Chuyên đề Nguyên nhân và giải pháp khắc phục hiện tượng lạm phát ở Việt nam

iệt vào đầu thập niên thứ nhất của thế kỷ 21 Việt Nam trải qua giảm phát nhẹ ở mức -1.6% vào năm 2000 và -0.4% vào năm 2001. Giảm phát là trường hợp ngược lại với lạm phát, có nghĩa là giá cả hạ thấp, và kết quả là làm tăng giá trị của đồng tiền so với hàng hoá và dịch vụ. Một hậu quả của sự giảm phát là mức thất nghiệp gia tăng. Mức tiêu thụ suy giảm vì người mua có khuynh hướng đình hoãn chi tiêu để chờ đợi cho giá cả xuống thấp hơn nữa. Trong vài năm qua nền kinh tế Việt Nam có những nét có vẻ ngày càng khởi sắc, chẳng hạn như tốc độ phát triển kinh tế đã từ 4.8% năm 1999 lên đến trên 7% năm 2003. Sau cuộc khủng hoảng tài chính xảy ở châu Á năm 1997, Việt Nam chủ trương chính sách kích cầu nhằm giảm bớt ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng và bù lại mức giảm đầu tư trực tiếp của nước ngoài. Ta thấy mức tăng đầu tư nhanh chóng đưa lên từ tỷ lệ 27,6% GDP năm 1999 lên tới 35% GDP vào năm 2003. Đây cũng là tỷ lệ đầu tư kỷ lục trên thế giới, thế nhưng do hiệu quả sản xuất thấp vì chính sách đầu tư vẫn tập trung vào khu vực Nhà nước, tốc độ phát triển cũng chỉ đạt được 7,3% . Đầu tư cao nhưng khoảng 60%, tức là khoảng 7,5 tỷ USD vẫn là đầu tư của nhà nước, trong đó nguồn vốn đầu tư của nhà nước là từ ngân sách (gần 40%), vay nước ngoài (30%), phần còn lại là vốn doanh nghiệp (không biết bao nhiêu là từ vay ngân hàng và bao nhiêu là vốn tự có). Tỷ lệ đầu tư của nước ngoài giảm, nhưng có một điểm sáng là tỷ lệ đầu tư của tư nhân tăng từ 24% năm 1999 lên 26,7% năm 2003. Tỷ lệ đầu tư của nhà nước tiếp tục cao, tổng số tiền đầu tư lớn, do đó tham nhũng bành trướng ở mức độ gần như không còn kiểm soát được là điều dễ hiểu. Nếu như tỷ lệ tham nhũng tiền đầu tư của nhà nước lên 20-30% như đã thảo luận trong mét kỳ họp quốc hội, thì số tiền tham nhũng có thể lên tới 1,5 – 2,25 tỷ USD một năm. Trong đầu tư, chính sách của nhà nước vẫn là tập trung phát triển sản xuất thay thế nhập khẩu (sắt thép, xi măng, đường), kể cả đưa tới việc bảo vệ thị trường nội địa cho đầu tư nước ngoài (xe hơi, xe gắn máy), thay vì tập trung phát triển sản xuất nhằm xuất khẩu. Do chính sách trên, thiếu hụt cán cân xuất nhập khẩu ngày càng cao, tăng từ 0% GDP năm 1999 lên 13,5% GDP năm 2003. Mức thiếu hụt cán cân xuất nhập khẩu năm 2003 là 5.1 tỷ USD. Mức thiếu hụt này chưa tạo nên khủng hoảng cán cân thanh toán vì hiện nay thiếu hụt được bù đắp bằng 2,5 tỷ do lao động người Việt ở nước ngoài và Việt kiều gửi về, khoảng 1 tỷ đầu tư trực tiếp của nước ngoài và phần còn lại là vay mượn nước ngoài. Nhưng tình hình phát triển kích cầu hệ thống quốc doanh thiếu hiệu quả này không thể tiếp tục trong tương lai, và đó là tương lai rất gần. Chính sách kích cầu, đi liền và đòi hỏi ngân hàng tăng tín dụng đã đưa lạm phát đến mức báo động. Cả năm 2003, lạm phát là 3%, ®Õn n¨m 2004 l¹m ph¸t ®· lµ 9.5%. NÕu nh×n vÒ qu¸ khø, từ mức lạm phát rất cao trong suốt thập kỷ 80 cña thÕ kû tr­íc, có năm lên tới trên 774%, đến năm 1991 chỉ còn 67%; sau đó liên tục giảm và xuống mức thấp nhất là 0,1% năm 1999. Tỷ lệ lạm phát trong các năm 1996 - 1997 chỉ là 4,5% và 3,6%. Năm 1998, mặc dù chịu ảnh hưởng lớn của khủng hoảng tài chính - tiền tệ châu ¸, tỷ giá ngoại tệ tăng và giá lương thực có nhiều đột biến, nhưng tỷ lệ lạm phát cũng chỉ ở mức 9,2%. NÕu so s¸nh víi c¸c n­íc trong khu vùc th× ta cã thÓ thÊy r»ng trong h¬n chôc n¨m qua, tû lÖ l¹m ph¸t cña chóng ta ë møc trung b×nh trong khu vùc. Tû lÖ nµy thÊp h¬n mét sè n­íc nh­ Indonesia, Myanmar, Lµo. Nh­ ®· nãi ë trªn l¹m ph¸t lµ hiÖn t­îng chung cña tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, kh«ng ph¶i riªng cña n­íc ta. §èi víi n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, ®êi sèng chÝnh trÞ æn ®Þnh, Nhµ n­íc ®iÒu hµnh tµi giái sÏ cã tû lÖ l¹m ph¸t hîp lý. N­íc kÐm ph¸t triÓn hoÆc cã sù biÕn ®éng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ sÏ dÉn ®Õn tû lÖ l¹m ph¸t kh«ng hîp lý. Ta tham kh¶o b¶ng d­íi ®©y.   N¨m N­íc 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Campuchia 96.1 114.3 -0.5 7.8 7.1 8.0 14.8 4.0 -0.8 0.2 3.3 1.1 Indonesia 7.6 9.7 8.5 9.5 7.9 6.6 58.5 20.5 3.7 11.5 11.9 2.0 Lµo 9.8 6.3 6.8 19.6 13.0 13.0 95.8 139.7 20.5 7.7 10.7 15.5 Malaysia 4.6 3.6 3.1 4.0 3.4 2.8 5.2 2.8 1.5 1.4 1.8 1.2 Myanmar 21.9 31.8 24.1 25.2 16.3 29.7 30.1 21.0 -0.1 40.1 43.5 ... Philippin 7.9 5.6 8.3 8.0 9.1 5.9 9.8 6.6 4.4 6.1 3.1 2.9 Singapore 2.3 2.3 3.1 1.7 1.3 2.0 -0.3 0.1 1.3 1.0 -0.4 0.5 Thailand 4.2 3.3 5.1 5.8 5.8 5.6 8.1 0.3 1.6 1.6 0.7 1.8 ViÖt nam … … … … 5.7 3.2 7.8 4.2 -1.6 -0.4 4.0 3.3 Tû lÖ l¹m ph¸t cña c¸c n­íc thuéc khèi ASEAN qua mét sè n¨m (Nguån: Ng©n hµng ph¸t triÓn Ch©u ¸ - ADB) Cã thÓ nãi tû lÖ l¹m ph¸t n¨m 2004 lµ cao, nã ®· ¶nh h­ëng kh«ng Ýt ®Õn nÒn kinh tÕ vµ x· héi: chỉ số giá tiêu dùng và lạm phát tăng cao và kéo dài sẽ có những ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ nền kinh tế. Những tác động chủ yếu bao gồm: Giá cả tăng mạnh sẽ làm tăng chi phí sản xuất kinh doanh, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế. Lạm phát cao làm giảm giá trị đồng tiền trong nước. Khi các mức giá cả trong tương lai khó dự đoán hơn thì các kế hoạch chi tiêu và tiết kiệm hợp lý sẽ trở nên khó thực hiện hơn. Người dân ngày càng lo ngại về việc sức mua trong tương lai của họ bị giảm xuống và mức sống của họ cũng vì vậy mà kém đi. Lạm phát cao khuyến khích các hoạt động đầu tư mang tính đầu cơ trục lợi hơn là đầu tư vào các hoạt động sản xuất (ví dụ: khi có lạm phát, nếu ngân hàng không tăng lãi suất tiền gửi thì dân chúng sẽ không gửi tiền ở ngân hàng mà tìm cách đầu cơ vào đất đai khiến giá cả đất đai tăng cao...). Lạm phát cao đặc biệt ảnh hưởng xấu đến những người có thu nhập không tăng kịp mức tăng của giá cả, đặc biệt là những người sống bằng thu nhập cố định như là những người hưởng lương hưu hay công chức. Phúc lợi và mức sống của họ sẽ bị giảm đi. Mét hËu qña n÷a cña l¹m ph¸t ®ã lµ tû lÖ thÊt nghiÖp t¨ng lªn khi l¹m ph¸t t¨ng. Theo nghiªn cøu cho thÊy, tû lÖ thÊt nghiÖp ë n­íc ta vÉn ®ang ë møc cao. Mét phÇn lín trong sè nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp lµ ë bé phËn n«ng th«n, do c«ng viÖc ë n«ng th«n chØ mang tÝnh chÊt thêi vô nªn ngoµi nh÷ng thêi ®iÓm vµo vô ra th× hÇu nh­ hä thÊt nghiªp, cã ch¨ng lµ mét bé phËn d©n c­ cã viÖc lµm nh­ng nh÷ng viÖc Êy thu nhËp kh«ng