Chuyên đề Một vài suy nghĩ về cơ chế điều hành lãi suất của Ngân hàng Nhà nước trong giai đoạn thực hiện cơ chế lãi suất thị trường – lãi suất thoả thuận

ViÖt Nam. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh l¹i cho vay doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ chñ yÕu. §iÒu nµy g©y khã kh¨n trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh nh»m chuyÓn ho¹t ®éng cña hÖ thèng nµy sang kinh doanh trªn c¬ së th­¬ng m¹i thùc sù, t¹o lËp mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng trong ho¹t ®éng lÜnh vùc ng©n hµng, ®ång thêi c¶n trë viÖc ph¸t huy t¸c dông cña quy luËt kinh tÕ thÞ tr­êng, v× vËy, tÝnh c¹nh tranh trong khu vùc ng©n hµng cßn thÊp. Tõ khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ, viÖc cho phÐp thµnh lËp c¸c NHTMCP, c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, ng©n hµng liªn doanh ®· phÇn nµo lµm gi¶m bít tÝnh ®éc quyÒn cña c¸c NHTMQD. Tuy nhiªn t×nh h×nh thay ®æi kh«ng nhiÒu, bëi v× vèn cña c¸c NHTMCP cßn qu¸ nhá bÐ, dÞch vô ®¬n ®iÖu, m¹ng l­íi chi nh¸nh kh«ng nhiÒu, n¨ng lùc c¹nh tranh thÊp, c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi th× cã kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh ®Ó c¹nh tranh nh­ng l¹i bÞ khèng chÕ vÒ tiÒn §ång nh­ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi chØ ®­îc phÐp huy ®éng vèn b»ng ®ång ViÖt Nam kh«ng v­ît qu¸ 25% vèn ®­îc cÊp, tõ c¸c c¸ nh©n ViÖt Nam vµ ph¸p nh©n ViÖt Nam. B¶ng 2.2: ThÞ phÇn c¸c ng©n hµng ë ViÖt Nam ( sè liÖu cuèi n¨m 2000 ) sè l­îng ®Þnh chÕ Huy ®éng vèn (% c¶ hÖ th«ng) TÝn dông (%c¶ hÖ thèng) C¸c NHTMQD 6 73,0 71,2 C¸c NHTMCP 48 10,6 10,5 Chi nh¸nh NH n­íc ngoµi vµ NH liªn doanh 30 15,0 16,5 Quü tÝn dông nh©n d©n 948 1,4 1,8 Nguån: T¹p chÝ ng©n hµng sè 8 n¨m2002 Nh×n vµo sè liÖu b¶ng 4 cho thÊy vÞ trÝ cña NHTMQD trªn thÞ tr­êng lµ rÊt lín. tÝnh c¹nh tranh trong ho¹t ®éng ng©n hµng kh«ng cao mµ cßn ë møc gÇn nh­ ®éc quyÒn cña hÖ thèng NHTMQD. Sù dÔ tæn th­¬ng cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam. C¸c NHTM ViÖt Nam cã møc vèn rÊt thÊp, nî qu¸ h¹n cao nhÊt lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn. Sù dÔ tæn th­¬ng cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam cã thÓ lµ th¸ch thøc lín khi hÖ thèng nµy chuyÓn sang mét c¬ chÕ thÞ tr­êng thùc sù, ®Æc biÖt khi tù do ho¸ l·i suÊt, th¶ næi tû gi¸, trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ. Trong hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam th× hÖ thèng NHTM cæ phÇn lµ khu vùc dÔ bÞ tæn th­¬ng nhÊt. C¸c NHTMCP d­êng nh­ ®­îc thµnh lËp kh¸ dÔ dµng tõ nh÷ng n¨m 1993- 1996 vµ ph¸t triÓn víi tèc ®é kh¸ nhanh. Tõ 15 NHTMCP vµo n¨m 1990, n¨m 1997 ®· t¨ng lªn 53 NHTMCP. §Õn nay, mét sè ng©n hµng cæ phÇn kh«ng ®ñ vèn ®iÒu lÖ quy ®Þnh, qu¶n lÝ yÕu kÐm ®· bÞ ®ãng cña hoÆc s¸p nhËp vµ chØ cßn 43 ng©n hµng vµo n¨m 2002 ®Õn n¨m 2003 thùc hiÖn viÖc c¶i c¸ch l¹i hÖ thèng ng©n hµng th× NHTMCP chØ cßn l¹i 38 ng©n hµng ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Nî qu¸ h¹n cña hÖ thèng NHTM ViÖt Nam cã chiÒu h­íng gia t¨ng kÓ tõ n¨m 1997. Qua sè liÖu cña IMF, WB c«ng bè th× nî qu¸ h¹n cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam d­êng nh­ kh«ng cao so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ còng d­êng nh­ kh«ng ®¸ng lo ng¹i. Tuy nhiªn th× thùc tÕ lµ chÕ ®é ho¹ch to¸n kÕ to¸n, ph©n lo¹i tµi s¶n cña ViÖt Nam lµ kh«ng theo tiªu chuÈn quèc tÕ. Ngoµi ra, mét sè kho¶n nî khã ®ßi liªn quan ®Õn c¸c vô ¸n kh«ng ®­îc ho¹ch to¸n vµo kho¶n môc nî khã ®ßi vµ th­êng ®­îc cho vµo kho¶n môc "chê xö lÝ", chÕ ®é b¸o c¸o còng lµm cho c¸c con sè nî qu¸ h¹n bÞ bãp mÐo ®i rÊt nhiÒu. NÕu theo ®óng chuÈn mùc quèc tÕ th× c¸c con sè nµy cã thÓ t¨ng lªn gÊp 3 lÇn. d. Nh÷ng th¸ch thøc kh¸c Bªn c¹nh nh÷ng th¸ch thøc mµ ta cã thÓ rÔ rµng nhËn thÊy nh­ ®· nªu ë trªn. ViÖc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng - l·i suÊt tho¶ thuËn ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay cßn gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc kh¸c nh­: Kinh nghiÖm qu¶n lÝ, ®iÒu hµnh, gi¸m s¸t vµ t¸c ®éng vµo môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cßn rÊt míi. C¸c v¨n b¶n luËt, v¨n b¶n ph¸p quy vÒ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, phi th­¬ng m¹i trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, c¸ch sö lÝ vi ph¹m ch­a rµnh rät, thiÕu ®ång bé thËm chÝ cßn chång chÐo. Mét th¸ch thøc n÷a rÊt ®¸ng lo ng¹i vµ ®­îc coi lµ th¸ch thøc tiÒn Èn ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam khi thùc hiÖn l·i suÊt thÞ tr­êng - l·i suÊt tho¶ thuËn ®ã lµ.ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp chóng ta ®· ký hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü vµ chuÈn bÞ gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), AFTA, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ chóng ta ph¶i më réng nÒn kinh tÕ tiÕp nhËn mäi kho¶n ®Çu t­ tõ bªn ngoµi, ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc kinh tÕ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam víi c¸c tæ chøc ViÖt Nam lµ b×nh ®¼ng ®iÒu nµy kh«ng ngo¹i trõ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng. Nãi c¸ch kh¸c khi ®ã sÏ cã sù b×nh ®¼ng gi÷a tæ chøc tÝn dông n­íc ngoµi vµ tæ chøc tÝn dông trong n­íc vÒ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông trªn l·nh thæ ViÖt Nam. NÕu hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam kh«ng cã nh÷ng c¶i c¸ch nhanh vÒ c¬ cÊu, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng th× ng©n hµng ViÖt Nam sÏ gÆp khã kh¨n trong kinh doanh do kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh , qu¶n lÝ ®Ó c¹nh tranh víi c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi vèn cã n¨ng lùc tµi chÝnh rÊt m¹nh vµ kh¶ n¨ng qu¶n lÝ tèt. Nh­ vËy, c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi sÏ rÔ rµng ®­a ra mét møc l·i suÊt phï hîp víi yªu cÇu cña c¶ ng­êi göi tiÒn vµ ng­êi vay khi ®ã thÞ phÇn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam sÏ gi¶m ®i ®¸ng kÓ. Trªn ®©y lµ mét vµi nh÷ng th¸ch thøc mµ ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®· vµ sÏ gÆp ph¶i khi thùc hiÖn l·i suÊt thÞ tr­êng - l·i suÊt tho¶ thuËn. ViÖc chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ l·i suÊt mang tÝnh thÞ tr­êng h¬n ë ViÖt Nam hiÖn lµ rÊt cÇn thiÕt vµ lµ yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ toµn diÖn theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, phÝa tr­íc vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc nh­: thÞ tr­êng tµi chÝnh l¹c hËu, n¨ng lùc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn h¹n chÕ, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn yÕu kÐm, thÞ tr­êng kÐm minh b¹ch vµ tÝnh c¹nh tranh thÊp. §Ó l·i suÊt thÞ tr­êng ®i vµo thùc tÕ ë ViÖt Nam ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña nã th× nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¶i cã nhiÒu cè g¾ng c¶i tiÕn míi nh»m thùc hiÖn mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng h¬n n÷a. 2.2. Nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng - l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng th­¬ng m¹i trong thêi gian qua Theo nghÞ ®Þnh sè 546 kÓ tõ ngµy 1/ 6/ 2002, c¸c tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong ho¹t ®éng tÝn dông th­¬ng m¹i b»ng VN§ cña tæ chøc tÝn dông víi kh¸ch