Lời nói đầu
Trong những năm gần đây, vấn đề công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước là một trong những nhiệm vụ chiến lược, trọng yếu được Đảng và Nhà nước ta đặt lên hàng đầu . Để thực hiện mục tiêu đó vấn đề huy động vốn đang trở lên vô cùng quan trọng. Để giải quyết vấn đề về vốn và phát huy hơn nữa hiệu quả sử dụng vốn thì điều cần thiết là phải tạo lập, xây dựng và phát triển thị trường chứng khoán.
Ngày 20/7/2000 vừa qua, Trung tâm giao dịch chứng khoán đã được chính thức khai trương tại thành phố Hồ Chí Minh, đánh dấu sự ra đời thị trường chứng khoán chính thức tại Việt Nam. Thị trường chứng khoán là một loại hình thị trường tài chính hiện đại không thể thiếu được trong một nền kinh tế phát triển, song cũng rất mới mẻ đối với những người dân Việt Nam.
Là một sinh viên trong lĩnh vực kinh tế, sự ra đời của thị trường chứng khoán Việt Nam đã thu hút sự quan tâm mong muốn tìm hiểu của em. Với ý định tìm hiểu về cơ cấu tổ chức hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam cũng như có những đánh giá ban đầu về hoạt động của loại hình thị trường tài chính mới mẻ này, em đã quyết định nghiên cứu chuyên đề “Những bước khởi đầu của thị trường chứng khoán Việt Nam”.
Chuyên đề được kết cấu thành 3 chương:
Chương I: Đặc trưng cơ bản của thị trường chứng khoán: Nghiên cứu những kiến thức cơ bản về thị trường chứng khoán để làm cơ sở lý thuyết cho việc nghiên cứu về thị trường chứng khoán Việt Nam trong các chương sau.
Chương II: Thực trạng hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam: Xem xét thực trạng hoạt động cũng như những đặc thù riêng có của thị trường chứng khoán Việt Nam nhằm có được cái nhìn tổng quát về loại hình thị trường này ở Việt Nam.
Chương III: Giải pháp để duy trì và phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam: Trên cơ sở phân tích những hoạt động ban đầu của Trung tâm giao dịch chứng khoán cũng như các nhân tố ảnh hưởng tới môi trường phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam để thấy được thuận lợi và khó khăn trong việc xây dựng và phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian tới. Từ đó, em cũng muốn nêu một vài nhận xét về các giải pháp cần có để thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam.
Do thời gian hoạt động của Trung tâm giao dịch chứng khoán chưa lâu, kiến thức về thị trường chứng khoán của bản thân mới chỉ dựa trên sách vở báo chí, cho nên chắc hẳn chuyên đề em viết còn nhiều thiếu sót. Với ước muốn được tiếp tục khám pháp vấn đề hóc búa nhưng rất thú vị này, em mong sẽ nhận được sự chỉ bảo góp ý của thầy để những nghiên cứu sau này được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn.
22 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1687 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Chuyên đề Những bước khởi đầu của thị trường Chứng khoán Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t hµnh nh»m huy ®éng vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuú theo môc ®Ých vµ tÝnh chÊt kh¸c nhau mµ tr¸i phiÕu c«ng ty cã thÓ chia lµm nhiÒu lo¹i kh¸c nhau. Tr¸i phiÕu c«ng ty lµ lo¹i tr¸i phiÕu dµi h¹n (thêng cã thêi h¹n 5 n¨m), tr¶ l·i hµng n¨m hoÆc cø nöa n¨m tr¶ l·i mét lÇn. Tr¸i phiÕu cã mÖnh gi¸ cè ®Þnh.
Tr¸i phiÕu chÝnh phñ: lµ lo¹i tr¸i phiÕu do chÝnh phñ ph¸t hµnh nh»m môc ®Ých huy ®éng vèn cho ng©n s¸ch, thêng ®Ó phôc vô cho nh÷ng kÕ ho¹ch ®Çu t ph¸t triÓn dµi h¹n chø kh«ng nh»m môc ®Ých ®¸p øng thiÕu hôt ng©n s¸ch t¹m thêi. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã nhiÒu tªn gäi kh¸c nhau nh: c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu kho b¹c. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã thêi h¹n tõ 2 n¨m ®Õn 10, 20 n¨m. §©y lµ ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµ tr¸i phiÕu c«ng ty v× c¸c c«ng ty kh«ng thÓ cã kh¶ n¨ng vay vèn trong mét thêi gian dµi nh vËy ®îc. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ tr¸i phiÕu an toµn nhÊt hÇu nh kh«ng cã rñi ro.
2. Chñ thÓ tham gia thÞ trêng chøng kho¸n:
C¸c chñ thÓ tham gia trªn thÞ trêng chøng kho¸n rÊt ®a d¹ng, nh lµ: chÝnh phñ, hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng vµ tÇng líp nh©n d©n. C¸c chñ thÓ nµy tham gia víi t c¸ch lµ ngêi ph¸t hµnh, mua b¸n chuyÓn nhîng chøng kho¸n hoÆc m«i giíi kinh doanh chøng kho¸n. Mçi chñ thÓ cã tÇm quan träng riªng trªn thÞ trêng t¹o nªn sù thèng nhÊt trong ho¹t ®éng cña thÞ trêng.
VÒ c¬ b¶n, cã thÓ chia thµnh 4 nhãm chñ thÓ chÝnh sau ®©y:
2.1/ C¸c tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n:
§©y lµ nh÷ng chñ thÓ cã nhu cÇu huy ®éng vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt, ph¸t triÓn qui m« kinh doanh cña m×nh. B»ng c¸ch ph¸t hµnh chøng kho¸n hä cã thÓ vay vèn tõ c¸c chñ thÓ kh¸c trong nÒn kinh tÕ. Lo¹i chñ thÓ nµy chØ cã thÓ lµ c¸c ph¸p nh©n nh c¸c doanh nghiÖp, ng©n hµng, c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c hoÆc chÝnh phñ.
C¸c doanh nghiÖp: ®©y lµ nh÷ng ngêi cã nhu cÇu vèn dµi h¹n tríc tiªn trong nÒn kinh tÕ. C¸c doanh nghiÖp tham gia thÞ trêng chøng kho¸n víi t c¸ch lµ ngêi t¹o hµng ho¸ cho thÞ trêng chøng kho¸n qua thi trêng s¬ cÊp vµ víi t c¸ch lµ ngêi mua b¸n chøng kho¸n t¹i thÞ trêng thø cÊp. Doanh nghiÖp ®îc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó vay nî trªn thÞ trêng s¬ cÊp. Riªng ®èi víi c«ng ty cæ phÇn th× ngoµi viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó vay nî hä cßn ®îc ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó gäi vèn ®iÒu lÖ tõ c¸c nhµ ®Çu t.
ChÝnh phñ: ChÝnh phñ tham gia vµo thÞ trêng chøng kho¸n víi t c¸ch nh mét doanh nghiÖp b×nh thêng. Nhµ níc t¹o ra hµng ho¸ cho thÞ trêng chøng kho¸n khi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó bï ®¾p cho thiÕu hôt ng©n s¸ch hoÆc tµi trî cho viÖc thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh kinh tÕ x· héi. C¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng còng cã thÓ ph¸t hµnh chøng kho¸n dµi h¹n ®Ó cã vèn thùc hiÖn c¸c c«ng tr×nh c«ng céng.
Ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c: C¸c ng©n hµng còng nh c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c còng cÇn cã thªm vèn dµi h¹n ®Ó më réng ho¹t ®éng b»ng c¸c ph¸t hµnh tr¸i phiÕu trªn thÞ trêng.
2.2/ C¸c nhµ ®Çu t chøng kho¸n:
§ã lµ nh÷ng ngêi së h÷u chøng kho¸n, ngêi mua hoÆc dù kiÕn mua chøng kho¸n cho m×nh. Hä lµ nh÷ng ngêi cã vèn d thõa cã nhu cÇu ®Çu t cho vay. §ã lµ nh÷ng hé gia ®×nh, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh, chÝnh phñ, ngêi níc ngoµi (cã thÓ lµ ph¸p nh©n hoÆc lµ thÓ nh©n, chÝnh phñ níc ngoµi).
2.3/ C¸c tæ chøc trung gian:
C¸c tæ chøc trung gian cã vai trß quan träng trong sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n (®èi víi c¶ thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp). MÆc dï nh÷ng chñ thÓ trùc tiÕp trªn thÞ trêng chøng kho¸n lµ nh÷ng ngêi cho vay vèn vµ ngêi sö dông vèn nhng c¸c tæ chøc trung gian cã vai trß hç trî cho c¶ qu¸ tr×nh, thiÕu hä th× qu¸ tr×nh vay vèn - ®Çu t sÏ trë nªn khã kh¨n. C¸c tæ chøc trung gian ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña c¶ hai phÝa b»ng c¸ch ®iÒu hoµ l¹i c¸c kho¶n tiÕt kiÖm vµ c¸c kho¶n cho vay díi nh÷ng h×nh thøc thÝch hîp víi c¶ hai phÝa. §iÒu ®ã sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n vµ lµm gi¶m c¸c chi phÝ giao dÞch cho hai bªn vay vµ cho vay. Nhãm nh÷ng trung gian nµy bao gåm: c¸c tæ chøc nhËn tiÒn göi (c¸c ng©n hµng), c¸c c«ng ty tµi chÝnh, c¸c quü t¬ng trî vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n.
2.4/ C¸c tæ chøc ®iÒu tiÕt:
§ã lµ nh÷ng ngêi tæ chøc nªn thÞ trêng chøng kho¸n, qu¶n lý khèi lîng chøng kho¸n nãi chung vµ ®¶m b¶o cho mäi giao dÞch chøng kho¸n trªn thÞ trêng ®îc tiÕn hµnh ®óng luËt, h¹n chÕ c¸c rñi ro trªn thÞ trêng. C¸c tæ chøc ®iÒu tiÕt gåm: Uû ban chøng kho¸n quèc gia, Së giao dÞch chøng kho¸n, HiÖp héi nh÷ng ngêi mua b¸n chøng kho¸n v.v...
Ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n:
ThÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng trªn thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp
ThÞ trêng s¬ cÊp: (ph¸t hµnh vµ ph©n phèi c¸c chøng kho¸n) lµ thÞ trêng mua b¸n ®Çu tiªn c¸c lo¹i chøng kho¸n võa míi ph¸t hµnh, nªn cßn ®îc gäi lµ thÞ trêng ph¸t hµnh. ThÞ trêng nµy cho phÐp c¸c chñ thÓ kinh tÕ nh: c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc tµi chÝnh hoÆc chÝnh phñ thùc hiÖn huy ®éng vèn ban ®Çu th«ng qua viÖc b¸n chøng kho¸n cho c¸c nhµ ®Çu t chø kh«ng mua b¸n chøng kho¸n gia c¸c nhµ ®Çu t. ThÞ trêng s¬ cÊp thùc hiÖn chøc n¨ng quan träng nhÊt cña thÞ trêng chøng kho¸n, chøc n¨ng nµy mang nguån tiÒn nhµn rçi ®Õn cho ngêi cÇn tiÒn sö dông, ®a nguån tiÒn tiÕt kiÖm vµo c«ng cuéc ®Çu t.
ThÞ trêng thø cÊp: lµ thÞ trêng mua ®i b¸n l¹i c¸c chøng kho¸n ®· ®îc ph¸t hµnh trªn thÞ trêng s¬ cÊp vµ lµm thay ®æi quyÒn së h÷u chøng kho¸n. ThÞ trêng thø cÊp t¹o nªn mét yÕu tè quan träng c¬ b¶n: tÝnh thanh to¸n cña c¸c chøng kho¸n. Tøc lµ thÞ trêng thø cÊp ®¶m b¶o kh¶ chuyÓn ®æi chøng kho¸n thµnh tiÒn mÆt, cho phÐp nh÷ng ngêi gi÷ chøng kho¸n cã thÓ rót ra khái viÖc ®Çu t t¹i thêi ®iÓm nµo mµ hä mong muèn hoÆc cã thÓ thùc hiÖn sù di chuyÓn ®Çu t tõ khu vùc nµy sang khu vùc kh¸c díi sù t¸c ®éng cña quy luËt b×nh qu©n ho¸ lîi nhuËn, do ®ã lµm tÝnh hÊp hÉn cña chøng kho¸n. ChÝnh v× thÕ nã t¹o ra sù lu th«ng tiÒn vèn trong nÒn kinh tÕ.
ï Quan hÖ gi÷a thÞ trêng s¬ cÊp vµ thÞ trêng thø cÊp lµ quan hÖ néi t¹i, trong ®ã thÞ trêng s¬ cÊp lµ c¬ së, lµ tiÒn ®Ò, cßn thÞ trêng thø cÊp lµ ®éng lùc. NÕu kh«ng cã thÞ trêng s¬ cÊp sÏ kh«ng cã chøng kho¸n ®Ó lu th«ng trªn thÞ trêng thø cÊp vµ ngîc l¹i nÕu kh«ng cã thÞ trêng thø cÊp th× thÞ trêng s¬ cÊp sÏ khã ho¹t ®éng tr«i ch¶y, c¸c lo¹i chøng kho¸n sÏ rÊt khã kh¨n trong viÖc ph¸t hµnh v× kh«ng ai d¸m mua chøng kho¸n khi vèn cña hä bÞ bÊt ®éng, chøng kho¸n kh«ng dÔ dµng chuyÓn ho¸ ®îc thµnh tiÒn khi ngêi ®Çu t cã nhu cÇu.
Trªn thùc tÕ thÞ trêng chøng kho¸n kh«ng cã sù ph©n biÖt ®©u lµ thÞ trêng s¬ cÊp vµ ®©u lµ thÞ trêng thø cÊp. Trong mét thÞ trêng chøng kho¸n võa cã giao dÞch cña thÞ trêng s¬ cÊp võa cã giao dÞch cña thÞ trêng thø cÊp.
Vai trß cña thÞ trêng chøng kho¸n:
ThÞ trêng chøng kho¸n, qua lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh, ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña nã trong qu¸ tr×nh vËn hµnh nÒn kinh tÕ cña mçi quèc gia vµ trong c¶ hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu. Cã thÓ kh¸i qu¸t ho¸ vai trß cña thÞ trêng chøng kho¸n trªn c¸c khÝa c¹nh cô thÓ:
Tríc tiªn thÞ trêng chøng kho¸n gi÷ vai trß lµ c«ng cô tµi trî cho nÒn kinh tÕ. ThÞ trêng chøng kho¸n cã vai trß thu hót vèn nhµn rçi trong nh©n d©n ®Ó t¹o nªn mét nguån vèn khæng lå nh»m ®Çu t cho c¸c dù ¸n dµi h¹n vµ tµi trî cho c¸c nhu cÇu vÒ vèn. Kh«ng chØ lµ c«ng cô huy ®éng vèn trong níc thÞ trêng chøng kho¸n cßn thÓ hiÖn vai trß ®¾c lùc trong viÖc huy ®éng vèn níc ngoµi. Mét vai trß kh«ng kÐm phÇn quan träng cña thÞ trêng chøng kho¸n ®ã lµ thÞ trêng chøng kho¸n ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n cho c¸c kho¶n tiÕt kiÖm phôc vô ®Çu t dµi h¹n (c¸c c«ng cô trªn thÞ trêng chøng kho¸n). Víi vai trß nµy thÞ trêng chøng kho¸n ®¶m b¶o cho viÖc nhanh chãng chuyÓn ®æi thµnh tiÒn mÆt cña c¸c chøng kho¸n cã gi¸. Nhê vËy mµ thÞ trêng chøng kho¸n ®· thu hót ®îc c¸c ®Çu t ®Õn víi m×nh. TÝnh thanh qu¶n cµng cao khi thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng cµng hiÖu qu¶.
Khi c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ trêng chøng kho¸n, ®ßi hái chóng phÈi th«ng b¸o trung thùc t×nh tr¹ng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. Nhê nh÷ng th«ng tin trªn thÞ trêng chøng kho¸n ngêi ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc nawng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, kh¶ n¨ng sinh lîi cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. Nh vËy thÞ trêng chøng kho¸n cßn cã vai trß lµ c«ng cô ®o lêng c¸c tÝch s¶n cña doanh nghiÖp. Mäi sù biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thÞ trêng sÏ ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ doanh nghiÖp. ChÝnh v× viÖc ph¶i c«ng khai th«ng b¸o mét c¸ch trung thùc c¸c th«ng tin vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp m×nh, nªn thÞ trêng chøng kho¸n ®· võa t¹o ®iÒu kiÖn võa b¾t buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm ¨n nghiªm tóc vµ cã hiÖu qu¶. Mäi th«ng tin vÒ doanh nghiÖp ®Òu ®îc c«ng chóng kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸, ®ã còng lµ c¬ së cho nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t cña hä.
ThÞ trêng chøng kho¸n cã vai trß lµm hoµn thiÖn cÊu tróc cña hÖ thèng tµi chÝnh. ThÞ trêng chøng kho¸n t¹o c¬ héi khuyÕn khÝch mäi ngêi d©n tiÕt kiÖm vµ quan träng h¬n lµ biÕt c¸ch sö dông tiÒn tiÕt kiÖm ®ã mét c¸ch cã hiÖu qu¶ tÝch cùc th«ng qua viÖc ®Çu t vµo c¸c lo¹i chøng kho¸n. Tríc khi cã thÞ trêng chøng kho¸n , c¸c quü tiÒn tÖ tËp trung nh c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i, ®Çu t, quü b¶o hiÓm... ®Òu cã môc ®Ých khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm song vai trß cña chóng chØ lµ ph¸t huy hÕt t¸c dông khi cã sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n.
Mét vai trß to lín kh¸c cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ viÖc hç trî cña thÞ trêng chøng kho¸n ®èi víi c«ng ty cæ phÇn. Cã thÓ nãi thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t hµnh vµ lu hµnh cæ phiÕu mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Vai trß nµy sÏ ®îc xem xÐt mét c¸ch cô thÓ trong phÇn tiÕp theo.
Trªn ®©y lµ tæng quan nh÷ng vai trß cña thÞ trêng chøng kho¸n, øng vµo mçi hoµn c¶nh cô thÓ cña tõng quèc gia sù thÓ hiÖn vai trß cña thÞ trêng chøng kho¸n sÏ lµ kh«ng gièng nhau nhng xÐt tíi cïng chóng ®Òu nh»m môc ®Ých gãp phÇn t¹o sù t¨ng trëng cña mçi quèc gia.
II. sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam
X©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt nam hiÖn nay.
Thø nhÊt, sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø 6, ®Êt níc ta chuyÓn m×nh tõ mét nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp chuyÓn ®æi sang m« h×nh nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. NÒn kinh tÕ thÞ trêng ®ßi hái cã thÞ trêng tiÒn tÖ, thÞ trêng vèn ®Ó phôc vô cho sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch vô. Vµ nhÊt lµ c«ng cuéc C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt nam hiÖn nay ®ßi hái ph¶i cã mét lîng vèn rÊt lín, ®Æc biÖt lµ vèn trung vµ dµi h¹n, trong khi ®ã thÞ trêng vèn ë níc ta l¹i cha ph¸t triÓn, cßn tån t¹i nhiÒu khiÕm khuyÕt, mÆc dï nguån vèn huy ®éng tõ c¸c ng©n hµng lµ mét khèi lîng lín kh«ng nhá song vÉn cha ®ñ ®Ó ®¸p øng nhu cÇu hiÖn t¹i còng nh trong t¬ng lai. §Ó kh¾c phôc ®îc phÇn nµo t×nh tr¹ng thiÕu vèn cña nÒn kinh tÕ, hÖ thèng c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i níc ta ®· tÝch cùc huy ®éng nguån vèn nhµn rçi trong d©n chóng nhng nguån vèn mµ c¸c ng©n hµng huy ®éng ®îc chñ yÕu chØ lµ vèn ng¾n h¹n, cßn vèn trung vµ dµi h¹n th× vÉn h¹n chÕ, do ®ã kh«ng ®¸p øng ®îc c¸c dù ¸n ®Çu t lín vµ dµi h¹n. V× vËy ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c ng©n hµng thõa vèn ng¾n h¹n nhng l¹i thiÕu vèn trung vµ dµi h¹n cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. Sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n ë níc ta sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thu hót vèn trung vµ dµi h¹n ®ang cßn thiÕu v× ®Æc thï cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu hay chÝnh lµ huy ®éng vèn dµi h¹n. Vµ h¬n n÷a nhê yÕu tè vÒ mÆt th«ng tin ®îc c«ng khai trªn thÞ trêng chøng kho¸n nªn thÞ trêng chøng kho¸n cã thÓ lµm t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ trêng tµi chÝnh.