cao hoÆc c«ng viÖc lµm thªm lµ kh«ng nhiÒu. Mét t¸c ®éng n÷a cña t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp hiÖn nay lµ do dÞch cóm gia cÇm ®· vµ ®ang x¶y ra g©y t¸c ®äng kh«ng nhá ®Õn nh÷ng ng­êi n«ng d©n nu«i gia cÇm. Do vËy, ®· kh«ng Ýt nh÷ng ng­êi ë n«ng th«n sau khi kÕt thóc c«ng viÖc mang tÝnh chÊt thêi vô ë quª nhµ, hä ®· ra c¸c thµnh phè lín ®Ó kiÕm viÖc lµm thªm. ë c¸c thµnh phè lín t×nh tr¹ng d©n b¶n gèc thÊt nghiÖp th× kh«ng nhiÒu nh­ng d©n di c­ tõ c¸c n¬i ®Õn th× kh«ng hÒ nhá chót nµo. T×nh tr¹ng viÖc lµm cã thÓ thÊy cung nhiÒu-cÇu Ýt nªn tû lÖ thÊt nghiÖp vÉn lµ rÊt lín. Nh­ sÏ ph©n tÝch ë d­íi ®©y, lạm phát ở nước ta là lạm phát giá cả, tập trung là do chi phí đẩy, c¸c c¬n sèt cung ®Èy chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ c¶ lªn, s¶n l­îng gi¶m xuèng. §iÒu ®ã dÉn ®Õn doanh thu gi¶m lµm cho møc l­¬ng cña ng­êi lao ®éng còng gi¶m xuèng, ng­êi lao ®éng bá viÖc... B. Nguyªn nh©n Lý gi¶i vÒ vÊn ®Ò l¹m ph¸t n¨m 2004 cã nhiÒu ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ. Ta ®i xem xÐt nh÷ng ý kiÕn c¬ b¶n trong vÊn ®Ò nµy. 1. Xét trên góc độ phương pháp tính: Một số nước khi tính toán và công bố chỉ số lạm phát thường loại bỏ các yếu tố biến động một số mặt hàng có tính chất thời vụ, nhất thời, gây đột biến chỉ số CPI, đặc biệt là họ loại bỏ sự biến động có thời điểm của gi¸ lương thực, xăng dầu. Trong thực tế chỉ số CPI không thể đo lạm phát chính xác, bởi vì nó bị tác động của một số yếu tố gây sai lệch rổ hàng hoá được quy định trước. Theo một nghiên cứu tại Mỹ: (Boskin và cộng sự - 1995) dự báo lạm phát theo CPI thường cao hơn lạm phát thực tế trung bình là 1,1%. Cũng từ phương pháp tính lạm phát đã giải thích cho một thực tế là tại sao trên thị trường thế giới giá dầu mỏ, sắt thép, gạo, cà phê, cao su, đường, bông nguyên liệu nhựa, phân bón,...; tỷ giá giữa đô la Mỹ, Euro, yên Nhật,... nhiều khi biến động lớn và thất thường, nhưng chỉ số lạm phát của các nước vẫn ổn định! Lý do giải thích cho vấn đề này là phương pháp tính chỉ số lạm phát của các nước khác với Việt Nam và một số quốc gia trong khu vực khi chọn chỉ số CPI. Một là, các nước đó thường loại trừ giá lương thực, dầu mỏ ra khi tính toán...; Hai là, giá đó là giá giao dịch mua buôn, bán buôn trên thị trường hàng hoá của các nhà kinh doanh, còn giá bán lẻ cho người tiêu dùng đối với nhiều mặt hàng thì vẫn ổn định; Ba là, các mặt hàng đó chiếm tỷ trọng nhỏ trong các nhóm hàng hoá và dịch vụ tính chỉ số tăng giá hàng tiêu dùng. Ở Việt Nam theo phương pháp tính chỉ số giá cả hàng tiêu dùng hiện nay, giá cả của nhóm hàng lương thực - thực phẩm chiếm quyền số lớn nhất, tới 47,9% trong rổ hàng hoá tính CPI. Trong các năm trước đây, mặc dù nhiều nhóm mặt hàng khác có biến động tăng đáng kể, nhưng nhóm mặt hàng lương thực, thực phẩm, nhất là giá lúa gạo, giá cao su, cà phê, hạt điều, thịt lợn, rau hoa quả,... biến động thất thường. Trong các năm 1991, 1993, 1994, 1998... giá lương thực và thực phẩm tăng rất cao, kèm theo đó là chỉ số giá chung cũng tăng cao. Ngược lại, trong các năm 1997, 1999, 2000,... các mặt hàng lương thực, thực phẩm có giá bán giảm thấp, khó tiêu thụ, nên đã làm cho chỉ số giá tiêu dùng ở mức rất thấp, thậm chí là âm. Nhưng trong 9 tháng đầu năm 2004, nhóm mặt hàng này đã tăng tới 15%; trong đó giá lương thực tăng 12,5% và giá thực phẩm tăng 16,8% đã tác động mạnh làm gia tăng cao chỉ số CPI nói chung. Do đó nếu loại bớt được sự tăng giá đột biến gây những cú sốc trong tính toán, thì rõ ràng chỉ số lạm phát không cao như đã công bố. Phân tích về bản chất và nguyên nhân của chỉ số giá cả tăng cao trong năm 2004 có thể thấy rõ được lạm phát ở nước ta là lạm phát tiền tệ hay lạm phát giá cả, cũng như hiểu thêm về tình hình lạm phát chung của khu vực. Trong bối cảnh giá cả một số mặt hàng nhậy cảm của thế giới, đặc biệt là trong khu vực tăng đáng kể trong thời gian gần đây, như giá xăng dầu tăng cao nhất trong nhiều năm qua, giá phôi thép biến động mạnh, giá gạo xuất khẩu tăng khá, tới mức 43% trong vòng 1 năm. Giá các mặt hàng khác như: phân bón, nguyên liệu nhựa, bột giấy, cao su... cũng tăng lên. Nhiều quốc gia trong khu vực bị ảnh hưởng của tình hình biến động của thị trường, nên lạm phát cũng gia tăng. Nghiên cứu sự tác động của giá cả xăng dầu, một số mặt hàng nguyên liệu quan trọng, phân bón,... trên thế giới cho thấy, nó gây nên hiệu ứng lạm phát lớn về lạm phát đối với nhiều nền kinh tế ở châu Á. Trong 9 tháng đầu năm 2004, Ấn Độ, Trung Quốc, Malaixia và Inđônêxia,... cũng đã có mức lạm phát lên tới 4,0% - 7,5%. Động lực thúc đẩy lạm phát ở Trung Quốc được xem chủ yếu là do giá lương thực và dịch vụ tăng nhanh. Chỉ số giá tiêu dùng của Trung Quốc đã vượt quá mức 7% tính đến hết tháng 8 năm 2004. Còn lạm phát của Inđônêxia nÕu nh­ n¨m 2003 møc l¹m ph¸t chØ lµ 2% th× trong n¨m 2004 lµ trªn 6%, nguyên nhân chủ yếu cũng do giá xăng dầu, lương thực và giá dịch vụ tăng cao. Trường hợp của Việt Nam, chỉ số giá tiêu dùng hết tháng 9 năm 2004 đã lên tới 8,6%, vượt xa so với mức dự kiến đầu năm là không vượt quá 5%, cao nhất kể từ năm 1995 đến nay. 2. Xét trên góc độ tµi chÝnh- tiền tệ: Để thấy rõ nhân tố này, chúng ta cùng nghiên cứu tổng phương tiện thanh toán, điều hành lãi suất, tỷ giá,... của Ngân hàng Nhà nước - Ngân hàng Trung ương của Việt Nam. Về tổng phương tiện thanh toán, bao gồm tiền mặt trong lưu thông, tiền gửi tại ngân hàng thương mại và tổ chức tín dụng (nội và ngoại tệ). Nhân tố này về nguyên lý là thường tác động có độ trễ, tức là tổng phương tiện thanh toán tăng lên trong kỳ này, thì ảnh hưởng của nó phát sinh ở kỳ sau, trong ngắn hạn là 6 tháng, trung và dài hạn thường là từ 1 năm trở lên. Nhưng trong 14 năm qua mối liên hệ của sự tác động này không rõ ràng, có khi nhân tố tiền tệ tăng cao, nhưng chỉ số giá vẫn tăng thấp. Trong 14 năm qua, mức tăng tổng phương tiện thanh toán bình quân 23% - 26%/năm, phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế và không thấy tác động rõ rệt về lạm phát, cũng như giảm phát. Năm 1999 tổng phương tiện thanh toán tăng cao nhất, tới 39,25%, nhưng các năm 1999, 2000 và 2001 tốc độ tăng chỉ số CPI ở mức thấp, thậm chí năm 2000 còn giảm 0,6%. Các năm 1994, 1995, 1998, chỉ số CPI tăng cao, nhưng các năm đó và năm trước đó tốc độ tăng tổng phương tiện thanh toán vẫn ở mức trung bình nhiều năm. Năm 1998, tổng phương tiện thanh toán tăng thấp nhất trong nhiều năm, chỉ có 