hµng. C¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay b»ng VN§ trªn c¬ së cung cÇu vèn thÞ tr­êng vµ møc ®é tÝn nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng vay. NHNN kh«ng quy ®Þnh biªn ®é l·i suÊt cho vay nh­ l·i suÊt c¬ b¶n nh­ng vÉn tiÕp tôc c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n trªn c¬ së tham kh¶o møc l·i suÊt cho vay th­¬ng m¹i ®èi víi kh¸ch hµng tèt nhÊt trong nhãm c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc lùa chän ®Ó tham kh¶o vµ ®Þnh h­íng l·i suÊt thÞ tr­êng, ®ång thêi chñ ®éng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ®Ó kiÓm so¸t biÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ tr­êng, ®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu vµ môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. Víi viÖc ¸p dông c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt tho¶ thuËn nªu trªn, NHNN ®· tiÕn thªm mét b­íc dµi, thay ®æi c¨n b¶n viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt thèng nhÊt thÞ tr­êng tÝn dông th­¬ng m¹i trªn ph¹m vi c¶ n­íc. Qua thêi gian ng¾n thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt trªn, qua ®¸nh gi¸ thùc tÕ thÞ tr­êng vµ qua ý kiÕn tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cho thÊy c¬ chÕ nµy mang l¹i nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng trong thêi gian qua nh­ sau: 2.2.1.T¸c ®éng ®èi víi ho¹t ®éng huy ®éng vèn. ViÖc ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn ®· t¹o thuËn lîi cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã thªm ®iÒu kiÖn, c¬ h«Þ sö dông tèi ­u c«ng cô l·i suÊt ®Ó khai th¸c thªm c¸c nguån vèn nhµn rçi trong d©n vµ c¸c nguån vèn kh¸c cã thÓ thu hót ®­îc. Tr­íc khi ch­a cã c¬ chÕ l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn th× c¸c NHTM chØ cã thÓ huy ®éng tiÒn göi víi mét møc l·i suÊt tèi ®a nµo ®ã ®Ó ®¶m b¶o chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo vµ ®Çu ra cÇn thiÕt. §iÒu ®ã h¹n chÕ rÊt nhiÒu kh¶ n¨ng chñ ®éng, linh ho¹t huy ®éng vèn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nhÊt lµ trong bèi c¶nh ng©n hµng ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh cña c¸c kªnh huy ®éng kh¸c nh­ c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c«ng ty tµi chÝnh, tiÕt kiÖm b­u ®iÖn, c«ng ty chøng kho¸n. MÆt kh¸c, trong c¬ chÕ l·i suÊt tr­íc, l·i suÊt kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß lµ c«ng cô kÝch thÝch lîi Ých vËt chÊt mµ NHTM th­êng sö dông trong ho¹t ®éng huy ®éng vèn. HiÖn nay, trªn thùc tÕ c¸c NHTM ®· ®­îc hoµn toµn tù do Ên ®Þnh l·i suÊt trong huy ®éng vèn còng nh­ trong cho vay miÔn lµ kh¸ch hµng chÊp nhËn vµ v× thÕ khèi l­îng vèn mµ hÖ thèng ng©n hµng huy ®éng ®­îc trong thêi gian qua ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Thùc tÕ trong thêi gian qua khi ®· thùc hiÖn c¬ chÕ tù do l·i suÊt vµ trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng ®¹t møc kh¸ ®· lµm t¨ng nhu cÇu vèn cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. §éng th¸i nµy ®· khiÕn cho c¸c NHTM ph¶i t¨ng huy ®éng vèn nh»m ®¸p øng vèn cho c¸c dù ¸n lín, võa ®Ó chuÈn bÞ l­îng vèn gi¶i ng©n trong thêi gian tíi (6 th¸ng cuèi n¨m 2003). BiÖn ph¸p duy nhÊt mµ c¸c NHTM sö dông ®Ó t¨ng l­îng vèn huy ®éng trong thêi gian qua lµ sö dông c«ng cô l·i suÊt ®Ó c¹nh tranh huy ®éng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng t¨ng l·i suÊt huy ®éng t¨ng cao g©y ra hiÖn t­îng bÊt th­êng trªn thÞ tr­êng l·i suÊt, cô thÓ : L·i suÊt huy ®éng vèn néi tÖ - §ång ViÖt Nam kú h¹n 1 n¨m hiÖn nay cña c¸c NHTM phæ biÕn ë møc 8% ®Õn 8,4%/ n¨m, so víi møc l¹m ph¸t chØ cã 3% ®Õn 3,5%, lµm cho l·i suÊt thùc cña lîi tøc tiÒn göi ng©n hµng lªn tíi 4,5% ®Õn 5%. §©y lµ møc l·i suÊt thùc cao nhÊt trong gÇn 10 n¨m qua vµ qu¸ cao so víi møc kú väng trong ®iÒu hµnh vÜ m« lµ 2% ®Õn 3%/ n¨m. ViÖc t¨ng l·i suÊt huy ®éng ®· lµm t¨ng khèi l­îng vèn huy ®éng trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, tæng sè tiÒn göi cña kh¸ch hµng t¹i c¸c TCTD ®· ®¹t 321.280 tû ®ång, t¨ng 9,43% so víi cuèi n¨m 2002, nh­ng thÊp h¬n møc t¨ng tr­ëng cña cïng kú n¨m 2002 lµ 9,6%. Trong sè 321.280 tû ®ång huy ®éng th× huy ®éng vèn b¨ng VN§ ®¹t 220.300 tû ®ång, t¨ng 14,94% vµ huy ®éng vèn b»ng ngo¹i tÖ ®¹t 100.980 tû ®ång, gi¶m 0.18% so víi cuèi n¨m 2002. Vèn huy ®éng b»ng VN§ t¨ng cao trong khi huy ®éng b»ng ngo¹i tÖ gi¶m lµ do l·i suÊt th­¬ng m¹i b»ng VN§ ®· t¨ng gÊp 4 lÇn l·i suÊt huy ®éng th­¬ng m¹i b»ng ngo¹i tÖ trong khi tû gi¸ USD/VND kh¸ æn ®Þnh. Nh­ vËy, nÕu nh­ c¸ch ®©y 3 n¨m c¸c NHTM c¹nh tranh víi nhau h¹ l·i suÊt cho vay vèn xuèng rÊt thÊp ®Ó thu hót kh¸ch hµng vay. Mét sè NHTM cã quy m« lín, cã ­u thÕ ®· h¹ l·i suÊt xuèng chØ cßn 0,60%/ th¸ng cã khi xuèng ®Õn 0,56%- 0,58%/ th¸ng so víi l·i suÊt c¬ b¶n lóc ®ã lµ 0,70%/ th¸ng ®Ó l«i kÐo kh¸ch hµng cã doanh sè xuÊt khÈu, kinh doanh æn ®Þnh. L·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM nµy thËm chÝ thÊp h¬n l·i suÊt huy ®éng cña NHTM kh¸c. T×nh h×nh ®ã ®· g©y khã kh¨n vÒ tµi chÝnh cho c¸c NHTM nµy v× chªnh lÖch l·i suÊt qu¸ nhá bÐ, thu nhËp ng©n hµng v× thÕ rÊt thÊp. Song hiÖn nay diÔn biÕn cña thÞ tr­êng l¹i diÔn ra ng­îc l¹i, c¸c NHTM c¹nh tranh víi nhau b»ng n©ng l·i suÊt huy ®éng. L·i suÊt huy ®éng vèn cña NHTM nµy ngang b»ng thËm chÝ cao h¬n l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM kh¸c, cao h¬n rÊt nhiÒu so víi l·i suÊt c¬ b¶n ( l·i suÊt cho vay b×nh qu©n lµ 0,8%/ th¸ng, l·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,625%/ th¸ng). L·i suÊt huy ®éng vèn cao nhÊt cña mét sè tæ chøc tÝn dông c¸ biÖt lªn tíi 0,78% ®Õn 0,81%/ th¸ng. Trong khi l·i suÊt cho vay cña mét sè NHTM Nhµ n­íc ®èi víi kh¸ch hµng cã uy tÝn chØ cã 0,7%/ th¸ng. §©y lµ mét trong nh÷ng m©u thuÉn lµm cho t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c NHTM gi¶m sót do kho¶ng c¸ch l·i suÊt huy ®éng vµ l·i suÊt cho vay lµ qu¸ hÑp. Thùc hiÖn l·i suÊt tho¶ thuËn - l·i suÊt thÞ tr­êng thêi gia qua ®· lµm cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ cã nh÷ng ph¶n øng nhÊt ®Þnh, trong m«i tr­êng ®ã ho¹t ®éng cña c¸c NHTM còng cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ chó ý nhÊt lµ viÖc c¹nh tranh rÊt m¹nh mÏ cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong viÖc t¨ng l·i suÊt huy ®éng lµm cho thÞ tr­êng s«i næi h¬n, h¬n n÷a mét l­îng lín vèn nhµn rçi trong d©n chóng ®· ®­îc ®­a vµo s¶n xuÊt kinh doanh th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng. Tuy nhiªn qua thêi gian thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt nµy còng mang ®Õn cho thÞ tr­êng nh÷ng rñi ro tiÒn n¨ng ®¸ng kÓ. ViÖc t¨ng l·i suÊt huy ®éng trong khi l·i suÊt cho vay kh«ng t¨ng trong thêi gian qua lµm cho kho¶ng c¸ch gi÷ b×nh qu©n l·i suÊt cho vay vµ b×nh qu©n l·i suÊt ®Çu vµo chØ cã 0.1% ®Õn 0,15%/ th¸ng. Do ®ã t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c NHTM ®· khã kh¨n l¹i khã kh¨n h¬n. §Æc biÖt cuéc c¹nh tranh t¨ng l·i suÊt huy ®éng cµng lµm cho c¸c NHTM cæ phÇn cã quy m« vèn nhá, m¹ng l­íi h¹n hÑp, vèn tù cã thÊp, vµ cã uy tÝn h¹n chÕ chÞu thiÖt thßi vµ nÕu t×nh tr¹ng nµy kÐo dµi th× rÊt cã thÓ khã tån t¹i. MÆt kh¸c t¨ng l·i suÊt huy ®éng høa hÑn trong thêi gian tíi l·i suÊt cho vay cña NHTM còng sÏ ph¶i t¨ng lªn. §Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng cña m×nh, ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam ®· ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p quy ®Þnh møc l·i suÊt sµn cho vay mµ kh«ng khèng chÕ l·i suÊt tèi ®a. Tõ ngµy 15/7/2003 t¹i hÖ thèng ng©n hµng c«ng th­¬ng víi c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n cã møc l·i suÊt thÊp nhÊt lµ 0,75%/ th¸ng vµ ph¶i cao h¬n møc l·i suÊt cho vay tr­íc kia. §èi víi c¸c t­ nh©n c¸ thÓ l·i suÊt cho vay thÊp nhÊt lµ 0,9%/ th¸ng. VËy viÖc t¨ng l·i suÊt cho vay vÒ l©u dµi sÏ dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ vèn vay cña c¸c doanh nghiÖp, ®iÒu nµy ®i tr¸i víi c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ mµ t¹i phiªn häp th­êng kú ®Çu th¸ng 7 võa qua cña chÝnh phñ nh»m thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cña c¸c doanh nghiÖp. 