MÆt kh¸c, qua ®iÒu tra cho thÊy tiÒn nhµn rçi trong c¸c tÇng líp d©n c hiÖn nay lµ kh¸ cao, theo íc ®o¸n nguån vèn b»ng tiÒn mÆt trong d©n chóng chiÕm kho¶ng 50 - 60% tæng khèi lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng, sè ngo¹i tÖ trong d©n c kho¶ng 2 tû USD, gi¸ trÞ vµng b¹c, ®¸ quý tõ 7 - 10 tû USD. Tån t¹i t×nh tr¹ng nµy lµ v× hiÖn nay nÒn kinh tÕ ®ang trong giai ®o¹n suy tho¸i, ngêi d©n cã t©m lý kh«ng muèn dïng tiÒn cña m×nh ®Ó ®Çu t v× hä sî rñi ro. C«ng chóng chØ s½n sµng ®a sè vèn nµy vµo ®Çu t khi nÒn kinh tÕ vµ thÞ trêng ®¶m b¶o ®îc lîi nhuËn vµ tÝnh thanh kho¶n cho vèn ®Çu t cña hä. ThÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi ®em l¹i nhiÒu c¬ héi ®Çu t sinh lêi cao sÏ gãp phÇn thu hót nguån vèn nµy phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ.
Thùc tÕ ®· chøng minh, sau gÇn 1 n¨m ho¹t ®éng, thÞ trêng chøng kho¸n ViÖy Nam ®· gãp phÇn thùc hiÖn tèt viÖc huy ®éng vèn ®Çu t. Theo thèng kª, thêi gian qua ngêi d©n c¶ níc ®· mua h¬n 60 tû ®ång gi¸ trÞ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu. Mét phÇn lín trong sè ®ã lµ tiÒn ®Ó dµnh, tiÒn tiÕt kiÖm ng¾n h¹n....
Bªn c¹nh ®ã, thÞ trêng chøng kho¸n còng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thu hót nguån vèn ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam. Tõ tríc ®Õn nay chóng ta míi chØ thu hót nguån vèn ®Çu t níc ngoµi chñ yÕu th«ng qua h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp nhng sù ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n t¹i ViÖt Nam sÏ cho phÐp ®Èy m¹nh kh¶ n¨ng thu hót vèn níc ngoµi díi h×nh thøc ®Çu t gi¸n tiÕp vµo c¸c doanh nghiÖp hoÆc cho chÝnh phñ vay.
Thø hai, c¸c doanh nghiÖp khi tham gia thÞ trêng chøng kho¸n còng thu hót ®îc nguån vèn ®Ó më réng c¸c hoath ®éng kinh doanh cña m×nh. Víi sù tham gia niªm yÕt trªn thÞ trêng chøng kho¸n, c¸c c«ng ty cæ phÇn sÏ nhÇn ®îc nguån lîi Ých lín.
Kh¶ n¨ng vay vèn vµ huy ®éng vèn dÏ dµng: Khi c«ng ty cã nhu cÊu vèn ®Ó ph¸t triÓn, më réng s¶n xuÊt... c«ng ty cã thÓ dÔ dµng huy ®éng vèn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu trªn thÞ trêng chøng kho¸n. Ngoµi ra c¸c ng©n hµng còng sÏ s½n sµng cho c¸c c«ng ty niªm yÕt vay víi l·i suÊt u ®·i víi nhngx ®iÒu kiÖn rµng buéc còng Ýt h¬n so víi c¸c c«ng ty kh«ng niªm yÕt.
Gi¸ trÞ c«ng ty t¨ng lªn: Ngêi ta thêng cã h×nh ¶nh tèt ®Ñp vÒ c«ng ty còng nh c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô ®èi víi c«ng ty ®îc niªm yÕt trªn thÞ trêng chøng kho¸n, do ®ã mµ viÖc ký kÕt hîp ®ång, viÖc giao dÞch ®èi víi c«ng ty còng dÔ dµng h¬n. Bªn c¹nh ®ã c¸c gi¸ trÞ v« h×nh kh¸c cña c«ng ty còng t¨ng lªn nh lîi thÕ c¹nh tranh, uy tin.
¦u ®·i vÒ thuÕ: Lµ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ theo nghÞ ®Þnh 44/1998/ N§- CP, c«ng ty cæ phµn ®· ®îc gi¶m 50% thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong vßng 2 n¨m. §èi víi c«ng ty niªm yÕt th× doanh nghiÖp cßn ®îc giÈm tiÕp 50% thuÕ thu nhËp trong vßng 2 n¨m. NÕu doanh nghiÖp võa thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ vµ võa ®¨ng ký niªm yÕt th× sÏ ®îc miÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong 2 n¨m.
T¹o tÝnh thanh kho¶n cho c¸c cæ ®«ng: Víi viÖc c¸c c«ng ty tham gia niªm yÕt trªn thÞ trêng chøng kho¸n sÏ lµm t¨ng tÝnh ®¹i chóng cña c«ng ty bëi th«ng qua thÞ trêng thø cÊp c¸c cæ ®«ng sÏ dÔ dµng b¸n l¹i chøng kho¸n cña m×nh, nh vËy tÝnh thanh kho¶n cao sÏ lµm hµi lßng c¸c nhµ ®Çu t.
Thø ba, thÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi sÏ t¹o ra mét ph¬ng tiÖn míi ®Ó chÝnh phñ vay vèn cã hiÖu qu¶ h¬n th«ng qua h×nh thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Tr¸i phiÕu chÝnh phñ lµ lo¹i chøng kho¸n an toµn nhÊt do ®ã còng ph¶i thÊp nhÊt so víi c¸c lo¹i chøng kho¸n kh¸c. §Ó x¸c ®Þnh ®îc møc l·i suÊt thÊp nhÊt mµ c«ng chóng chÊp nhËn ®îc ph¶i thùc hiÖn mua b¸n th«ng qua h×nh thøc ®Êu gi¸. Nh vËy c«ng chóng còng nh c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh chØ cã thÓ ®Çu t - mua b¸n chøng kho¸n theo nhu cÇu, ë møc gi¸ c¶ hîp lý, c¸c doanh nghiÖp chØ cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ chÝnh phñ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu dµi h¹n b»ng biÖn ph¸p ®Êu gi¸ khi ®· cã thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n tËp trung.
Víi nh÷ng lý do ®a ra trªn ®©y, cã thÓ kh¼ng ®Þnh l¹i r»ng, thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n tËp trung ë ViÖt Nam lóc nµy lµ mét nhu cÇu cÊp b¸ch, mang tÝnh tÊt yÕu. ThÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi sÏ tiÕp thªm søc m¹nh cho kinh tÕ ViÖt nam ph¸t triÓn th«ng qua viÖc cung cÊp vèn trung vµ dµi h¹n cho viÖc ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt. ThÊy ®îc sù cÇn thiÕt cña thÞ trêng chøng kho¸n ë níc ta nªn võa qua thÞ trêng chøng kho¸n ®· ®îc chÝnh thøc khai tr¬ng t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh vµo ngµy 20/7/2000 víi h×nh thøc Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®Æt díi sù qu¶n lý cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc.
§Æc trng vµ M« h×nh thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam
1. §Æc trng cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam:
NÕu hiÓu thÞ trêng chøng kho¸n lµ n¬i diÔn ra ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n th× thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam ®· xuÊt hiÖn tõ khi h×nh thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn còng nh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Nhng thÞ trêng nµy chØ mang tÝnh chÊt tù ph¸t, kh«ng chÞu sù qu¶n lý cña mét tæ chøc hoÆc mét c¬ quan cã thÈm quyÒn nµo hÕt. Nh»m hç trî cho sù ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n t¹i ViÖt nam, võa qua Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®· ®îc thµnh lËp, ®Æt díi sù qu¶n lý gi¸m s¸t cña Uû ban chøng kho¸n nhµ níc.
Trong lÜnh vùc chøng kho¸n so víi thÕ giíi níc ta lµ níc ®i sau nªn chóng ta cã thÓ häc hái ®îc rÊt nhiÒu kinh nghiÖm vÒ ho¹t ®éng tæ chøc, qu¶n lý, kinh doanh chøng kho¸n tõ c¸c níc ®i tríc. Trªn c¬ së kÕt hîp gi÷a kinh nghiÖm häc hái ®îc víi ®Æc ®iÓm kinh tÕ x· héi cña níc m×nh, nhµ níc ta ®· x©y dùng nªn mét m« h×nh thÞ trêng chøng kho¸n cã nh÷ng ®Æc trng riªng cña ViÖt nam.
M« h×nh thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam:
ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam lµ thÞ trêng ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®îc ®iÒu chØnh bëi chÝnh s¸ch kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã kinh tÕ nhµ níc gi÷ vai trß chñ ®¹o. Nhµ níc võa lµ ngêi l·nh ®¹o, qu¶n lý, gi¸m s¸t ho¹t ®éng kinh tÕ, võa lµ ngêi tæ chøc ho¹t ®éng kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt c¨n b¶n so víi thÞ trêng chøng kho¸n c¸c níc trªn thÕ giíi.
