Chuyên đề Phương hướng hoàn thiện kế toán tính giá thành sản phẩm ở doanh nghiệp sản xuất hiện nay

Lêi Më ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng môc tiªu cña c¸c doanh nghiÖp lµ ®¸p øng tèt nhu cÇu cña thÞ tr­êng vµ ®¹t ®­îc lîi nhuËn tèi ®a. Khi quyÕt ®Þnh bÊt kú mét ph­¬ng ¸n mét lo¹i s¶n phÈm nµo tr­íc tiªn doanh nghiÖp ph¶i tÝnh ®Õn l­îng chi phÝ sÏ bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm ®ã. ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, khi nãi ®Õn chi phÝ, kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn gÝa thµnh s¶n phÈm v× gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh cho mét khèi l­îng hoÆc ®¬n vÞ s¶n xuÊt do doanh nghiÖp hoµn thµnh. Nã cßn lµ mét chØ tiªu chÊt l­îng tæng hîp, ph¶n ¸nh tr×nh ®é s¶n xuÊt tèt hay ch­a, sö dông cho phÝ tiÕt kiÖm hay kinh phÝ. Do ®ã c¸c doanh nghiÖp hÕt søc quan t©m ®Õn viÖc gi¶m chi phÝ, h¹ gia thµnh mét c¸ch hîp lý v× ®iÒu ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp gi¶m gi¸ b¸n, thùc hiÖn tèt viÖc tiªu thô s¶n phÈm vµ t¨ng lîi nhuËn. ViÖc nµy ®ßi hái c¸c nhµ qu¶n lÝ ph¶i sö dông nhiÒu c«ng cô qu¶n lÝ vµ cung cÊp th«ng tin kh¸c nhau trong ®ã kÕ to¸n lµ mét c«ng cô quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong qu¸ tr×nh qu¶n lÝ vèn, tµi s¶n vµ mäi ho¹t ®éng s¶n suÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ång thêi kÕ to¸n còng lµ nguån cung cÊp th«ng tin kinh tÕ ®¸ng tin cËy ®Ó nhµ n­íc ®iÒu hµnh vÜ m« nÒn kinh tÕ, kiÓm tra kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh c¸c lÜnh vùc trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. NhËn thøc ®­îc vai trß quan träng ®ã c«ng t¸c tæ chøc kÕ to¸n nãi chung vµ tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi riªng lu«n ®­îc c¸c doanh nghÞªp quan t©m thÝch ®¸ng. Nh»m môc ®Ých gióp c¸c doanh nghiÖp cã thÓ tÝnh to¸n chÝnh x¸c ®­îc chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®ång thêi n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c tÝnh to¸n ®ã em chän ®Ò tµi:”Ph­¬ng h­íng hoµn thiÖn kÕ to¸n tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë doanh nghiÖp s¶n xuÊt hiÖn nay” ®Ó lµm chuyªn ®Ò cuèi kho¸ cña m×nh.Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn kÕt cÊu cña chuyªn ®Ò gåm hai phÇn: PhÇn 1: C¬ së lý luËn chung vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. PhÇn 2: Thùc tr¹ng vµ mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. PhÇn I Lý luËn chung vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt I- Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ sù cÇn thiÕt cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt hiÖn nay. 1. 1. Kh¸i niÖm Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¶n ¸nh l­îng gi¸ trÞ cña nh÷ng hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®· thùc sù chi ra cho s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô ph¶i ®­îc båi hoµn ®Ó t¸i s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp mµ kh«ng bao gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®­a vµo thµnh s¶n phÈm ph¶i ph¶n ¸nh ®­îc gi¸ trÞ cña c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt tiªu dïng cho s¶n xuÊt, tiªu thô vµ c¸c kho¶n chi tiªu kh¸c liªn quan tíi viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng sèng. Mäi c¸ch tÝnh to¸n chñ quan, kh«ng ph¶n ¸nh ®óng c¸c yÕu tè gi¸ trÞ trong gi¸ thµnh ®Òu cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ph¸ vì c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh«ng thùc hiÖn ®­îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ tai s¶n xuÊt më réng. Nh­ vËy, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l­îng c«ng t¸c, s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh. 1. 2. Ph©n lo¹i §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh­ yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®­îc xem xÐt d­íi nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. VÒ lý luËn còng nh­ trªn thùc tÕ, ngoµi c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh x· héi vµ gi¸ thµnh c¸ biÖt, cßn cã kh¸i niÖm gi¸ thµnh c«ng x­ëng, gi¸ thµnh toµn bé... * Ph©n theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b­íc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr­íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kinh doanh. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: lµ chØ tiªu ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc vÒ chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch (th­êng lµ ngµy ®Çu th¸ng) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ chØ tiªu ®­îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm dùa trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. * Ph©n theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x­ëng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n x­ëng s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n vµ l·i gép ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. - Gi¸ thµnh tiªu thô (cßn gäi lµ gi¸ thµnh toµn bé hay gi¸ thµnh ®Çy ®ñ) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh tiªu thô lµ c¬ së tÝnh to¸n l·i tr­íc thuÕ cña doanh nghiÖp. §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh­ yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®­îc xem xÐt d­íi nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. VÒ lý luËn còng nh­ trªn thùc tÕ, ngoµi c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh x· héi vµ gi¸ thµnh c¸ biÖt, cßn cã kh¸i niÖm gi¸ thµnh c«ng x­ëng, gi¸ thµnh toµn bé... * Ph©n theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b­íc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr­íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kinh doanh. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: lµ chØ tiªu ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc vÒ chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch (th­êng lµ ngµy ®Çu th¸ng) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ chØ tiªu ®­îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm dùa trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. * Ph©n theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x­ëng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n x­ëng s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n vµ l·i gép ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. - Gi¸ thµnh tiªu thô (cßn gäi lµ gi¸ thµnh toµn bé hay gi¸ thµnh ®Çy ®ñ) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh tiªu thô lµ c¬ së tÝnh to¸n l·i tr­íc thuÕ cña doanh nghiÖp. §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh còng nh­ yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®­îc xem xÐt d­íi nhiÒu gãc ®é, nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. VÒ lý luËn còng nh­ trªn thùc tÕ, ngoµi c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh x· héi vµ gi¸ thµnh c¸ biÖt, cßn cã kh¸i niÖm gi¸ thµnh c«ng x­ëng, gi¸ thµnh toµn bé... * Ph©n theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b­íc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr­íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kinh doanh. - Gi¸ thµnh ®Þnh møc: lµ chØ tiªu ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®­îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc vÒ chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch (th­êng lµ ngµy ®Çu th¸ng) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®­îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh. - Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ chØ tiªu ®­îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm dùa trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. * Ph©n theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ. - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x­ëng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n x­ëng s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n vµ l·i gép ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. - Gi¸ thµnh tiªu thô (cßn gäi lµ gi¸ thµnh toµn bé hay gi¸ thµnh ®Çy ®ñ) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm. Gi¸ thµnh tiªu thô lµ c¬ së tÝnh to¸n l·i tr­íc thuÕ cña doanh nghiÖp. 1.3 Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm 1.3.1 Chi phÝ s¶n xuÊt. Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. NÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú mét ph­¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi sù vËn ®éng vµ tiªuhao c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh. Nãi c¸ch kh¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp cña ba yÕu tè: t­ liÖu lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng vµ søc lao ®éng. §ång thêi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hµng ho¸ còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh tiªu hao cña chÝnh b¶n th©n c¸c yÕu tè trªn. Nh­ vËy, ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt hµng ho¸, ng­êi s¶n xuÊt ph¶i bá chi phÝ vÒ thï lao lao ®éng, vÒ t­ liÖu lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng. Ba yÕu tè nµy cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm míi s¸ng t¹o ra. V× thÕ sù h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt lµ yÕu tè kh¸ch quan, kh«ng phô thuéc vµo yÕu tè chñ quan cña ng­êi s¶n xuÊt. Nh­ vËy, chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ, cña lao ®éng vËt ho¸ vµ hao phÝ lao ®éng sèng cÇn thiÕt mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. ë doanh nghiÖp s¶n xuÊt, gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu lµ hai ph¹m vi kh¸c nhau. Chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp bao gåm chi tiªucho qu¸ tr×nh mua hµng, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ho¹t ®éng v¨n ho¸ x· héi cña doanh nghiÖp. Thùc chÊt chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp lµ sù chuyÓn dÞch vèn cña doanh nghiÖp vµo ®èi t­îng tÝnh gi¸ nhÊt ®Þnh, nã lµ vèn mµ doanh nghiÖp bá ra vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc hiÓu râ chi phÝ s¶n xuÊt cã ý nghÜa quan träng vµ cÇn thiÕt gióp cho doanh nghiÖp tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ s¶n xuÊt vµo gi¸ thµnh, tõ ®ã t×m ®­îc biÖn ph¸p h¹ thÊp chi phÝ vµ ph¸t huy t¸c dông chi tiªu gi¸ thµnh trong c«ng t¸c qu¶n lý, kiÓm tra vµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 1.3.2. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Cßn gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé lao ®éng sèng, lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh. Chóng gièng nhau vÒ chÊt. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Òu bao gåm nh÷ng hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, hao phÝ vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra trong qu¸ tr×nh chÕ biÕn. Chi phÝ s¶n xuÊt biÓu hiÖn vÒ mÆt hao phÝ s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm biÓu hiÖn mÆt kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Chóng lµ hai mÆt thèng nhÊt cña mét qu¸ tr×nh. Tuy nhiªn, gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ chi phÝ s¶n xuÊt th­êng kh¸c nhau vÒ l­îng. TÝnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ cã nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi s¶n phÈm hay khèi l­îng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh kh«ng kÓ chi phÝ ®· chi ë kú nµo. Do l­îng chi phÝ s¶n xuÊt kú nµy chuyÓn sang kú sau (chi phÝ s¶n phÈm dë dang cuèi kú) th­êng kh«ng khíp v¬Ý l­îng chi phÝ s¶n xuÊt ®· chi ra trong kú tr­íc ®ã (chi phÝ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú), v× vËy chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú kh«ng b»ng gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt trong kú. - Trªn gãc ®é biÓu hiÖn b»ng tiÒn, chi phÝ s¶n xuÊt còng kh¸c víi gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Æc biÖt trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng bao gåm c¸c chi phÝ ®· chi ra trong kú mµ trõ chi phÝ ph©n bæ dÇn cho kú sau vµ céng thªm c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ch­a ph¸t sinh trong kú ®­îc tÝnh tr­íc vµo gi¸ thµnh hoÆc céng thªm chi phÝ ®· chi ra kú tr­íc ch­a ph©n bæ, kÕt chuyÓn sang. 1.4 Sù cÇn thiÕt cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt hiÖn nay. B¶n chÊt cña gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh lµ sù chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè chi phÝ vµo nh÷ng s¶n phÈm c«ng viÖc, lao vô nhÊt ®Þnh ®· hoµn thµnh. Môc ®Ých s¶n xuÊt vµ nguyªn t¾c kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¶m b¶o trang tr¶i mäi chi phÝ ®aµu vµo cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ nhÊt thiÕt ph¶i cã l·i. Gi¸ b¸n s¶n phÈm phô thuéc rÊt nhiÒu vµo quy luËt cung - cÇu, vµo sù tho¶ thuËn gi÷a doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng. Do ®ã ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn cao th× doanh nghiÖp ph¶i dùa trªn c¬ së gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n, gi¸ thµnh lµ chi phÝ s¶n xuÊt tÝnh cho mét khèi l­îng hoÆc mét ®¬n vÞ s¶n phÈm do doanh nghiÖp ®· hoµn thµnh vµ nã ®­îc biÓu hiÖn b»ng tiÒn. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt l­îng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Th«ng qua nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp cã thÓ ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ còng nh­ t×nh h×nh sö dông tµi s¶n, vËt t­, lao ®éng, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp vµ hiÖu qu¶ cña c¸c dù ¸n, c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ - x· héi - kü thuËt. H¬n n÷a doanh nghiÖp cßn dùa vµo chØ tiªu nµy ®Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. Cã nh÷ng th«ng tin vÒ gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ b¸n, doanh nghiÖp sÏ ®¸nh gi¸ møc ®é bï ®¾p chi phÝ vµ hiÖu qu¶ sö dông chi phÝ s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n phÈm còng lµ c¨n cø gióp doanh nghiÖp tÝnh to¸n gi¸ vèn hµng b¸n, l·i gép, tõ ®ã x¸c ®Þnh l·i tr­íc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. Ngoµi ra, gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang vµ thµnh phÈm cßn lµ nh÷ng chØ tiªu quan träng cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, ph¶n ¸nh t×nh h×nh tµi s¶n cña doanh nghiÖp. TÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch ®óng ®¾n vµ trung thùc sÏ t¹o niÒm tin cho ng­êi quan t©m vµ ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp thùc hiÖn ®Çy ®ñ tr¸ch nhiÖm víi nhµ n­íc. §Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, doanh nghiÖp ph¶i lu«n t×m mäi c¸ch n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu m· phï hîp víi thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng, ®ång thêi víi viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §©y còng lµ tr¸ch nhiÖm chÝnh cña kÕ to¸n gi¸ thµnh. B»ng viÖc cung cÊp c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn gi¸ thµnh ®Þnh møc, gi¸ thµnh s¶n phÈm thùc tÕ, kÕ to¸n gi¸ thµnh cã thÓ hç trî c«ng t¸c h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §¬n gi¸ tiªu chuÈn, ng©n s¸ch linh ho¹t vµ kÕt hîp kÕ to¸n phÇn hµnh kh¸ch chÝnh lµ c«ng cô cña kÕ to¸n gi¸ thµnh. Bªn c¹nh chøc n¨ng hç trî h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, kÕ to¸n gi¸ thµnh cßn cã chøc n¨ng lËp gi¸, cã nghÜa lµ c¨n cø vµo gi¸ thµnh ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n, tØ lÖ chiÕt khÊu b¸n hµng ... Mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó doanh nghiÖp tÝnh to¸n tû lÖ chiÕt khÊu phï hîp víi kh¸ch hµng lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong mèi quan hÖ víi gi¸ b¸n. Nh­ vËy, kÕ to¸n gi¸ thµnh còng gãp mét phÇn quan träng trong viÖc ra quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n trÞ. Qua viÖc t×m hiÓu nh÷ng vai trß cña kÕ to¸n gi¸ thµnh ®èi víi mçi doanh nghiÖp s¶n xuÊt, ta kh¼ng ®Þnh kÕ to¸n gi¸ thµnh lµ mét kh©u träng t©m cña kÕ to¸n. §©y lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp lËp mét b¸o c¸o trung thùc, hîp lý còng nh­ cung cÊp th«ng tin kÞp thêi chÝnh x¸c cho nhµ qu¶n trÞ. Nh­ng mét hÖ thèng kÕ to¸n kh«ng b¶n th©n nã mang l¹i kÕt qu¶ ®ã mµ lu«n cÇn cã sù vËn dông hîp lý tõ phÝa doanh nghiÖp. II- C¸c quy ®Þnh vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt. 2.1 §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. X¸c ®Þnh ®èi t­îng trong gi¸ thµnh chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm, b¸n s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i tÝnh gi¸ thµnh mét ®¬n vÞ. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ®ang trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt tuú theo yªu cÇu cña h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé vµ tiªu thô s¶n phÈm. ViÖc x¸c ®Þnh ®óng ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ yªu cÇu quyÕt ®Þnh trong viÖc tÝnh trung thùc vµ hîp lý cña gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó tÝnh ®óng vµ ®ñ gi¸ thµnh s¶n phÈm, kÕ to¸n ph¶i dùa vµ ®Æc ®iÓm tæ chøc, ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ küthuËt s¶n xuÊt s¶n phÈm, ®Æc ®iÓm tæ chøc cña s¶n phÈm, yªu cÇu, tr×nh ®é qu¶n lý vµ h¹ch to¸n cña doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh hîp lý. Nh­ vËy x¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ yÕu tèt quyÕt ®Þnh trong viÖc tÝnh ®óng vµ trung thùc gi¸ thµnh s¶n phÈm. §èi t­îng gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ c¨n cø ®Ó tÝnh gi¸ thµnh, c¸c thÎ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, lùa chän ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh qu¶n lý vµ kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2.2 Kú tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Kú tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ thêi kú mµ bé phËn kÕ to¸n gi¸ thµnh cÇn tiÕn hµnh c«ng viÖc tÝnh gi¸ thanhf cho c¸c ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. Còng nh­ x¸c ®Þnh ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh, kú tÝnh gi¸ thanh s¶n phÈm tuú theo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt s¶n phÈm víi chu kú s¶n phÈm mµ x¸c ®Þnh. Trong tr­êng hîp m« h×nh tæ chøc s¶n xuÊt hµng lo¹t, chu kú ng¾n, liªn tôc th× kú tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµo thêi ®iÓm cuèi th¸ng. T¹i thêi ®iÓm nµy, kÕ to¸n tËp hîp chi pÝ vµ ¸p dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thÝch hîp ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ mét ®¬n vÞ s¶n phÈm vµ tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cho tõng ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. Cßn trong tr­êng hîp tæ chøc s¶n xuÊt ®¬n chiÕc, chu kú dµi hoÆc tæ chøc s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng th× kú tÝnh s¶n phÈm vµo thêi ®iÓm s¶n phÈm hay ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh. Hµng th¸ng, kÕ to¸n vÉn tiÕn hµnh tËpuhîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ®èi t­îng. Khi nh©n chøng tõ chøng minh s¶n phÈm, ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh th× kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnhgi¸ thµnh thùc tÕ cho ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. X¸c ®Þnh kú tÝnh gi¸ thµnh cho tõng ®èi t­îng thÝch hîp sÏ gióp cho doanh nghiÖp tæ chøc c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnhmét c¸ch khoa häc, hîp lý, ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c, kÞp thêi, vµ ph¸t huy vai trß kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cña kÕ to¸n. 2.3 Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh 2.3.1 Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh trùctiÕp. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông ë lo¹i h×nh s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, lo¹i h×nh nµy cã ®Æc ®iÓm lµ chu kú s¶n xuÊt ng¾n khèi l­îng s¶n phÈm lín vµ mÆt hµng s¶n xuÊt Ýt. - Tr­êng hîp cuèi kú kh«ng cã s¶n phÈm dë dang hoÆc cã Ýt hoÆc æn ®Þnh th× kÕ to¸n kh«ng cÇn ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú, khi ®ã tæng gi¸ thµnh, gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y: Z = C z = Z / Q = C / Q Trong ®ã: Z lµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú. z lµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú. Q lµ sè l­îng s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú. C lµ tæng chi phÝ s¶n xuÊt trong kú. - Tr­êng hîp cuèi kú cã nhiÒu s¶n phÈm dë dang vµ kh«ng æn ®Þnh. KÕ to¸n ph¶i tæ chøc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú, khi ®ã tæng gi¸ thµnh, gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y: Z = D®Çu kú + C - Dcuèi kú z = Z/Q Trong ®ã D®Çu kú , Dcuèi kú lµ chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú. 2.3.2 Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo hÖ sè. Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc ¸p dông trong nh÷ng doanh nghiÖp mµ cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm cïng sö dông mét lo¹i nguyªn vËt liÖu, cïng mét l­îng lao ®éng nh­ng kÕt qu¶ thu ®­îc nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau. §èi t­îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ cho toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng s¶n phÈm trong quy tr×nh c«ng nghÖ. Theo ph­¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n c¨n cø vµo hÖ sè tÝnh gi¸ thµnh cña tõng lo¹i s¶n phÈm t­¬ng øng ®Ó quy ®æi sè s¶n phÈm kh¸c nhau vÒ s¶n phÈm gèc (s¶n phÈm tiªu chuÈn) ®Ó tõ ®ã ta tÝnh ra ®­îc tæng gi¸ thµnh, gi¸ thµnh ®¬n vÞ thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm. Gäi: Qi lµ sè l­îng s¶n phÈm cña lo¹i i. Hi lµ hÖ sè tÝnh gi¸ thµnh cña lo¹i s¶n phÈm i Khi ®ã ta cã: Sè l­îng s¶n phÈm gèc (S¶n phÈm tiªu chuÈn) åQiHi Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm gèc = Dë dang ®Çu kú cña nhãm s/p = Tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kú cña nhãm s/p = Dë dang cuèi kú cña nhãm s/p åQiHi Tæng gi¸ thùc tÕ cña tõng lo¹i s/p = Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm gèc = Sè l­îng s¶n phÈm gèc cña tõng lo¹i Gi¸ thµnh ®¬n vÞ thùc tÕ = Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm cña tõng lo¹i s/p Sè l­îng s¶n phÈm thùc tÕ cña tõng lo¹i 2.3.3 Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo tû lÖ: Ph­¬ng ph¸p nµy ¸p dông ë lo¹i h×nh s¶n xuÊt mµ trong cïng mét quy tr×nh c«ng nghÖ kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®­îc nhiÒu lo¹i s¶n phÈm cã quy c¸ch phÈm chÊt kh¸c nhau, ®Ó gi¶m bít khèi l­îng h¹ch to¸n kÕ to¸n th­êng tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i. C¨n cø vµo tû lÖ chi phÝ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ víi chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch cña ®Þnh møc, kÕ to¸n sÏ tÝnh ra tæng gi¸ thµnh ®¬n vÞ thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm. Tæng gi¸ thµnh ®¬n vÞ thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm = Tû lÖ gi¸ thµnh = Tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hoÆc tæng gi¸ thµnh ®Þnh møc cña tõng lo¹i s¶n phÈm Trong ®ã: Tû lÖ gi¸ thµnh = Dë dang ®Çukú cña nhã SP = Tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kúcña nhãm SP - Dë dang cuèi kú cña nhãm s¶n phÈm Tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hoÆc tæng gi¸ thµnh ®Þnh møc cña nhãm s¶n phÈm Tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch hoÆc tæng gi¸ thµnh ®Þnh kú = Sè l­îng s/p thùc tÕ cña tõng lo¹i s/p = Gi¸ thµnh ®¬n vÞ hoÆc ®Þnh møc cña tõng lo¹i s/p Gi¸ thµnh ®¬n vÞ thùc tÕ = Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng lo¹i cña tõng lo¹i s/p S¶n l­îng thùc tÕ cña tõng lo¹i 2.3.4 Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc Ph­¬ng ph¸p nµy lµ viÖc tÝnh gi¸ thµnh cña nöa thµnh phÈm vµ thµnh phÈm hoµn thµnh theo c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ vµ ®­îc ¸p dông cho nh÷ng doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ phøc t¹p, s¶n phÈm s¶n xuÊt ph¶i tr¶i qua nhiÒu c«ng ®o¹n, chØ cã thÓ trªn c¬ së tÝnh ®­îc gi¸ thµnh cña nöa thµnh phÈm b­íc tr­íc míi cã thÓ cã c¬ së ®Ó tÝnh gi¸ thµnh cho nöa thµnh phÈm hoÆc thµnh phÈm ë b­íc sau. Néi dung c¬ b¶n cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm b­íc tr­íc ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ cña ®èi t­îng chÕ biÕn ë b­íc sau. Gi¸ thµnh cña nöa thµnh phÈm hoÆc thµnh phÈm cña b­íc sau sÏ b»ng gi¸ thµnh cña nöa thµnh phÈm b­íc tr­íc céng víi chi phÝ chÕ biÕn ë b­íc sau. TuÇn tù nh­ vËy, sÏ tÝnh ®­îc gi¸ thµnh cña s¶n phÈm hoµn thµnh ë kh©u cuèi cïng. Tuú thuéc vµo t×nh h×nh cô thÓ mµ ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh trong c¸c doanh nghiÖp cã thÓ lµ s¶n phÈm ë giai ®o¹n c«ng nghÖ cuèi cïng hoÆc lµ nöa thµnh phÈm ë tõng giai ®o¹n vµ thµnh phÈm ë giai ®o¹n cuèi. Do ®ã cã sù kh¸c nhau vÒ ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh nªn ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc chia thµnh : Ph­¬ng ph¸p ph©n b­íc cã tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm vµ ph­¬ng ph¸p ph©n b­íc kh«ng tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm. + Ph­¬ng ph¸p ph©n b­íc cã tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm: Theo ph­¬ng ph¸p nµy ph¶i tÝnh to¸n gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm b­íc tr­íc, kÕt chuyÓn tuÇn tù sang b­íc sau ®Ó tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm hoÆc thµnh phÈm b­íc sau. Néi dung tÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc cã tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm cã thÓ kh¸i qu¸t nh­ sau : Gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm giai ®o¹n 1 Chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c cña giai ®o¹n 1 NVL trùc tiÕp chi ra tõ ®Çu Giai ®o¹n 1 (Ph©n x­ëng 1) Gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm giai ®o¹n 2 Chi phÝ kh¸c giai ®o¹n 2 Giai ®o¹n 1 (Ph©n x­ëng 2) CP cña nöa TP giai ®o¹n 1 chuyÓn sang Giai ®o¹n 1 (Ph©n x­ëng n) CP cña nöa TP giai ®o¹n(n- 1) chuyÓn sang Gi¸ thµnh thµnh phÈm Chi phÝ kh¸c cña giai ®o¹n n + + + ViÖc kÕt chuyÓn tuÇn tù chi phÝ giai ®o¹n tr­íc sang giai ®o¹n sau cã thÓ theo sè tæng céng tøc lµ tæng c¸c kho¶n môc chi phÝ cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm hoÆc cã thÓ kÕt chuyÓn riªng theo tõng môc chi phÝ. ViÖc kÕt chuyÓn tuÇn tù theo sè tæng céng ®ßi hái kÕ to¸n ph¶i tÝnh to¸n ng­îc l¹i theo c¸c kho¶n môc chi phÝ quy ®Þnh, viÖc lµm nµy rÊt phøc t¹p nªn trªn thùc tÕ th­êng ¸p dông ph­¬ng ph¸p kÕt chuyÓn tõng kho¶n môc chi phÝ. + Ph­¬ng ph¸p ph©n b­íc kh«ng tÝnh gi¸ thµnh nöa thµnh phÈm: Theo ph­¬ng ph¸p nµy kh«ng cÇn ph¶i kÕt chuyÓn tuÇn tù c¸c kho¶n môc chi phÝ cña giai ®o¹n tr­íc sang giai ®o¹n sau mµ chØ cÇn tÝnh to¸n riªng sè chi phÝ s¶n xuÊt cña tõng giai ®o¹n cÊu thµnh nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm. Sau ®ã tæng céng toµn bé chi phÝ cña c¸c giai ®o¹n ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh ë giai ®o¹n cuèi cïng. ViÖc x¸c ®Þnh chi phÝ cña tõng giai ®o¹n trong thµnh phÈm ®­îc thùc hiÖn theo c«ng thøc : + Chi phÝ SX S¶n phÈm lµm Chi phÝ s¶n xuÊt S¶n phÈm ´ = tõng g. ®o¹n dë ®Çu kú trong kú hoµn thµnh + (Theo kho¶n S¶n phÈm hoµn S¶n phÈm lµm dë b­íc môc) thµnh g. ®o¹n i giai ®o¹n i cuèi cïng Trong ®ã s¶n phÈm lµm dë cã thÓ ®­îc quy ®æi theo møc ®é hoµn thµnh cña s¶n phÈm t­¬ng ®­¬ng hoÆc cã thÓ tÝnh theo tõng kho¶n môc nh­ nöa thµnh phÈm hoÆc thµnh phÈm cña tõng giai ®o¹n. Sau ®ã tæng céng chi phÝ ë tõng giai ®o¹n ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm giai ®o¹n cuèi cïng theo c«ng thøc : Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm = chi phÝ s¶n xuÊt tõng giai ®o¹n Trong ®ã n lµ sè giai ®o¹n c«ng nghÖ. 2.3.5 Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng : Ph­¬ng ph¸p nµy ¸p dông phï hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt phøc t¹p kiÓu song song, tæ chøc s¶n xuÊt ®¬n chiÕc hoÆc hµng lo¹t nhá vµ lu«n thay ®æi mÆt hµng, chu kú s¶n xuÊt dµi ngµy. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng th­êng tiÕn hµnh khi kÕt thóc hoµn thµnh ®¬n ®Æt hµng ®ã. Néi dung cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ : - Tr­íc hÕt kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong kú theo ®¬n ®Æt hµng. - TiÕp theo lµ lùa chän tiªu chuÈn ph©n bæ hîp lý ®Ó ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cho tõng ®¬n ®Æt hµng. - Sau ®ã tæng céng chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ chung cña tõng ®¬n ®Æt hµng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh theo ®¬n ®Æt hµng. Víi ph­¬ng ph¸p nµy cÇn chó ý viÖc tÝnh gi¸ thµnh chØ tiªn hµnh kho ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh, nh­ng hµng th¸ng kÕ to¸n vÉn ph¶i më c¸c sæ chi tiÕt (hoÆc c¸c phiÕu tÝnh gi¸ thµnh) cña tõng ®¬n ®Æt hµng ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt chung. 2.3.6 Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc. Ph­¬ng ph¸p nµy néi dung chñ yÕu lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc tÝnh trªn c¬ së gi¸ thµnh ®Þnh møc vµ sè chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc vµ do tho¸t ly ®Þnh møc. C¸c b­íc tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc : - TÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc cña s¶n phÈm : Gi¸ thµnh ®Þnh møc cña s¶n phÈm ®­îc tÝnh dùa trªn c¸c ®Þnh møc chi phÝ. C¸c ®Þnh møc chi phÝ nµy ®­îc x¸c ®Þnh phï hîp víi ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt s¶n phÈm vµ quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm, ®Þnh møc ®­îc x¸c ®Þnh riªng cho tõng chi tiÕt, tõng bé phËn cña s¶n phÈm. Sau ®ã tæng céng l¹i sÏ x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ thµnh cña s¶n phÈm hoµn thµnh. - X¸c ®Þnh sè chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc : Trong kú kinh doanh, nÕu cã sù thay ®æi ®Þnh møc, dù to¸n chi phÝ th× ph¶i tÝnh ®­îc sè chªnh lÖch gi÷a ®Þnh møc míi vµ ®Þnh møc cò mét c¸ch kÞp thêi. ViÖc thay ®æi ®Þnh møc l¹i th­êng diÔn ra khÞ cã mét sù thay ®æi nµo ®ã vÒ tiªu chuÈn s¶n phÈm hoÆc nh÷ng sù biÕn ®éng kh¸c cña nÒn kinh tÕ vµ nã th­êng ®­îc thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc míi vµo ®Çu th¸ng, nªn cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc chªnh lÖch do tho¹t ly ®Þnh møc ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau : Chªnh lÖch Chi phÝ thùc tÕ Chi phÝ ®Þnh møc do tho¸t ly = (theo tõng kho¶n _ (Theo tõng kho¶n ®Þnh møc môc) môc) - Cuèi cïng x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm hoµn thµnh theo c«ng thøc : Gi¸ thµnh Gi¸ thµnh Chªnh lÖch do Chªnh lÖch do thùc = ®Þnh ± thay ®æi ± tho¸t ly tÕ møc ®Þnh møc ®Þnh møc Ph­¬ng ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ t¨ng c­êng viÖc kiÓm tra ph©n tÝch sè liÖu kÕ to¸n vÒ c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Thùc hiÖn viÖc gi¸m ®èc mét c¸ch th­êng xuyªn t×nh h×nh chÊp hµnh c¸c ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt, ph¸t hiÖn kÞp thêi t×nh tr¹ng tho¸t ly ®Þnh møc ngay tõ tr­íc khi vµ trong khi x¶y ra c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vÒ chi phÝ. Trªn c¬ së ®ã cã biÖn ph¸p tÝch cùc nh»m h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tuú ®iÒu kiÖn lo¹i h×nh, ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra mµ mçi ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®· tr×nh bµy ®­îc ¸p dông phï hîp trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp. 2.3.7 Ph­¬ng ph¸p lo¹i trõ s¶n phÈm phô Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc dïng trong tr­êng hîp quy tr×nh s¶n xuÊt ®ång thêi thu ®­îc s¶n phÈm chÝnh vµ s¶n phÈm phô nh­ c¸c doanh nghiÖp ngµnh s¶n xuÊt ®­êng, xay s¸t g¹o... §èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy, ®Ó tÝnh gi¸ thµnh mét c¸ch chÝnh x¸c kÕ to¸n ph¶i lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô. Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh = Gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh dë dang ®Çu kú + Tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú + Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô thu håi ­íc tÝnh - Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú Trong ®ã gi¸ trÞ s¶n phÈm phô thu håi ­íc tÝnh ®­îc x¸c ®Þnh dùa trªn gi¸ trÞ s¶n phÈm phô cã thÓ sö dông ®­îc, gi¸ trÞ cã thÓ b¸n ®­îc vµ chi phÝ ®Þnh møc. PhÇn2 Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt I- Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. *Doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng cña kh¸ch hµng, ®èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ tõng ®¬n ®Æt hµng cô thÓ. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ s¶n phÈm cña tõng ®¬n ®Æt hµng. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh tuú theo tÝnh chÊt sè l­îng s¶n phÈm cña tõng ®¬n sÏ ¸p dông ph­¬ng ph¸p thÝch hîpnh­ ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp, ph­¬ng ph¸p hÖ sè, ph­¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ hay ph­¬ng ph¸p liªn hîp. .. §Æc ®iÓm cña viÖc h¹ch to¸n chi phÝ trong c¸c doanh nghiÖp nµy lµ toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh ®Òu®­îc tËp hîp theo tõng ®¬n ®Æt hµng, kh«ng kÓ sè l­îng s¶n phÈm cña ®¬n ®Æt hµng ®ãnhiÒu hay Ýt, quy tr×nh c«ng nghÖ gi¶n ®¬n hay phøc t¹p. §èi víi c¸c chi phÝ trùc tiÕp ph¸t sinhtrong kú liªn quan trùc tiÕp ®Õn ®¬n ®Æt hµng nµo th× h¹ch to¸n trùc tiÕp cho ®¬n ®Æt hµng ®ã theo c¸c chøng tõ gèc (hay b¶ng ph©n bæ chi phÝ). §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung, sau khi tËp hîp xong sÏ ph©n bæ cho tõng ®¬n theo tiªu chuÈn phï hîp (giê c«ng s¶n xuÊt, nh©n c«ng trùc tiÕp...). ViÖc tÝnh gi¸ thµnh ë trong c¸c doanh nghiÖp nµy chØ tiÕn hµnh khi ®¬n ®Æt hµng hoµn thµnh nªn kú tÝnh gi¸ thµnh th­êng kh«ng nhÊt trÝ víi kú b¸o c¸o.§èi víi nh÷ng ®¬n ®Æt hµng ®Õn kú b¸o c¸o ch­a hoµn thµnh th× toµn bé chi phÝ ®· tËp hîp theo ®¬n ®Æt hµng ®Õn kú b¸o phÈm dë dang, cuèi kú chuyÓn kú sau. §èi víi nh÷ng ®¬n ®Æt hµng ®· hoµn thµnh th× tæng chi phÝ ®· tËp hîp ®­îc theo ®¬n ®ã chÝnh lµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm cña ®¬n vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ sÏ tÝnh b»ng c¸ch lÊy tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm cña ®¬n chia cho sè l­îng s¶n phÈm trong ®¬n. Tuy nhiªn trong mét tr­êng hîp cÇn thiÕt, theo yªu cÇu c«ng t¸c qu¶n lý cÇn x¸c ®Þnh khèi l­îng c«ng viÖc hoµn thµnh trong kúth× ®èi víi nh÷ng ®¬n ®Æt hµng chØ míi hoµn thµnh mét phÇn, viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang cña ®¬n ®ã cã thÓ dùa vµo gi¸ thµnh kÕ ho¹ch "hay ®Þnh møc" hoÆc theo møc ®é hoµn thµnh cña ®¬n. *Doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng h¹ch to¸n ®Þnh møc. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nµy th­êng cã qui tr×nhc«ng nghÖ s¶n xuÊt ®· ®Þnh h×nh vµ s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®· ®i vµo æn ®Þnh. Do vËy kÕ to¸n cã thÓ kÕt hîp ph­¬ng ph¸p tØ lÖ vµ ph­¬ng ph¸p hÖ sè ®Ó h×nh thµnh mét ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n riªng phï hîp víi ®Æc ®iÓm doanh nghiÖp. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ®Þnh møc ®ßi hái tæ chøc h¹ch to¸n ®· ®i vµo æn ®Þnh, c¸c lo¹i ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt ®· t­¬ng ®èi hîp lý trong mét chÕ ®é qu¶n lý ®Þnh møc cã nÒ nÕp vµ tr×nh ®é tæ chøc cao. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, ®Çu th¸ng, kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo ®Þnh møc hiÖn hµnh ®Ó tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc s¶n phÈm. Sau ®ã, dùa vµo sè liÖu tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt thùc tÕ vµ sè l­îng s¶n phÈm dë dang, tÝnh sè chªnhlÖch gi¸ thµnh thùc tÕ vµ gi¸ thµnh ®Þnh møc. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc cã thÓ theo s¶n phÈm hoµn thµnh, theo chi tiÕt, bé phËn s¶n xuÊt råi tËp hîp l¹i ... tuú theo tÝnh chÊt cña qui tr×nh c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm s¶n phÈm. NÕu cã sù thay ®æi ®Þnh møc, kÕ to¸n tÝnh sè chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc. Sang ®Çu th¸ng sau kÕ to¸n tÝnh l¹i gi¸ thµnh ®Þnh møc. Gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm = Gi¸ thµnh ®Þnh møc cña s¶n phÈm + Chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc + Chªnh lÖch ®Þnh møc ¦u ®iÓm næi bËt cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn sù kiÓm tra th­êng xuyªn, cung cÊp th«ng tin th­êng xuyªn cho c¸c cÊp qu¶n trÞ n¾m t×nh h×nh, kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc còng nh­ t×nh h×nh sö dông tµi s¶n trong doanh nghiÖp. ThËt vËy, viÖc thay ®æi ®Þnh møc lµ sù t¨ng gi¶m c¸c ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt ra mét ®¬n vÞ s¶n phÈm do ¸p dông c¸c ®Þnh møc míi kinh tÕ vµ tiÕt kiÖm h¬n c¸c ®Þnh møc ®· lçi thêi. ViÖc thay ®æi nµy ®­îc tiÕn hµnh vµo ®Çuth¸ng nªn tiÖn lîi cho viÖc theo dâi, chøng thùc c«ng nghÖ míi vµ cung cÊp th«ng tin ngay ng­êi qu¶n lý. Do ®ã rÊt thuËn lîi trong c«ng t¸c qu¶n lý vµ cung cÊp th«ng tin. Dùa vµo th«ng tin b¸o c¸o, ban l·nh ®¹o cã thÓ t×m ra c¸c nguyªn nh©n g©y chªnh lÖch vµ ®Ò ra biÖn ph¸p h¹ gi¸ thµnh, kÞp thêi ®éng viªn mäi tiÒm lùc hiÖn cã. §©y lµ lo¹i h×nh h¹ch to¸n chi phÝ tiªn tiÕn thÓ hiÖn qua viÖc ¸p dông c¸c ®Þnh møc chi phÝ ban ®Çu vµo lµm c¬ së tÝnh to¸n vµ kiÓm so¸t chi phÝ s¶n xuÊt. Ngoµi ra, ph­¬ng ph¸p nµy còng cã nh­îc ®iÓm. C«ng viÖc h¹ch to¸n trong ph­¬ng ph¸p nµy rÊt nhiÒu vµ ho¹t ®éng gi¸m s¸t ®ßi hái rÊt chÆt chÏ. C¸c bót to¸n h¹ch to¸n riªng c¸c thay ®æi, c¸c chªnh lÖch lµ rÊt phøc t¹p, ®ßi hái tr×nh ®é tæ chøc vµ nghiÖp vô kÕ to¸n ph¶i v÷ng vµng, ®Æc biÖt lµ c«ng t¸c h¹ch to¸n ban ®Çu ph¶i tiÕn hµnh cã nÒ nÕp, chÆt chÏ. * Doanh nghiÖp cã s¶n xuÊt phøc t¹p theo kiÓu chÕ biÕn liªn tôc. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt phøc t¹p theo kiÓu chÕ biÕn liªn tôclµ doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o s¶n phÈm gåm nhiÒu b­íc nèi tiÕp nhau theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh tæ chøc s¶n xuÊt nhiÒu vµ æn ®Þnh. Mçi b­íc t¹o ra b¸n thµnh phÈm vµ b¸n thµnh phÈm cña b­íc tr­íc lµ ®èi t­îng chÕ biÕn cña b­íc sau.Tuú theo tÝnh chÊt hµng ho¸ cña b¸n thµnh phÈm vµ yªu cÇu c«ng t¸c qu¶n lý, gi¸ thµnh ®­îc tÝnh theo mét trong hai c¸ch tÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc cã h¹ch to¸n b¸n thµnh phÈm vµ tÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc kh«ng h¹ch to¸n b¸n thµnh phÈm. 1. TÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc theo ph­¬ng ¸n h¹ch to¸n cã b¸n thµnh phÈm. §©y lµ ph­¬ng ph¸p ®­îc ¸p dông ë doanh nghiÖp cã nhu cÇu h¹ch to¸n néi bé cao hoÆc b¸n thµnh phÈm hoµn thµnh cña tõng b­íc cã gi¸ trÞ sö dông ®éc lËp, cã thÓ nhËp kho, ®em b¸n hay tiÕp tôc s¶n xuÊt chÕ biÕn ë c¸c b­íc tiÕp theo. §Æc ®iÓm cña ph­¬ng ¸n h¹ch to¸n nµy lµ khi tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ, gi¸ trÞ b¸n thµnh phÈm cña c¸c b­íc tr­íc chuyÓn sang b­íc sau ®­îc tÝnh theo gi¸ thµnh thùc tÕ vµ ®­îc ph¶n ¸nh theo tõng kho¶n môc chi phÝ. ViÖc tÝnh gi¸ thµnh ph¶i tiÕn hµnh lÇn l­ît tõ b­íc 1 sang b­íc 2 ... cho ®Õn b­íc cuèi cïng tÝnh ra gi¸ thµnh thµnh phÈm nªn cßn gäi lµ kÕt chuyÓn tuÇn tù. ViÖc tÝnh gi¸ theo ph­¬ng ph¸p nµy sÏ cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ h¬ cho nhµ qu¶n lý vµ ng­êi quan t©m. Doanh nghiÖp kh«ng chØ biÕt tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm mµ cßn biÕt gi¸ thµnh thùc tÕ c¸c bé phËn cÊu thµnh nªn s¶n phÈm. Ph­¬ng ph¸p nµy ®· ®¸p øng yªu cÇu h¹ch tãan néi bé cña doanh nghiÖp còng nh­ h¹ch to¸n gi¸ vèn cña c¸c b¸n thµnh phÈm, gãp phÇn x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh. C¸c néi dung cña gi¸ thµnh tõng giai ®o¹n vµ tæng gi¸ thµnh thµnh phÈm sÏ lµ nguån th«ng tin gióp doanh nghiÖp n¾m b¾t t×nh h×nh s¶n xuÊt, sö dông c¸c nguån lùc vµ huy ®éng chóng, ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt ®Ó ®¹t yªu cÇu qu¶n trÞ, ®­a ra th«ng tin chÝnh x¸c vÒ thùc tr¹ng s¶n xuÊt cña m×nh. 2. TÝnh gi¸ thµnh ph©n b­íc theo ph­íng ¸n kh«ng cã b¸n thµnh phÈm. Trong nh÷ng doanh nghiÖp mµ yªu cÇu h¹ch to¸n kinh tÕ né bé kh«ng cao hoÆc b¸n thµnh phÈm chÕ biÕn ë tõng b­íc kh«ng b¸n ra ngoµi th× chi phÝ chÕ biÕn ph¸t sinh trong c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ ®­îc tÝnh nhËp vµo gi¸ thµnh phÈm mét c¸ch ®ång thêi, song song nªn cßn gäi lµ kÕt chuyÓn song song. Theo ph­¬ng ¸n nµy, kÕ toµn kh«ng cÇn tÝnh gi¸ thµnh b¸n thµnh phÈm hoµn toµn trong tõng giai ®o¹n mµ chØ tÝnh gi¸ thµnh thµnh phÈm hoµn thµnh b»ng c¸c tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh vµ c¸c chi phÝ chÕ bÕn kh¸c trong c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ. Kh¸c víi ph¸p trªn, c«ng t¸c h¹ch to¸n ë nh÷ng doanh nghiÖp nµy ®ì phøc t¹p hon vµ sù th«ng tin liªn l¹c cïng nhanh h¬n vµ viÖc tÝnh gi¸ thµnh thµnh phÈm ®­îc nhanh chãng. ThËy vËy, do c¸c kh©u trung gian ®­îc gi¶m bít, c¸c ho¹t ®éng ë c¸c ph©n x­ëng lµ song song nªn viÖc cung cÊp th«ng tin còng song song vµ sai sãt Ýt cã tÝnh chÊt d©y chuyÒn nh­ trªn. C«ng t¸c h¹ch to¸n bít trïng l¾p vµ yªu cÇu kiÓm tra, kÓm so¸t còng kh«ng kh¾t khe nh­ ph­¬ng ph¸p trªn. * Doanh nghiÖp cã tæ chøc bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh phô. Bªn c¹nh nh÷ng c«ng viÖc s¶n xuÊt chÝnh nhiÒu doanh nghiÖp cßn tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh phô ®Ó tr­íc hÕt hç trî cho c«ng viÖc s¶n xuÊt chÝnh vµ t¹o thªm mét nguån thu nhËp nh­ ®iÖn, n­íc, bao b×... vËy s¶n xuÊt phô lµ ngµnh ®­îc tæ chøc ®Ó phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh, phÇn cßn l¹i cã thÓ cung cÊp cho bªn ngoµi. Còng nh­ tÝnh gi¸ thµnh cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh, tuú theo ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn s¶n xuÊt phô trong doanh nghiÖp mµ x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸. 1.1. Tr­êng hîp kh«ng cã sù phôc vô lÉn nhau gi÷a c¸c bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh phô hoÆc gi¸ trÞ vµ khèi l­îng phôc vô kh«ng ®¸ng kÓ. Chi phÝ s¶n xuÊt sÏ ®­îc tËp riªng theo tõng bé phËn, tõng ho¹t ®éng. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lao phô cña tõng bé phËn sÏ tÝnh theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. 1.2. Tr­êng hîp cã sù phôc vô ®¸ng kÓ gi÷a c¸c bé phËn s¶n phÈm kinh doanh phô: Víi c¸c doanh nghiÖp cã tæ chøc nhiÒu bé phËn kinh doanh phô, tuú theo ®Æc ®iÓm c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ nhu cÇu cung cÊp th«ng tin, yªu cÇu qu¶n lý mµ doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh theo ph­¬ng ph¸p ®¹i sè, ph­¬ng ph¸p ph©n bæ lÉn nhau theo gi¸ thµnh ban ®Çu, ph­¬ng ph¸p ph©n bæ lÉn nhau theo gi¸ thµnh kÕ ho¹ch. + Ph­¬ng ph¸p ®¹i sè: Lµ ph­¬ng ph¸p x©y dùng vµ gi¶i c¸c ph­¬ng tr×nh ®¹i sè ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô cña s¶n xuÊt - kinh doanh phô phôc vô cho c¸c ®èi t­îng. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, doanh nghiÖp ph¶i ®îi ®Õn cuèi kú míi tÝnh ®­îc tæng chi phÝ vµ kÕt hîp ph­¬ng tr×nh ®Ó tÝnh vµ ph©n bæ chi phÝ. Ph­¬ng ph¸p nµy sÏ kh«ng ®ßi hái ph¶i tÝnh to¸n phøc t¹p nÕu sè bé phËn kh«ng nhiÒu vµ cung cÊp th«ng tin nhanh chãng cho nhµ qu¶n trÞ. Tuy nhiªn, ph­¬ng ph¸p nµy sÏ rÊt khã thùc hiÖn nÕu sè ph©n x­ëng nhiÒu, ph­¬ng ph¸p nµy mang tÝnh chÊt kü thuËt tÝnh to¸n nhiÒu. + Ph­¬ng ph¸p ph©n bæ lÉn nhau theo gi¸ thµnh ban ®Çu: Theo ph­¬ng ph¸p nµy, tr­íc hÕt tÝnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ ban ®Çu cña tõng bé phËn s¶n xuÊt kinh doanh phô vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ phôc vô lÉn nhau gi÷a chóng. TiÕp theo, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm, lao vô cña s¶n xuÊt phô phôc vô cho c¸c bé phËn kh¸c nhau theo gi¸ thµnh ®¬n vÞ míi. = S¶n l­îng ban ®Çu Gi¸ thµnh ®¬n vÞ míi Tæng chi phÝ ban ®Çu + Gi¸ trÞ lao vô nhËn cña bé phËn s¶n xuÊt phô kh¸c Gi¸ trÞ lao vô