2.2.2. T¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng cho vay ViÖc ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c NHTM më réng m¹ng l­íi ®Ó huy ®éng, cho vay vèn víi møc l·i suÊt phï hîp víi quan hÖ cung cÇu vèn thÞ tr­êng. Ng­êi s¶n xuÊt vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ ë khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n cã nhiÒu kh¶ n¨ng vµ c¬ héi vay vèn, ®Æc biÖt lµ víi ®Þa bµn n«ng th«n. C¸c ng©n hµng ®­îc chñ ®éng quy ®Þnh møc l·i suÊt cho vay, phï hîp víi l·i suÊt huy ®éng trªn tõng ®Þa bµn cô thÓ vµ t­¬ng øng víi nh÷ng mãn vay cã tû lÖ rñi ro cao hay thÊp, chÊm røt t×nh tr¹ng kh¸ch hµng cã nhu cÇu vay vèn víi l·i suÊt cao, ng©n hµng cã vèn cho vay nh­ng kh«ng thÓ cho vay v× "kÞch trÇn". C¸c kh¸ch hµng cã nhu cÇu vay vèn ng©n hµng chñ ®éng trong viÖc lùa chän l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng bÊt kú, gi¶m thiÓu ®­îc sù ®éc quyÒn trong vÊn ®Ò l·i suÊt. Thùc tÕ t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay nhu cÇu vèn cu¶ nÒn kinh tÕ kh¸ cao, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· ®¸p øng ®­îc phÇn nµo nhu cÇu ®ã. TÝnh ®Õn ngµy 30/6/3/2003 tæng d­ nî cho vay nÒn kinh tÕ cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ 328.496 tû ®ång, t¨ng 15,03% so víi cuèi n¨m 2002, cao h¬n møc t¨ng tr­ëng cïng kú n¨m 2002 lµ 13,8%. Trong ®ã d­ nî cho vay b»ng VN§ ®¹t 251.300 tû ®ång, t¨ng 11,39% vµ d­ nî cho vay b»ng USD ®¹t 77190 tû ®ång t¨ng 28,73%. Trong khi nhu cÇu vèn t¨ng vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i l¹i ®­îc quyÒn tù do x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay vËy mµ kh«ng cã t×nh tr¹ng c¸c ng©n hµng n©ng l·i suÊt cho vay qu¸ møc g©y biÕn ®éng nh­ l·i suÊt huy ®éng ®Ó Ðp c¸c kh¸ch hµng vay. ViÖc n©ng l·i suÊt cho vay lªn kh«ng ®¸ng kÓ chñ yÕu lµ do c¸c NHTM huy ®éng víi l·i suÊt cao chø kh«ng ph¶i do ng©n hµng Ðp gi¸. §iÒu nay cho thÊy hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam ®· gi¶m ®i t×nh tr¹ng ®éc quyÒn vµ c¹nh tranh t­¬ng ®èi theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Do l­îng vèn huy ®éng h¹n chÕ ë hÇu hÕt c¸c NHTM hiÖn nay huy ®éng kh«ng ®ñ ®Ó cho vay cho nªn kh¸ch hµng vay cña c¸c NHTM chñ yÕu lµ kh¸ch hµng truyÒn thèng, cã quan hÖ l©u n¨m víi ng©n hµng. Cho nªn cã thÓ nãi viÖc thiÕu vèn huy ®éng ®ang g©y ra t×nh tr¹ng lùa chän kh¸ch hµng vay t¹i c¸c ng©n hµng. V× vËy, l·i suÊt cho vay víi c¸c kh¸ch hµng nµy th­êng ë møc hîp lý bï ®¾p ®­îc chi phÝ ®Çu vµo cña ng©n hµng. Kh«ng cã hiÖn t­îng cho vay víi l·i suÊt qu¸ cao víi nh÷ng kh¸ch hµng míi, do l­îng tÝn dông h¹n chÕ cho nªn l·i suÊt cho vay trong thêi gian qua ch­a cã nh÷ng biÕn ®éng ®ét biÕn lín. Ho¹t ®éng cho vay cña c¸c ng©n hµng t¨ng chñ yÕu do nhu cÇu vèn cña c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng t¨ng chøc kh«ng ph¶i do cã thªm kh¸ch hµng míi cã nhu cÇu vay víi l·i suÊt tho¶ thuËn cao. HiÖn nay NHNN vÉn hµng th¸ng c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n, theo quy ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt kh¸ch hµng tèt nhÊt cña 12 ng©n hµng th­¬ng m¹i cã quy m« lín ®­îc lùa chän vµ l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt ®Þnh h­íng cho l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Song thùc tÕ cho thÊy mét m©u thuÉn lín lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ang cho vay víi l·i suÊt thÊp nhÊt lµ 0,68%- 0,7%/ th¸ng (b×nh qu©n lµ 8%/ th¸ng). Nh­ng l·i suÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè trong c¸c th¸ng qua vÉn lµ 0,625%/ th¸ng nªn l·i suÊt c¬ b¶n kh«ng ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt cña nã. §ång thêi ®iÒu nµy ®· t¹o ra khã kh¨n cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong ho¹t ®éng cho vay do kh¸ch hµng dùa vµo møc l·i suÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè ®ßi h¹ l·i suÊt cho vay xuèng, ®iÒu nµy lµ kh«ng thÓ v× l·i suÊt huy ®éng rÊt cao trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh s«i ®éng gi÷a c¸c NHTM hiÖn nay. Tuy nhiªn nÕu nh­ NHNN n©ng l·i suÊt c¬ b¶n lªn ®óng b¶n chÊt cña nã t­¬ng øng 0,68%- 0,7%/ th¸ng th× kh«ng biÕt l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM ®èi víi nÒn kinh tÕ sÏ t¨ng nh­ thÕ nµo. §ã lµ mét m©u thuÉn trong thùc tÕ mµ buéc NHNN ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh phï hîp. 2.2.3. C¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng – l·i suÊt tho¶ thuËn t¹o søc Ðp buéc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i n©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô vµ gi¶m thiÓu c¸c chi phÝ ho¹t ®éng Bªn c¹nh nh÷ng yÕu tè tÝch cùc th× viÖc thùc hiÖn cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn, c¸c TCTD sÏ gÆp ph¶i c¸c vÊn ®Ò rñi ro ph¸t sinh tõ c¬ chÕ nµy vµ cÇn ph¶i cã c¸ch nh×n nhËn, gi¶i quyÕt ®óng. Câ lÏ nguy c¬ rñi ro lín nhÊt mµ ta dÔ nhËn thÊy lµ sÏ cã mét bé phËn kh¸ch hµng nhÊt ®Þnh nµo ®ã chÊp nhËn mét møc vay l·i suÊt tho¶ thuËn ë møc cao, thËm chÝ kh¸ cao so víi mÆt b»ng “b×nh th­êng” ®Ó ®­îc vay vèn ng©n hµng, cho dï cã nh÷ng yÕu tè rñi ro nhÊt ®Þnh. Vµ v× vËy nÕu kh«ng cã nh÷ng nhËn thøc ®óng, c¸c tæ chøc tÝn dông rÊt dÔ bÞ nh÷ng nguy c¬ rñi ro nghiªm träng khi ¸p dông c¬ chÕ nµy trong thùc tÕ mét c¸ch qu¸ ®¬n gi¶n. §Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro trªn c¸c ng©n hµng ph¶i kh«ng ngõng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé tÝn dông ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng giái. Bëi v× l·i thu ®­îc tõ nh÷ng kho¶n cho vay l·i suÊt cao kh«ng bao giê bï ®¾p ®­îc nh÷ng mÊt m¸t nÕu rñi ro s¶y ra. Ngoµi ra ch­a kÓ ®Õn mét t¸c ®éng kh¸c lµ víi nhu cÇu vay vèn rÊt lín ®Æc biÖt t¹i khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n trong khi nguån vèn vay vÉn cßn h¹n chÕ th× rÊt cã thÓ nh÷ng ng­êi rñi ro cao, chÊp nhËn l·i suÊt vay vèn cao sÏ chiÕm mÊt “chç” ®­îc vay vèn cña nh÷ng ng­êi cã nhu cÇu vay vèn kh¸c, an toµn h¬n, Ýt rñi ro h¬n nh­ng chØ chÊp nhËn l·i suÊt cao võa ph¶i. Vµ nh­ vËy bµi to¸n cho ai vay gi÷a ng­êi kh¸ch hµng cã rñi ro cao h¬n, chÊp nhËn l·i suÊt cao h¬n vµ kh¸ch hµng Ýt rñi ro h¬n víi l·i suÊt vay thÊp h¬n, kh«ng chØ phô thuéc vµo c¸ nh©n c¸n bé thÈm ®Þnh, c¸n bé tÝn dông mµ cßn c¶ vµo nhËn thøc vµ chiÕn l­îc kinh doanh cña ng©n hµng. §©y thùc sù lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng, TCTD, ng©n hµng nªn ®Þnh h­íng thÕ nµo, chän nhãm kh¸ch hµng nµo, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh nguån vèn cho vay vÉn cã h¹n, c¹nh tranh huy ®éng ®Ó cã nguån vèn cho vay rÊt khèc liÖt XÐt riªng vÒ ho¹t ®éng tÝn dông trong