Thø nhÊt, xÐt vÒ b¶n chÊt kinh tÕ cña thÞ trêng chøng kho¸n, ®Õn nay trªn thÕ giíi cã 3 nhãm thÞ trêng chøng kho¸n kh¸c nhau: nhãm thø nhÊt, thÞ trêng chøng kho¸n thuéc së h÷u tËp thÓ cña nh÷ng ngêi m«i giíi chøng kho¸n. Së giao dÞch chøng kho¸n do c¸c nhµ m«i giíi lËp ra vµ tù qu¶n lý. Hä ®éc quyÒn giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n trong ®ã (lo¹i nµy bao gåm thÞ trêng chøng kho¸n cña Ph¸p, BØ, T©y Ban Nha, Italia v.v... vµ mét sè níc Nam Mü). Nhãm thø hai, thÞ trêng chøng kho¸n thuéc së h÷u cña c¸c ng©n hµng. C¸c ng©n hµng cïng víi c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®éc lËp, lËp ra, thùc hiÖn ®éc quyÒn giao dÞch (thÞ trêng chøng kho¸n §øc, ¸o, Thuþ Sü, Hµ Lan). Nhãm thø 3, thÞ trêng chøng kho¸n thuéc së h÷u cña t nh©n, tæ chøc theo luËt c«ng ty cæ phÇn. Ngêi së h÷u kh«ng ®éc quyÒn giao dÞch, quyÒn giao dÞch thuéc vÒ c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn, ngêi së h÷u cã thÓ lµ thµnh viªn hoÆc kh«ng lµ thµnh viªn cña thÞ trêng (thÞ trêng chøng kho¸n Lu©n §«n, NhËt .... vµ c¸c níc B¾c Mü).
ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam kh«ng ¸p dông bÊt kú lo¹i h×nh nµo nãi trªn. NghÞ ®Þnh 48/CP cña chÝnh phñ ®· x¸c ®Þnh thÞ trêng giao dÞch chøng kho¸n tËp trung cña ViÖt Nam ®îc tæ chøc tõng bíc tõ trung t©m giao dÞch lªn së giao dÞch. Së giao dÞch hay trung t©m giao dÞch ®Òu lµ nh÷ng tæ chøc tµi chÝnh ®Æc biÖt thuéc së h÷u nhµ níc do nhµ níc thµnh lËp, chÞu sù qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh cña Uû ban chøng kho¸n nhµ níc. ë ViÖt Nam, Uû ban chøng kho¸n nhµ níc ®îc thµnh lËp tríc, hÖ thèng ph¸p luËt ®îc hoµn thiÖn råi míi h×nh thµnh nªn thÞ trêng chøng kho¸n trong khi ®ã ë c¸c níc th× ®iÒu nµy diÔn ra ngîc l¹i.
Thø hai, thÞ trêng chøng kho¸n tËp trung cña ViÖt Nam võa lµ thÞ trêng ph¸t hµnh (thÞ trêng s¬ cÊp) võa lµ thÞ trêng mua ®i b¸n l¹i (thÞ trêng thø cÊp), nghÜa lµ giao dÞch ph¸t hµnh chøng kho¸n còng ®îc diÔn ra t¹i trung t©m giao dÞch. C¸c së giao dÞch chøng kho¸n trªn thÕ giíi hÇu nh kh«ng cã giao dÞch ph¸t hµnh, c¸c giao dÞch chñ yÕu lµ mua ®i b¸n l¹i. Ho¹t ®éng ph¸t hµnh ®îc thùc hiÖn b»ng h×nh thøc b¶o l·nh ch¾c ch¾n (c«ng ty chøng kho¸n mua toµn bé chøng kho¸n ph¸t hµnh theo gi¸ tho¶ thuËn, sau ®ã ®a ra b¸n l¹i trªn thÞ trêng). Giao dÞch mua b¸n gi÷a c«ng ty ph¸t hµnh vµ c«ng ty b¶o l·nh lµ giao dÞch s¬ cÊp, diÔn ra ngoµi së giao dÞch. ChØ khi c«ng ty b¶o l·nh ®a chøng kho¸n ra b¸n l¹i cho ngêi ®Çu t míi lµ giao dÞch thø cÊp diÔn ra t¹i së giao dÞch chøng kho¸n. C¸c c«ng ty chøng kho¸n ViÖt Nam míi ra ®êi cha ®ñ n¨ng lùc ®Ó thùc hiÖn b¶o l·nh ch¾c ch¾n. Ho¹t ®éng ph¸t hµnh vÉn ph¶i thùc hiÖn b»ng h×nh thøc ®¹i lý b¸n, do ®ã giao dÞch ph¸t hµnh ®iÔn ra t¹i trung t©m giao dÞch sÏ ®îc thuËn lîi h¬n.
Thø ba, trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam tríc m¾t tiÕn hµnh giao dÞch chøng kho¸n niªm yÕt, tiÕn tíi trong t¬ng lai cã thÓ chøng kho¸n kh«ng niªm yÕt còng ®îc ®a vµo giao dÞch. §iÒu ®ã nghÜa lµ trung t©m giao dÞch chøng kho¸n sÏ thay thÕ cho c¶ thÞ trêng OTC (thÞ trêng giao dÞch trùc tiÕp gi÷a c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c¸c doanh nghiÖp, c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c víi nhau vÒ c¸c lo¹i chøng kho¸n kh«ng niªm yÕt). T¹i hÇu hÕt c¸c së giao dÞch chøng kho¸n trªn thÕ giíi, chøng kho¸n ®îc giao dÞch chñ yÕu lµ cña ngêi kinh doanh chøng kho¸n víi môc ®Ých kiÕm lêi tõ chªnh lÖch gi¸ chøng kho¸n. Do ®ã, hä ®Æt ra nh÷ng ®iÒu kiÖn niªm yÕt rÊt kh¾t khe nh»m lo¹i bá c¸c lo¹i chøng kho¸n kh«ng cã kh¶ n¨ng giao dÞch s«i ®éng, kh«ng cã kh¶ n¨ng t¹o ra chªnh lÖch gi¸. Nh÷ng lo¹i chøng kho¸n kh«ng ®îc niªm yÕt sÏ ®îc giao dÞch t¹i thÞ trêng phi tËp trung. ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam trong thêi gian ®Çu, giao dÞch chøng kho¸n chñ yÕu lµ cña ngêi ®Çu t. Hä thùc hiÖn mua b¸n ®Ó thu håi vèn ®Çu t hoÆc ®Ó thùc hiÖn ®Çu t. Do vËy trong lóc cha cã thÞ trêng OTC, bªn c¹nh lo¹i chøng kho¸n niªm yÕt, trung t©m giao dÞch chøng kho¸n sÏ giao dÞch c¶ lo¹i chøng kho¸n kh«ng niªm yÕt nh»m t¹o ra kh¶ n¨ng thanh kho¶n cho tÊt c¶ c¸c lo¹i chøng kho¸n.
ch¬ng II
Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam
&
Kh¸i qu¸t vÒ sù vËn hµnh cña thÞ trêng chøng kho¸n viÖt nam
Cã thÓ kh¼ng ®Þnh viÖc ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam díi m« h×nh trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· ®¸nh dÊu mét bíc tiÕn tÝch cùc cña nÒn kinh tÕ ®Êt níc theo híng x©y dùng nh÷ thÓ chÕ cña kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n cßn ®©ng ë bíc thö nghiÖm, song nã còng cho phÐp rót ra mét sè ®¸nh gi¸ tæng quan vÒ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam.
T×nh h×nh chung cña thÞ trêng:
Cho ®Õn ngµy13/12/2000. Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®· tæ chøc thµnh c«ng 59 phiªn giao dÞch. ChØ sè VN-index cã xu thÕ t¨ng liªn tôc trong thêi gian dµi, t¹i phiªn giao dÞch ngµy 13/12/2000 chØ sè VN-index ®· ®¹t tíi 184.48 ®iÓm, trung b×nh mçi phiªn giao dÞch t¨ng 1.07%.
Gi¸ c¶ cæ phiÕu nh×n chung t¨ng ®¸ng kÓ. Cæ phiÕu cña REE vµ SAM h¬i xuèng gi¸ trong vµi ngµy sau ®ã l¹i cã xu híng t¨ng trë l¹i. Cæ phiÕu TMS vµ HAP vÉn liªn tôc t¨ng cho ®Õn nay. T×nh h×nh giao dÞch cæ phiÕu tÝnh ®Õn ngµy 13/12/2000 ®îc thÓ hiÖn b»ng b¶ng sau:
Cæ phiÕu
Gi¸ trÞ giao dÞch (®ång)
Khèi lîng giao dÞch (cæ phiÕu)
Tû lÖ t¨ng gi¸ (So víi gi¸ tham chiÕu lÇn ®Çu)
HAPACO
10.091.390.000
331.200
39.400/16.000 = 246%
SAM
48.064.400.000
2.002.400
29.200/17.000 = 172%
REE
20.046.270.000
949.000
29.700/16.000 = 186%
TMS
230.800.000
9100
29.400/14.000 = 214%
Céng
78.423.860.000
3.290.700
Thùc tÕ quy m« thÞ trêng hiÖn nay lµ qu¸ nhá bÐ, tæng sè lîng cæ phiÕu niªm yÕt 30.208.000 cæ phiÕu, trong ®ã sè ®ñ ®iÒu kiÖn giao dÞch lµ 21.466.399 cæ phiÕu, chiÕm 71% (Tuy nhiªn chØ cã kho¶ng 35% trong sè nµy ®îc lu ký). Trong khi ®ã, cã mét sè nhµ ®Çu t lín n¾m gi÷ sè lîng kh¸ lín cæ phiÕu cã kh¶ n¨ng giao dÞch, vµ ®iÒu nµy cã thÓ t¹o nªn t×nh tr¹ng phô thuéc cña thÞ trêng vµo c¸c ®èi tîng nµy.
Ngay tõ khi ®i vµo ho¹t ®éng, víi ®Æc ®iÓm cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam lµ quy m« qu¸ nhá, dÔ dµng bÞ t¸c ®éng cña c¸c nhµ ®Çu t lín, sù hiÓu biÕt vÒ thÞ trêng chøng kho¸n cña ®¹i ®a sè c«ng chóng cßn s¬ khai vµ t©m lý ban ®Çu lµ tham gia ®Ó biÕt, "mua b»ng mäi gi¸", do vËy ®Ó æn ®Þnh thÞ trêng ngay tõ khi khai tr¬ng, L·nh ®¹o Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc vµ trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®· can thiÖp b»ng c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô cÇn thiÕt nh: chØ ¸p dông khíp lÖnh mét lÇn trong ngµy giao dÞch ; gi¶m biªn ®é giao ®éng gi¸ cßn (+-2%) ;kh«ng cho thùc hiªn giao dÞch l« lín... Cho ®Õn nay, c¸c biÖn ph¸p nµy tá ra cã t¸c dông trong viÖc b×nh æn thÞ trêng. Trong thêi gian tíi, khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn. Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc sÏ níi láng c¸c biÖn ph¸p nãi trªn.