phôc vô cho bé phËn s¶n xuÊt phô kh¸c + - S¶n l­îng phôc vô bé phËn s¶n xuÊt phô kh¸c vµ s¶n l­îng tiªu dïng néi bé (nÕu cã) + Ph­¬ng ph¸p ph©n bæ lÉn nhau theo gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: Tr×nh tù tÝnh gi¸ thµnh t­¬ng tù nh­ ph­¬ng ph¸p trªn, chØ kh¸c thay gi¸ thµnh ®¬n vÞ ban ®Çu b»ng gi¸ thµnh ®¬n vÞ kÕ ho¹ch ®Ó tÝnh gi¸ trÞ phô vô lÉn nhau gi÷a c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt kinh doanh phô. TiÕp theo x¸c ®Þnh gi¸ trÞ phôc vô cho c¸c ®èi t­îng kh¸c theo gi¸ thµnh ®¬n vÞ míi. II. Mét sè mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong nh÷ng n¨m võa qua, hÖ thèng chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam liªn tôc ®­îc c¶i tiÕn vµ ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n. §iÒu ®ã gãp phÇn lµm t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ n¨ng xuÊt lao ®éng kÕ to¸n trong toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung vµ cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nãi riªng. Tuy vËy, thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ë ViÖt Nam ngoµi nh÷ng ­u ®iÓm næi bËt theo em vÉn cßn tån t¹i mét sè vÊn ®Ò cÇn ®­îc xem xÐt. 1- Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ. Chóng ta biÕt r»ng viÖc ¸p dông kh«ng ®ång bé hai ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (ph­¬ng thøc trùc tiÕp vµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ) sÏ g©y khã kh¨n cho viÖc kiÓm tra thuÕ vµ viÖc tÝnh thuÕ. V× vËy nªn ch¨ng Bé Tµi ChÝnh cÇn ph¶i cã quyÕt ®Þnh thèng nhÊt trong viÖc tÝnh thuÕ. Nhê ®ã c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ lîi dông c¶ hai ph­¬ng ph¸p ®Ó chuéc l¹i hay lËu thuÕ. NÕu viÖc tÝnh thuÕ ®­îc ¸p dông theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ sÏ gióp cho c«ng t¸c kÕ to¸n ®¬n gi¶n, do ®ã hiÖu qu¶ c«ng viÖc sÏ t¨ng lªn rÊt nhiÒu. 2- X©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt linh ho¹t. KÕt to¸n chi s¶n xuÊt cña n­íc ta hiÖn nay ¸p dông hÖ thèng kÕ to¸n chi phÝ thùc tÕ. Theo ®ã trong kú kÕ to¸n lu«n ghi nhËn c¸c chi phÝ nh­ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung theo thùc tÕ ph¸t sinh ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ thêi ®iÓm tËp hîp chi phÝ lµ cuèi kú. Nã kh«ng phï hîp víi nh÷ng doanh nghiÖp cã s¶n phÈm s¶n xuÊt lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ®óng gi¸ b¸n. Do vËy cã ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi viÖc x¸c ®Þnh nhanh chi phÝ vµ gi¸ thµnh cho doanh nghiÖp. §Ó kh¾c phôc ®iÒu nµy chóng ta cã thÓ bæ xung thªm hÖ thèng kÕ to¸n chi phÝ th«ng dông vµ kÕ to¸n chi phÝ ®Þnh møc vµo hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam hiÖn hµnh. HÖ thèng kÕ to¸n chi phÝ th«ng dông phï hîp víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt æn ®Þnh, cã møc ®Þnh møc kinh tÕ kü thuËt chÝnh x¸c vµ nguån cung cÊp nguyªn vËt liÖu th­êng xuyªn, Ýt biÕn ®éng. §Õn cuèi kú kÕ to¸n xö lý c¸c kho¶n biÕn ®éng chi phÝ thùc tÕ so vêi ®Þnh møc ®Ó tÝnh ®óng vµ ®ñ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Hai hÖ thèng chi phÝ nµy ®· ®­îc mét sè c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sö dông ®Ó h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. KÕt luËn Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, giµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh ®ßi hái doanh nghiÖp lu«n lu«n ph¶i qu¶n lý tèt c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. §Æc biÖt trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt yªu cÇu c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung, c«ng t¸c qu¶n lý s¶n xuÊt vµ chi phÝ s¶n xuÊt nãi riªng, doanh nghiÖp cÇn ph¶i tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm mét c¸ch chÝnh x¸c. Do ®ã kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cã vai trß rÊt quan träng. Trong ®ã chän lùa ®­îc ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ phï hîp ®Æc ®iÓm doanh nghiÖp, ®Æc ®iÓm s¶n phÈm, ph¶n ¸nh ®óng - ®ñ chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ cung cÊp th«ng tin nhanh chãng cã ý nghÜa to lín. Nh­ vËy cã thÓ nãi, viÖc hoµn thiÖn h¬n c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch, quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Ó hoµn thiÖn môc tiªu nµy kh«ng chØ cÇn sù hç lùc cña doanh nghiÖp mµ cßn cÇn c¶ sù hç trî cña Nhµ n­íc trong nghiªn cøu vµ ban hµnh nh÷ng hÖ thèng tÝnh gi¸ khoa häc vµ linh ho¹t phï hîp víi ®Æc ®iÓm tõng ngµnh. Trªn c¬ së chÕ ®é ban hµnh doanh nghiÖp lùa chän ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ phï hîp víi doanh nghiÖp m×nh nhÊt, phôc vô cho ho¹t ®éng qu¶n lý - tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ h¬n. Do ®iÒu kiÖn t×m hiÓu cã h¹n vµ tr×nh ®é nhËn thøc cña b¶n th©n cßn h¹n chÕ nªn trong néi dung ®Ò ¸n nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng sai sãt nhÊt ®Þnh. Em mong muèn nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp bæ sung nh»m hoµn thiÖn tèt h¬n chuyªn ®Ò cuèi kho¸ cña m×nh. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu…………………………………………………………….. 1 PhÇn 1: Lý luËn chung vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt……………………………… 3 I. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ sù cÇn thiÕt cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt hiÖn nay…………………………………………………………… 3 1.1. Kh¸i niÖm…………………………………………………………... 3 1.2. Ph©n lo¹i……………………………………………………………. 3 1.3. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm…………. 6 1.4. Sù cÇn thiÕt cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt hiÖn nay………………………………….. 8 II. C¸c quy ®Þnh vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm s¶n xuÊt... 10 2.1. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm…………………………………. 10 2.2. Kú tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm………………………………………… 11 2.3. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh………………………………………… 11 PhÇn 2: Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt……… 21 I. Thùc tr¹ng ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ëp c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt…………………………………………… 21 II. Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm………………………………………………………… 27 KÕt luËn………………………………………………………………… 29