thùc tÕ hiÖn nay cña c¸c NHTM th× l·i suÊt cho vay cao chñ yÕu lµ do l·i suÊt ®Çu vµo huy ®éng cao vµ do chi phÝ ho¹t ®éng, chi phÝ qu¶n lÝ cao, trong ®ã bao gåm c¶ c¸c chi phÝ ®iÒu chuyÓn vèn, chi phÝ thÈm ®Þnh, vËy ng©n hµng muèn t¨ng kh¨ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ tr­êng ®Ó thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng vay th× gÝa c¶ vèn cña ng©n hµng ph¶i h¹ thÊp h¬n so víi ng©n hµng kh¸c hay nãi c¸ch kh¸c l·i suÊt cho vay ph¶i hîp lý. §Ó gi¶m l·i suÊt cho vay th× ph¶i gi¶m c¸c chi phÝ trong ®ã cã chi phÝ vèn huy ®éng th× l¹i do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, trong giai ®o¹n c¹nh tranh l·i suÊt huy ®éng hiÖn nay viÖc gi¶m l·i suÊt huy ®éng lµ rÊt khã vËy ng©n hµng chØ cßn c¸ch gi¶m thiÓu c¸c chi phÝ kh¸c cã thÓ ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh. §iÒu nµy thóc ®Èy c¸c ng©n hµng kh«ng ngõng c¶i c¸ch hoµn thiÖn ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó cã vÞ trÝ trªn thÞ tr­êng. 2.3. C¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn vµ nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi hé n«ng d©n ë khu vùc n«ng th«n. Thùc tÕ cho thÊy kh«ng mét ho¹t ®éng cña ngµnh kinh tÕ nµo l¹i t¸c ®éng lªn mäi thµnh phÇn, mäi chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ nh­ ho¹t ®éng cña ngµnh ng©n hµng, trong ®ã c«ng cô trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã trong tay ng©n hµng lµ l·i suÊt, vËy nªn viÖc thay ®æi c¬ chÕ l·i suÊt kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn chÝnh b¶n th©n ng©n hµng mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn nh÷ng ng­êi n«ng d©n ë khu vùc n«ng th«n. MÆc dï thêi gian ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn ch­a l©u nh­ng nh÷ng tÝn hiÖu ph¶n håi trªn thÞ tr­êng ®· biÓu hiÖn rÊt râ nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ nh÷ng khã kh¨n. BiÓu hiÖn lµ viÖc t¨ng l·i suÊt trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn l·i suÊt tho¶ thuËn ®· lµm lo l¾ng b¨n kho¨n cho c¸c hé n«ng d©n nh÷ng ng­êi lu«n cã nhu cÇu vèn lín tuy nhiªn l¹i chØ cã thÓ chÊp nhËn mét møc l·i suÊt phï hîp. Nh÷ng lo l¾ng ®ã lµ hoµn toµn cã c¬ së trong giai ®o¹n hiÖn nay, nh­ng xÐt vÒ l©u dµi th× chÝnh nh÷ng ng­êi n«ng d©n ë khu vùc n«ng th«n lµ nhãm ®èi t­îng ®Çu tiªn ®­îc h­ëng lîi tõ c¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn. §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i bëi c¸c lý do sau: Khu vùc n«ng th«n lµ khu vùc ®­îc phôc vô nhu cÇu tÝn dông ®a sè bëi ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n mét NHTM nhµ n­íc lín víi 1600 chi nh¸nh t¹i tÊt c¶ c¸c ®Þa bµn vµ thÞ phÇn huy ®éng vèn, thÞ phÇn cho vay chiÕm gÇn 30% thÞ phÇn, víi c¸c chÝnh s¸ch ­u tiªn l·i suÊt nh­ gi¶m 15% l·i suÊt cho vay víi vïng II vµ gi¶m 30% ®èi víi vïng III. Nh÷ng thÕ m¹nh vÒ tµi chÝnh vµ chÝnh s¸ch ­u tiªn cña NHNNovµ PTNN cho thÊy khu vùc vïng n«ng th«n kh«ng bÞ ¶nh h­ëng nhiÒu tõ viÖc biÕn ®éng l·i suÊt trong giai ®o¹n ®Çu. Cho dï l·i suÊt ë mét sè ng©n hµng, TCTD cho vay ë khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n cã nhÝch cao h¬n tr­íc tõ 0,05% ®Õn 0,15%/ th¸ng nh­ng t¹i thêi ®iÓm hiÖn nay ®©y vÉn lµ møc l·i suÊt mµ ®¹i ®a sè hé n«ng d©n s¶n xuÊt kinh doanh chÊp nhËn ®­îc. Møc l·i suÊt nµy trªn thùc tÕ vÉn cßn thÊp h¬n l·i suÊt cña mét sè NHCP n«ng th«n, cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n do c¸c tæ chøc nµy cã møc l·i suÊt trÇn tr­íc ®©y lµ 1,35%/ th¸ng. Møc l·i suÊt cho vay dï cã nhÝch t¨ng t¹i khi vùc n«ng th«n nh­ng vÉn cßn lµ møc l·i suÊt hîp lý so víi nh÷ng møc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng chî ®en, l·i suÊt th«ng qua c¸c tæ chøc hôi, hä, cho vay nÆng l·i. ViÖc thùc hiÖn c¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c TCTD sÏ cã thªm nhiÒu ®éng c¬ trong viÖc tÝch cùc ®iÒu chuyÓn vèn tõ ®« thÞ hay c¸c n¬i thõa vèn vÒ nh÷ng khu vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n lµ n¬i ®ang vµ sÏ cßn tiÕp tôc cã nhu cÇu lín vÒ vèn mµ ®Õn nay ch­a ®­îc ®¸p øng, tho¶ m·n ®­îc hÕt. Nh­ ®· nãi ë trªn c«ng cô nµy cho phÐp TCTD linh ho¹t h¬n trong viÖc sö dông l·i suÊt ®Ó t¨ng huy ®éng vèn, cã thªm nguån vèn míi phôc vô cho vay, ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng. Nhê ®ã mµ sè l­îng kh¸ch hµng tiÒm n¨ng, hé n«ng d©n cã nhu cÇu vµ ®­îc vay vèn ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu dïng ®­îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ. ViÖc ®­îc tho¶ m·n ®Çy ®ñ nhu cÇu vay vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh míi chÝnh lµ nguyÖn väng, mong muèn tr­íc hÕt cña ng­êi d©n, kh¸ch hµng ë khu vùc nµy. TÊt nhiªn lµ ng­êi vay vèn ë khu vùc nµo th× mong muèn l·i suÊt cµng thÊp cµng tèt. Nh­ng ®iÒu tr­íc tiªn hä cÇn lµ ph¶i dÏ dµng tiÕp cËn ®­îc vèn vay, ®­îc vay vèn víi møc l·i suÊt cã thÓ chÊp nhËn ®­îc, nh­ vËy míi cã thÓ nãi cÇu tÝn dông thùc tÕ ®ù¬c kÝch cao h¬n trong c¬ chÕ l·i suÊt míi. C¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn ®· trùc tiÕp gãp phÇn t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh h¬n trong lÜnh vùc tÝn dông ng©n hµng th«ng qua viÖc võa t¹o ra mét c¬ héi kinh doanh míi, võa t¹o ra mét søc Ðp c¹nh tranh míi cho c¸c TCTD, gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng mét c¸ch lµnh m¹nh cña toµn khu vùc tµi chÝnh nãi chung vµ còng nh­ cña toµn hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng. Khã cã mét tæ chøc tÝn dông nµo cã thÓ cã m·i vÞ thÕ ®éc quyÒn vÒ thÞ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n khi mµ c¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn kh«ng chØ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c TCTD, ng©n hµng ®ang ho¹t ®éng ë khu vùc n«ng th«n chuyÓn vèn vÒ mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn, khuyÕn khÝch thªm c¸c TCTD, ng©n hµng tiÕp cËn víi thÞ tr­êng nµy. Cã thÓ nãi mÆt b»ng l·i suÊt cho vay trung b×nh ë khu vùc n«ng th«n hiÖn nay cña tÊt c¶ c¸c TCTD quèc doanh, cæ phÇn, TCTD hîp t¸c, quü tÝn dông nh©n d©n t¨ng kh«ng nhiÒu v× cã mét sè t¨ng l·i suÊt cho vay, nh­ng mét sè kh¸c l¹i gi¶m l·i suÊt 1,3%-1,35% nh­ theo trÇn l·i suÊt cò th× míi gi÷ ®­îc kh¸ch hµng. §ã chÝnh lµ kÕt qu¶ tÝch cùc mµ c¸c nhµ qu¶n lý mong muèn ®¹t ®­îc th«ng qua viÖc thóc ®Èy t¨ng c­êng chuyÓn vèn vÒ khu vùc n«ng nghiÖp n«ng th«n. Nh­ vËy kh¶ n¨ng cung cÊp vèn cña c¸c TCTD chÝnh thøc ®· ®­îc t¨ng lªn ®¸ng kÓ, kh«ng chØ më réng phôc vô c¸c ®èi t­îng bµ con n«ng d©n mµ gãp phÇn ®Èy lïi cho vay theo kiÓu “chî ®en”, ®Èy lïi c¸c tæ chøc cho vay bÊt hîp ph¸p. C¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn ®· gãp phÇn t¹o ra m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh h¬n vµ b×nh ®¼ng h¬n trong chÝnh b¶n th©n kh¸ch hµng vay vèn víi nhau. Víi l·i suÊt kh«ng bÞ khèng chÕ nh­ tr­íc th× trªn thùc tÕ nhiÒu lóc, nhiÒu n¬i vÒ b¶n chÊt lµ vÉn cßn cã phÇn nµo mét sù bao cÊp b¶o trî nµo ®ã vÒ l·i suÊt. Víi nh÷ng ng­êi vay ®­îc vèn víi l·i suÊt phÇn nµo cßn cã tÝnh b¶o trî, t­¬ng ®èi “cµo b»ng” nµy th× cã thÓ coi hä ®­îc lîi thÕ hai lÇn, kh«ng chØ ®­îc vay vèn trong khi nhiÒu ng­êi kh¸c kh«ng vay ®­îc vµ ngoµi ra l¹i cßn ®­îc vay cã thÓ víi l·i suÊt thÊp h¬n cung cÇu thÞ tr­êng. Còng chÝnh v× cã thÓ cã nh÷ng h¹n chÕ ®ã mµ cßn cã kh«ng Ýt nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc ®· ph¸t sinh liªn quan ®Õn vay vèn. H¹n chÕ ®­îc nh÷ng tiªu cùc kh«ng ®¸ng cã ®ã lµ gãp phÇn t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh h¬n cho kh¸ch hµng vay vèn, cho c¸c doanh nghiÖp vµ hé n«ng d©n nãi chung. 