T×nh h×nh ho¹t ®éng lu ký:
Qu¸ tr×nh thùc hiÖn lu ký chøng kh¸on ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng giao dÞch t¹i Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n. C«ng chóng ®Çu t ®· b¾t ®Çu quen víi kh¸i niÖm lu ký ghi sæ th«ng qua Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n vµ mét sè kh¸i niÖm míi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn quyÒn cña cæ ®«ng th«ng qua Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n.
Ng©n hµng ®Çu t vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam ®É thùc hiÖn tèt vai trrß ng©n hµngchØ ®Þnh thanh to¸n cho Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, gãp phÇn ®Èm b¶o thêi gian thùc hiÖn viÖc thanh to¸n bï trõ cho c¸c giao dÞch. Nhê hÖ thèng lu ký hiÖn nay cho phÐp b¶o ®¶m quy tr×nh thanh to¸n tõ T+4, vµ trong thêi gian tíi cã thÓ rót ng¾n quy tr×nh thanh to¸n tõ T+4 xuèng thµnh T+3 ®Ët møc tiªu chuÈn quèc tÕ cña nhãm G30.
HÖ thèng giao dÞch:
HÖ thèng giao dÞch cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®îc x©y dùng trªn c¬ së 3 module:
ï HÖ thèng giao dÞch (do Th¸i Lan cung cÊp).
ï HÖ thèng lu ký vµ thanh to¸n bï trõ.
ï HÖ thèng c«ng bè th«ng tin vµ gi¸m s¸t thÞ trêng.
HÖ thèng nµy chØ ®¸p øng ®îc quy m« thÞ trêng ë møc 20 - 25 lo¹i chøng kho¸n vµ 10 - 12 c«ng ty chøng kho¸n, víi thêi gian ho¹t ®éng tõ 2 - 3 n¨m.
Trong 5 th¸ng qua , hÖ thèng nµy lu«n ho¹t ®éng tèt, gãp phÇn gióp thÞ trêng ho¹t ®éng æn ®Þnh. Tuy nhiªn, hÖ thèng nµy ®· thÓ hiÖn mét sè nhîc ®iÓm chÝnh: phô thuéc nhiÒu vµo hÑ thèng giao dÞch do phÝa Th¸i Lan cha chuyÓn giao ®Çy ®ñ, míi chØ ë møc vËn hµnh; cã khã kh¨n cho viÖc b¶o tr× khi cã sù cè; vµ viÖc c«ng bè t«ng tin cßn h¹n chÕ do cha x©y dùng ®îc m¹ng diÖn réng (WAN).
T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n:
Nh©n sù c«ng ty vµ viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh ph¸p lý hiÖn hµnh.
Ngay tõ giai ®o¹n ®Çu, c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Òu tËp trung phat triÓn vµ båi dìng ®éi ngò nh©n sù, hoµn trØnh c¸c quy tr×nh nghiÖp vô. TÊt c¶ c¸c c¸n bé kinh doanh chñ chèt ®É ®Òu tr¶i qua c¸c kho¸ ®µo t¹o cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc vµ cã giÊy phÐp hµnh nghÒ. Trung b×nh mçi c«ng ty cã kho¶ng 14 - 16 ngêi ®· cã giÊy phÐp hµnh nghÒ. HiÖn nay, c¸c c«ng ty ®Òu tuyÓn thªm nh©n sù ®Ó chuÈt bÞ cho bíc phat triÓn tiÕp theo. C¸n bé c¸cc«ng ty , ngoµi viÖc ®îc ®µo t¹o theo c¸c kho¸ huÊn luyÖn cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc, mét sè lín còng ®îc göi ra níc ngoµi ®µo t¹o chuyªn s©u hoÆc ®îc chuyªn gia níc ngoµi sang t vÊn ®µo t¹o t¹i chç.
L·nh ®¹o c¸c c«ng ty chøng kho¸n lµ nh÷ng ngêi cã th©m niªn trong ngµnh tµi chÝnh, ng©n hµng nªn dï ®ang ë giai ®o¹n ®Çu ho¹t ®éng c¸c c«ng ty ®Òu tr«i ch¶y. C¸c c«ng ty ®Òu tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô phôc vô kh¸ch hµng chu ®¸o, cha thÊy cã kh¸ch hµng khiÕu n¹i, tuy còng cã ngêi phµn nµn kh«ng mua ®îc chøng kho¸n. Nh©n viªn m«i giíi t¹i sµn cña c¸c c«ng ty chøng kho¸n ®Òu ®· ®îc lùa chän kü vµ Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®µo t¹o.
5 th¸ng qua, hÇu hÕt c¸c c«ng ty ®Òu lµm ¨n cã l·i hoÆc lç rÊt Ýt (l·i ë ®©y chñ yÕu tõ l·i tiÒn göi tiÕt kiÖm céng víi phÝ m«i giíi) C«ng ty lµm ¨n cã l·i nhÊt còng chØ lµm ra 0.03 VND l·i/ 1 ®ång vèn chñ së h÷u. NÕn so víi l·i suÊt tiÒn göi kh«ng thêi h¹n cña ng©n hµng, tû suÊt lîi nhuËn nµy thÊp h¬n nhiÒu. Tuy nhiªn c¸c c«ng ty ®Òu x¸c ®Þnh môc tiªu chÝnh cha ph¶i lµ lîi nhuËn trong giai ®o¹n nµy. V× thÕ hä ®· cè g¾ng c¾t gi¶m chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Sau nµy, khi c¸c u ®·i tµi chÝnh cña Nhµ níc ®· hÕt b¾t buéc c¸c c«ng ty ph¶i c¹nh tranh m¹nh ®Ó tån t¹i.
C«ng t¸c gi¸m s¸t thÞ trêng:
Tõ khi ®i vµo ho¹t ®äng, Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®· tæ chøc theo dâi gi¸m s¸t chÆt chÏ c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn thÞ trêng vµ ®· kÞp thêi ph¸t hiÖn, sö lý mét sè trêng hîp vi ph¹m.
§èi víi mét sè tæ chøc niªm yÕt, do cha n¾m ®îc ®Çy ®ñ quy ®Þnh cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc vµ Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n nªn kh«ng thùc hiÖn ®óng theo Quy chÕ 04 vÒ thµnh viªn, niªm yÕt, c«ng bè th«ng tin vµ giao dÞch chøng kho¸n. Mét sè tæ chøc niªm yÕt ®· c«ng bè th«ng tin kh«ng ®óng theo quy ®Þng, vÝ dô: viÖc c«ng bè th«ng tin cña HAPACO vµ TRANSIMEX Sµi Gßn. Ngoµi ra, trong nh÷ng phiªn giao dÞch ®Çu, c«ng ty REE mua l¹i cæ phiÕu cña chÝnh m×nh khi cha ®îc phÐp cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc. Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®· kÞp thêi cã v¨n b¶n nh¾c nhë vµ híng dÉn thùc hiÖn.
Trong thêi gian ®Çu, c¸c ®¹i diÖn giao dÞch t¹i sµn khi nhËp lÖnh vµo hÖ thèng giao dÞch thêng cã hiÖn tîng nhÇm lÉn tõ mua sang b¸n hoÆc sai ký tù, cè ý nhËp thiÕu ký tù... Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®· yªu cÇu c¸c ®¹i diÖn t¹i sµn chÊn chØnh. Cho ®Õn nay, c¸c vi ph¹m lo¹i nµy kh«ng cßn xuÊt hiÖn.
HiÖn nay, Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®ang tiÕn hµnh rµ so¸t viÖc mét sè kh¸ch hµng vi ph¹m quy ®Þnh më tµi kho¶n lu ký t¹i mét thµnh viªn lu ký vµ ®· th«ng b¸o ®Õn c¸c thµnh viªn ®Ó yªu cÇu c¸c kh¸ch hµng trªn nghiªm tóc thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh do ban hµnh. Tuy nhiªn, hiÖn tîng trªn vÉn cßn rÊt phæ biÕn. Sè lîng kh¸ch hµng më tõ 2 tµi kho¶n trë lªn lµ 40 ngêi, trong khi trong NghÞ ®Þnh sè 22/2000/N§-CP vÒ xö ph¹t vi ph¹m hµng chÝnh trong lÜnh vùc chøng kho¸n cha ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy. Híng xö lý cña Trung t©m lµ sÏ cã v¨n b¶n ®Ò nghÞ c¸c c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn ®ãng tÊt c¶ tµi kho¶n cña c¸c nhµ ®Çu t vi ph¹m nãi trªn.
HiÖn tîng ®Æt lÖnh råi huû x¶y ra phæ biÕn trong tõng phiªn giao dÞch. ViÖc huû lÖnh trong mét sè trêng hîp cã t¸c ®éng ®Õn gi¸ c¶ cæ phiÕu. Mét sè nhµ ®Çu t ®Æt lÖnh mua vµ lÖnh b¸n trong cïng mét phiªn giao dÞch, hµnh vi giao dÞch nµy ¶nh hëng xÊu ®Õn thÞ trêng. Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc vµ Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ®· ban hµnh v¨n b¶n nghiªm cÊm c¸c hiªn tîng trªn.
Mét sè nhËn xÐt vÒ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam
Nh÷ng thuËn lîi trong ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam:
N¨m 1986 ®¸nh dÊu sù thay ®æi c¨n b¶n trong ®êng lèi qu¶n lý cña Nhµ níc ta víi viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. Tõ ®ã ®Õn nay ®Êt níc ta ®· ®¹t ®îc nh÷ng thµnh tùu rÊt ®¸ng khÝch lÖ: kinh tÕ æn ®Þnh ®i ®«i víi t¨ng trëng, l¹m ph¸t gi¶m h¼n vµ ®îc kiÓm so¸t ë møc xÊp xØ 10%, ®Çu t trùc tiÕp tõ níc ngoµi rãt vµo ViÖt Nam t¬ng ®èi lín. §©y lµ nh÷ng dÊu hiÖu kh¶ quan cho viÖc ra ®êi thÞ trêng chøng kho¸n. Mét ®iÒu hÕt søc quan träng lµ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhµ níc ta ®· kh¼ng ®Þnh sù ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u vµ chÊp nhËn mét nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, tõ ®ã c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t nh©n, c¸c c«ng ty liªn doanh, c¸c c«ng ty cæ phÇn xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu cïng víi c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ quèc doanh. Thªm vµo ®ã, hiÖn nay nhµ níc ®· vµ ®ang ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc ®ång thêi cã nh÷ng qui ®Þnh cho phÐp c¸c tæ chøc nµy ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu doanh nghiÖp. ChÝnh nh÷ng yÕu tè nµy lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn rÊt quan träng gãp phÇn t¹o ra lîng hµng ho¸ dåi dµo cho thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam trong nh÷ng ngµy ®Çu ho¹t ®éng còng nh trong t¬ng lai.