20,33%, nhưng năm 1998, có một thực tế dễ hiểu đó là do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ của khu vực. Trong 6 tháng đầu năm 2004 tổng phương tiện thanh toán tăng 7,26%, thấp hơn mức tăng cùng kỳ năm 2003 là 8,28%. Tiền gửi 6 tháng đầu năm 2004 tăng 8,28% và cùng kỳ năm 2003 là 10,5%; còn dư nợ cho vay lần lượt là 11,81% và 14,2%. Song chỉ số tăng giá trong 6 tháng đầu năm 2004, tổng phương tiện thanh toán, tốc độ tăng trưởng vốn huy động và tăng dư nợ cho vay,... đều thấp hơn mức cùng kỳ năm ngoái, nhưng chỉ số tăng giá đã là 8,6%. Tất nhiên như đã nói ở trên là có độ trễ về mặt thời gian, thường từ 6 tháng đến 1 năm. Về nhân tố ngoại hối: sự biến động tỷ giá và giá vàng. Bản thân hai mặt hàng này không nằm trong các nhóm hàng hoá và dịch vụ tính chỉ số CPI. Song thường có tính quy luật ở nước ta đó là, mỗi khi tỷ giá và giá vàng có biến động, nó gây tâm lý tác động đến mặt bằng giá chúng, tác động đến lãi suất. Quay trở lại phân tích đến lịch sử diễn biến kinh tế vĩ mô từ khi bắt đầu công cuộc đổi mới cho đến nay, có thể thấy trong các năm cuối thập kỷ 80 và đầu thập kỷ 90, chỉ số tăng giá cao đi kèm với mức độ tăng giá vàng và đô la Mỹ, mặc dù giá vàng và tỷ giá đồng đô la Mỹ trên thị trường thế giới ít biến động. Hay nói cách khác, trong các năm đó, nói đến lạm phát cũng đồng nghĩa với sự mất giá của đồng tiền Việt Nam so với mặt bằng giá chung và đặc biệt là so với giá vàng, đô la Mỹ. Ở giai đoạn này, mức độ hội nhập về thị trường vàng và ngoại tệ ở nước ta còn bị bó hẹp. Khi giá vàng và tỷ giá đồng đô la Mỹ tăng, thì kèm theo giá cả của nhiều mặt hàng tiêu dùng khác cũng biến động. Nhìn nhận một cách tổng quát sự biến động trong 14 năm qua có thể thấy tỷ giá giữa đồng Việt Nam và đô la Mỹ tương đối ổn định, hàng năm bình quân chỉ tăng dưới 2%/năm. Năm 1997 và năm 1998 do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính khu vực, nên tỷ giá tăng 14,2% và 9,6%. Trong 9 tháng đầu năm 2004 tỷ giá chỉ tăng có 0,4%. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tỷ giá trong 14 năm qua cũng như 9 tháng đầu năm 2004 ổn định, đó là do nguồn cung ngoại tệ dồi dào, từ kim ngạch xuất khẩu, kiều hối, hoạt động du lịch, giao dịch khác về vốn... tăng khá; trong khi đó nhu cầu ngoại tệ tăng chậm. Đồng thời sức mạnh của đồng đô la Mỹ so với một số loại ngoại tệ mạnh khác chưa được phục hồi. Hiện nay tỷ giá trên thị trường tự do và thị trường giao dịch của các ngân hàng thương mại với khách hàng dao động quanh mức 15.820 VND. Về giá vàng. Từ năm 1968 trên thế giới vàng chính thức không còn được xem là bản vị tiền tệ. Ở nước ta, trong các năm gần đây tâm lý cất trữ vàng hay sử dụng vàng làm đơn vị thanh toán mua bán các mặt hàng đắt tiền: đất đai, xe máy đã giảm hẳn. Vàng giờ đây tuy còn được sử dụng trong thanh toán mua bán nhà đất phổ biến ở các tỉnh phía Nam, nhưng bị thu hẹp ở các tỉnh phía Bắc. Mức độ cất trữ và sử dụng đô la Mỹ trong thanh toán của dân cư cũng giảm hẳn. Chỉ số tăng giá trên thị trường xã hội thời gian qua ít phụ thuộc vào giá vàng. Giá vàng trong nước hoàn toàn phụ thuộc và theo sát diễn biến giá vàng thị trường thế giới. Giá vàng trên thị trường thế giới năm 1993 và 1994 biến động khá, còn các năm khác tương đối ổn định. Vì vậy giá vàng trong nước cho đến năm 2001 cũng chỉ biến động nhẹ, nhiều năm còn giảm. Nhưng từ sau khi xẩy ra cuộc khủng bố nhằm vào nước Mỹ (vào ngày 11/9/2001) đến nay, cïng những biến động khác về chính trị trên thế giới, nên giá vàng trên thị trường thế giới liên tục tăng cao, đỉnh điểm là x¶y ra vào trung tuần tháng 1 năm 2004 lên tới 430 USD/ounce. Do đó giá vàng trong nước cũng liên tục tăng cao. Tuy nhiên, trong thực tế nó ít tác động làm tăng chỉ số giá chung. Trong 9 tháng đầu năm 2004, giá vàng trong nước chỉ có mức tăng 1,5%. Đến trung tuần tháng 10 năm 2004, giá vàng SJC đang dao động ở mức 775.000 đồng - 790.000 đồng/chỉ. Thực trạng này khẳng định chỉ số tăng giá hàng tiêu dùng trong 14 năm qua cũng như 9 tháng đầu năm 2004 khác cơ bản so với lạm phát ở nước ta trong các năm cuối thập kỷ 80 và đầu thập kỷ 90 của thế kỷ trước, khi đó giá vàng và đô la Mỹ đều tăng cao so với đồng Việt Nam. Điều đó có nghĩa là sức mua của đồng Việt Nam ở giai đoạn đó giảm mạnh. Về nhân tố lãi suất của hệ thống ngân hàng. Từ năm 1991 đến nay, lãi suất của hệ thống ngân hàng Việt Nam liên tục giảm thấp. Từ giữa năm 2001 khi Ngân hàng Nhà nước chính thức thực hiện cơ chế tự do hoá lãi suất ngoại tệ, từ giữa năm 2002 thực hiện cơ chế thoả thuận lãi suất nội tệ, lãi suất của hệ thống ngân hàng có tính ổn định tương đối, phản ánh sát cung cầu vốn trên thị trường, có tác động tích cực ổn định mặt bằng chỉ số tăng giá chung. Trong 9 tháng đầu năm 2004, cả lãi suất cho vay và lãi suất huy động vốn đồng Việt Nam ®Òu tăng nhẹ, với mức tăng 0,3% - 0,5%/năm. Lãi suất ngoại tệ, chủ yếu là đô la Mỹ - USD, chịu sự tác động trực tiếp của diễn biến lãi suất thị trường quốc tế. Trong gần 3 tháng quý III n¨m 2004 , Cục dự trữ liên bang Mỹ - FED đã 3 lần tăng lãi suất chủ đạo của mình, từ mức 1%/năm, tăng lên 1,25%/năm từ ngày 1/7/2004, rồi 1,5%/năm từ ngày 11/8/2004 và tăng lên 1,75%/năm từ ngày 21/9/2004. Bởi vậy các ngân hàng thương mại đã điều chỉnh mức lãi suất huy động vốn USD của mình tăng lên tương ứng, với mức tăng 0,4% - 0,5%/năm tuỳ thuộc các kỳ hạn khác nhau. Còn lãi suất cho vay USD có mức tăng thấp hơn, khoảng 0,2% - 0,4%/năm tuỳ theo từng ngân hàng thương mại và tuỳ từng dự án đầu tư của doanh nghiệp. Về nhân tố ngân sách Nhà nước. Cân đối ngân sách Nhà nước trong 14 năm qua không ngừng được cải thiện, mức thiếu hụt được bù đắp bằng kênh phát hành trái phiếu và tín phiếu Kho bạc Nhà nước. Phân tích cụ thể tình hình từ đầu năm 2004 có thể thấy, tổng thu ngân sách Nhà nước 6 tháng đầu năm 2004 đạt trên 77.217 tỷ đồng, bằng 50% dự toán cả năm, tăng 12,5% so với cùng kỳ năm 2003; tổng chi đạt 82.033 tỷ đồng, bằng 43,7% dự toán cả năm. Tình hình chi ngân sách trong 9 tháng cũng không tăng nhiều. Như vậy thu ngân sách tăng trưởng khá, nhưng số tiền chi ra từ ngân sách Nhà nước vẫn rất thấp so với dự toán cả năm. Còng ph¶i nãi thªm r»ng, chÝnh s¸ch tµi chÝnh – tiÒn tÖ theo h­íng kÝch cÇu th«ng qua viÖc t¨ng nhanh d­ nî tÝn dông ®· cã t¸c ®éng tèt ®Õn viÖc huy ®éng vèn cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nh­ng ®ång thêi còng kÌm theo t¸c ®éng lµm t¨ng cÇu vµ chØ sè gi¸ tiªu dïng, biÓu