trừ đất) nhằm thu hồi vốn. Để làm được điều đó thì phải tính đúng, tính đủ nguyên giá tài sản cố định. - Căn cứ vào quy định của chế độ quản lý tài chính hiện hành và yêu cầu quản lý doanh nghiệp để lựa chọn một phương pháp tính khấu hao thích hợp. Phải chấp hành nghiêm chỉnh các quy định về điều hoà và sử dụng vốn khấu hao tài sản cố định như là phải nộp vốn khấu hao cho cấp trên hoặc là điều hoà cho các đơn vị khác. Phải thực hiện việc cho các đơn vị thành viên, đơn vị nội bộ vay vốn khấu hao, và khi cho vay phải thực hiện việc tính lãi như là một hình thức đầu tư tài chính. - Phải tính toán, phân bổ chính xác số khấu hao vào các đối tượng sử dụng một cách hợp lý, khoa học. Những tài sản cố định đã trích đủ khấu hao cơ bản, đã thu hồi đủ vốn, thì không khấu hao nữa. Tài sản cố định vô hình, tài sản cố định thuê tài chính, trong quá trình sử dụng là phải trích khấu hao rồi tài sản cố định mua sắm bằng nguồn kinh phí sự nghiệp, kinh phí dự án, bằng quỹ phúc lợi thì không trích khấu hao vào chi phí sản xuất kinh doanh mà chỉ tính hao mòn tài sản cố định. Khấu hao tài sản cố định là một trong những yếu tố cấu thành chi phí sản xuất kinh doanh thuộc chi phí sản xuất chung. Việc sử dụng phương pháp tính khấu hao hợp lý hay không đều có ảnh hưởng trực tiếp đến sự chính xác của chi pí sản xuất kinh doanh và giá thành sản phẩm. Do đó phải đề ra phương pháp tính khấu hao thích hợp. Có nhiều phương pháp tính khấu hao khác nhau như phương pháp tính khấu hao theo đường thẳng, phương pháp khấu hao theo sản lượng phương pháp khấu hao nhanh... Nhưng hiện nay phổ biến nhất là sử dụng phương pháp khấu hao đường thẳng. Mức khấu hao năm = Nguyên giá / thời gian sử dụng Tỷ lệ khấu hao cơ bản = Mức khấu hao năm/nguyên giá tài sản cố định. Mức khấu hao tháng = Mức khấu hao năm/12 tháng. Theo qui định của Nhà nước hiện nay doanh nghiệp được phép tăng mức khấu hao cơ bản không quá 20% mức trích theo quy định và phải báo cáo cho cơ qua tài chính biết để theo dõi. Nhưng phải theo điều kiện là doanh nghiệp có tài sản cố định có tiến độ nhanh nhưng tài sản cố định này làm việc theo một chế độ cao hơn mức bình thường. Những tài sản cố định này đầu tư bằng vốn vay hoặc là liên doanh mà thời gian trả nợ hay thanh toán nhanh hơn thời gian khấu hao quy định. Với điều kiện nữa là doanh nghiệp không bị lỗ trong sản xuất kinh doanh. Nếu doanh nghiệp nào trích tăng hơn 20% so với quy định trên thì phải cơ quan tài chính xem xét quy định. * Để đơn giản hoá việc tính khấu hao hàng tháng, hàng quý kế toán phải: - Tài sản cố định tăng hoặc giảm trong tháng thì tháng sau mới tính hoặc thôi tính khấu hao. - Mức khấu hao tăng hoặc giảm trong tháng thì tháng sau mới tính hoặc thôi tính khấu hao. - Mức khấu hao phải trích trong tháng này bằng số khấu hao đã trích kỳ trước cộng số khấu hao tăng kỳ này trừ khấu hao giảm kỳ này. Sử dụng TK 214. Ngoài ra còn sử dụng TK 009, đây là tài khoản ngoài bảng và được ghi đơn. * Định kỳ kế toán tính và trích khấu hao tài sản cố định. Nợ :TK 627, 641,642 Có :TK 214 (2141, 2141, 2143) Nợ :TK 009 * Trường hợp đầu tư xây dựng cơ bản, mua sắm tài sản cố định hoàn thành đưa vào sử dụng bằng nguồn vốn khấu hao. Nợ :TK 211,213 Có :TK 111,112,331,241 Nợ :TK 009 * Trường hợp nộp vốn khấu hao có báo cho cấp trên. Trong trường hợp này đơn vị cấp dưới thì. Nợ :TK 411 Có :TK 111,112 Nợ :TK 009 * Khi đơn vị cấp trên hạch toán ghi nhận vốn. Nợ :TK 211,212 Có :TK 136 (1361) Nợ :TK 009 * Cấp trên cấp vốn khấu hao cho đơn vị cấp dưới để bổ xung vốn kinh