Bªn c¹nh ®ã, trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ cho sù ra ®êi thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· diÔn ra m¹nh mÏ tõ nh÷ng n¨m 1996 vµ ®Æc biÖt lµ trong n¨m 1998. Tríc hÕt ngµy 28/11/1996, Thñ tíng chÝnh phñ ®· ký NghÞ ®Þnh 75/CP thµnh lËp Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc, víi vai trß lµ mét c¬ quan thuéc chÝnh phñ, thùc hiÖn chøc n¨ng tæ chøc vµ qu¶n lý Nhµ níc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n. TiÕp ®ã, ngµy 11/7/1998 sau gÇn 2 n¨m kÓ tõ khi Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc ®îc thµnh lËp, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 48/1998/N§-CP vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n, mét v¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn vÒ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· ®îc ban hµnh vµ ®îc coi lµ sù ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt quan träng trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. ViÖc ban hµnh khung ph¸p lý nµy cßn cho thÊy sù cam kÕt cña ChÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc nç lùc n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ trêng tµi chÝnh trong níc, më réng kh¶ n¨ng v¬n ra bªn ngoµi vµ tõng bíc héi nhËp víi céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ. ChÝnh nh÷ng qui ®Þnh cã tÝnh chÊt ph¸p lý trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn, m«i trêng thuËn lîi cho viÖc ph¸t hµnh vµ kinh doanh chøng kho¸n, khuyÕn khÝch viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn dµi h¹n trong vµ ngoµi níc. §¶m b¶o cho thÞ trêng chøng kho¸n ho¹t ®éng cã tæ chøc, an toµn, c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶, b¶o vÖ quyÒn hîp ph¸p cña ngêi ®Çu t.
Mét thuËn lîi kh¸c kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn, ®ã lµ cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, thãi quen vµ nÕp nghÜ cña d©n chóng trong viÖc sö dông vèn tÝch luü cña m×nh còng ngµy cµng cã sù thay ®æi theo híng tÝch cùc. Tõ khi biÕt thÞ trêng chøng kho¸n sÏ ®îc thµnh lËp, c«ng chóng, ®Æc biÖt lµ ngêi d©n Thµnh phè Hå ChÝ Minh rÊt h¸o høc chê ®îi ®îc tham gia vµo ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n. ViÖc s¨n lïng cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn ho¸ vµ viÖc c¸c c¸ nh©n ®Çu t xÕp hµng mua cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt sau nh÷ng phiªn giao dÞch võa qua cho thÊy ngêi d©n ®ang rÊt quan t©m tíi kªnh dÉn vèn míi h×nh thµnh.
Cuèi cïng, víi ®Æc ®iÓm lµ mét níc ph¸t triÓn sau nªn ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tiÕp thu ®îc c¸c thµnh tùu khoa häc hiÖn ®¹i, tiªn tiÕn trªn thÕ giíi, cã c¬ héi ®Ó häc tËp, ®óc rót kinh nghiÖm tõ c¸c bµi häc thµnh c«ng còng nh thÊt b¹i cña c¸c m« h×nh chøng kho¸n ë c¸c níc ®i tríc, ®Ó tõ ®ã cã thÓ hoµn thiÖn m« h×nh chøng kho¸n phï hîp víi hoµn c¶nh ,®iÒu kiÖn cña ®Êt níc.
Nh÷ng khã kh¨n trong ph¸t triÓ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam:
Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi nãi trªn t¹o tiÒn ®Ò cho sù vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam chung ta cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ bÊt cËp cÇn gi¶i quyÕt.
Khã kh¨n lín nhÊt ®èi víi thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam tõ khi ®i vµo ho¹t ®éng xuÊt ph¸t tõ yÕu tè hµng ho¸. Cã qu¸ Ýt chñng lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ trêng. Phiªn giao dÞch ®Çu tiªn ngµy 28/07/2000 chØ cã 2 lo¹i cæ phiÕu ®îc niªm yÕt trªn Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®ã lµ cæ phiÕu cña c«ng ty ®iÖn l¹nh (REE) vµ c«ng ty cæ phÇn c¸p vµ vËt liÖu viÔn th«ng (SACOM). §Õn phiªn giao dÞch thø 4, cã thªm 3 lo¹i chøng kho¸n n÷a ®ã lµ: cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn giÊy H¶i Phßng (HAPACO), C«ng ty cæ phÇn kho vËn giao nhËn ngo¹i th¬ng (TRANSIMEX) vµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ CP1- 0100. §Õn phiªn giao dÞch thø 12 cã thªm tr¸i phiÕu chÝnh phñ CP2- 0200, vµ ®Õn phiªn giao dÞch thø 34 l¹i ®a tiÕp tr¸i phiÕu chÝnh phñ CP1A0100 vµo giao dÞch, nhng kh«ng cã ngêi mua vµ b¸n lo¹i tr¸i phiÕu nµy. Riªng tr¸i phiÕu c«ng ty cha thÊy xuÊt hiÖn niªm yÕt trªn Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, kÓ c¶ tr¸i phiÕu Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn ®· ®îc cÊp giÊy phÐp niªm yÕt.
ChÝnh qu¸ Ýt chñng lo¹i hµng ho¸ trªn thÞ trêng còng mét phÇn lµ do Nhµ níc ta cha thùc sù cã nh÷ng chÝnh s¸ch tuyªn truyÒn réng r·i, phæ cËp kiÕn thøc vÒ thÞ trêng chøng kho¸n v× v©y c¸c doanh nghiÖp rÊt lo ng¹i vÒ sù chång chÐo vÒ mÆt chÝnh s¸ch lµm ¶nh hëng ®Õn ho¹t ®éng cña c«ng ty. Cha hÕt b¶n th©n mét sè doanh nghiÖp cßn rÊt th¼ng th¾n r»ng “viÖc ®a ra cæ phiÕu lµ cha cÇn thiÕt, nÕu thiÕu vèn ®· cã ng©n hµng ®©u cÇn ph¶i ph¸t hµnh chøng kho¸n cho phøc t¹p”, hä kh«ng muèn trë thµnh vËt thÝ nghiÖm ®Çu tiªn cho lÜnh vùc kinh doanh míi mÎ nµy. Xa nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cha quen c«ng khai t×nh h×nh tµi chÝnh, c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng cña doanh nghiÖp m×nh. Hä rÊt sî lé nh÷ng th«ng tin nµy cho ®èi thñ, ®èi víi hä viÖc nµy ch¼ng kh¸c nµo “v¹ch ¸o cho ngêi xem lng”. Thªm n÷a, c¸c doanh nghiÖp kh«ng muèn cã nh÷ng thay ®æi trong tû lÖ së h÷u c«ng ty, cÊu tróc cæ ®«ng vµ c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp.
Ngoµi khã kh¨n trªn chóng ta cßn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nh: HiÖn nay, hÇu hÕt gi¸ cæ phiÕu ë møc qu¸ cao so víi gi¸ trÞ thùc cña nã. TÝnh ®Õn hÕt ngµy 29/12/2000, gi¸ cæ phiÕu cña HAPACO ®· t¨ng 10.63%, TMS t¨ng 142.86%, SAM t¨ng 95.3% vµ REE t¨ng 105% so víi c¸c møc gi¸ giao dÞch lÇn ®Çu trªn Do vËy, nÕu t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty trong thêi gian tíi kh«ng tèt sÏ khiÕn cho gi¸ cæ phiÕu rít rÊt nhanh, lµm tæn th¬ng ®Õn lßng tin cña giíi ®Çu t ®èi víi thÞ trêng chøng kho¸n. Bªn c¹nh ®ã c¸c c«ng ty nµy ®ang tr¶ cæ tøc cao (TMS, REE, SAM tr¶ cæ tøc 15% n¨m, HAPACO tr¶ cæ tøc 36% n¨m) do nh÷ng c«ng ty nµy ®ang ®îc miÔn thuÕ thu nhËp trong vßng 2 n¨m. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ khi hÕt thêi h¹n miÔn thuÕ nµy, liÖu cæ tøc sÏ thay ®æi nh thÕ nµo?.
T×nh h×nh th«ng tin cho ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n cßn h¹n chÕ. Qua c¸c phiªn giao dÞch còng cho thÊy vÊn ®Ò th«ng tin thÞ trêng cßn rÊt yÕu vµ cha ph¸t huy ®îc t¸c dông. HÇu hÕt c«ng chóng ®Æt mua cæ phiÕu theo tin ®ån. C¸c b¶n b¸o c¸o vÒ tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty chuÈn bÞ rÊt s¬ sµi vµ cung cÊp kh«ng kÞp thêi ®Ó ngêi ®Çu t dÔ ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh tríc khi ®Æt mua. TÝnh minh b¹ch lµ yÕu tè cÇn thiÕt cña thÞ trêng chøng kho¸n tøc lµ ph¶i cã th«ng tin ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ kÞp thêi vÒ chñ tr¬ng chÝnh s¸ch vµ nh÷ng th«ng tin cña thÞ trêng liªn quan ®Õn c¸c lo¹i chøng kho¸n giao dÞch, còng nh ph¶i b×nh ®¼ng gi÷a c¸c chñ thÓ ®îc nhËn th«ng tin, tuyÖt ®èi kh«ngcã quan hÖ gi÷a ngêi ®Çu t vµ c«ng ty chøng kho¸n, Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc. Tuy nhiªn, do sù mÊt c©n ®èi qu¸ lín gia cung vµ cÇu chøng kho¸n gÇn nh ®· lµm mÊt ®i vai trß cña th«ng tin thÞ trêng. §èi víi ngêi ®Çu t, viÖc cø khíp lÖnh mua ®· lµ thµnh c«ng råi. Bªn c¹nh ®ã, c«ng chóng ®Çu t kh«ng chuyªn nghiÖp, cã kh¸ nhiÒu ngêi ®Õn c«ng ty chønh kho¸n theo dâi diÔn biÕn cña phiªn giao dÞch, nhng hÇu nh hä ®Òu bì ngì v¬i nh÷ng th«ng sè vµ nh÷ng chi tiÕt hiÓn thÞ trªn mµn h×nh ®îc kÕt nèi víi Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n vµ ®Æc biÖt lµ rÊt m¬ hå vÒ ®Çu t vµo lÜnh vùc chøng kho¸n.