hiÖn qua søc mua trªn thÞ tr­êng t¨ng m¹nh. Gi¸ trÞ tæng møc b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô 9 th¸ng ®Çu n¨m 2004 t¨ng 18,3% so víi cïng kú n¨m 2003 lµ mét minh chøng. Nh©n tè chÝnh lµm t¨ng tæng møc b¸n lÎ 9 th¸ng ®Çu n¨m 2004 ®­îc thÓ hiÖn tËp trung ë c¸c khu vùc t­ nh©n, tËp thÓ vµ c¸ thÓ. Ba khu vùc nµy ®· gãp phÇn nhiÒu nhÊt vµo sù gia t¨ng tæng møc b¸n lÎ 9 th¸ng ®Çu n¨m 2004. Khu vùc c¸ thÓ (chiÕm tû träng lín nhÊt 63,2%) ®· t¨ng 17,3%; khu vùc t­ nh©n (tû träng 17,9%) ®· t¨ng 32,3%; khu vùc Nhµ n­íc (tû träng 15,8%) chØ t¨ng 9,8%; c¸c khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ t¨ng 9,9% nh­ng chiÕm tû träng kh«ng ®¸ng kÓ. §iÒu nµy chøng tá, tiÒn ®ang n»m trong khu vùc c¸ thÓ vµ t­ nh©n nhiÒu; viÖc chi tiªu trong khu vùc nhµ n­íc còng cã phÇn réng r·i h¬n. VÒ chÝnh s¸ch tµi chÝnh, sau khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸ tõ n¨m 1999, n­íc ta ¸p dông chÝnh s¸ch tµi kho¸ níi láng ®Ó thùc hiÖn kÝch cÇu. §iÒu nµy sÏ lµm t¨ng nhu cÇu tiªu dïng trong nÒn kinh tÕ ®Ó tõ ®ã kÝch thÝch tèc ®ä t¨ng tr­ëng cao. Tuy nhiªn, do chÝnh s¸ch kÝch cÇu sÏ lµm t¨ng tæng cÇu nªn sÏ g©y ¸p lùc ®Õn chØ sè gi¸ tiªu dïng vµ l¹m ph¸t. Kết luận: Như vậy có thể khẳng định, lạm phát trong hơn 14 năm qua nói chung và trong 9 tháng đầu năm 2004 ở nước ta không phải là lạm phát tiền tệ. §óng h¬n lµ kh«ng ph¶i do nguyªn nh©n chñ quan cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ do Ng©n hµng Nhµ n­íc chñ x­íng. 3. Xét trên góc độ cầu kéo: Trong những năm qua, phát triển nền kinh tế theo cơ chế thị trường, mở cửa, dần dần hội nhập với khu vực và quốc tế, hàng hoá và dịch vụ trên thị trường nước ta dồi dào, đa dạng và phong phú. Do đó hầu như không có tình trạng khan hiếm hàng hoá trên thị trường dẫn tới tăng giá một hay một số mặt hàng nào đó do cầu kéo. Song trong 9 tháng đầu năm 2004, do ảnh hưởng của dịch cúm gia cầm x¶y ra trên diện rộng và kéo dài, do đó làm giảm mạnh nguồn cung sản phẩm gia cầm ra thị trường, trong khi nhu cầu thực phẩm tiếp tục tăng lên, làm cho giá cả mặt hàng gia cầm nói riêng tăng lên. Đồng thời nhu cầu của người tiêu dùng được chuyển sang các mặt hàng thực phẩm khác nên đã làm cho nhóm hàng thực phẩm nói chung tăng cao, tới 16,8% trong 9 tháng đầu năm 2004. Một diễn biến khác cũng xét từ nhân tố cầu kéo, có thể thấy do giá xuất khẩu gạo của Việt Nam được cải thiện và khối lượng gạo xuất khẩu tăng. Giá bán và giá xuất khẩu, khối lượng xuất khẩu của một loạt mặt hàng : thuỷ hải sản, cao su, cà phê, hạt điều... cũng tăng khá so với trước. Do đó đã làm cho giá lương thực, thực phẩm, một số mặt hàng nông, lâm, thuỷ hải sản khác tăng lên. Nhóm hàng tiếp theo có mức nhu cầu tiêu thụ  khá trong thời gian qua, đó là dược phẩm, y tế; nhóm hàng nhà ở và vật liệu xây dựng... cũng có nhu cầu tăng, tập trung là sắt thép, nguyên liệu nhựa... Bên cạnh đó nhu cầu xăng dầu cũng tăng khá, tác động làm tăng giá, tất nhiên yếu tố chủ yếu là do giá nhập khẩu tăng. 4. Xét trên góc độ chi phí đẩy: Nhân tố này chủ yếu là do biến động giá tăng cả trên thị trường thế giới, tập trung là giá xăng dầu, phôi thép, nguyên liệu nhựa, phân đạm U rê, bột giấy, thuốc chữa bệnh, vật phẩm y tế,... mà Việt Nam nhập khẩu cũng tăng cao, làm cho giá bán lẻ trong nước cũng tăng lên. Chỉ riêng mặt hàng xăng dầu tính đến năm 2004 đã được điều chỉnh tăng 4 lần (lần thứ 4 được thực hiện chỉ riêng đối với giá bán lẻ xăng, từ cuối ngày 1/11/2004, tăng thêm 500 đồng/1 lít xăng) với mức tăng từ 8% đến 28%. Tình hình đó làm cho chi phí của một loạt lĩnh vực tăng lên, nhất là giao thông vận tải. Giá cước vận chuyển hàng không tăng 8%, vận tải đường sắt tăng 10% nhằm thực hiện chính sách hoà đồng giá vé giữa người Việt Nam và người nước ngoài,... Bên cạnh đó chi phí xăng dầu, phân bón, thuốc trừ sâu,... của người nông dân cũng tăng cao. Giá sắt thép tăng làm cho ngành xây dựng và cơ khí chế tạo tăng chi phí. Nguyên liệu nhựa và bột giấy tăng... cũng làm cho chi phí của một loạt ngành sản xuất và một loạt sản phẩm phải tăng giá bán lên... Đặc biệt là sự biến động lớn của thị trường bất động sản từ năm 1999 đến nay, hệ lôy của nó là vô cùng lớn. Đáng lẽ các nguồn tiền nhàn rỗi trong nền kinh tế, đặc biệt là trong dân cư phải được tập trung để đầu tư phát triển sản xuất thì nay mọi người lại dồn hết tiền để kinh doanh bất động sản gây rối loạn thị trường này, đẩy giá bất động sản tăng hàng chục lần. Do vậy giá thuê mặt bằng để sản xuất, thuê cửa hàng để kinh doanh... cũng tăng lên tương ứng, đẩy chi phí sản xuất lên cao. 5. Xét trên góc độ tâm lý dân chúng: Dẫu rằng đây là nguyên nhân không cơ bản nhưng cũng cần phải kể đến. Khi thị trường bất động sản ở Việt Nam đang rối loạn, giá cả một số mặt hàng đang leo thang hàng ngày gây tâm lý bất ổn trong dân chúng thì tiếp đó (đầu năm 2004) Bộ Nội vụ công bố dự kiến tăng lương mới (thực tế tăng từ 1/10/2004) đã kích thích tâm lý tăng tiêu dùng của dân chúng, làm cho giá cả các mặt hàng tiêu dùng tăng nhanh từ đầu năm (thông thường là tăng vào cuối năm). Mặt khác khi dân chúng đang lo sợ sự sụt giá của đồng tiền Việt Nam thì Ngân hàng Nhà nước Việt Nam lại phát hành thêm loại tiền mệnh giá 100.000 đồng mới vào lưu thông (gấp đôi mệnh giá lớn nhất trước đó). Vào cuối năm 2003, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam lại đựa tiếp loại tiền polyme mới vào các mệnh giá 50.000, 500.000, 100.000 vào lưu thông. Đặc biệt là đồng tiền với mệnh giá 500.000 (lớn gấp mười lần so với đồng tiền có mệnh giá lớn nhất trước đó), đã tiếp tục tác động xấu đến tâm lý của dân chúng. Dân chúng cho rằng Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đang đưa thêm vào lưu thông một khối lượng tiền rất lớn và vì vậy giá trị đồng tiền Việt Nam sẽ giảm mạnh. Do đó dân chúng càng có xu hướng chuyển từ tài sản tiền tệ  VND sang các tài sản tài chính khác và càng khuyến khích tâm lý tiêu dùng. Kết quả là giá cả các mặt hàng trong nền kinh tế tiếp tục gia tăng. Như vậy có thể khẳng định, lạm phát ở nước ta là lạm phát giá cả, tập trung là do chi phí đẩy, có một yếu tố nhỏ là cầu kéo và yếu tố tâm lý dân chúng. Yếu tố tiền tệ có được tính đến nhưng không thấy rõ. C. Những giải pháp kiềm chế lạm phát Tõ nh÷ng ph©n tÝch ë trªn cã thÓ thÊy r»ng l¹m ph¸t ë n­íc ta lµ l¹m ph¸t gi¸ c¶ mµ ë ®©y chñ yÕu lµ do chi phÝ ®Èy tøc lµ sù gia t¨ng cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt. VËy ChÝnh phñ ta cã thÓ lµm g× ®Ó kiÒm chÕ lo¹i l¹m ph¸t nµy? NÕu ChÝnh phñ gi÷ chÝnh s¸ch kh«ng can thiÖp, gi÷ møc cung tiÒn nh­ cò, nÒn kinh tÕ ë ®iÓm h, gi¸ t¨ng, tû lÖ thÊt nghiÖp t¨ng. §Ó lo¹i trõ thÊt nghiÖp, ng©n hµng Trung ­¬ng cÇn t¨ng cung tiÒn, ®­a ®­êng tæng cÇu AD sang ph¶i ®i qua ®iÓm Z, tíi AD2. Nh­ng nÕu Ng©n hµng Trung ­¬ng cè g¾ng duy tr× møc s¶n l­îng ban ®Çu b»ng c¸ch ®­a ®­êng AD tíi AD3, qua ®iÓm E, s¶n l­îng tiÒm n¨ng gi¶m, t¹i E nÒn kinh tÕ cã s¶n l­îng v­ît møc tiÒm n¨ng vµ mét vßng xo¸y l¹m ph¸t sÏ xuÊt hiÖn. (H×nh 3). §Ó dËp t¾t l¹m ph¸t, Ng©n hµng Trung ­¬ng ph¶i gi¶m cung tiÒn, ®­a ®­êng AD sang tr¸i, ®Õn ®iÓm X, nh­ng hËu qu¶ lµ tû lÖ thÊt nghiÖp rÊt cao, s¶n l­îng gi¶m m¹nh vµ nÒn kinh tÕ ®i vµo suy tho¸i nghiªm träng. Mét h­íng kh¸c lµ ChÝnh phñ cã thÓ t¸c ®éng lµm gi¶m møc ®é dÞch chuyÓn cña ®­êng tæng cung ng¾n h¹n sang ph¶i nh­ gi¶m thuÕ, chèng ®Çu c¬ t¨ng gi¸, h¹n chÕ t¨ng l­¬ng danh nghÜa... Tãm l¹i, nh÷ng ®ét biÕn bÊt lîi trong cung g©y t¸c ®éng trùc tiÕp lµm gi¶m s¶n l­îng tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ. T¸c ®éng nµy lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái th«ng qua viÖc vËn dông nh÷ng c«ng cô lµ c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiÒn tÖ. Do lµm gi¶m s¶n l­îng tiÒm n¨ng, nh÷ng ®ét biÕn trong cung cßn gi¸n tiÕp lµm cho l¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp trë nªn nghiªm träng h¬n. P Y AS0 AS1 AD4 AD0 AD2 AD3 LAS2 E Yn0 Yn00 P3 P2 LAS1 PH YH 0 P0 X H Z C¸c kh¶ n¨ng ph¶n øng cña ChÝnh phñ khi ®­êng AS dÞch chuyÓn ®Õn AS1 H×nh 3 §èi víi l¹m ph¸t gi¸ c¶ ë n­íc ta hiÖn nay, theo phã thñ t­íng Vò Khoan ®· nãi lµ ph­¬ng ¸n chia 3: doanh nghiÖp, gia ®×nh vµ Nhµ n­íc cïng g¸nh chÞu. Cô thÓ, c¸c gia ®×nh chÊp nhËn l­¬ng thùc tÕ gi¶m, Nhµ n­íc gi¶m thuÕ, bï lç, c¸c doanh nghiÖp chÊp nhËn gi¶m lîi nhuËn. Trong ph­¬ng ¸n nµy, c¸c doanh nghiÖp lµ ®èi t­îng khã hîp t¸c. NhiÒu doanh nghiÖp lîi dông ®éc quyÒn ®Ó ®Çu c¬ t¨ng gi¸, trôc lîi chø kh«ng dÔ dµng cïng nhau chia sÎ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo c¬ chÕ, cho nªn kh«ng thÓ ®¬n gi¶n kªu gäi lßng tèt cña c¸c doanh nghiÖp, mµ cÇn t¹o lËp c¬ chÕ c¹nh tranh, chèng ®éc quyÒn t¨ng gi¸, c¬ chÕ kiÓm so¸t chèng ®Çu c¬,... Mét nÒn kinh tÕ cã tû lÖ l¹m ph¸t lín nh­ trªn ®· nãi nã g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ hÕt søc nÆng nÒ. BÊt kú mét chÝnh s¸ch kinh tÕ nµo nÕu kh«ng ®­îc v¹ch ra phï hîp còng cã thÓ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp g©y ra l¹m ph¸t. Vµ tÊt nghiªn nguy c¬ cña nã tíi nÒn kinh tÕ lµ kh«ng thÓ l­êng hÕt ®­îc. C¸c nguy c¬ cã thÓ kÓ ®Õn: ¨Nguy c¬ tiÕp tôc l¹m ph¸t tõ phÝa cung: nÒn kinh tÕ håi phôc cã tèc ®é t¨ng tr­ëng nhanh lu«n tiÒm Èn c¸c nguy c¬ vÒ l¹m ph¸t do cung. Gi¸ ®Êt ®ai t¨ng , sö dông ®Êt trong c«ng nghiÖp h¹n chÕ, ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng vµ s¶n l­îng tiÒm n¨ng. DiÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp gi¶m, gi¸ l­¬ng thùc thÕ giíi ë møc cao, cho nªn gi¸ l­¬ng thùc, thùc phÈm trong n­íc cã thÓ gi÷ ë møc cao. NhiÒu lo¹i hµng mang tÝnh chiÕn l­îc ®ang chê t¨ng gi¸ nh­ than, ®iÖn, ph©n bãn... ¨Nguy c¬ l¹m ph¸t qu¸n tÝnh: khi gi¸ biÕn ®éng t¨ng x¶y ra trong thêi gian ng¾n, dù b¸o vÒ møc l¹m ph¸t míi cña d©n chóng ch­a h×nh thµnh. L¹m ph¸t qu¸n tÝnh víi møc l¹m ph¸t míi, cao h¬n kh«ng x¶y ra. Tuy nhiªn, khi gi¸ t¨ng kÐo dµi, dù tÝnh vÒ l¹m ph¸t h×nh thµnh. ¸p lùc chÝnh cña l¹m ph¸t cã thÓ phÇn lín ®Õn tõ bªn ngoµi, nh­ng môc ®Ých chÝnh cña ®iÒu tiÕt vÜ m« lµ dïng c¸c biÖn ph¸p tiÒn tÖ vµ tµi kho¸ ®Ó lµm gi¶m bít ¸p lùc, ng¨n chÆn sù lan réng còng nh­ chÆn t©m lý l¹m ph¸t vèn rÊt khã kiÓm so¸t mét khi nã ®· h×nh thµnh. ¨L¹m ph¸t vµ t¨ng tr­ëng ®ã lµ mét sù lùa chän khã kh¨n cña ChÝnh phñ. L¹m ph¸t cao trùc tiÕp ®e do¹ sù t¨ng tr­ëng bÒn v÷ng. §Ó gi¶m møc l¹m ph¸t, c¸i gi¸ ph¶i tr¶ lµ kh«ng nhá. Cho nªn, c¸c nhµ kinh tÕ lu«n khuyÕn c¸o c¸c chÝnh phñ phßng ngõa l¹m ph¸t. ë ViÖt nam víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh¸ cao hiÖn nay cÇn ®Æc biÖt c¶nh gi¸c víi l¹m ph¸t bëi nÕu kh«ng chuÈn bÞ, ®Õn khi l¹m ph¸t ®¹t ®Õn mét møc ®é nµo ®ã nã sÏ ¶nh h­ëng xÊu ®Õn kinh tÕ vµ g©y nguy h¹i tíi c¶ ®Êt n­íc, ®ång thêi t¹o c¸i nh×n kh«ng tèt vÒ ViÖt nam ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ tõ bªn ngoµi. Gi¶i ph¸p cña vÊn ®Ò nµy lµ g×? Ph¶i sö dông c¸c gi¶i ph¸p kÕt hîp. L¹m ph¸t giai ®o¹n 1986-1991 ®· ®Ó l¹i dÊu Ên kh«ng nhá trong d©n chóng vµ lo¹i bá t©m lý lo sî l¹m ph¸t lµ hÕt søc khã kh¨n. L¹m ph¸t cña chóng ta hiÖn nay kh¸c víi l¹m ph¸t cuèi nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû tr­íc. VÒ nguyªn nh©n, l¹m ph¸t cuèi nh÷ng n¨m 80 do cung tiÒn qu¸ cao vµ vÒ c¬ b¶n, gi¶m cung tiÒn sÏ lo¹i bá ®­îc l¹m ph¸t. Nh­ng l¹m ph¸t hiÖn nay kh«ng ®¬n gi¶n nh­ vËy. Xö lý l¹m ph¸t gi¸ c¶ lµ mét bµi to¸n kh«ng dÔ, ®Æc biÖt lµ víi tr×nh ®é hiÓu biÕt cßn khiªm tèn cña chóng ta vÒ kinh tÕ thÞ tr­êng. BiÖn ph¸p mµ ChÝnh phñ sö dông ®Ó xö lý l¹m ph¸t gi¸ c¶ lµ: - §èi víi ®­êng tæng cÇu, ChÝnh phñ sö dông chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tiÒn tÖ ®­a ®­êng tæng cÇu ®Õn AD3 ®i qua ®iÓm Z, øng víi s¶n l­îng tiÒm n¨ng míi (h×nh 3). §iÒu khã kh¨n lµ ­íc l­îng møc s¶n l­îng tiÒm n¨ng. V× l¹m ph¸t cña chóng ta kh«ng chØ do cung, ®­êng cÇu ®· dÞch chuyÓn qu¸ møc sang ph¶i nªn cÇn ¸p dông chÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ, gi¶m chi tiªu cña ChÝnh phñ ®Ó ®Èy ng­îc nã sang tr¸i ®Õn AD2. - §èi víi ®­êng tæng cung, ChÝnh phñ cÇn h¹n chÕ tèi ®a dÞch chuyÓn ®­êng tæng cung ng¾n h¹n sang ph¶i vµ cÇn ®Èy ng­îc trë l¹i sang tr¸i b»ng c¸c chÝnh s¸ch thuÕ, thu nhËp, chèng ®Çu c¬ t¨ng gi¸,... - L¹m ph¸t x¶y ra do nhiÒu nguyªn nh©n, cho nªn ®iÒu dÔ hiÓu lµ cÇn ph¶i kÕt hîp nhiÒu gi¶i ph¸p ®ång bé. Năm 2005 có thể xuất hiện những nhân tố làm tăng chỉ số giá cả tương tự như năm 2004, đó là sự biến động giá các mặt hàng quan trọng trên thị trường thế giới (nhất là xăng dầu và ngoại hối), tình hình cúm gia cầm, hạn hán và dịch bệnh, thiên tai trong nước. Theo quy luật, chỉ số tăng giá thường tăng cao trong quý I hàng năm, nhưng tập trung chủ yếu vào tháng 1 và tháng 2, còn tháng 3 tăng chậm lại, thậm chí thường giảm xuống. Vừa qua, Thủ tướng đã chỉ đạo các bộ ngành và các địa phương thực hiện mọi biện pháp ổn định thị trường, ổn định giá cả, không được để các mặt hàng tăng giá. Giá biến động mạnh nhất là dịp Tết Nguyên đán, khi mà lượng