2.4. Nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi doanh nghiÖp khi thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn Mét thùc tÕ vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay lµ khèi l­îng vèn qu¸ nhá bÐ, nguån vèn ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh chñ yÕu lµ dùa vµo vèn vay cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu tån t¹i d­íi h×nh thøc doanh nghiÖp nhµ n­íc hoÆc t­ nh©n, sè l­îng c¸c c«ng ty cæ phÇn còng lín nh­ng do thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a ph¸t triÓn nªn viÖc huy ®éng vèn tõ thÞ tr­êng nµy còng rÊt thÊp mµ chñ yÕu nhu cÇu vèn dùa vµo vèn vay cña c¸c ng©n hµng. ChÝnh v× cã mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c NHTM nªn chÝnh s¸ch l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cu¶ c¸c doanh nghiÖp v× l·i suÊt ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ lîi nhuËn kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ ¶nh h­ëng ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­. Thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt míi - c¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn cã nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc vµ tiªu cùc ®Õn c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay nh­ sau: Tr­íc hÕt c¬ chÕ l·i suÊt míi nµy gióp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã biÖn ph¸p t¨ng ®­îc l­îng vèn huy ®éng vµ v× thÕ ®¸p øng ®­îc ®Çy ®ñ h¬n nhu cÇu tÝn dông cña c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn c¸c doanh nghiÖp ®ang rÊt cÇn sù hç trî vÒ vèn ®Ó ®Èy m¹nh s¶n xuÊt nh­ hiÖn nay. Nhu cÇu vèn ®­îc ®¸p øng ®Çy ®ñ, doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¸c ph­¬ng ¸n dù ¸n kinh doanh cña m×nh, cã thÓ c¶i tiÕn kinh doanh n©ng cao søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ®iÒu nµy lµ rÊt cÇn thiÕt trong giai ®o¹n héi nhËp hiÖn nay. Cã thÓ nãi thùc hiÖn c¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn t¹o m«i tr­êng b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn vµ khuyÕn khÝch doanh nghiÖp kh«ng ngõng cã nh÷ng ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh tèt. Mét doanh nghiÖp cã dù ¸n s¶n xuÊt kinh doanh tèt mang l¹i lîi nhuËn cao khi cÇn vèn hä sÏ s½n sµng chÊp nhËn møc l·i suÊt cao h¬n mÆt b»ng mét Ýt ®Ó ®­îc vay vèn s¶n xuÊt kinh doanh, nh­ vËy râ rµng lµ cïng mét møc rñi ro nh­ nhau doanh nghiÖp nµo chÊp nhËn ®­îc møc l·i suÊt cao h¬n sÏ ®­îc vay ng©n hµng. Kh¸ch hµng chÊp nhËn møc l·i suÊt thÊp h¬n sÏ kh«ng ®­îc ®¸p øng vèn. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã c¬ chÕ l·i suÊt cho vay tho¶ thuËn còng mang ®Õn nh÷ng khã kh¨n cho doanh nghiÖp mµ ®iÓn h×nh lµ khi ng©n hµng t¨ng l·i suÊt huy ®éng th× ®­¬ng nhiªn l·i suÊt cho vay còng sÏ t¨ng. Víi nh÷ng doanh nghiÖp phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo vèn ng©n hµng th× sÏ rÊt bÊt lîi bëi khi l·i suÊt cho vay t¨ng sÏ lµm t¨ng chi phÝ vèn cu¶ c¸c doanh nghiÖp vµ ®iÒu nµy lµm cho lîi nhuËn cña doanh nghiÖp gi¶m ®i. Trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ c¹nh tranh gay g¾t hiÖn nay nÕu doanh nghiÖp kh«ng cã vèn kinh doanh vµ kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶ th× sÏ bÞ ®µo th¶i khái thÞ tr­êng, søc Ðp c¹nh tranh buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i chÊp nhËn vay vèn víi l·i suÊt cao ®Ó duy tr× ho¹t ®éng kinh doanh nh­ng thùc tÕ th× lîi nhuËn sau cïng rÊt nhá do cã qu¸ nhiÒu chi phÝ trong ®ã cã c¶ do chi phÝ vèn cao. §ã lµ nguyªn nh©n chung lµm cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay ph¸t triÓn chËm. Ch­¬ng 3 Mét vµi suy nghÜ vµ nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m thùc hiÖn thµnh c«ng c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn C¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn t¸c ®éng ®Õn mäi thµnh phÇn mäi chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ v× vËy ®Ó h¹n chÕ nh÷ng t¸c ®éng sÊu cña c¬ chÕ nµy vµ ph¸t huy nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc th× ®ßi hái c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ kh«ng ngõng cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ chÕ l·i suÊt nµy ph¸t huy tèi ®a t¸c dông cña nã trong nÒn kinh tª. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nay th× cÇn ph¶i cã sù ®i ®Çu cña hai chñ thÓ chÝnh ®ã lµ NHNN vµ c¸c NHTM. 3.1. §èi víi ng©n hµng Nhµ N­íc. NHNN lµ ng­êi cã tr¸ch nhiÖm ho¹ch ®Þnh vµ theo dâi t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®èi víi nÒn kinh tÕ . NHNN ph¶i sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp trong tay ®Ó t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn thÞ tr­êng nh»m ®Þnh h­íng thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo môc ®Ých ®Ò ra. C¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn mÆc dï do thÞ tr­êng quyÕt NHNN kh«ng ®­îc khèng chÕ b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh tuy nhiªn víi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña m×nh NHNN còng ph¶i cã nh÷ng t¸c ®éng gi¸n tiÕp nh»m ®Þnh h­íng cho l·i suÊt t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn thÞ tr­êng. 3.1.1. Tr­íc m¾t cÇn cã biÖn ph¸p lµm h¹ l·i suÊt thÞ tr­êng Nh­ ®· ph©n tÝch ë trªn viÖc bá c¸c quy ®Þnh vÒ l·i suÊt cho vay cã thÓ g©y biÕn ®éng l·i suÊt ë giai ®o¹n ®Çu ¸p dông c¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn, thùc tÕ thÞ tr­êng 6 th¸ng ®Çu n¨m c¸c NHTM c¹nh tranh nhau n©ng l·i suÊt huy ®éng lµm cho l·i suÊt cho vay t¨ng ®· lµm lo l¾ng ®Õn c¸c hé n«ng d©n, ¶nh h­ëng ®Õn chÝnh lîi nhuËn cña c¸c ng©n hµng, ®ång thêi lµm t¨ng chi phÝ vèn vay cña c¸c doanh nghiÖp. Tr­íc thùc tÕ ®ã th× nhiÖm vô träng t©m tr­íc m¾t cña NHNN lµ t×m c¸ch t¸c ®éng lµm gi¶m l·i suÊt xuèng ®Ó æn ®Þnh thÞ tr­êng. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m tr­íc t×nh tr¹ng thiÕu vèn cho nÒn kinh tÕ, NHNN ®· ph¶i cung øng mét l­îng tiÒn kh¸ lín lªn tíi kho¶ng 9000 tû ®ång qua c¸c kªnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më, t¸i cÊp vèn, hç trî kÞp thêi c¸c NHTM ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n chi tr¶ cho kh¸ch hµng. BiÖn ph¸p nµy còng ®· cã t¸c ®éng gióp æn ®Þnh h¬n thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ gãp phÇn h¹n chÕ bít ¸p lùc t¨ng l·i suÊt huy ®éng. Tuy nhiªn trong 6 th¸ng cuèi n¨m, nh»m gi¶m nhiÖt cho thÞ tr­êng l·i suÊt NHNNcÇn tiÕp tôc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo h­íng n©ng cao vai trß ®iÒu tiÕt, kiÓm so¸t tiÒn tÖ, ®¶m b¶o æn ®Þnh tiÒn tÖ vµ më réng tÝn dông ë møc hîp lý. NHNN ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch cung øng tiÒn linh ho¹t nh»m ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ, ph©n bæ h¹n ng¹ch chiÕt khÊu cho NHTM, t¹o nguån vèn ng¾n h¹n, æn ®Þnh cho c¸c ng©n hµng vµ gióp h¹ mÆt b»ng l·i suÊt huy ®éng. Th«ng qua c¸c c«ng cô tiÒn tÖ gi¸n tiÕp, viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt sÏ ®­îc tiÕn hµnh theo h­íng gi¶m mÆt b»ng l·i suÊt VN§, më réng tÝn dông hiÖu qu¶, thùc hiÖn chÝnh s¸ch kÝch cÇu ®Çu t­ vµ tiªu dïng, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë møc cao vµ bÒn v÷ng. NHNN ph¶i chØ ®¹o c¸c tæ chøc tÝn dông thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p vÒ huy ®éng, cho vay cã hiÖu qu¶, trong ®ã chó träng tíi viÖc më réng m¹ng l­íi, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn vµ gia t¨ng huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n. NHNN chñ ®éng kiÓm so¸t tèc ®é t¨ng tÝn dông phï hîp víi tèc ®é gia t¨ng huy ®éng vèn, c©n ®èi nguån vèn ®Çu t­ theo h­íng ­u tiªn thÝch ®¸ng cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. 