Cßn mét khã kh¨n lín ph¶i kÓ ®Õn ®ã lµ hiÖn nay hÖ thèng ph¸p luËt cña níc ta vÉn cßn ë t×nh tr¹ng chång chÐo, s¬ hë, thiÕu sù ®ång bé, thËm chÝ cã nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý vÉn cßn s¬ sµi, cha ®Çy ®ñ vÒ néi dung vµ hiÖu lùc ph¸p luËt cha cao. Chóng ta l¹i cha cã mét hÖ thèng kÕ to¸n hoµn chØnh, luËt kÕ to¸n cha ra ®êi. Thªm vµo ®ã c«ng t¸c kiÓm to¸n ®èi víi chóng ta cßn míi mÎ, sè lîng c¸c c«ng ty kiÓm to¸n cßn rÊt Ýt, ®iÒu ®ã g©y khã kh¨n cho viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp.
Nh vËy, víi thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam hiªn t¹i, chóng ta cha thÓ kú väng qu¸ nhiÒu vµo thêi gian ng¾n tríc m¾t. §Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn thÞ trêng mét c¸ch m¹nh mÏ cÇn ph¶i cã mét thêi gian dµi, ®ßi hái chóng ta ph¶i biÕt ph¸t huy nh÷ng thuËn lîi ®ång thêi ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®óng ®¾n ®Ó h¹n chÕ nh÷ng khã kh¨n mµ chóng ta ®ang ph¶i ®¬ng ®Çu.
Ch¬ng III
gi¶i ph¸p ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam
&
Ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n rÊt ®a d¹ng vµ phøc t¹p, nã liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc, nhiÒu ngµnh vµ chñ thÓ kh¸c nhau. XuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn c¨n b¶n nhÊt do sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn cña thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam trong thêi gian qua, thiÕt nghÜ ®Ó thÞ trêng chøng kho¸n cã thÓ ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ ph¸t huy ®óng vai trß cña nã cÇn ph¶i cã mét lo¹t c¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh l©u dµi.
T¨ng cung hµng ho¸ trªn thÞ trêng chøng kho¸n:
Thùc tr¹ng ®· cho thÊy râ nguyªn nh©n s©u xa lµm cho thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam kh«ng ®îc nh mong ®îi, vµ phÇn nµo lµm gi¶m lßng tin ®èi víi c«ng chóng ®Çu t. Do ®ã ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt nguyªn nh©n s©u xa ®ã, tøc lµ ph¶i khÝch thÝch tõ phÝa “cung” hµng ho¸ cho thÞ trêng.
Qua diÔn biÕn cña thêi gian giao dÞch, thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam chØ víi 4 c«ng ty ®îc niªm yÕt víi gi¸ trÞ vèn cæ phÇn 302 tû VND, trõ ®i sè cæ phÇn Nhµ níc n¾m gi÷ ë 4 c«ng ty nµy (kho¶ng 30%) th× thùc tÕ gi¸ trÞ cæ phÇn cã kh¶ n¨ng giao dÞch chØ kho¶ng 200 tû ®ång. Thùc tr¹ng ®ã ®· dÉn ®Õn t×nh sù mÊt c©n ®èi nghiªm träng gi÷a cung vµ cÇu chøng kho¸n trong suèt thêi gian dµi, sÏ tiÕp tôc kÐo dµi nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p hîp lý. HÖ qu¶ lµ chøng kho¸n liªn tôc t¨ng qua tõng phiªn giao dÞch.
§iÒu ®¸ng nãi lµ sù Ýt ái chøng kho¸n ë ®©y kh«ng ph¶n ¸nh ®óng víi thùc chÊt cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, kh«ng thiÕu hµng ho¸ cho chøng kho¸n. V× c¶ níc hiÖn cã trªn 500 c«ng ty cæ phÇn, tøc lµ cã trªn 500 lo¹i cæ phiÕu vµ hµng chôc lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ, ng©n hµng th¬ng m¹i, Tæng c«ng ty 90-91. Trong ®ã cã kho¶ng 50 c«ng ty cã ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt cæ phiÕu ®Î giao dÞch t¹i Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, vµ thùc tÕ trªn thÞ trêng kh«ng chÝnh thøc, hµng ngµy còng cã trªn 50 lo¹i cæ phiÕu ®îc ®a ra giao dÞch trao tay, mÆc dï c¸c cæ phiÕu nµy kh«ng ®îc niªm yÕt t¹i Trung t©m. Ph¶i ch¨ng Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc cÇn cã gi¶i ph¸p th¸o gì vÊn ®Ò nµy ®Ó thu hót ®îc c¸c lo¹i cæ phiÕu ®ã tham gia vµo giao dÞch trªn thÞ trêng tËp trung. §©y ph¶i lµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n vµ l©u dµi cho thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam.
Ngoµi ra, Nhµ níc ph¶i cã gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ b»ng c¸ch t¸c ®éng vÒ phÝa “cÇu - doanh nghiÖp” vµ vÒ phÝa “cung - nhµ ®Çu t, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh”. Gi¶i ph¸p cæ phÇn ho¸, dï kh«ng ph¶i lµ ®iÒu míi, nhng ®ã lµ biÖn ph¸p c¨n b¶n ®Ó thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n hiÖu qu¶, t¹o ra nguån hµng dåi dµo cho thÞ trêng chøng kho¸n.
Bªn c¹nh viÖc t¹o ®iÒu kiÖn vµ thu hót c¸c c«ng ty cæ phÇn ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt t¹i Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, th× cÇn ph¶i ®Èy m¹nh ph¸t triÓn c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c nh tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu c«ng ty, ®Æc biÖt lµ nh÷ng tr¸i phiÕu cña c¸c ng©n hµng, c¸c tæ chøc tµi chÝnh phi ng©n hµng,... cã nh vËy míi lµm gi¶m ¸p lùc “cÇu” chøng kho¸n. Nhng viÖc gia t¨ng tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®îc giao dÞch trªn thÞ trêng chøng kho¸n kh«ng ph¶i lµ bµi to¸n ®¬n gi¶n trong khi giíi ®Çu t quay lng l¹i víi tr¸i phiÕu chÝnh phñ bëi nh÷ng lý do mµ chóng ta ®· ph©n tÝch ë trªn. VËy gi¶i ph¸p nµo ®Ó ®a tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµo giao dÞch vµ ®ãng vai trß chñ ®¹o trong giai ®o¹n ®Çu. L·i suÊt tr¸i phiÕu chÝnh phñ qua 4 phiªn ®Êu thÇu t¹i Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n lµ tõ 6.5- 6.7%/n¨m. NÕu ®em so s¸nh víi tû lÖ t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ 6 th¸ng ®Çu n¨m nay lµ 6.2% th× l·i suÊt tr¸i phiÕu hiÖn nay lµ phï hîp. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, chÝnh sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ kh«ng cho phÐp tr¸i phiÕu chÝnh phñ cã ®îc møc l·i suÊt hÊp dÉn h¬n. Do ®ã, céi rÔ cña vÊn ®Ò lµ lµm sao ®a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµo ®óng tiÒm n¨ng cña nã. ChÝnh ®iÒu nµy míi lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù hÊp dÉn vµ s«i ®éng kh«ng nh÷ng cho tr¸i phiÕu chÝnh phñ mµ cßn cho c¶ c¸c lo¹i hµng ho¸ kh¸c trªn sµn giao dÞch. ChØ ®Õn lóc ®ã míi cã thÓ hy väng tr¸i phiÕu chÝnh phñ sÏ ®ãng vai trß lµ lo¹i hµng ho¸ chñ ®¹o trªn thÞ trêng chøng kho¸n.
T¨ng cêng c«ng t¸c th«ng tin:
Phæ biÕn kiÕn thøc ®Ó t¹o cho c«ng chóng hiÓu s©u vÒ chøng kho¸n vµ ®Çu t chøng kho¸n. §ång thêi c¶i thiÖn t×nh h×nh cung cÊp th«ng tin cña c¸c c«ng ty niªm yÕt, t¹o tÝnh minh b¹ch cho thÞ trêng chøng kho¸n, xö lý mäi hµnh vi gian lËn, mua b¸n néi gi¸n g©y rèi lo¹n thÞ trêng lµm mÊt lßng tin cña c«ng chóng ®Çu t. Theo thèng kª b¶n tin thÞ trêng chøng kho¸n ra ngµy thø 3 vµ thø 5 hµng tuÇn cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ c¸c Ên phÈm chÝnh thøc cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc nªn phæ biÕn réng r·i, kh«ng nªn gß bã trong viÖc ph¸t hµnh néi bé, bëi ®©y lµ ®iÒu kiÖn ®a kiÕn thøc chøng kho¸n tíi c«ng chóng ®Çu t mét c¸c hiÖu qu¶, v¶ l¹i viÖc ph¸t hµnh réng r·i kh«ng dõng l¹i b¶n tin néi bé t¹o t©m lý tin tëng vµo tÝnh minh b¹ch cña thÞ trêng chøng kho¸n cña c«ng chóng, “ngêi ®ang ®i t×m mÆt göi vµng”, vµ hä s½n sµng tham gia vµo thÞ trêng chøng kho¸n.