khách quốc tế, số lượng người Việt Nam ở nước ngoài về quê hương ăn tết tăng cao. Bên cạnh đó là thu nhập bằng tiền của các đối tượng hưởng lương, trợ cấp tăng cao, làm gia tăng nhu cầu tiêu dùng. Các nhân tố gây tăng giá năm 2005 Theo tính toán của cơ quan chức năng, năm 2005 Việt Nam phải nhập khẩu 100% nhu cầu xăng dầu, 46,5% nhu cầu phân bón vô cơ, 70% nhu cầu phôi thép, 50% nhu cầu giấy thành phẩm, 60% trị giá thuốc thành phẩm và nguyên liệu, 95% nhu cầu vàng, khoảng gần 1,5 triệu tấn clinke cho nhu cầu nghiền xi măng, khoảng 70% nhu cầu gỗ nguyên liệu cho sản xuất đồ gỗ xuất khẩu, một khối lượng lớn nguyên liệu dệt may và nguyên liệu sản xuất giày dép xuất khẩu, linh kiện điện tử, linh kiện ô tô, xe gắn máy, hoá chất cơ bản, nguyên liệu nhựa... Do đó giá cả thị trường trong nước chịu tác động lớn của giá cả các mặt hàng tương tự của thị trường thế giới. Theo dự báo, năm 2005, giá gạo, thép, than, phân bón, hoá chất, xi măng, điện..., tiếp tục diễn biến phức tạp và có xu hướng tăng giá. Giá dầu thô nhẹ giao dịch trên thị trường New York nếu như cuối năm 2004 và những ngày đầu năm 2005 chỉ dao động quanh mức 41- 42 USD/thùng, thì đến ngày 14/1/2005 đã tăng lên trên 48 USD. Giá dầu mỏ tăng, dẫn tới một loạt mặt hàng có liên quan sẽ tăng theo, như: khí đốt, phân urê, hoá chất, nguyên liệu nhựa... Đồng đô-la Mỹ có xu hướng mạnh trở lại, gây sức ép tăng tỷ giá VND/USD. Cục Dự trữ liên bang Mỹ (FED) có thể tiếp tục tăng lãi suất chủ đạo đồng USD, làm cho lãi suất USD tăng lên, gây tăng chi phí sử dụng vốn vay của doanh nghiệp. Các mặt hàng nguyên nhiên liệu quan trọng: than, xi măng, điện..., chịu sức ép tăng giá, sẽ gây áp lực tăng giá đầu vào, tăng chi phí của một loạt mặt hàng và dịch vụ. Dịch cúm gia cầm có nguy cơ tăng trở lại, gây áp lực tăng giá thực phẩm trong nước. Giá thu mua tôm, cá tra, cá ba sa, giá lúa gạo..., xuất khẩu cũng có xu hướng tăng lên. Theo kế hoạch, trong năm 2005, ngân sách Nhà nước sẽ phải chi tăng thêm khoảng 27.000 tỷ đồng cho thực hiện cải cách tiền lương. Chỉ riêng đợt trước Tết Nguyên đán dự kiến sẽ chi khoảng 4.900 tỷ đồng cho lương và truy lĩnh lương. Bên cạnh đó một khối lượng lớn tiền mặt, dự kiến khoảng vài nghìn tỷ đồng chi thưởng, trợ cấp, đền bù giải phóng mặt bằng, chi truy lĩnh lương trong các doanh nghiệp..., được chi trong dịp Tết Nguyên đán. Như vậy một khối lượng lớn tiền mặt sẽ được đưa ra lưu thông, tạo áp lực lớn về cầu hàng hoá và dịch vụ, thúc đẩy chỉ số giá, lạm phát có xu hướng gia tăng. Áp dụng mọi biện pháp để bình ổn giá Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo các bộ ngành và các địa phương thực hiện mọi biện pháp ổn định thị trường, ổn định giá cả, không được để các mặt hàng tăng giá. Bộ Công nghiệp chỉ đạo Tổng công ty Điện lực Việt Nam (EVN) bàn với các ngành tiêu thụ điện lớn, như: xi măng, hoá chất, thép..., sắp xếp sản xuất hợp lý, không để mất điện trong dịp Tết. Về mặt tiền tệ, Ngân hàng Nhà nước chủ trương điều hành chính sách tiền tệ thận trọng, có kiểm soát chặt chẽ. Từ ngày 15/1/2005, lãi suất cho vay tái cấp vốn tăng từ 5,0%/năm lên 5,5%/năm; lãi suất chiết khấu tăng từ 3,0%/năm lên 3,5%/năm, nhằm hạn chế kênh cung ứng vốn cho ngân hàng thương mại từ Ngân hàng Nhà nước, buộc các ngân hàng thương mại phải đẩy mạnh huy động vốn trên thị trường, thu hút tiền trong xã hội về để cho vay và kiểm soát chặt chẽ việc gia tăng tín dụng. Lãi suất cơ bản dự kiến cũng sẽ được linh hoạt hơn theo sát tín hiệu thị trường. Về mặt tài chính, Thủ tướng đang chỉ đạo đẩy mạnh chống tham nhũng, thất thoát từ kênh ngân sách, tình trạng đầu tư dàn trải, tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản, tình trạng dự án, công trình chưa được duyệt bố trí kế hoạch vốn đầu tư nhưng đã cho đơn vị thi công triển khai..., thắt chặt tình trạng chi tiêu và đầu tư thiếu hiệu quả, tăng cường thực hành tiết kiệm chi tiêu từ ngân sách, chống lãng phí. Bên cạnh đó, cần đổi mới cơ chế điều hành giá xăng dầu, giá mặt hàng sắt thép, phân bón nhập khẩu,... để tăng thu, giảm chi cho ngân sách. Đây cũng là biện pháp tích cực để kiềm chế lạm phát phù hợp với thông lệ quốc tế. Ngoài các giải pháp nói trên, Nhà nước ta một mặt cũng cần có biện pháp tích cực kiềm chế mức độ tăng giá từ các yếu tố độc quyền, lũng đoạn thị trường, mặt khác cần có giải pháp tích cực về tài chính tiền tệ, bảo đảm tăng thu, giảm chi, nâng cao khả năng đáp ứng vốn tín dụng ngân hàng cho nhu cầu hợp lý của doanh nghiệp, hộ gia đình, thúc đẩy sản xuất kinh doanh phát triển, nhất là xuất khẩu, thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng cao và tạo số đông việc làm mới cho người lao động. Đó là giải pháp tích cực để kiềm chế lạm phát, chứ không chỉ tính đến thắt chặt tín dụng, quá thiên về kênh bao cấp qua ngân sách Nhà nước đối với nhiều lĩnh vực, giảm cơ chế xin cho. Từ việc tăng thu, hạn chế chi trợ cấp cho doanh nghiệp, sẽ có thêm nguồn để trợ cấp cho người hưởng lương hưu và hưởng trợ cấp xã hội. Nghị quyết của Quốc hội đề ra cho năm 2005 là giữ tốc độ tăng giá dưới 6,5%. Dự báo, nếu không có gì đột biến về thiên tai trên diện rộng, không có biến động lớn về giá xuất nhập khẩu các mặt hàng xuất nhập khẩu chủ lực của Việt Nam trên thị trường thế giới, Chính phủ chỉ đạo kiên quyết và chặt chẽ..., thì chỉ số giá trong quý I năm 2005 sẽ tăng không quá 3% và trong cả năm 2005 sẽ ổn định, ở dưới mức đề ra của Quốc hội, chỉ xoay quanh mức 6,0%? «ng Rodrigo de Rato – Tæng gi¸m ®èc quü tiÒn tÖ quèc tÕ - IMF tõng nãi r»ng: “L¹m ph¸t ë ViÖt nam cã thÓ gi¶i thÝch bëi c¸c t¸c nh©n cã thêi ®iÓm, nh­ng kh«ng thÓ dùa vµo ®ã ®Ó gi¶i thÝch tÊt c¶. NÕu kh«ng cã nh÷ng gi¶i ph¸p xö lý ngay, nã sÏ diÔn ra rÊt tai h¹i vµ c¸c gi¶i ph¸p sÏ ph¶i ®au ®ín h¬n rÊt nhiÒu”. PhÇn IV: M« h×nh l¹m ph¸t ë ViÖt nam Qua qu¸ tr×nh lµm viÖc t¹i ban nghiªn cøu chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« thuéc ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng em ®· ®­îc thu thËp, nghiªn cøu mét sè c¬ së d÷ liÖu cña ViÖn vÒ d©n sè, nguån lao ®éng, tµi kho¶n quèc gia, tû lÖ t¨ng ®Çu ra, ®Çu t­ tµi chÝnh, s¶n xuÊt, tÝn dông ng©n hµng... Do cã nhiÒu nguån sè liÖu kh¸c nhau nh­ cña IMF, WB, ADB, Tæng côc thèng kª. Nh­ng em thÊy nguån sè liÖu cña ADB lµ nhÊt qu¸n, ®Çy ®ñ... V× vËy em chän sè liÖu tõ nguån nµy ®Ó thùc hiÖn viÖc x©y dùng m« h×nh vÒ l¹m ph¸t ë ViÖt nam. B¶ng sè liÖu ®­îc thu thËp tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 2003 vµ ®· ®­îc xö lý. Xin ®­a ra b¶ng sè liÖu liªn quan ®Õn l¹m ph¸t ®­îc lÊy tõ b¶ng sè liÖu cña ADB nh­ sau: n¨m P INF M2 GROWTH_GDP 1986 ... 1.10 112.00 2.84 1987 ... 3.80 471.00 3.63 1988 ... 18.70 2569.00 6.01 1989 ... 25.20 7419.00 4.68 1990 ... 42.20 11358.00 5.09 1991 ... 70.70 20300.71 5.81 1992 ... 83.10 27144.00 8.70 1993 ... 87.40 32288.00 8.08 1994 ... 100.00 43005.65 8.83 1995 ... 112.60 52710.25 9.54 1996 5.7 117.70 64678.04 9.34 1997 3.2 121.90 81558.00 8.15 1998 7.8 133.10 102415.63 5.76 1999 4.2 133.30 142645.86 4.77 2000 -1.6 132.50 222882.00 6.79 2001 -0.4 133.50 279781.00 6.89 2002 4.0 138.90 329150.00 7.08 2003 3.3 143.00 411233.00 7.26 P: ChØ sè gi¸ tiªu dïng CPI thay ®æi hµng n¨m, % INF: ChØ sè gi¸ tiªu dïng, 1994=100 M2: Cung tiÒn GROWTH_GDP: Tû lÖ t¨ng GDP Trong b¶ng sè liÖu trªn, chØ sè ®­îc sö dông lµ chØ sè gi¸ tiªu dïng ®­îc hiÖu chØnh khi lÊy n¨m 1994 lµm n¨m gèc. Khi lÊy chØ sè nµy sÏ lµm næi bËt h¬n ý nghÜa kinh tÕ trong m« h×nh v× nã chøa ®ùng yÕu tè thêi gian. Tuy nhiªn ®Ó cã c¸i nh×n râ h¬n vÒ t×nh h×nh l¹m ph¸t trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ng­êi viÕt xin ®­a ra mét sè biÓu ®å biÓu diÔn tû lÖ l¹m ph¸t trong 15 n¨m (1991-2003) d­íi ®©y cïng víi biÓu ®å vÒ tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ cung tiÒn tÖ. Tõ nh÷ng biÓu ®å trªn ®©y ta thÊy r»ng tû lÖ l¹m ph¸t cã nh÷ng mèi quan hÖ víi tû lÖ ph¸t triÓn kinh tÕ, l­îng tiÒn tÖ ®ang l­u th«ng trªn thÞ tr­êng. Tõ n¨m 1992-1997 ta thÊy r»ng tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ kh¸ cao, n¨m 1992 lµ 8.7%, n¨m 1993 lµ 8.08%, n¨m 1995 lµ 9.54%... cïng víi ®ã tû lÖ l¹m ph¸t còng kh¸ cao. Trong 2 n¨m 2000 vµ 2001 trong khi tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ 6.79% vµ 6.89% th× tû lÖ l¹m ph¸t l¹i lµ ©m –1.6% vµ -0.4%. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng tû lÖ l¹m ph¸t cã mèi quan hÖ cïng chiÒu víi tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ - ®óng theo sù ph©n tÝch cña c¸c nhµ kinh tÕ. Còng tõ biÓu ®å trªn ta thÊy nh÷ng mèi quan hÖ gi÷a tû lÖ l¹m ph¸t vµ cung tiÒn M2. Qua nh÷ng ph©n tÝch ë trªn cïng víi nh÷ng sè liÖu thu thËp ®­îc em xin ®Ò xuÊt mét m« h×nh l¹m ph¸t ë ViÖt nam nh­ sau: M« h×nh tæng qu¸t trªn cã thÓ viÕt t­êng minh d­íi d¹ng hµm tuyÕn tÝnh nh­ sau: INF = a0 + a1M2 + a2GROWTH_GDP M« h×nh d¹ng Cobb-Douglas: log(INF) = b0 + b1log(M2) + b2log(GROWTH_GDP) Håi quy tuyÕn tÝnh ta ®­îc kÕt qu¶ sau: Nh­ vËy: INF = 0.0002493857646*M2 + 12.52822597*GROWTH_GDP - 19.5608958 VÒ mÆt ý nghÜa kinh tÕ mµ nãi ®©y lµ mét m« h×nh ®óng. M« h×nh nãi lªn r»ng khi cung tiÒn l­u th«ng trªn thÞ tr­êng t¨ng th× tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng, khi tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ t¨ng th× tû lÖ l¹m ph¸t còng t¨ng. Tuy nhiªn ®Ó kiÓm ®Þnh xem ®©y cã ph¶i lµ mét m« h×nh tèt hay kh«ng ta tiÕn hµnh c¸c kiÓm ®Þnh sau: ¨KiÓm ®Þnh nh÷ng biÕn kh«ng cÇn thiÕt: H0: a1 = 0 vµ H0: a2 = 0 H1: a1 ¹ 0 H1: a2 ¹ 0 B»ng kiÓm ®Þnh Wald Coefficient Restrictions ta thu ®­îc c¸c kÕt qu¶ sau: Wald Test: Equation: EQ01 Null Hypothesis: C(1)=0 F-statistic 22.54539 Probability 0.000259 Chi-square 22.54539 Probability 0.000002 Víi møc ý nghÜa 5%, nh×n vµo kÕt qu¶ kiÓm ®Þnh trªn ta thÊy F=22.54539 víi P = 0.000259 < do ®ã gi¶ thiÕt H0 bÞ b¸c bá. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ sù cã mÆt cña M2 lµ cã ý nghÜa. KÕt qu¶ khi kiÓm ®Þnh cÆp gi¶ thiÕt thø 2 lµ: Wald Test: Equation: EQ01 Null Hypothesis: C(2)=0 F-statistic 13.78476 Probability 0.002084 Chi-square 13.78476 Probability 0.000205 T­¬ng tù ®èi víi tr­êng hîp trªn th× sù cã mÆt cña GROWTH_GDP lµ cã ý nghÜa. ¨KiÓm ®Þnh tù t­¬ng quan: B»ng kiÓm ®Þnh BG ta cã kÕt qu¶ sau: Gi¸ trÞ cña F = 15.20101, p = 0.001605; (n-1)R2 = 9.370161, p = 0.002205. Nh­ vËy tån t¹i hiÖn t­îng tù t­¬ng quan. Kh¾c phôc tù t­¬ng quan b»ng c¸ch ®­a thªm biÕn vµo m« h×nh. Ta ®­a c¸c biÕn trÔ mét thêi kú cña M2 vµ GROWTH_GDP vµo m« h×nh vµ ­íc l­îng l¹i ta ®­îc kÕt qu¶ sau: INF = 0.001233738768*M2 - 0.001254990744*M2(-1) + 1.023366727*GROWTH_GDP +13.68557162*GROWTH_GDP(-1) - 31.2473543 B»ng kiÓm ®Þnh BG ta cã kÕt qu¶ sau: Breusch-Godfrey Serial Correlation LM Test: F-statistic 0.412127 Probability 0.534042 Obs*R-squared 0.613922 Probability 0.433315 Nh×n vµo kÕt qu¶ ta thÊy r»ng hiÖn t­îng tù t­¬ng quan ®· ®­îc kh¾c phôc. ¨KiÓm ®Þnh ph­¬ng sai cña sai sè thay ®æi: B»ng kiÓm ®Þnh White ta thu ®­îc kÕt qña sau: Gi¸ trÞ thèng kª F = 3.825545, p = 0.026420 cho biÕt ph­¬ng sai cña sai sè thay ®æi. Ta kh¾c phôc hiÖn t­îng nµy b»ng c¸ch logarit c¬ sè e 2 vÕ cña ph­¬ng tr×nh ban ®Çu, ta ®­îc m« h×nh: log(INF) = b0 + b1log(M2) + b2log(GROWTH_GDP) Håi quy tuyÕn tÝnh ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau: Nh­ vËy: LOG(INF) = 0.4727393204*LOG(M2) + 1.074406851*LOG(GROWTH_GDP) - 2.800233486 Thùc hiÖn kiÓm ®Þnh White ta ®­îc kÕt qu¶ sau: White Heteroskedasticity Test: F-statistic 2.531178 Probability 0.087057 Obs*R-squared 9.239416 Probability 0.099887 KiÓm ®Þnh trªn cho ta kÕt luËn ph­¬ng sai cña sai sè ®ång ®Òu. Tuy nhiªn kiÓm ®Þnh BG cho ta thÊy r»ng m« h×nh tån t¹i tù t­¬ng quan. XÐt kiÓm ®Þnh BG ë d­íi ®©y cho ta kÕt qu¶ nh­ ®· nãi ë trªn. Breusch-Godfrey Serial Correlation LM Test: F-statistic 4.327013 Probability 0.036277 Obs*R-squared 7.193695 Probability 0.027410 Ta thªm c¸c biÕn trÔ mét thêi kú vµo m« h×nh, håi quy ­íc l­îng ta ®­îc kÕt qu¶ sau: M« h×nh: LOG(INF) = 0.002471340455*LOG(M2) + 0.5363579236*LOG(GROWTH_GDP) + 0.3539161846*LOG(M2(-1)) + 0.2633895759*LOG(GROWTH_GDP(-1)) - 0.8328749641 KiÓm ®Þnh m« h×nh trªn: ¨KiÓm ®Þnh nh÷ng biÕn kh«ng cÇn thiÕt ta lÇn l­ît thu ®­îc c¸c kÕt qu¶ sau: Wald Test: Equation: EQ03 Null Hypothesis: C(1)=0 F-statistic 4.67E-05 Probability 0.994662 Chi-square 4.67E-05 Probability 0.994550 Null Hypothesis: C(2)=0 F-statistic 2.206136 Probability 0.163253 Chi-square 2.206136 Probability 0.137463 Null Hypothesis: C(3)=0 F-statistic 1.256862 Probability 0.284180 Chi-square 1.256862 Probability 0.262246 Null Hypothesis: C(4)=0 F-statistic 0.492121 Probability 0.496363 Chi-square 0.492121 Probability 0.482983 C¸c kÕt qu¶ trªn cho thÊy r»ng sù cã mÆt cña c¸c biÕn trong m« h×nh lµ cã ý nghÜa. ¨KiÓm ®Þnh tù t­¬ng quan: M« h×nh kh«ng tån t¹i tù t­¬ng quan. ¨KiÓm ®Þnh ph­¬ng sai cña sai sè thay ®æi: KÕt qu¶ cho thÊy ph­¬ng sai cña sai sè lµ ®ång ®Òu. VËy ta thu ®­îc