3.1.2. X©y dùng l·i suÊt chñ ®¹o cña NHNN cã t¸c ®éng ®Þnh h­íng l·i suÊt thÞ tr­êng. H¬n 10 n¨m qua, cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ vµ ®æi míi hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam, c¬ chÕ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN ®· kh«ng ngõng ®æi míi, gãp phÇn ®¸ng kÓ trong viÖc æn ®Þnh tiÒn tÖ, kiÓm so¸t l¹m ph¸t, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ æn ®Þnh hÖ thèng ng©n hµng. Trªn thùc tÕ, cïng víi viÖc ®æi míi ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN ®· kh«ng ngõng hoµn thiÖn theo h­íng tù do ho¸, phï hîp víi xu thÕ thÞ tr­êng tiÒn tÖ, kh¶ n¨ng kiÓm so¸t tiÒn tÖ cña NHNN vµ møc ®é héi nhËp cña kinh tÕ ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng tµi chÝnh khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy nhiªn nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch qua cã thÓ thÊy r»ng ®iÒu hµnh l·i suÊt cña NHNN ®· béc lé mét sè bÊt cËp cÇn ®­îc kh¾c phôc nh­ mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i l·i suÊt cña NHNN nh­ l·i suÊt chiÕt khÊu, l·i suÊt t¸i cÊp vèn, l·i suÊt nghiÖp vô thÞ tr­êng më ch­a thùc sù chÆt chÏ, quan hÖ t¸c ®éng hiÖu øng cña c¸c lo¹i l·i suÊt nµy nªn l·i suÊt thÞ tr­êng cßn h¹n chÕ. Cô thÓ nh­ trong thêi gian qua l·i suÊt thÞ tr­êng biÕn ®éng rÊt lín theo nhu cÇu thÞ tr­êng mµ kh«ng bÞ ¶nh h­ëng h¹n chÕ cña lo¹i l·i suÊt nµo kh¸c ngay c¶ l·i suÊt c¬ b¶n còng cã kho¶ng c¸ch rÊt xa víi l·i suÊt thÞ tr­êng. §©y lµ nh÷ng h¹n chÕ khã kh¨n kh«ng thÓ tr¸nh khái cña ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi chung hay ®iÒu hµnh l·i suÊt nãi riªng cña NHNN trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ kÐm ph¸t triÓn. ViÖc theo dâi l¾m b¾t c¸c th«ng tin t×nh h×nh vÒ thÞ tr­êng cña NHNN cßn h¹n chÕ, mét sè khã kh¨n trong c«ng t¸c thèng kª, t¹o lËp c¬ së d÷ liÖu cho dù b¸o tiÒn tÖ vµ viÖc ch­a chÊm døt hoµn toµn mét sè ho¹t ®éng cho vay theo chØ ®Þnh cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Trong khi ®ã, hÖ thèng ng©n hµng ®ang trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch nªn kh¶ n¨ng tham gia c¸c ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng còng cã h¹n. B¶n th©n mét sè TCTD ch­a qu¶n lý vèn kh¶ dông linh ho¹t vµ hiÖu qu¶, nªn viÖc quan t©m tham gia c¸c ho¹t ®éng thÞ tr­êng ®Ó nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi cã thÓ sinh lêi cßn h¹n chÕ. §ã chÝnh lµ nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu cña bÊt cËp trªn. Tr­íc thùc tr¹ng trªn, yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi NHNN lµ ph¶i tiÕp tôc cã gi¶i ph¸p ®æi míi m¹nh mÏ vÒ c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt. §Ó kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp hiÖn nay trong ®iÒu hµnh l·i suÊt, vÊn ®Ò quan träng lµ NHNN cÇn tËp trung nghiªn cøu x¾p xÕp c¸c lo¹i l·i suÊt cña NHNN ®Ó ®¶m b¶o mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a c¸c lo¹i l·i suÊt cña NHNN víi nhau vµ víi l·i suÊt thÞ tr­êng, nghiªn cøu lùa chän l·i suÊt ®Þnh h­íng cña NHNN cho phï hîp. Qua tham kh¶o kinh nghiÖm cña NHT¦ c¸c n­íc cho thÊy, tuú thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh – tiÒn tÖ vµ ®Þnh h­íng ®iÒu hµnh. NHT¦ c¸c n­íc kh¸c nhau lùa chän c¸c lo¹i l·i suÊt kh¸c nhau ®Ó ®Þnh h­íng, ®iÒu tiÕt l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ theo môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Vµ víi mçi c¸ch lùa chän l·i suÊt ®Þnh h­íng kh¸c nhau, NHT¦ c¸c n­íc ®Òu x©y dùng c¸c c¬ chÕ quy chÕ liªn quan rÊt cô thÓ, râ rµng ®Ó c¸c lo¹i l·i suÊt nµy ph¸t huy t¸c dông. Ch¼ng h¹n, côc dù tr÷ liªn bang Mü kÕt hîp sö dông l·i suÊt chiÕt khÊu lµ l·i suÊt sµn vµ l·i suÊt liªn ng©n hµng ®Ó ®Þnh h­íng l·i suÊt thÞ tr­êng. Trong khi ®ã, ng©n hµng trung ­¬ng Ch©u ¢u sö dông l·i suÊt tiÒn göi qua ®ªm cña TCTD t¹i ng©n hµng trung ­¬ng Ch©u ¢u lµm l·i suÊt sµn cho thÞ tr­êng vµ l·i suÊt cho vay qua ®ªm lµm l·i suÊt trÇn cho thÞ tr­êng. L·i suÊt t¸i cÊp vèn chÝnh víi thêi h¹n giao dÞch lµ 2 tuÇn sÏ l»m ë gi÷a kho¶ng hai l·i suÊt nµy. Víi c¸ch thøc ®iÒu hµnh nh­ trªn, vµ víi ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ë c¸c n­íc nµy ®· ph¸t triÓn, NHT¦ c¸c n­íc nªu trªn ®· kiÓm so¸t, ®iÒu tiÕt linh ho¹t l·i suÊt thÞ tr­êng, ®¶m b¶o mèi quan hÖ t­¬ng ®èi chÆt chÏ gi÷a c¸c l·i suÊt ®Þnh h­íng cña NHT¦ vµ l·i suÊt thÞ tr­êng. §èi víi tr­êng hîp cña c¸c n­íc Ch©u ¸ nh­ NHT¦ Malaixia, do nghiÖp vô thÞ tr­êng më ch­a thùc sù ph¸t huy t¸c dông lµ c«ng cô chñ yÕu trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHT¦ Malaixia thùc hiÖn ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ th«ng qua viÖc can thiÖp trùc tiÕp trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Theo ®ã NHT¦ sö dông l·i suÊt can thiÖp víi kú h¹n 3 th¸ng trong c¸c phiªn ®Êu thÇu c¸c kho¶n cho vay, ®i vay liªn ng©n hµng lµm l·i suÊt ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. Trë l¹i víi thùc tr¹ng thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam hiÖn nay, viÖc t¨ng ¶nh h­ëng, ®Þnh h­íng cña l·i suÊt chñ ®¹o cña NHNN ®èi víi l·i suÊt thÞ tr­êng cã thÓ ®­îc thùc hiÖn theo m« h×nh sau: NHNN thùc hiÖn t¸i cÊp vèn cho c¸c TCTD theo h×nh thøc chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu, cho vay ®¶m b¶o b»ng thÕ chÊp hå s¬ tÝn dông hoÆc cÇm cè th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c vµ cho vay qua cöa sæ chiÕt khÊu ®Æc biÖt. C¸c h×nh thøc nµy cã thêi h¹n cho vay rÊt ng¾n, cã thÓ cho vay trong vµi 3 ngµy thËm chÝ cho vay qua ®ªm ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt kh¶ n¨ng thanh to¸n sau khi c¸c tæ chøc tÝn dông ®· vay m­în lÉn nhau trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. L·i suÊt c¸c h×nh thøc t¸i cÊp vèn nµy cña NHNN th­êng cao h¬n c¸c møc l·i suÊt kh¸c ®Ó nh»m thùc hiÖn ®iÒu tiÕt vµ chØ ®¹o mÆt b»ng l·i suÊt trªn thÞ tr­êng còng nh­ thùc hiÖn vai trß NHNN lµ ng­êi cho vay cuèi cïng. L·i suÊt nµy quy ®Þnh tõng thêi kú tuú theo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nãi chung cã chó ý ®Õn cung cÇu vèn néi ®Þa vµ quèc tÕ, ®Æc biÖt chó ý ®Õn l·i suÊt thÞ tr­êng vèn vµ tû gi¸ ngo¹i tÖ. C¸c tæ chøc tÝn dông cã thÓ tù do vµ kh«ng h¹n chÕ sè l­îng tiÒn göi t¹i NHNN. Nh­ng ®Ó h¹n chÕ hoÆc khuyÕn khÝch, th× NHNN quy ®Þnh møc l·i suÊt tiÒn göi cao hay thÊp, thËm chÝ cã lóc l·i suÊt nµy b»ng kh«ng. Møc l·i suÊt tiÒn göi lu«n cã kho¶ng c¸ch nhÊt ®Þnh víi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ cho vay qua ®ªm nãi trªn. §èi víi hai lo¹i l·i suÊt nµy, NHNN sÏ t¹o ra mét kho¶ng giíi h¹n nhÊt ®Þnh cã tÝnh chÊt khung l·i suÊt cho thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L·i suÊt thÞ tr­êng më lµ l·i suÊt ®Êu thÇu c¸c lo¹i tÝn phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n. NHNN tham gia tæ chøc nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ chi phèi møc l·i suÊt ®Êu thÇu. L·i suÊt nµy th­êng cã quan hÖ víi hai lo¹i l·i suÊt trªn nh­ sau: l·i suÊt tiÒn göi cña tæ chøc tÝn dông t¹i NHNN < l·i suÊt thÞ tr­êng më < L·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN. L·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng lµ l·i suÊt mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i thùc hiªn vay m­în lÉn nhau trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng trong tr­êng hîp c¸c ng©n hµng thiÕu vèn t¹m thêi mµ ch­a ®Õn phiªn giao dÞch thÞ tr­êng më. V× vËy l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng lu«n giao ®éng xung quanh l·i suÊt thÞ tr­êng më vµ bÞ phô phô thuéc vµo l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN, tøc lµ phô thuéc vµo l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu hoÆc l·i suÊt cho vay qua ®ªm. L·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cã vai trß chi phèi l·i suÊt huy ®éng vèn vµ l·i suÊt cho vay cña c¸c TCTD ®èi víi nÒn kinh tÕ theo h­íng: l·i suÊt tiÒn göi t¹i NHNN < l·i suÊt huy ®éng < l·i suÊt thÞ tr­êng liªn ng©n hµng < l·i suÊt cho vay < l·i suÊt chiÕt khÊu t¹i NHNN. Nh­ vËy c¬ chÕ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt chØ ®¹o nµy lµ sù t¸c ®éng gi¸n tiÕp cña l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN ®Õn l·i suÊt tÝn dông cña c¸c TCTD ®èi víi nÒn kinh tÕ th«ng qua l·i suÊt trung gian cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Khi ®ã NHNN thùc sù ®· sö dông c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ ®Ó t¸c ®éng vµ ®iÒu hµnh l·i suÊt thÞ tr­êng thay thÕ c¸c biÖn ph¸p mang tÝnh can thiÖp hµnh chÝnh. L·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn cña NHNN vµ l·i suÊt tiÒn göi t¹i NHNN lµ hai møc l·i suÊt mµ NHNN cã thÓ chñ ®éng ®­a ra phï hîp víi môc tiªu cña m×nh nh­ng l¹i cã t¸c ®éng ®Þnh h­íng cho l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ nh­ vËy th× sÏ kh«ng g©y ra nh÷ng biÕn ®éng lín vÒ l·i suÊt cã ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn thÞ tr­êng, nÕu cã nh÷ng biÕn ®éng th× NHNN còng cã ®ñ kh¶ n¨ng ®èi phã vµ ®iÒu chØnh. Nh­ vËy ®Ó thùc hiÖn ®­îc m« h×nh trªn th× NHNN cÇn cã nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c t¹o tiÒn ®Ò thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nh­ – CÇn nhanh chãng hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a thÞ tr­êng liªn ng©n hµng b»ng viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p quy liªn quan, thóc ®Èy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM tham gia ®Çy ®ñ vµo thÞ tr­êng, x©y dùng thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ph¸t triÓn s«i ®éng ®Ó ph¶n ¸nh ®óng diÔn biÕn cung cÇu vèn cña c¸c ng©n hµng tõ ®ã l·i suÊt ®­îc h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng nµy lµ l·i suÊt sö dông ®Þnh h­íng l·i suÊt thÞ tr­êng tiÒn tÖ hiÖu qu¶ h¬n - TiÕp tôc hoµn thiÖn tæ chøc vµ quy chÕ ®iÒu hµnh thÞ tr­êng më, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më b»ng c¸c biÖn ph¸p nh­ : ®a d¹ng vµ t¨ng sè l­îng c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ®­îc phÐp giao dÞch trªn thÞ tr­êng, thùc hiÖn dù b¸o tèt nhu cÇu vèn kh¶ dông cña c¸c NHTM, cã thÓ dÇn tiÕn tíi n©ng mËt ®é thùc hiÖn giao dÞch thÞ tr­êng cã thÓ hµng ngµy ®Òu cã phiªn më giao dÞch thÞ tr­êng thay v× 2 phiªn /1 tuÇn nh­ hiÖn nay. §iÒu nµy cho biÕt ®­îc l·i suÊt cña mçi phiªn ®Êu thÇu giao dÞch vµ nh­ vËy diÔn biÕn hµng ngµy cña l·i suÊt thÞ tr­êng còng ®­îc theo dâi dÔ dµng h¬n. 3.2. §èi víi hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i. Víi viÖc cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn th× vai trß cña c¸c TCTD ®· ®­îc n©ng cao ®¸ng kÓ nh­ng ®ång thêi g¾n vµo ®ã còng ®ßi hái mét tr¸ch nhiÖm rÊt lín cña TCTD trong viÖc cho vay. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c¬ chÕ nµy vµ ®Ó l·i suÊt ph¸t huy vai trß cña nã th× tr­íc tiªn c¸c TCTD cÇn ph¶i cã quan ®iÓm x¸c ®Þnh ®óng vai trß cña c¬ chÕ nµy ®ã lµ. NHTM kh«ng ®­îc quan niÖm r»ng ®©y lµ c¬ héi ®Ó t¨ng lîi nhuËn th«ng qua chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu ra ®Çu vµo, mµ ®©y chØ lµ c¬ héi ®Ó ng©n hµng cã thÓ ®Èy m¹nh, t¨ng c­êng cho vay trªn c¬ së cã thÓ tù chñ ®éng tõ nguån vèn huy ®éng ®­îc nhê sö dông c«ng cô l·i suÊt. Nh­ vËy lîi Ých cña ng©n hµng lµ t¨ng cung tÝn dông phôc vô kh¸ch hµng vµ t¨ng lîi nhuËn tõ quy m« ho¹t ®éng lín chø kh«ng ph¶i nhê gia t¨ng chªnh lÖch l·i suÊt. HÖ thèng ng©n hµng yÕu kÐm lµ nguyªn nh©n thùc hiÖn chuyÓn ®æi c¬ chÕ l·i suÊt sang c¬ chÕ thÞ tr­êng kÐm hiÖu qu¶. VËy cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng cña hÖ thèng ng©n hµng nh­: 3.2.1.T¨ng khèi l­îng vèn tù cã cña c¸c NHTM HiÖn nay møc vèn tù cã cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam lµ rÊt thÊp chØ chiÕm kho¶ng 5%-10% tæng sè tµi s¶n cña hÖ thèng ng©n hµng. V× vËy c¸c NHTM cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p n©ng cao møc vèn tù cã v× vèn tù cã cã vai trß rÊt lín trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, nã lµ tÊm ®Öm tù vÖ cho ng©n hµng khi vèn tù cã lín th× ng©n hµng sÏ kh«ng bÞ tæn th­¬ng khi cã biÕn ®éng lín vÒ l·i suÊt. C¸c biÖn ph¸p t¹o vèn tù cã nh­ t¹o tõ nguån vèn néi bé, ng©n hµng x¸c ®Þnh ®­îc quy m« lîi nhuËn gi÷ l¹i mét c¸ch hîp lý ®Ó t¨ng vèn tù cã, hoÆc c¸c ng©n hµng cã thÓ t¨ng vèn tù cã b»ng c¸ch ph¸t hµnh c¸c giÊy tê cã gi¸ nh­ cæ phiÕu tr¸i phiÕu. 3.2.2. N©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý, kh¶ n¨ng thÈm ®Þnh kh¸ch hµng Ng©n hµng ®· thùc sù chñ ®éng tù quyÕt ®Þnh c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau cho c¸c kh¸ch hµng kh¸c nhau, tuú theo uy tÝn, chÊt l­îng kh¸ch hµng. ChÝnh ®iÒu nµyvõa lµ c¬ héi nh­ng còng lµ mét søc Ðp rÊt lín ®ßi hái c¸c ng©n hµng ph¶i cã quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n tr¸nh rñi ro tÝn dông. Muèn vËy c¸c ng©n hµng ph¶i n©ng cao h¬n n÷a n¨ng lùc thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng cña m×nh. §Æc biÖt lµ ®éi ngò c¸n bé tÝn dông ph¶i cñng cè, bæ xung vµ n©ng cao th­êng xuyªn tr×nh ®é nghiÖp vô, ph©n tÝch kh¸ch hµng kh«ng chØ dùa vµo th«ng tin kh¸ch hµng cung cÊp mµ c¸n bé tÝn dông cÇn ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p thu thËp th«ng tin tõ bªn ngoµi cã liªn quan ®Õn kh¸ch hµng ®Ó tõ ®ã ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng ®­îc kh¸ch quan, chÝnh x¸c. 3.2.3. T¨ng c­êng tÝnh c¹nh tranh trong hÖ thèng NHTM. Thùc hiÖn l·i suÊt thÞ tr­êng tøc lµ nÒn kinh tÕ ®ang chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ, nguyªn t¾c thÞ tr­êng, mµ tÝnh vèn cã cña c¬ chÕ thÞ tr­êng lµ c¹nh tranh v× vËy ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng nµy th× ph¶i t¨ng tÝnh c¹nh tranh trong hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i, chØ cã c¹nh tranh míi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn ®i lªn. §Ó t¨ng tÝnh c¹nh tranh gióp hÖ thèng ng©n hµng n©ng cao chÊt l­îng th× cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c b­íc sau: */ Nhanh chãng thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng mét sè ng©n hµng chÝnh s¸ch, ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo. Sau ®ã tõng b­íc t¸ch h¼n c¸c ho¹t ®éng hç trî, bao cÊp tÝn dông ra khái ho¹t ®éng cña ng©n hµng. §Ó c¸c ng©n hµng thùc sù ®­îc tù chñ quyÕt ®Þnh huy ®éng vµ cho vay víi ®èi t­îng kh¸ch hµng mµ ng©n hµng thÊy