3. T¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc:
ë ®©y muèn nãi ®ÕnkhÝa c¹nh ®¶m b¶o lîi Ých cho nhµ ®Çu t, Xö lý nghiªm ng÷ng trêng hîp mua b¸n néi gi¸n, lòng ®o¹n thÞ trêng... tiÕn tíi gi¶m bít c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh ®Ó qu¶n lý thÞ trêng. VÒ l©u dµi hµng ho¸ ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, nhiÒu vÒ khèi lîng th× nªn c©n nh¾c ®iÒu chØnh biªn ®é giao ®äng gi¸ tõ (+- 2%) t¨ng lªn (+- 5%), khi tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, biªn ®é giao ®éng gi¸ cã thÓ t¨ng lªn tõ (+- 10%) ®Õn(+- 15%), cã nh thÕ míi t¹o tÝnh sinh ®éng cho thÞ trêng chøng kho¸n t¹o sù hÊp dÉn cña thÞ trêng vµ thu hót nhiÒu ngêi tham gia, lóc ®ã thÞ trêng chøng kho¸n sÏ thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt cña nã lµ mét thÞ trêng bËc cao. HÇu hÕt c¸c thÞ trêng míi næi ®Òu cã quy ®Þnh biªn ®é gi¸ nh»m h¹n chÕ sù biÕn ®éng qu¸ møc gi¸ c¶ trªn thÞ trêng. VÝ dô nh Së giao dÞch chøng kho¸n Th¸i Lan møc trÇn lµ 33% vµ sµn lµ 27%, Së giao dÞch chøng kho¸n Ba Lan quy ®Þnh biªn ®é (+- 10%),Malaysia lµ (+- 30%). Së giao dÞch chøng kho¸n Thîng H¶i ®· thay ®æi biªn ®é gi¸ nhiÒu lÇn tõ (+- 1%,3%) råi (+- 5%), vµo n¨m 1992 ®· b·i bá giíi h¹n biªn ®é giao ®éng gi¸, Tuy nhiªn ®Çu n¨m 1996 l¹i ¸p dông biªn ®é gi¸ (+- 10%). Mét sè kh«ng ¸p dông biªn ®é nhng l¹i cã quy ®Þnh ngõng ho¹t ®éng cña Së giao dÞch trong nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh, vÝ dô nh khi chØ sè Dow Jones gi¶m 250 ®iÓm th× ngõng ho¹t ®éng 30 phót, nÕu gi¶m xuèng 400 ®iÓm th× ngõng 60 phót. So víi biÖn ph¸p trªn, viÖc ngõng giao dÞch cã thÓ lµm gi¶m lßng tin cña nh÷ng ngêi ®Çu t vµo thÞ trêng.
Ngaßi ra, Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc cÇn ®a vµo c¸c quy ®Þnh cÊm c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cïng thùc hiÖn lÖnh mua vµ b¸n mét lo¹i chøng kho¸n trong cïng mét phiªn giao dÞch ®Ó tr¸nh viÖc “lµm gi¸” g©y rèi lo¹n thÞ trêng. §èi víi c¸c cæ phiÕu cã gi¸ giao dÞch ®ông trÇn trong nhiÒu phiªn liªn tôc th× nªn ®a vµo diÖn kiÓm so¸t vµ cã møc khèng chÕ giao dÞch vµ biªn ®é giao ®éng riªng cho lo¹i cæ phiÕu nµy. Cha nªn cho phÐp c«ng ty niªm yÕt ma l¹i cæ phiÕu vµ cha ¸p dông viÖc giao dÞch th©u tãm doanh nghiÖp.
4. CÇn thiÕt x©y dùng thÞ trêng chøng kho¸n phi tËp trung (OTC):
HiÖn nay, do cha cã thÞ trêng OTC, viÖc mua b¸n trao tay c¸c cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty cha ®îc niªm yÕt vÉn ®ang diÔn ra mét c¸ch phøc t¹p, vµ tÊc nhiªn lµ cã nhiÒu khã kh¨n trong giao dÞch. ViÖc mua b¸n nh÷ng cæ phiÕu nµy chñ yÕu dùa vµo tin ®ån, vµ ®©y lµ kÏ hëi cho bän ®Çu c¬ trôc lîi vµ tÊc nhiªn phÇn thiÖt thßi sÏ thu«ch vÒ c«ng chóng ®Çu t.
Thùc tÕ, hiÖn nay trªn c¶ níc cã kho¶ng trªn 500 c«ng ty cæ phÇn ®ang ho¹t ®éng. VÒ triÓn väng ®©y sÏ lµ nguån hµng rÊt lín cho thÞ trêng. Tuy nhiªn sè nh÷ng c«ng ty ®ã cã ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt trªn thÞ trêng tËp trung trong ®ã cha nhiÒu, trong khi cæ phiÕu cña nhiÒu c«ng ty vÉn cã nhu cÇu mua ®i b¸n l¹i. Mét khi cha tæ chøc thÞ trêng phi tËp trung chÝnh thøc th× ho¹t ®éng trªn vÉn diÔn ra tù ph¸t vµ Nhµ níc kh«ng qu¶n lý vµ kiÓm so¸t ®îc. ThiÐt nghÜ viÖc tæ chøc thÞ trêng OTC hiÖn nay còng chÝnh lµ xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thÞ trêng, vµ gãp phÇn lµm gi¶m ¸p lùc “cÇu” vÒ chøng kho¸n trªn thÞ trêng chøng kho¸n tËp trung.
§îc biÕt, Uû ban chøng kho¸n Nhµ níc hiÖn nay ®ang so¹n th¶o ®Ò ¸n thµnh lËp thÞ trêng chøng kho¸n OTC ®Ó tr×nh ChÝnh phñ phª duyÖt. Hy väng r»ng khi ®Ò ¸n ®îc th«ng qua, thÞ trêc OTC ra ®êi sÏ gãp phÇn thóc ®Èy vµ c¶i thiÖn ®îc nh÷ng mÊt c©n ®èi hiÖn nay cña thÞ trêng tËp trung.
Tãm l¹i, ®Ó cho thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam thùc sù lµ mét kªnh huy ®éng vèn cho nªn kinh tÕ, phôc vô cho c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc,th× ph¶i tiÕn hµnh hµng lo¹t c¸c biÖn ph¸p, trong ®ã cã mét sè biÖn ph¸p mµ chóng ta nªu trªn. Cã nh vËy thÞ trêng chøng kho¸n míi ph¸t triÓn bÒn v÷ng, v÷ng bíc tiÕn vµo kû nguyªn míi, kû nguyªn cña nÒn kinh tÕ tri thøc.
KÕt luËn
ViÖc ra ®êi Së giao dÞch chøng kho¸n ®¸nh dÊu sù chÝnh thøc ra ®êi cña thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. Lµ hoµn toµn cÊp thiÕt, ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n t¹o mét sù ph¸t triÓn hoµn chØnh ®èi víi thÞ trêng tµi chÝnh ë ViÖt Nam. Vai trß cña thÞ trêng chøng kho¸n ®èi víi nÒn kinh tÕ ë ViÖt Nam kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò ph¶i bµn c·i. §iÒu quan träng ë ®©y lµ ph¶i x©y dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam theo ®Þnh híng nµo ®Ó phôc vô tèt nhÊt tiÕn tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë níc ta. TÝnh tõ khi ra ®êi cho ®Õn nay cã thÓ nãi Së giao dÞch chøng kho¸n t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh cha hÕt tuæi th«i n«i, do ®ã viÖc ho¹t ®éng cña nã kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. HiÖn cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò ®Æt ra nh: Ph¶i ch¨ng h×nh thøc ph¸t triªnt hiÖn nay chóng ta ®ang thùc hiÖn lµ mét h×nh thøc tèt nhÊt ?. ViÖc ®Æt ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n chÝnh thøc n»m díi sù qu¶n lý cña Nhµ níc lµ mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Tuy nhiªn, sù can thiÖp, ®iÒu hµnh thÞ trêng chøng kho¸n ra sao ®Ó kh«ng lµm mÊt ®i tÝnh n¨ng ®éng vèn cã cña nã lµ mét ®iÒu kh«ng dÔ dµng. Nh÷ng qui ®Þnh qu¸ chÆt chÏ cã thÓ dÉn ®Õn sù gi¶m sót søc hÊp dÉn còng nh c¬ chÕ tù ®iÒu chØnh cña thÞ trêng chøng kho¸n. ChÆng ®êng phÝa tríc cßn dµi, ®iÒu quan träng lµ chóng ta cÇn ph¶i theo dâi s¸t sao diÔn biÕn cña thÞ trêng ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch øng khiÕn cho sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ hîp qui luËt mµ kh«ng bÞ gîng Ðp.
Víi chuyªn ®Ò kinh tÕ nµy, em còng kh«ng cã tham väng ®Ò cËp s©u s¾c ®Õn toµn bé c¸c khÝa c¹nh cña thÞ trêng chøng kho¸n, em chØ mong cã mét c¸i nh×n tæng qu¸t h¬n vÒ thÞ trêng chøng kho¸n, ®Æc biÖt lµ thÞ trêng chøng kho¸n ë ViÖt Nam. ThÞ trêng chøng kho¸n lu«n lµ mét lÜnh vùc chøa ®ùng nhiÒu sù høa hÑn lý thó, nã thêng xuyªn biÕn ®éng. ChÝnh v× vËy ®Ó cã thÓ hoµn thiÖn nh÷ng nhËn thøc cña m×nh, viÖc bæ xung cËp nhËt c¸c kiÕn thøc còng nh lµ thùc tiÔn ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng kho¸n lµ mét ®iÒu cÇn thiÕt vµ bæ Ých.
Tµi liÖu tham kh¶o
1. NghÞ ®Þnh sè 48/1998/N§ - CP ngµy 11/07/1998 cña ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ trêng chøng kho¸n.
2. ViÖt Nam víi thÞ trêng chøng kho¸n, Bïi Nguyªn Hoµn, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1995.
3. Nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ thÞ trêng chøng kho¸n vµ m«i giíi chøng kho¸n, NguyÔn Ngäc Minh, tµi liÖu dÞch, NXB ThÕ giíi, 1995.
4. ThÞ trêng chøng kho¸n ViÖt nam, TËp thÓ t¸c gi¶, NXB Thèng kª, 11/1995.
5. Gi¸o tr×nh thÞ trêng chøng kho¸n trêng §¹i häc Ngo¹i th¬ng, PGS. §inh Xu©n Tr×nh, NXB Gi¸o dôc, 7/1997.
6. Mét sè t¹p chÝ vÒ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 72627.DOC