doanh và đầu tư mua sắm tài sản cố định. Đơn vị cấp trên sẽ hạch toán trong trương hợp này. Nợ :TK 136 Có :TK 111,112 Có :TK 009 * Đơn vị cấp dưới hạch toán Nợ :TK 111,112 Có :TK 411 Có :TK 009 * Trường hợp đơn vị doanh nghiệp cấp vốn khấu hao cho đơn vị nội bộ vay. Nợ :TK 136 (1368) Có :TK 111,112 Có :TK 009 * Khi đơn vị thu được tiền lãi về cho vay vốn khấu hao thì coi đó là một khoản thu nhập hoạt động tài chính. Nợ :TK 111,112 Có :TK 711 Khi doanh nghiệp nhận lại tiền cho vay về vốn khấu hao Nợ :TK 111,112 Có :TK 136 (1368) Nợ :TK 009 * Khi trích khấu hao tài sản cố định dùng vào hoạt động sự nghiệp thì kế toán ghi. Nợ :TK 466 Có :TK 214 * Khi khấu hao tài sản cố định thuộc quỹ phúc lợi dùng cho văn hoá phúc lợi thì kế toán ghi. Nợ :TK 4313 Có :TK 214 V/ Hạch toán sửa chữa tài sản cố định. Trong quá trình hoạt động, tài sản cố định bị hao mòn và hư hỏng cần phải sửa chữa thay thế để khôi phục năng lực hoạt động. Công việc sửa chữa có thể do doanh nghiệp tự làm hoặc thuê ngoài và được tiến hành theo kế hoạch. Tuỳ theo tính chất, qui mô của công việc sửa chữa kế toán phản ánh vào tài khoản thích hợp. 1. Sửa chữa thường xuyên mang tính bảo dưỡng: với loại sửa chữa này thì ngoài cho phí được trích trực tiếp và chi pí sản xuất kinh doanh của bộ phận có tài sản cố định phải sửa chữa thường xuyên Nợ :TK 627,641,642 Có :TK 152,111,112 2. Đối với sửa chữa lớn: sửa chữa mang tính chất định kỳ kỹ thuật, loại sửa chữa này chi phí lớn thời gian sửa chữa dài phải ngừng sản xuất. Nên ki hạch toán chi phí này kế toán phải tập hợp chi phí qua TK 241 và TK 2413. Khi đã hoàn thành công trình sửa chữa lớn thì chi phí đó được ghi vào TK 142 và sẽ phân bổ dần vào chi phí sản xuất kinh doanh của bộ phận có sửa chữa lớn tài sản cố định. Sơ đồ phản ánh 111,152,112 241,2413 142,1421 627,641,642 Phân bổ dần chi phí SCL cho các đối tượng liên quan Công trình SCL hoàn thành bàn giao Tập hợp chi phí SCL 334,338,214 Nếu doanh nghiệp kế hoạch hoá được chi phí sửa chữa lớn thì thực hiện việc trích trước chi phí sửa chữa lớn. Sơ đồ phản ánh 111,152,112 241,2413 335 627,641,642 Hàng tháng trích trước chi phí SCL theo kế hoạch Giá trị Công trình SCL hoàn thành bàn giao 334,338,214 Chi phí thực tế phát sinh Cuối kỳ hạch toán phải chú ý điều chỉnh số chênh lệch giữa số chi trích theo kế hoạch và chi phí phát sinh để đảm bảo số liệu được khớp đúng. * Đối với trường hợp sửa chữa lớn thuê ngoài: phản ánh chi phí phải trả cho người nhận thầu sửa chữa lớn. Nợ :TK 241 (2413) Có :TK 331 Khi nhận thầu bàn giao công trình sửa chữa lớn đã hoàn thành, ghi: Nợ :TK 142 (1421) Có :TK 241 (2413) Kế toán tiến hành phân bổ vào chi phí sản xuất kinh doanh. Nợ :TK 627,641,642 Có :TK 142 (1421) Kết luận Tài sản cố định là một bộ phận vốn quan trọng của các doanh nghiệp, chúng là những công cụ sản xuất có ảnh hưởng lớn đến chất lượng và giá thành sản phẩm. Sự tiến bộ của tài sản cố định về mặt kỹ thuật góp phần quyết định làm tăng năng suất lao động, giảm các chi phí vật chất của quá trình sản xuất kinh doanh (bao gồm cả chi phí tài sản cố định và tài sản lưu động - vật tư nguyên liệu). Mặt khác việc quản lý tài sản cố định có ảnh hưởng trực tiếp đến chi phí khấu hao của tài sản cố định trong quá trình sản xuất - chi phí này là bộ phận cấu thành không thể thiếu của giá thành sản phẩm. Mức độ nhiều về chi phí tài sản cố định phụ thuộc vào trình độ sử dụng và quản lý tài sản cố định. Mức độ chính xác của chi phí và tác động cụ thể của chi phí tài sản cố định trong quá trình sản phẩm lại phụ thuộc vào trình độ quản lý tài sản cố định, đặc biệt là trình độ hạch toán tài sản cố định trong doanh nghiệp. Trong công tác hạch toán tài sản cố định cần phải hiểu biết được đặc điểm của nó. Biết phân loại chính xác các loại tài sản cố định hiện nay của doanh nghiệp để có cách tính toán chi phí phù hợp, mới biết được mức độ tham gia của nó vào quá trình sản xuất kinh doanh, mới tính được chi phí của tài sản cố định được phản ánh vào giá thành các sản phẩm của doanh nghiệp như thế nào. Vì vậy việc quản lý hoạt động sản xuất của người quản lý phải làm sao để có được nhiều giải pháp khác nhau khi thực hiện nhiệm vụ kinh doanh, để so sánh các giải pháp ấy và tìm ra giải pháp có lợi nhất hay là chọn ra một phương án có hiệu quả nhất đưa vào thực hiện. Muốn vậy phương sách duy nhất chúng ta phải làm được là hạch toán được đúng, đủ, chính xác chi phí đầu vào. Hay chúng ta phải nắm chắc toàn bộ tài sản cố định của doanh nghiệp. Để làm tốt công tác này, ngày nay đòi hỏi hệ thống kế toán phải là những người có nghiệp vụ vững vàng, có trách nhiệm công tác và có đạo đức nghề nghiệp. Song đây mới chỉ là những điều kiện chủ quan. Xét về mặt khách quan trong nền kinh tế thị trường hiện nay, với những khó khăn nhiều mặt như thiếu vốn, thiếu một hành lang pháp lý, thiếu những nhà quản lý có trình độ thật sự thích hợp với kinh tế hàng hoá... Đòi hỏi Nhà nước phải có những chính sách để triển khai và khuyến khích và tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát triển mạnh. Trước hết, Nhà nước nên đổi mới về cơ chế vận hành trong hệ thống sổ kế toán được lập. Phải có những quy định rõ ràng trong hạch toán nói chung và hạch toán tài sản cố định nói riêng để công tác tính giá, công tác khấu hao không có những kẽ hở và không bị thất thoát tài sản của Nhà nước. Sau đó, cần áp dụng những nghiệp vụ kế toán mới của những nước đã trải qua nền kinh tế thị trường hàng trăm năm qua để thực sự bước vào thời kỳ mới của công tác hạch toán, để phù hợp thật sự với nền kinh tế thị trường. Cuối cùng, cần ứng dụng tiến bộ của khoa học công nghệ tin học vào trong lĩnh vực hạch toán và quản lý. Cần nâng cao và đào tạo đội ngũ kế toán biết sử dụng và sử dụng những nghiệp vụ hạch toán trên máy tính để giải quyết sự cồng kềnh của hệ thống sổ sách kế toán và rút bớt chi phí khác. Cần làm tốt công tác kiểm toán để đánh giá đúng trình độ hoạt động, hiệu quả kinh doanh và đánh giá xem nguyên tắc hoạt động của mỗi doanh nghiệp có đúng pháp luật cho phép hay không. Một doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả phải là một doanh nghiệp đã làm tốt công tác hạch toán kinh doanh nói chung và công tác hạch toán tài sản cố định nói riêng. Trong phạm vi doanh nghiệp mình, các nhà quản lý phải nắm vững nhiệm vụ sản xuất kinh doanh của mình trong từng thời kỳ. Nắm vững nguồn lực đặc biệt là nguồn lực về tài sản cố định. Cân đối năng lực với nhiệm vụ để có phương án sử dụng tốt nhất các yếu tố của sản xuất kinh doanh. Trong công tác hạch toán cần thực hiện hạch toán đầy đủ, chính xác, kịp thời các hiện tượng kinh tế phát sinh. Hạch toán tài sản cố định là một loại nghiệp vụ khó bởi bản chất lưu chuyển của nó quyết định. Cũng rất dễ nhầm lẫn và thiếu chính xác khi chúng ta không nắm vững các nguyên lý cơ bản của hạch toán tài sản cố định; không biết vận dụng các nguyên lý đó vào trong công tác hạch toán cụ thể. Nội dung bản chuyên đề này không thể tránh khỏi những khiếm khuyết. Rất mong nhận được sự góp ý của thầy giáo giảng dạy. Tôi xin trân thành cảm ơn !