m« h×nh l¹m ph¸t ë ViÖt nam lµ mét m« h×nh tèt cã d¹ng sau: log(INFt) = c0 + c1log(M2t) + c2log(M2t-1) + c3log(GROWTH_GDPt) + c4log(GROWTH_GDPt-1) KÕt qu¶ thùc nghiÖm thu ®­îc lµ: LOG(INF) = 0.002471340455*LOG(M2) + 0.5363579236*LOG(GROWTH_GDP) + 0.3539161846*LOG(M2(-1)) + 0.2633895759*LOG(GROWTH_GDP(-1)) - 0.8328749641 Kết Luận Theo hai kinh tế gia Loungani và Swagel, có bốn nguồn gốc ảnh hưởng đến hiện tượng lạm phát tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Thứ nhất ngân sách thiếu hụt. Sự kiện này đưa đến việc in thêm tiền để tài trợ ngân sách hoặc khủng hoảng cán cân vãng lai (balance of payments) và đồng tiền mất giá. Nguồn gốc thứ hai là mức cung không đủ thoả mãn mức cầu. Nguồn gốc thứ ba là chi phí sản xuất đột ngột gia tăng. Nguồn gốc thứ tư làm trì hoãn lạm phát là khế ước lương bổng. Đối với Việt Nam, nguồn gốc của tình trạng lạm phát hiện nay là ngân sách thiếu hụt và chi phí sản xuất đột ngột gia tăng. Khi giá cả tăng khoảng một vài phần trăm một năm, mức lạm phát này không đáng ngại. Trái lại lạm phát giá cả ôn hoà còn kích thích nền kinh tế phát triển thêm vì làm cho mức tiêu thụ gia tăng nhờ vào gia tăng lợi tức giả tạo, việc đầu tư vào nhà cửa cũng tăng vì giá nhà sẽ tăng trong tương lai. Việc đầu tư vào máy móc và cơ sở thương mại sẽ bành trướng giá thị trường tăng nhanh hơn chi phí sản xuất. Tuy nhiên mức lạm phát hàng năm lên cao ở mức trên 5% là một điều đáng ngại vì nó sẽ làm xáo trộn các hoạt động kinh tế và xã hội. Những người nghèo và hoặc có lợi tức cố định bị thiệt thòi nhiều nhất. Hưu bổng mất giá. Giới tiêu thụ mua sắm vội vàng vì sợ giá cả sẽ tiếp tục tăng lại càng làm cho vật giá leo thang thêm. Hậu quả là mức tiết kiệm, việc mua bảo hiểm và trái phiếu dài hạn bị giảm mạnh. Ngoài ra lạm phát còn tạo ra nạn đầu cơ tích trữ. Khu vực quốc doanh tiếp tục sử dụng hoang phí tài nguyên quốc gia. Cán cân thương mại thiếu hụt và ngân sách nhà nước thâm thủng ngày cµng lín. Những điều kiện kinh tế này có triển vọng đưa đến mức lạm phát đáng kể tại Việt Nam vào năm 2004 và 2005 trong lúc Việt Nam đang cố mở mang nền kinh tế và tranh thủ để xin vào Tổ Chức Thương Mại Thế Giới (WTO). Trước áp lực về giá cả gia tăng đột ngột, Ngân Hàng Nhà Nước Việt Nam (NHNNVN) cho rằng giá cả gia tăng hiện nay không đồng nghĩa với mức lạm phát cao và không đồng ý gia tăng lãi suất trong lúc này, có lẽ vì sợ làm cản trở đầu tư và phát triển kinh tế. Khi đó sẽ dễ dàng cho NHNNVN có một quyết định chính xác. Mặc dù tăng lãi suất và chính phủ giảm chi tiêu sẽ làm kinh tế phát triển chậm lại, Việt Nam sẽ không có chọn lựa nào khác hơn là ưu tiên ngăn chặn nạn lạm phát. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt tµi chÝnh – tiÒn tÖ. NXB Thèng kª (2002). Gi¸o tr×nh kinh tÕ vÜ m«. NXB Thèng kª (2001). Gi¸o tr×nh kinh tÕ l­îng-Khoa To¸n kinh tÕ. NXB KHKT. L¹m ph¸t vµ gi¶m L¹m ph¸t – T¸c gi¶: P. Bezbakh. NXB KHKT. T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ (sè 317, 318, 319). Mét sè t¹p chÝ vµ bµi b¸o cã liªn quan. môc lôc Lêi nãi ®Çu ........................................................................................................... 1 PhÇn I: Lý thuyÕt vÒ l¹m ph¸t .............................................................................. 3 Kh¸i niÖm vÒ l¹m ph¸t ...................................................................... .... 3 Ph©n lo¹i l¹m ph¸t ................................................................................. 7 Nguyªn nh©n cña l¹m ph¸t .................................................................... 8 L¹m ph¸t do tiÒn tÖ ...................................................................... 8 L¹m ph¸t do nhu cÇu ................................................................. 11 L¹m ph¸t do chi phÝ ................................................................... 12 L¹m ph¸t, hiÖn t­îng cÊu tróc ................................................... 13 C¸c nguyªn nh©n kh¸c .............................................................. 16 T¸c ®éng cña l¹m ph¸t ......................................................................... 17 L¹m ph¸t vµ l·i suÊt .................................................................. 17 L¹m ph¸t vµ thu nhËp thùc tÕ .................................................... 18 L¹m ph¸t vµ ph©n phèi thu nhËp kh«ng b×nh ®¼ng ................... 18 L¹m ph¸t vµ nî quèc gia ........................................................... 19 L¹m ph¸t vµ thÊt nghiÖp ............................................................ 19 BiÖn ph¸p kh¾c phôc l¹m ph¸t ............................................................. 23 Nh÷ng biÖn ph¸p t×nh thÕ .......................................................... 23 Nh÷ng biÖn ph¸p chiÕn l­îc ...................................................... 24 PhÇn II: M« h×nh vÒ l¹m ph¸t ............................................................................ 25 M« h×nh cña tr­êng ph¸i cÊu tróc ........................................................ 27 M« h×nh cña tr­êng ph¸i tiÒn tÖ .......................................................... 28 M« h×nh l¹m ph¸t chi phÝ ®Èy .............................................................. 29 PhÇn III: §¸nh gi¸ t×nh h×nh l¹m ph¸t ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ......... 30 A. T×nh h×nh l¹m ph¸t trong nh÷ng n¨m qua ............................................ 30 B. Nguyªn nh©n ........................................................................................ 34 Xét trên góc độ phương pháp tính .................................................. 34 Xét trên góc độ tµi chÝnh- tiền tệ .................................................... 36 Xét trên góc độ cầu kéo .................................................................. 40 Xét trên góc độ chi phí đẩy ............................................................ 41 Xét trên góc độ tâm lý dân chúng .................................................. 42 C. Những giải pháp kiềm chế lạm phát .................................................. . 43 PhÇn IV: M« h×nh l¹m ph¸t ë ViÖt nam ........................................................... 50 KÕt luËn ............................................................................................................. 59 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o ............................................................................. 61