lµ hîp lý, an toµn. */ N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn. Thùc tÕ trong nh÷ng n¨m 1993-1996 c¸c NHTMCP ®­îc thµnh lËp kh¸ dÔ dµng v× vËy vèn tù cã thÊp, kh¶ n¨ng tµi chÝnh h¹n hÑp v× vËy kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp biÓu hiÖn ë thÞ phÇn ho¹t ®éng rÊt nhá bÐ so víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, V× vËy cÇn cã biÖn ph¸p t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng nµy nh­ thùc hiÖn s¸p nhËp mét sè ng©n hµng cæ phÇn bÐ l¹i ®Ó t¨ng quy m« vÒ vèn vµ t¨ng kh¶ n¨ng qu¶n lý cña c¸c ng©n hµng tõ ®ã t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh. */ C¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ®· ®i vµo ho¹t ®éng ë ViÖt Nam tuy nhiªn ho¹t ®éng cña mét sè ng©n hµng nµy gÆp mét sè khèng chÕ vËy cÇn ph¶i níi láng c¸c h¹n chÕ ®èi víi c¸c ng©n hµng nµy nh­ më réng giíi h¹n cho phÐp huy ®éng vèn b»ng VN§ cña c¸c tæ chøc nµy. 3.2.4. Ph¸t triÓn c¸c chi nh¸nh ë vïng s©u vïng xa. C¸c ng©n hµng ph¸t triÓn thªm chi nh¸nh tøc lµ ®· më réng ®­îc ph¹m vi huy ®éng vµ cho vay nh­ vËy ng©n hµng sÏ thuËn lîi h¬n trong viÖc ®iÒu chuyÓn vèn gi÷a c¸c khu vùc khi cã nguån vèn nhµn dçi, ng©n hµng cã thÓ thùc hiÖn huy ®éng vµ cho vay víi l·i suÊt phï hîp víi tõng vïng kh¸c nhau. 3.2.5. TÝch cùc tham gia thÞ tr­êng më. C¸c ng©n hµng cÇn ph¶i tham gia tÝch cùu nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®Ó qu¶n lý vèn kh¶ dông mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt. 3.2.6. sö lý tèt nî qu¸ h¹n, nî sÊu trong ng©n hµng Nî qu¸ h¹n cao trong hÖ thèng ng©n hµng lµ nguyªn nh©n g©y ra sù dÔ tæn th­¬ng ®èi víi ng©n hµng v× vËy ®Ó ng©n hµng thËt sù v÷ng m¹nh khi thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng th× cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ph©n lo¹i c¸c kho¶n nî vµ t×m c¸ch thu håi vèn ®Ó ho¹t ®éng ng©n hµng ®­îc lµnh m¹nh. §Ó thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng thµnh c«ng th× ®ßi hái ph¶i cã sù nç lùc ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ chø kh«ng ph¶i chØ cã NHNN vµ NHTM. Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn ta thÊy vÉn cßn rÊt nhiÒu nh÷ng h¹n chÕ cña nÒn kinh tÕ khi thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn vµ ®Ó dÇn dÇn gi¶m bít c¸c h¹n chÕ ®ã th× cÇn ph¶i thùc hiÖn kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ ®ã nh­: 3.3. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Ph¶i cã biÖn ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh ®­a thÞ tr­êng ph¸t triÓn theo chiÒu s©u. Thùc tÕ xÐt vÒ ®é s©u tµi chÝnh, møc ®é tiÒn tÖ ho¸ nÒn kinh tÕ, thÞ tr­êng tµi chÝnh cßn hÕt søc l¹c hËu nªn lµm cho c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kÐm ph¸t huy t¸c dông. §Ó thùc hiÖn vÊn ®Ò trªn th× cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n víi viÖc t¨ng khèi l­îng giao dÞch trªn thÞ tr­êng nµy vµ t¨ng thªm c¸c lo¹i hµng ho¸ giao dÞch trªn thÞ tr­êng, ®­a thÞ tr­êng ho¹t ®éng s«i næi h¬n. 3.4. N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña trung t©m th«ng tin tÝn dông ng©n hµng. Hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn trung t©m th«ng tin tÝn dông CIC còng nh­ viÖc c«ng bè th«ng tin, ban hµnh c¸c c¬ chÕ, nguyªn t¾c phèi hîp, hîp t¸c phï hîp gi÷a c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ liªn quan ®Ó hç trî cho ng©n hµng, TCTD sao cho cã nhiÒu th«ng tin chÝnh x¸c vµ bæ Ých liªn quan ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông. MÆt kh¸c cÇn ph¶i cã ®æi míi chÕ ®é th«ng tin, chÕ ®é kÕ to¸n theo ®óng chuÈn mùc quèc tÕ. §Ó viÖc ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp chÝnh x¸c h¬n, tõ ®ã mµ c¸c vèn vay tõ c¸c ng©n hµng sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n tr¸nh ®­îc c¸c rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng. 3.5. C¶i c¸ch ho¹t ®éng cña NHNNo vµ PTNT HÖ thèng NHNN0 vµ PTNT ph¶i thùc hiÖn tèt viÖc t¸i c¬ cÊu l¹i ng©n hµng ®Ó tiÕp tôc lµ ng©n hµng chñ ®¹o, chñ lùc, ®¸p øng c¬ b¶n vµ ®iÒu hoµ thÞ tr­êng tµi chÝnh n«ng th«n b»ng c¸c biÖn ph¸p, n©ng cao n¨ng lùc tiÕp cËn n«ng th«n b»ng viÖc ph¸t triÓn c¸c chi nh¸nh, phßng giao dÞch, ng©n hµng l­u ®éng. TËp chung c¸c nguån vèn uû th¸c, víi l·i suÊt hîp lý, t¨ng vèn cho vay hé n«ng d©n, doanh nghiÖp võa vµ nhá khu vùc n«ng th«n. Ngoµi thùc hiÖn nh÷ng gi¶i ph¸t trªn cÇn ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p hç trî sau: Sö dông c¸c m« h×nh kinh tÕ l­îng ®Ó dù ®o¸n c¸c chØ sè kinh tÕ vÜ m« nh­ l¹m ph¸t, l·i suÊt vµ tû gi¸ ®Ó cã c¸c ®èi s¸ch kÞp thêi can thiÖp vµo l·i suÊt vµ tû gi¸ th«ng qua c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch nh­ dù tr÷ b¾t buéc, l·i suÊt chiÕt khÊu t¸i chiÕt khÊu, vµ ho¹t ®éng thÞ tr­êng më. - T¨ng tr­ëng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ bÒn v÷ng, t¨ng dù tr÷ quèc gia vÒ ngo¹i tÖ - Thóc ®Èy tuyªn truyÒn trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó ng­êi d©n vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ hiÓu râ sù cÇn thiÕt vµ t¸c dông cña viÖc TCTD cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn. C¸c TCTD cÇn thùc hiÖn tiÕp tôc ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc, më réng cho vay ®Ó ng­êi s¶n xuÊt vµ tæ chøc kinh tÕ, nhÊt lµ khu vùc n«ng th«n thÊy ®­îc lîi Ých cña viÖc ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn vµ hä ®­îc vay vèn thuËn lîi h¬n. KÕt luËn H¬n mét n¨m thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn tuy c¬ chÕ nµy ch­a ph¸t huy tèt nhÊt vai trß cña l·i suÊt ®èi víi nÒn kinh tÕ do nÒn kinh tÕ cña ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ. Song c¬ chÕ míi còng kh«ng g©y nh÷ng t¸c ®éng sÊu ®èi víi thi tr­êng tiÒn tÖ trõ t¸c ®éng hiÖu øng trong giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn c¬ chÕ lµm l·i suÊt thÞ tr­êng cã nhÝch lªn. Tuy nhiªn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn trong thêi gian qua mang l¹i hai dÊu hiÖu rÊt tèt: mét lµ, thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt diÔn ra theo ®óng dù b¸o cña NHNN cho thÊy h­íng ®i ®óng ®¾n trong c«ng t¸c qu¶n lý ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN vµ n¨ng lùc qu¶n lý tiÒn tÖ cña NHNN ®· n©ng lªn. Thø hai, thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn kh«ng g©y nh÷ng biÕn ®éng m¹nh trªn thÞ tr­êng ®· cho thÊy nÒn kinh tÕ VÞªt Nam ®· ®¸p øng ®­îc phÇn nµo yªu cÇu cña héi nhËp ®ã lµ nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo h­íng thÞ tr­êng. Bªn c¹nh nh÷ng dÊu hiÖu tÝch cùc cßn cã kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc khi tiÕp tôc thùc hiÖn c¬ chÕ ®ßi hái cÇn ph¶i cã nhiÒu sù nç lùc, ®æi míi toµn diÖn cña tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ chø kh«ng riªng g× NHNN vµ c¸c NHTM. Tõ ®ã ®­a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng. T¹o ®­îc chç ®øng thùc sù v÷ng ch¾c trong nÒn kinh tÕ khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Bµi viÕt nµy lµ nh÷ng nh×n nhËn cña Em vÒ c¬ chÕ l·i suÊt míi cña NHNN qua nh÷ng kiÕn thøc ®­îc häc vµ t×m hiÓu trªn s¸ch b¸o. Xong Em còng m¹nh d¹n tæng hîp ®­a ra mét vµi kiÕn nghÞ trong phÇn gi¶i ph¸p. Nh÷ng kiÕn nghÞ ®ã ®­a ra ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña nÒn kinh tÕ khi thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt míi nh»m ®­a thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam.