Chuyên đề Quan hệ quốc tế của Việt Nam thời kỳ đổi mới

kiÖn thuËn lîi míi vÒ hîp t¸c kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt, tham gia ngµy cµng réng r·i viÖc ph©n c«ng vµ hîp t¸c trong Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ, ®ång thêi tranh thñ më réng quan hÖ víi c¸c n­íc kh¸c. T¨ng c­êng hîp t¸c toµn diÖn víi Liªn X« lu«n lu«n lµ hßn ®¸ t¶ng trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. §ång thêi t¨ng sù phèi hîp víi Liªn X« vµ c¸c x· héi chñ nghÜa kh¸c trong cuéc ®Êu tranh hoµ b×nh vµ c¸c m¹ng trªn thÕ giíi, tr­íc hÕt lµ ë khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. §¶ng ta nhËn thøc s©u s¾c r»ng: “Ph¸t triÓn vµ cñng cè mèi quan hÖ ®Æc biÖt gi÷a ba n­íc §«ng D­¬ng, ®oµn kÕt vµ t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn cña mçi n­íc, hîp t¸c toµn diÖn, gióp ®ì lÉn nhau x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc lµ quy luËt sèng cßn vµ ph¸t triÓn cña ba d©n téc anh em”. Chóng ta tiÕp tôc t¨ng c­êng quan hÖ hîp t¸c h÷u nghÞ víi c¸c n­íc thµnh viªn Héi ®ång t­¬ng trî kinh tÕ. Chóng ta còng më réng quan hÖ víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa anh em kh¸c nh­ Anbani, TriÒu Tiªn... Lµ mét thµnh viªn cña phong trµo kh«ng liªn kÕt, chóng ta phÊn khëi tr­íc sù tr­ëng thµnh vµ vai trß cña ngµy cµng to lín cña phong trµo trong ®êi sèng chÝnh trÞ quèc tÕ. §¶ng ta chñ tr­¬ng tÝch cùc gãp phÇn vµo viÖc t¨ng c­êng ®oµn kÕt cña phong trµo trªn c¬ së chñ nghÜa Mac - Lªnin vµ chñ nghÜa quèc tÕ v« s¶n. Chóng ta ñng hé m¹nh mÏ cuéc ®Êu tranh anh dòng cña giai cÊp c«ng nh©n vµ nh©n d©n ë c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa ph¸t triÓn. ñng hé m¹nh mÏ ®èi víi nh©n d©n Ch©u Phi ®ang kiªn c­êng ®Êu tranh chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, chñ nghÜa thùc d©n, chñ nghÜa ph©n biÖt chñng téc, chñ nghÜa Apacthai. §oµn kÕt chÆt chÏ víi nh©n d©n c¸c n­íc anh em nh­: An-giª-ri vµ Céng hoµ d©n chñ nh©n d©n Y-ª-men ®ang x©y dùng cuéc sèng míi. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta kiªn tr× thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i hoµ b×nh vµ h÷u nghÞ. Chóng ta chñ tr­¬ng vµ ñng hé chÝnh s¸ch cïng tån t¹i hoµ b×nh gi÷ c¸c n­íc cã chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi kh¸c nhau, lo¹i trõ chiÕn tranh x©m l­îc vµ mäi h×nh thøc cña chñ nghÜa khñng bè. Víi Trung Quèc, ViÖt Nam s½n sµng ®µm ph¸n víi Trung quèc bÊt kú lóc nµo, bÊt cø cÊp nµo vµ bÊt cø ë ®©u nh»m b×nh th­êng ho¸ quan hÖ gi÷a hai n­íc, v× lîi Ých cña nh©n d©n hai n­íc, v× hoµ b×nh ë §«ng Nam ¸ vµ trªn thÕ giíi. Nhµ n­íc ta chñ tr­¬ng t¨ng c­êng vµ më réng quan hÖ h÷u nghÞ víi Thuþ §iÓn, PhÇn Lan, Ph¸p, Oxtraylia, NhËt B¶n vµ víi c¸c n­íc ph­¬ng T©y kh¸c trªn c¬ së b×nh ®¼ng cïng cã lîi. ChÝnh phñ ta tiÕp tôc bµn b¹c víi Mü gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò nh©n ®¹o do chiÕn tranh ®Ó l¹i vµ s½n sµng c¶i thiÖn quan hÖ víi Mü v× lîi Ých cña hoµ b×nh æn ®Þnh ë §«ng Nam ¸ . §­êng lèi ®èi ngo¹i ®æi míi tiÕp tôc ®­îc kh¼ng ®Þnh ë §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII. NhiÖm vô ®èi ngo¹i bao trïm trong thêi gian tíi lµ gi÷ v÷ng hoµ b×nh, më réng quan hÖ h÷u nghÞ vµ hîp t¸c, t¹o ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi cho c«ng cuéc x©y dùng x· héi chñ nghÜa vµ b¶o vÖ tæ quèc. §ång thêi gãp phÇn tÝch cùc vµo c«ng cuéc ®Êu tranh chung cña nh©n d©n thÕ giíi v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n täc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi. CÇn nh¹y bÐn nhËn thøc vµ dù b¸o ®­îc nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p vµ thay ®æi s©u s¾c trong quan hÖ quèc tÕ, sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ xu h­íng quèc tÕ ho¸ cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó cã nh÷ng chñ tr­¬ng ®èi ngo¹i phï hîp. Trong ®iÒu kiÖn míi ph¶i coi vËn dông bµi häc kÕt hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i, søc m¹nh trong n­íc víi søc m¹nh quèc tÕ, yÕu tè truyÒn thèng víi yÕu tè hiÖn ®¹i ®Ó phôc vô sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc x· héi chñ nghÜa. Chóng ta chñ tr­¬ng hîp t¸c b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi víi tÊt c¶ c¸c n­íc, kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ x· héi kh¸c nhau trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c cïng tån t¹i hoµn b×nh. Tr­íc sau nh­ mét t¨ng c­êng ®oµn kÕt vµ hîp t¸c víi Liªn X«, ®æi míi ph­¬ng thøc vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c ViÖt - X« nh»m ®¸p øng lîi Ých cña mçi n­íc. Kh«ng ngõng cñng cè, ph¸t triÓn quan hÖ ®oµn kÕt vµ h÷u nghÞ ®Æc biÖt gi÷a §¶ng vµ nh©n d©n ta víi §¶ng vµ nh©n d©n Lµo, §¶ng vµ nh©n d©n Campuchia anh em. §æi míi ph­¬ng thøc hîp t¸c, chó träng hiÖu qu¶ theo nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn vµ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña nhau. PhÊn ®Êu gãp phÇn sím ®¹t ®­îc mét gi¶i ph¸p chÝnh trÞ toµn bé vÒ vÊn ®Ò Campuchia trªn c¬ së t«n träng chñ quyÒn cña Campuchia vµ HiÕn ch­¬ng LHQ. Thóc ®Èy qu¸ tr×nh b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Trung Quèc, tõng b­íc më réng sù hîp t¸c ViÖt - Trung, gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i gi÷a hai n­íc th«ng qua th­¬ng l­îng. Cñng cè vµ ph¸t triÓn quan hÖ h÷u nghÞ, ®oµn kÕt, hîp t¸c víi Cu - Ba vµ c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa kh¸c. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam chñ tr­ng t¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c §¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n, gãp phÇn tÝch cùc vµo sù ®oµn kÕt vµ hîp t¸c gi÷a c¸c §¶ng anh em trªn c¬ së chñ nghÜa Mac - Lªnin, ®Êu tranh v× nh÷ng môc tiªu cao c¶ cña thêi ®¹i. §oµn kÕt víi lùc l­îng ®Êu tranh cho hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi, s½n sµng thiÕt lËp vµ më réng quan hÖ víi c¸c ®¶ng x· héi - d©n chñ, c¸c phong trµo d©n chñ vµ tiÕn bé trªn thÕ giíi. Ph¸t triÓn quan hÖ ®oµn kÕt, tin cËy vµ n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c nhiÒu mÆt víi Ên §é. TiÕp tôc më réng hîp t¸c víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c. TiÕp tôc cñng cè vµ t¨ng c­êng phong trµo kh«ng liªn kÕt. Ph¸t triÓn quan hÖ h÷u nghÞ víi c¸c n­íc ë §«ng Nam ¸ vµ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng, phÊn ®Êu cho mét §«ng Nam ¸ hoµ b×nh, h÷u nghÞ vµ hîp t¸c. Më réng sù hîp t¸c b×nh ®¼ng cïng cã lîi víi c¸c n­íc B¾c ¢u, T©y ¢u, NhËt B¶n vµ c¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c. Thóc ®Èy qu¸ tr×nh b×nh th­êng quan hÖ víi Hoa Kú. Gãp phÇn lµm cho Liªn Hîp Quèc phôc vô ®¾c lùc h¬n nh÷ng môc tiªu cña nh©n lo¹i lµ hoµ b×nh, h÷u nghÞ, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. Hîp t¸c víi c¸c tæ chøc chuyªn m«n cña LHQ vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Víi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i réng më, chóng ta tuyªn bè r»ng: ViÖt Nam muèn lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp, ph¸t triÓn. ViÖc Liªn X« sôp ®æ vµo 22-12-1991 ®· lµm chÊn ®éng thÕ giíi v× tèc ®é nhanh chãng cña c¸c sù kiÖn vµ ¶nh h­ëng m¹nh mÏ tíi c¸c §¶ng céng s¶n trªn thÕ giíi. §øng tr­íc t×nh h×nh ®ã, Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng lÇn thø III kho¸ VII ®· häp vµ ®­a ra 4 ph­¬ng ch©m xö lý trong ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña ta lµ: “Mét lµ: BiÕt kÕt hîp nhuÇn nhuyÔn chñ nghÜa yªu n­íc víi chñ nghÜa quèc tÕ cña giai cÊp c«ng nh©n ®¶m b¶o lîi Ých ch©n chÝnh cña d©n téc. Hai lµ: Gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ, tù lùc tù c­êng, ®Èy m¹nh ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ nh­ng hai vÕ ®ã kh«ng hÒ m©u thuÉn nhau mµ thùc ra lµ thèng nhÊt, phôc vô hç trî cho nhau. Ba lµ: N¾m v÷ng hai mÆt ®èi lËp cña hîp t¸c vµ ®Êu tranh trong quan hÖ quèc tÕ. Bèn lµ: Nh×n râ vai trß cña c¸c tæ chøc khu vùc, hîp t¸c tèt víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n­íc lín cã vai trß kinh tÕ, chÝnh trÞ c­êng quèc trªn thÕ giíi”. Bèn ph­¬ng ch©m chØ ®¹o trªn ®­a ra vµo ®óng thêi ®iÓm hîp lý, kÞp thêi ph¸t huy vµ ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu tèt ®Ñp. Tr­íc nh÷ng thµnh tùu cña ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®æi míi §¹i héi VI vµ VII, §¹i héi VIII tiÕp tôc ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®æi míi chØ ra ®­êng lèi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i tíi mäi chñ thÓ trªn thÕ giíi. §¹i héi VIII chØ râ: “ NhiÖm vô ®èi ngo¹i trong thêi gian tíi lµ cñng cè m«i tr­êng hoµ b×nh vµ t¹o ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi h¬n n÷a ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, phôc vô sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖc tæ quèc, gãp phÇn tÝch cùc vµo cuéc ®Êu tranh chung cña nh©n d©n thÕ giíi v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi. TiÕp tôc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ, réng më, ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ víi tinh thÇn ViÖt Nam muèn lµ b¹n cña tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn. Më réng quan hÖ quèc tÕ, hîp t¸c nhiÒu mÆt, song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc trªn nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ cña nhau, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau, b×nh ®¼ng cïng cã lîi, th«ng qua th­¬ng l­îng ®Ó t×m nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i vµ c¸c tranh chÊp, ®¶m b¶o hoµ b×nh, æn ®Þnh, an ninh, hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. T¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c n­íc l¸ng giÒng vµ c¸c n­íc trong tæ chøc ASEAN, kh«ng ngõng cñng cè quan hÖ víi c¸c n­íc b¹n bÌ truyÒn thèng, coi träng quan hÖ víi c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c trung t©m kinh tÕ - chÝnh trÞ trªn thÕ giíi. §ång thêi lu«n nªu cao tinh thÇn ®oµn kÕt anh em víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸, Ch©u Phi, Mü Latinh vµ phong trµo kh«ng liªn kÕt. T¨ng c­êng quan hÖ víi c¸c tæ chøc cña Liªn Hîp Quèc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c. TÝch cùc ho¹t ®éng ë c¸c diÔn ®µn quèc tÕ, tham gia gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò toµn cÇu. ñng hé cuéc ®Êu tranh lo¹i trõ vò khÝ h¹t nh©n vµ c¸c ph­¬ng tiÖn giÕt ng­êi hµng lo¹t kh¸c. Ph¸t triÓn quan hÖ víi c¸c §¶ng s¶n vµ c«ng nh©n, c¸c lùc l­îng c¸ch m¹ng, ®éc lËp d©n téc vµ tiÕn bé, thiÕt lËp vµ më réng quan hÖ víi c¸c ®¶ng cÇm quyÒn vµ c¸c ®¶ng kh¸c Më réng quan hÖ ®èi ngo¹i nh©n d©n, quan hÖ víi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, tranh thñ sù ®ång t×nh vµ ñng hé réng r·i cña nh©n d©n c¸c n­íc, gãp phÇn thóc ®Èy xu thÕ hoµ b×nh, hîp t¸c, ph¸t triÓn. Trªn ®©y lµ nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i qua tõng thêi kú tæ chøc ®¹i héi, chÝnh s¸ch ®æi míi nµy ®­îc ¸p dông trong bèi c¶nh quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng vµ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ViÖt Nam. Nh­ng tùu chung l¹i ®©y lµ ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp, tù chñ, ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ theo tinh thÇm ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc vµ ph¸t triÓn. 2.2. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®æi míi. ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi mµ ®¹i héi VI ®Ò ra lµ kiªn tr× thùc hiÖn nhiÖm vô chiÕn l­îc gi÷ v÷ng hoµ b×nh, tranh thñ ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi, tËp trung cao nhÊt, nh»m tõng b­íc æn ®Þnh vµ t¹o c¬ së cho ph¸t triÓn kinh tÕ trong vßng 25 n¨m ®Õn 30 n¨m (tøc ®Õn n¨m 2020), x©y dùng chñ nghÜa x· héi, b¶o vÖ ®éc lËp cña tæ quèc gãp phÇn tÝch cùc vµo cuéc ®Êu tranh chung cho hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ chñ nghÜa x· héi. §©y lµ môc tiªu chiÕn l­îc vµ Ých lîi cao nhÊt cña toµn §¶ng vµ toµn d©n ta. ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi ph¶i gãp søc m×nh vµo sù nghiÖp chung ®ã. Ngay sau khi ®­a chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµo thùc hiÖn, §¶ng vµ nhµ n­íc ®· “®­a vÊn ®Ò Campuchia ra ®Ó gi¶i quyÕt b»ng con ®­êng hoµ b×nh”. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®­a ra trong chÝnh s¸ch ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò Campuchia, ®· cã t¸c ®éng thóc ®Èy t¸c ®éng ®Õn mét gi¶i ph¸p chung trong vÊn ®Ò Campuchia ®i ®Õn mét gi¶i ph¸p hoµ b×nh toµn diÖn, ®Õn n¨m 1989 th× c¬ b¶n hoµn thµnh b»ng tuyªn bè vÒ mét gi¶i ph¸p chÝnh trÞ toµn diÖn cho xung ®ét ë Campuchia. ViÖt Nam vµ ASEAN cïng t×m ra mét gi¶i ph¸p ®ång bé cho vÊn ®Ò nµy, tõ ®©y 2 nhãm n­íc hiÓu nhau h¬n, tin t­ëng nhau h¬n. §iÒu ®ã cã ý nghÜa rÊt to lín trong viÖc mang l¹i æn ®Þnh an ninh cho khu vùc vµ lµm gi¶m nguy c¬ xung ®ét t¹i khu vùc §«ng Nam ¸ vèn ®ang tiÒm tµng nhiÒu m©u thuÉn gi÷a c¸c n­íc. §©y chÝnh lµ thµnh c«ng ®Çu tiªn cña chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi. B¾t ®Çu tõ thµnh c«ng nµy t×nh h×nh ë §«ng Nam ¸ ®­îc c¶i thiÖn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i, t¹o xu thÕ hoµ b×nh, h÷u nghÞ, hîp t¸c. Víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸, n­íc ta chñ tr­¬ng më réng quan hÖ vÒ mäi mÆt trªn nguyªn t¾c t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau, hai bªn cïng cã lîi. Nh÷ng n¨m qua còng ®· ghi nhËn nh÷ng cè g¾ng to lín cña nhµ n­íc ta trong viÖc c¶i thiÖn quan hÖ víi c¸c n­íc khu vùc §«ng Nam ¸ - asean. Th¸ng giªng n¨m 1989, Tæng bÝ th­ NguyÔn V¨n Linh tuyªn bè “Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam s½n sµng quan hÖ h÷u nghÞ víi c¸c n­íc ASEAN vµ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc6: TrÝch L­u V¨n Lai: 50 n¨m ngo¹i giao ViÖt Nam (1945-1995) TËp II - NXB C«ng an nh©n d©n trang 251-252 . Tõ ®©y c¸c cuéc ®i th¨m lÉn nhau cña c¸c nhµ l·nh ®¹o cÊp cao ViÖt Nam vµ cña c¸c n­íc ASEAN ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tho¶ thuËn quan träng vµ ®Æt nÒn mãng cho mét thêi kú míi trong quan hÖ gi÷a n­íc ta víi c¸c n­íc ASEAN. Ngµy 22 th¸ng 7 n¨m 1992, ViÖt Nam tham ký hiÖp ­íc th©n thiÖn Bali vµ trë thµnh quan s¸t viªn cña ASEAN. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét tiÒn ®Ò quan träng cho sù héi nhËp cña ViÖt Nam sau nµy. Ngµy 28/7/1995 ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña ASEAN, ®©y lµ mét thµnh c«ng to lín cña ngo¹i giao ViÖt Nam, cã ý nghi· quyÕt ®Þnh cho tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi cña ViÖt Nam. Sau khi héi nhËp ASEAN, ViÖt Nam ®· trë thµnh nh©n tè rÊt n¨ng ®éng cña tæ chøc nµy, sau sù tæ chøc thµnh c«ng cña héi nghÞ cÊp cao ASEAN th¸ng 12/1998 ë Hµ Néi, ViÖt Nam cµng chøng tá lµ mét h¹t nh©n tÝch cùc cña tæ chøc nµy. Quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ, th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN ngµy cµng ®­îc ®Èy m¹nh. N¨m 1994 th­¬ng m¹i 2 chiÒu ®¹t 2,4 tû USD, chiÕm 28% tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam. §Õn n¨m 1996 t¨ng lªn 6 tû USD chiÕm 33% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ 27% kim ng¹ch nhËp khÈu cña ViÖt Nam. Cho ®Õn n¨m 1998 khi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ®ang ë ®Ønh cao th× c¸c n­íc ASEAN vÉn chiÕm 25% kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ 18% ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam 7: §HKTQD kinh tÕ quèc tÕ - NXB Thèng kª - Hµ Néi, 1998 trang 139 . Sau khi héi nhËp ASEAN, chóng ta tham gia vµo khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). Tuy nhiªn, do sù chªnh lÖch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a ViÖt Nam vµ mét sè n­íc trong khu«n khæ AETA nªn ViÖt Nam cÇn cã thêi gian ®Ó ®iÒu chØnh. C¸c n­íc ASEAN ®· ®ång ý kÐo dµi thêi h¹n gi¶m thuÕ quan cña ViÖt Nam ®Õn n¨m 2006 thay v× 2003 nh­ c¸c thµnh viªn kh¸c. MÆc dï ®­îc ®¸nh gi¸ lµ khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vµ cña thÕ giíi, nh­ng cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ n¨m 1997 ®· ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña khu vùc, ®èi phã víi vÊn ®Ò nµy lµ rÊt khã, ®ßi hái c¸c n­íc ASEAN nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng cÇn ph¶i nghiªn cøu, rót kinh nghiÖm vµ ®Ò ra nh÷ng gi¶i ph¸p mang tÝnh phßng ngõa h÷u hiÖu, x©y dùng m« h×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng h¬n, æn ®Þnh h¬n cho tõng thµnh viªn cña toµn khu vùc. Tãm l¹i, viÖc gia nhËp ASEAN cña ViÖt Nam lµ h­íng ®óng. VÒ kinh tÕ, ta cã thÓ tranh thñ ®­îc vèn, c«ng nghÖ vµ kinh nghiÖm qu¶n lý tõ c¸c n­íc ASEAN tiªn tiÕn. T¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy s¶n xuÊt trong n­íc ph¸t triÓn, më réng thÞ tr­êng trong khu vùc. VÒ an ninh, chÝnh trÞ, ViÖt Nam tham gia vµo diÔn ®µn khu vùc ASEAN chuyªn bµn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò an ninh khu vùc ASEAN (ARF), khi tham gia vµo ASEAN chóng ta cã thÓ gãp phÇn cñng cè m«i tr­êng xung quanh m×nh, t¹o dùng mét vµnh ®ai an toµn mang tÝnh chiÕn l­îc, bªn c¹nh ®ã khi tham gia vµo ASEAN tiÕng nãi cña ViÖt Nam sÏ cã thÕ vµ lùc h¬n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. H¬n n÷a, nÕu c¸c n­íc ASEAN g¹t bá ®­îc nh÷ng bÊt ®ång tranh chÊp kh«ng ®¸ng kÓ ®Ó ®i tíi mét ®ång thuËn trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tranh chÊp ë BiÓn §«ng ®èi víi Trung Quèc th× t×nh h×nh sÏ bít ®i c¨ng th¼ng, nhanh *§èi víi Trung Quèc ViÖt Nam - Trung Quèc lµ hai n­íc l¸ng giÒng gÇn, cã quan hÖ h÷u nghÞ v¨n ho¸ vµ lÞch sö l©u dµi. Chóng ta lu«n quý träng t×nh h÷u nghÞ víi nh©n d©n Trung Quèc, víi mong muèn kh«i phôc l¹i mèi quan hÖ h÷u nghÞ gi÷a hai d©n téc. Trong yªu cÇu ®Ó hai bªn ViÖt - Trung cã thÓ ®i ®Õn b×nh th­êng ho¸ quan hÖ ®ã lµ thÕ giíi ®ang tÝch cùc chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i, mäi vÊn ®Ò tranh chÊp quèc tÕ, c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ngµy cµng ®i theo xu thÕ gi¶i quyÕt b»ng th­¬ng l­îng hoµ b×nh. Nhu cÇu hoµ b×nh lµ vÊn ®Ò “tù th©n” c¸c n­íc ph¶i phÊn ®Êu, bëi chØ cã hoµ b×nh míi cã thÓ “dån” søc cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ quan hÖ ViÖt - Trung còng kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. Trong vÊn ®Ò ®Æt l¹i quan hÖ ngo¹i giao gi÷a hai n­íc, c¶ hai n­íc ®Ò nh»m tíi mét môc tiªu lµ g¹t bá ®èi ®Çu, mäi tranh chÊp vÒ biªn giíi l·nh h¶i vµ c¸c vÊn ®Ò xung ®ét gi÷a hai n­íc ®Òu gi¶i quyÕt b»ng th­¬ng l­îng hoµ b×nh. Ngoµi ra hai n­íc cßn muèn kh«i phôc l¹i quan hÖ ngo¹i giao truyÒn thèng cã tõ l©u do hai l·nh tô Mao Tr¹ch §«ng vµ Hå ChÝ Minh vun ®¾p cho t×nh h÷u nghÞ cña hai d©n téc. Cïng víi viÖc nèi l¹i mèi quan hÖ ngo¹i giao hai n­íc cßn t×m thÊy ë nhau nh÷ng tiÒm n¨ng cã thÓ hîp t¸c ®­îc trong vÊn ®Ò kinh tÕ, nh­ nhu cÇu thÞ tr­êng cña hai bªn ®Òu lín do hai n­íc cïng thi hµnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ dùa vµo xuÊt khÈu lµ chÝnh. ViÖt Nam mong muèn Trung Quèc gióp ta söa ch÷a n©ng cÊp mét sè nhµ m¸y, xÝ nghiÖp mµ Trung Quèc gióp ta x©y dùng tr­íc kia nh­ nhµ m¸y gang thÐp Th¸i Nguyªn vµ c¸c nhµ m¸y xi m¨ng lß ®øng cña Trung Quèc. Cßn phÝa Trung Quèc cã nhu cÇu vÒ nguån nguyªn liÖu lín nhÊt lµ nguån nguyªn liÖu than ®¸, trong khi ViÖt Nam cã thÕ m¹nh ë ®iÓm nµy, ngoµi ra Trung Quèc cÇn mét thÞ tr­êng tiªu thô hµng ho¸ tiªu dïng do c¸c ®Þa ph­¬ng gi¸p ViÖt Nam s¶n xuÊt... TÝnh ®Õn khi hai bªn cïng më cöa biªn giíi cho hai bªn giao l­u bu«n b¸n hµng ho¸ th× hµng ho¸ Trung Quèc trµn vµo ViÖt Nam rÊt nhiÒu, nhÊt lµ hµng tiªu dïng víi gi¸ c¶ mÉu m· phong phó. Cã thÓ ®¸nh gi¸ nhu cÇu hai bªn vÒ viÖc b×nh th­êng ho¸ quan hÖ lµ rÊt cÇn thiÕt. NhÊt lµ ®èi víi ViÖt Nam, viÖc b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Trung Quèc gióp n­íc ta cã thªm b¹n bÌ, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó ph¸ vì thÕ bao v©y c« lËp... Kh«i phôc vµ ph¸t triÓn quan hÖ víi Trung Quèc lµ nhiÖm vô träng t©m cña n­íc ta trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®èi néi. C¸c cuéc gÆp cÊp cao ViÖt Trung tõ th¸ng 9/1990 diÔn ra t¹i Thµnh §« (Trung Quèc)8: TrÝch L­u V¨n Lîii: 50 n¨m NGVN TËp II - NXB C«ng an nh©n d©n trang 209 ®· më ra mét trang sö míi trong viÖc khai th«ng quan hÖ gi÷a hai n­íc, ®Õn trung tuÇn th¸ng 11 n¨m 1991 t¹i B¾c Kinh hai bªn ®· ra th«ng c¸o chung: viÖc b×nh th­êng ho¸ quan hÖ ViÖt - Trung phï hîp víi lîi c¨n b¶n, l©u dµi cña nh©n d©n hai n­íc, cã lîi cho hoµ b×nh æn ®Þnh ë khu vùc, ®©y lµ sù kiÖn “khÐp l¹i qu¸ khø, më ra t­¬ng lai” hai n­íc lµ ®ång chÝ, kh«ng ph¶i lµ ®ång minh. Tranh chÊp gi÷a hai n­íc cÇn ®­îc ®­îc gi¶i quyÕt theo hiÕn ch­¬ng LHQ vµ luËt ph¸p quèc tÕ, th«ng qua th­¬ng l­îng hoµ b×nh, kh«ng ®­îc sö dông vò lùc hoÆc ®e do¹ sö dông vò lùc. Tuy nhiªn c¸c vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt gi÷a hai n­íc lµ: vÊn ®Ò biªn giíi trªn bé, tranh chÊp ë biÓn §«ng, ph©n ®Þnh vÞnh B¾c Bé. Th¸ng 10 n¨m 1993 Tæng bÝ th­ §ç M­êi ®· tuyªn bè “ViÖt Nam chñ tr­¬ng gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a c¸c n­íc, kÓ c¶ tranh chÊp vÒ c¸c quÇn ®¶o ë BiÓn §«ng, th«ng qua th­¬ng l­îng hoµ b×nh trªn tinh thÇn b×nh ®¼ng, hiÓu biÕt vµ t«n träng lÉn nhau, t«n träng luËt ph¸p quèc tÕ vµ C«ng ­íc vÒ luËt biÓn n¨m 1982 vµ chñ quyÒn c¸c n­íc ven biÓn ®èi víi vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ thÒm lôc ®Þa cña hä”9: TrÝch L­u V¨n Lîi: 50 n¨m NGVN TËp II - NXB C«ng an nh©n d©n trang 219-220 . §Õn ngµy 30-12-1999, hai n­íc ®· hoµn thµnh ph©n ®Þnh 164 ®iÓm cßn tranh chÊp biªn giíi trªn bé vµ ký kÕt HiÖp ®Þnh biªn giíi trªn bé. Cßn nh÷ng vÊn ®Ò cßn l¹i nh­: ph©n ®Þnh vÞch B¾c Bé vµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c do lÞch sö ®Ó l¹i. Qua c¸c cuéc gÆp gì hµng n¨m, hai bªn ®· thèng nhÊt vÒ nguyªn t¾c: Khai th¸c nh÷ng ®iÓm chung, g¸c l¹i nh÷ng bÊt ®ång, cïng nhau th­¬ng l­îng, gi¶i quyÕt tõng b­íc trªn c¬ së hiÓu biÕt, t«n träng lÉn nhau vµ cïng cã lîi. B­íc sang giai ®o¹n míi, hai bªn thèng nhÊt cÇn ph¶i ®Èy m¹nh h¬n n÷a quan hÖ h÷u nghÞ, hîp t¸c lªn mét b­íc míi vÒ chÊt cho phï hîp víi nhu cÇu lîi Ých cña hai bªn. Trong chuyÕn th¨m h÷u nghÞ Trung Quèc cña Tæng bÝ th­ §¶ng céng s¶n Lª Kh¶ Phiªu ®Çu n¨m 1999, hai bªn ®· th¶o luËn thèng nhÊt vÒ nguyªn t¾c quan hÖ ViÖt - Trung tõ nay sÏ ph¸t triÓn theo tinh thÇn 16 ch÷: “L¸ng giÒng h÷u nghÞ, hîp t¸c toµn diÖn æn ®Þnh l©u dµi, h­íng tíi t­¬ng lai” Ngµy 26 - 12 - 2000 nh©n chuyÕn th¨m cña Chñ tÞch n­íc TrÇn §øc L­¬ng ®· ra mét th«ng c¸o chung vÒ Hîp t¸c toµn diÖn vµ ký HiÖp ­íc ph©n ®Þnh vÞ trÝ B¾c Bé * §èi víi Mü. Mét thµnh c«ng cña c«ng t¸c ®èi ngo¹i trong giai ®o¹n ®æi míi lµ viÖc ViÖt Nam b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Mü vµo ngµy 11-7-1995, khÐp l¹i mét qu¸ khø ®au th­¬ng vµ më ra t­¬ng lai trong quan hÖ hai n­íc. Tr­íc sù thay ®æi cña thÕ giíi, tr­íc chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi réng më cïng tån t¹i hoµ b×nh cña ViÖt Nam (1986) vµ nh÷ng thiÖn chÝ cña ViÖt Nam trong vÊn ®Ò POW vµ MIA (ng­êi Mü mÊt tÝch trong cuéc chiÕn tranh ë ViÖt Nam), chÝnh quyÒn Mü ®· ph¶i thay ®æi chÝnh s¸ch cña m×nh, ®· tuyªn bè xo¸ bá cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam (3-2-1994). Thñ t­íng ChÝnh phñ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam còng ra tuyªn bè hoan nghªnh tuyªn bè cña ChÝnh phñ Mü vµ bµy tá s½n sµng “khÐp l¹i qu¸ khø, h­íng tíi t­¬ng lai”. Ngµy 11-7-1995, Tæng thèng Mü Clinton tuyªn bè vÒ viÖc b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam “H«m nay t«i loan b¸o viÖc b×nh th­êng ho¸ c¸c quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt Nam ”10: TrÝch L­u V¨n Lîi: 50 n¨m NGVN TËp II - NXB C«ng an nh©n d©n trang 280 §Çu th¸ng 8/1995, Hoa Kú vµ ViÖt Nam ®· chÝnh thøc lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ më ®¹i sø qu¸n ë thñ ®« hai n­íc. Cã thÓ thÊy r»ng chiÕn l­îc cña Mü ®èi víi ViÖt Nam hiÖn nay lµ mét bé phËn n»m trong chiÕm l­îc toµn cÇu cña Mü. Mü rÊt chó träng ®Õn vÞ trÝ chiÕn l­îc cña ViÖt Nam ë khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D­¬ng trong ®ã bao gåm c¶ §«ng Nam ¸. Néi dung chiÕn l­îc cña Mü ®èi víi ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay bao gåm nh÷ng träng ®iÓm sau: - B×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam gióp cho Mü cã c¬ héi xo¸ bá ®­îc nh÷ng m©u thuÉn trong néi bé n­íc Mü. Gi¶i quyÕt hÕt nh÷ng di s¶n cña chiÕn tranh tr­íc ®©y, ®ång thêi më ®­êng cho c¸c nhµ kinh doanh Mü th©m nhËp thÞ tr­êng ViÖt Nam bu«n b¸n vµ ®Çu t­, ®em l¹i thªm lîi nhuËn, viÖc lµm vµ lîi thÕ míi cho Mü trong cuéc c¹nh tranh kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i toµn cÇu hiÖn nay. Tuyªn bè cña Tæng thèng Mü Bill- Clinton vÒ viÖc b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam ®· nªu râ nh÷ng vÊn ®Ò mµ Mü rÊt quan t©m. §ã lµ, viÖc t×m kiÕm hÕt nh÷ng ng­êi Mü mÊt tÝch trong chiÕn tranh, t¹o ®iÒu kiÖn cho Mü tho¸t khái “héi chøng ViÖt Nam” vµ lµm cho x· héi Mü khái bÞ chia rÏ. Mü còng hy väng ViÖt Nam sÏ phån vinh h¬n víi sù hç trî cña Mü trong t­¬ng lai ®Ó thùc hiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ më cöa. ChØ sau ba n¨m b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam, Mü ®· trë thµnh mét trong nh÷ng n­íc ®Çu t­ lín vµo ViÖt Nam (trªn 1 tû USD - ®øng hµng thø 8), kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a hai n­íc t¨ng lªn nhanh chãng hµng n¨m. T­¬ng lai Mü cã thÓ lµ n­íc dÉn trong viÖc ®Çu t­ vµ bu«n b¸n víi ViÖt Nam. TÊt c¶ c¸c c«ng ty lín cña Mü ®· më v¨n phßng ë ViÖt Nam. - Bªn c¹nh ®ã Mü theo chiÕn l­îc l©u dµi, thùc hiÖn “diÔn biÕn hoµ b×nh” ®Ó chuyÓn ho¸ ViÖt Nam ®i vµo quü ®¹o cña Mü, triÖt tiªu môc tiªu vµ b¶n chÊt x· héi chñ nghÜa cña ViÖt Nam. D­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n cña ViÖt Nam, toµn qu©n, toµn d©n ta ®oµn kÕt víi tinh thÇn “ViÖt Nam muèn lµ b¹n cña tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång thÕ giíi, phÊn ®Êu v× hoµ b×nh, ®éc lËp vµ ph¸t triÓn”. Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i, tranh thñ søc m¹nh cña thêi ®¹i kÕt hîp víi viÖc ph¸t huy néi lùc ®Êt n­íc vµ con ng­êi ViÖt Nam, nhÊt ®Þnh chóng ta sÏ thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. Mäi ©m m­u nham hiÓm cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch nhÊt ®Þnh sÏ bÞ thÊt b¹i. Trong quan hÖ víi Mü, ChÝnh phñ ViÖt Nam lu«n lu«n xuÊt ph¸t tõ lËp tr­êng nguyªn t¾c lµ ®¶m b¶o “ cho quan hÖ gi÷a hai n­íc trªn c¬ së b×nh ®¼ng, t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn, kh«ng can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau, cïng cã lîi vµ phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c phæ biÕn cña luËt ph¸p quèc tÕ.11: Tuyªn bè cña Thñ t­íng CHXHCNVN Vâ V¨n KiÖt - B¸o Nh©n d©n 13/7/1995 §Õn ngµy 19-7-2000 hai n­íc ViÖt Nam - Mü®· hoµn thµnh viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc, ®¸nh dÊu sù ph¸t triÓn h¬n n÷a quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. Vµ gÇn ®©y nhÊt, chuyÕn ®i th¨m lÞch sö lÇn ®Çu tiªn cña Tæng thèng Mü W.J.Clinton tõ ngµy 16 ®Õn ngµy 19-11-2000 ®· ®¸nh dÊu mong muèn h¬n n÷a ph¸t triÓn trong quan hÖ gi÷a hai n­íc trªn tinh thÇn “KhÐp l¹i qu¸ khø, h­íng tíi t­¬ng lai” phÊn ®Êu v× lîi Ých cña nh©n d©n hai n­íc. Tãm l¹i, b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Mü lµ mét thµnh c«ng quan träng cña ngo¹i giao ViÖt Nam. ViÖt Nam ®· ®¸nh b¹i ©m m­u c« lËp, cÊm vËn vÒ kinh tÕ cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch ®èi víi ViÖt Nam vµ c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c. B×nh th­êng ho¸ quan hÖ ViÖt - Mü më ra cho ViÖt Nam nh÷ng c¬ héi míi, ®ång thêi còng t¹o ra nh÷ng th¸ch thøc míi. ViÖt Nam cÇn khai th¸c nh÷ng mÆt thuËn lîi ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång thêi lu«n ph¶i c¶nh gi¸c víi ©m m­u “DiÔn biÕn hoµ b×nh” cña Mü. * §èi víi EU. Trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi cña ViÖt Nam, viÖc t¨ng c­êng hîp t¸c vµ më réng quan hÖ víi c¸c n­íc EU lµ rÊt quan träng. Bëi ®©y lµ mét trong ba trung t©m kinh tÕ chÝnh trÞ cña thÕ giíi cã thÕ m¹nh ®Æc biÖt vÒ vèn vµ c«ng nghÖ. Tranh thñ ®­îc c¸c n­íc T©y, B¾c ¢u nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc ta. ViÖc thi hµnh chÝnh s¸ch ®æi míi cña ViÖt Nam ®· t¹o c¬ së, hµnh lang v÷ng ch¾c cho quan hÖ cña ViÖt Nam víi c¸c quèc gia trªn khu vùc nµy. Ngay tõ khi Mü ch­a gì bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam, c¸c quèc gia EU ®· khëi ®éng quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi n­íc ta, nèi l¹i ODA (viÖn trî kh«ng hoµn l¹i) cho ViÖt Nam. Ngay tõ 22 - 10 -1990 n­íc ta vµ EU ký hiÖp ®Þnh vÒ lËp quan hÖ ngo¹i giao vµ trao ®æi §¹i sø. §©y lµ b­íc ph¸t triÓn quan träng thÓ hiÖn thiÖn chÝ quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai bªn. Tõ ®ã quan hÖ hîp t¸c ta vµ EU kh«ng ngõng ®­îc t¨ng c­êng vµ më réng. Ta chñ tr­¬ng thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc EU vµ c¶ céng ®ång Ch©u ¢u d­íi c¶ hai h×nh thøc: song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng. Do vËy “Ph¸p ®· vËn ®éng c¸c n­íc EC vµ EU cho ViÖt Nam vay 1 tû 800 triÖu USD n¨m 1994 vµ 2 tû USD n¨m 1995”12: NguyÔn Minh H»ng - C¶i c¸ch Kinh tÕ ë CHND Trung Hoa - Lùa chän míi cho sù ph¸t triÓn - NXB 1995 trang 19 -Héi th¶o khoa häc: 50 n¨m NGVN d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng - ViÖn QHQT, 1995 trang 19 vµ tõ khi Mü bá cÊm vËn, c¸c tæ chøc IMF, WB ®· cho ViÖt Nam vay 1 tû 500 triÖu USD”12. Ngµy 17-7-1995, t¹i trô së EU ë Bruxcells (BØ) Bé tr­ëng ngo¹i giao ViÖt Nam NguyÔn M¹nh CÇm vµ Chñ tÞch Héi ®ång bé tr­ëng liªn minh Ch©u ¢u Javier Salana ®· ký chÝnh thøc hiÖp ®Þnh hîp t¸c gi÷a Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vµ Céng ®ång Ch©u ¢u tr­íc sù chøng kiÕn cña 15 bé tr­ëng ngo¹i giao cña 15 n­íc thµnh viªn EU. HiÖp ®Þnh nµy quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ ®Çu t­, th­¬ng m¹i, bu«n b¸n trao ®ái, cho vay... gi÷a EU vµ ViÖt Nam, t¹o dùng mét m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó më réng quan hÖ hîp t¸c trªn nhiÒu lÜnh vùc gi÷a hai bªn. Th¸ng 9-1996, Uû ban hçn hîp ViÖt Nam - EU häp t¹i Hµ Néi ®· ký hai v¨n kiÖn quan träng, ®ã lµ: ChiÕn l­îc hîp t¸c ViÖt Nam - EU 1996-2000 vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cã ®Þnh h­íng 3 n¨m 1996-1998, lËp ra 3 tæ c«ng t¸c hç hîp phô tr¸ch c¸c lÜnh vùc hîp t¸c ph¸t triÓn, kinh tÕ, ®Çu t­. Th¸ng 3-1997, ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia hiÖp ®Þnh hîp t¸c ASEAN - Eu. Hai bªn ®· thùc hiÖn nhiÒu chuyÕn th¨m cÊp cao, t¨ng c­êng hîp t¸c chÝnh trÞ. Lµ mét n­íc thµnh viªn cña ASEAN, ViÖt Nam ®· tham dù cuéc gÆp cÊp cao ¸ - ¢u lÇn thø nhÊt (1996) vµ lÇn thø hai (1998) gäi t¾t lµ ASEM-1 vµ ASEM-2, lÇn thø ba t¹i X¬un (Hµn Quèc) - ASEM 3. §©y lµ mét c¬ chÕ hîp t¸c liªn ch©u lôc, gi÷a mét ch©u ¢u hiÖn ®¹i ®ang ph¸t triÓn, giÇu tiÒm n¨ng. Tãm l¹i, viÖc më réng quan hÖ, thóc ®Èy hîp t¸c gi÷a ViÖt Nam vµ Eu lµ chñ tr­¬ng ®óng ®¾n phï hîp víi quan ®iÓm ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ mµ §¶ng ta ®· ®Ò ra cho c«ng t¸c ®èi ngo¹i trong thêi kú ®æi míi. T¨ng c­êng quan hÖ víi EU sÏ cã lîi rÊt lín ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta. Song chóng ta còng kh«ng quªn r»ng ®a sè thµnh viªn EU lµ ®ång minh chiÕn l­îc cña Mü, cïng chung nh÷ng gi¸ trÞ vÒ d©n chñ tù do kiÓu ph­¬ng T©y. V× vËy, viÖc thóc ®Èy, më réng quan hÖ dùa trªn c¬ së thËn träng, c©n nh¾c kü l­ìng, n¾m v÷ng nguyªn t¾c ®éc lËp tù chñ võa hîp t¸c võa ®Êu tranh trong cïng tån t¹i hoµ b×nh. * §èi víi Liªn bang Nga. Sau khi Liªn X« tan r· (1991), so víi 14 n­íc céng hoµ cßn l¹i, Liªn bang Nga lµ n­íc lín nhÊt kÕ thõa Liªn X« vÒ mäi mÆt. B­íc lªn vò ®µi quèc tÕ víi mét thÓ chÕ chÝnh trÞ míi, víi nh÷ng hµnh trang trong ®ã cã chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i “ §Þnh h­íng §¹i T©y D­¬ng” ®­îc ¸p dông trong giai ®o¹n tõ 1991-1993. Néi dung c¬ b¶n cña chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i nµy lµ th©n ph­¬ng T©y, t×m kiÕm sù c«ng nhËn vÒ mÆt ngo¹i giao vµ thu hót vèn ®Çu t­ tõ ph­¬ng T©y ®Ó kh«i phôc nÒn kinh tÕ. V× vËy, quan hÖ ViÖt - Nga thêi kú nµy c¬ b¶n lµ ng­ng trÖ, mét phÇn do chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Liªn bang Nga, phÇn kh¸c ViÖt Nam còng muèn cã thêi gian ®Ó nhËn diÖn l¹i ®èi t¸c cña minh. Tõ 1994 ®Õn nay, quan hÖ ViÖt - Nga ®· cã nh÷ng chuyÓn biÓn tÝch cùc, tr­íc hÕt do sù ®iÒu chØnh trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Liªn Bang Ngan vµ c¸c cuéc viÕng th¨m cña l·nh ®¹o hai n­íc. Víi viÖc ph¸t triÓn quan hÖ víi Liªn Bang Nga, mét b¹n hµng truyÒn thèng, ViÖt Nam cã thÓ ®i tr­íc c¸c n­íc trong khu vùc trong viÖc tranh thñ thÞ tr­êng gÇn 170 triÖu d©n, cã thÓ tranh thñ c¸c n­íc SNG kh¸c. Ng­îc l¹i Nga còng muèn th«ng qua b¹n hµng truyÒn thèng lµ ViÖt Nam ®Ó vò khÝ Nga th©m nhËp vµ thÞ tr­êng ASEAN. HiÖn nay lÜnh vùc hîp t¸c mµ hai n­íc ViÖt Nam vµ Liªn Bang Nga quan t©m nhÊt lµ dÇu khÝ, tiªu biÓu lµ VietSopetro, nhµ m¸y läc dÇu Dung QuÊt... Nãi chung, trong xu thÕ toµn cÇu ho¸, quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay, viÖc thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc lín nh­ Liªn Bang Nga sÏ rÊt cã lîi cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam. MÆc dï quan hÖ hîp t¸ gi÷a hai n­íc hiÖn nay ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña hai n­íc. Song víi nh÷ng ­u thÕ cña m×nh, Liªn Bang Nga - ViÖt Nam sÏ trë thµnh ®èi t¸c quan träng cña nhau v× lîi Ých cña nh©n d©n hai n­íc. * Bªn c¹nh viÖc thóc ®Èy quan hÖ víi c¸c n­íc, c¸c n­íc l¸ng giÒng vµ truyÒn thèng, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi cña ViÖt Nam còng rÊt chó träng ®Õn khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. §­îc ®¸nh gi¸ lµ khu vùc n¨ng ®éng nhÊt cña thÕ giíi, thÕ kû XXI lµ thÕ kû cña Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Khu vùc nµy ®·, ®ang vµ sÏ lµ mét ®iÓm nãng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖt Nam chñ tr­¬ng më réng c¸c n­íc cña khu vùc nµy, tõ §«ng B¾c ¸ ®Õn Nam Th¸i B×nh D­¬ng. NhiÒu n­íc ë ®©y cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao vµ giµu tiÒm n¨ng nh­ Mü, NhËt B¶n, Trung Quèc, Nga... B»ng sù nç lùc ho¹t ®éng ngo¹i giao tõ sau khi ¸p dông chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong quan hÖ víi c¸c n­íc ë khu vùc nµy. §èi víi NhËt B¶n, quan hÖ gi÷a hai n­íc ®­îc ®¸nh dÊu b»ng hµnh ®éng më l¹i viÖn trî ph¸t triÓn (ODA) cho ViÖt Nam cña NhËt B¶n. Sau 14 n¨m gi¸n ®o¹n, ®©y lµ b­íc khëi ®Çu thuËn lîi, t¹o Ên t­îng tèt ®Ñp thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai n­íc. Nh÷ng cuéc ®i th¨m chÝnh thøc cña c¸c quan chøc cÊp cao gi÷a hai n­íc ®· taok tiÒn ®Ò cho quan hÖ bu«n b¸n, ®Çu t­ trªn quy m« lín cña NhËt B¶n vµo ViÖt Nam. VÒ c¬ b¶n, cho ®Õn n¨m 1997 ®· cã 9 n­íc thuéc khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng trong tæng sè 11 n­íc ®Çu t­ vµo ViÖt Nam h¬n 1 tû USD. §ã lµ Singapore 4918,8 triÖu USD; §µi Loan 4255,3 USD; Hång K«ng 3433,8 triÖu USD; NhËt B¶n 3275,1 triÖu USD; Hµn Quèc3053,3 triÖu USD; Th¸i Lan 1035 triÖu USD vµ Malayxia 1048 triÖu USD 13: D­¬ng Ngäc: §Çu t­ n­íc ngoµi qua nh÷ng con sè - Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 14/2/1998 trang 8 . Cã thÓ nãi sù thËt ®©y lµ nh÷ng ®èi t¸c quan träng cña ViÖt Nam. Ta kh«ng chØ khai th¸c ®­îc ë hä vèn, c«ng nghÖ hay c¸c kü n¨ng qu¶n lý mµ cßn cã thÓ häc hái, rót kinh nghiÖm tõ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n­íc nµy. §Ó më réng quan hÖ hîp t¸c vµ phï hîp víi chñ tr­¬ng ®· ®Ò ta, chóng ta kh«ng dõng l¹i ë møc ®é hîp t¸c song ph­¬ng mµ cßn ®Èy m¹nh quan hÖ ®a ph­¬ng cña khu cùc. Th¸ng 6-1996 ta ®· chÝnh thøc nép ®¬n xin ra nhËp tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng (APEC). Víi nh÷ng nç lùc trong viÖc tham gia ASEAN, APEC chóng ta ®· thùc hiÖn thµnh c«ng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i khu vùc vµ thÕ giíi. Cïng víi viÖc t¨ng c­êng vµ më réng quan hÖ hîp t¸c víi c¸c n­íc, c¸c khu vùc trªn thÕ giíi trong thêi gian qua, ngo¹i giao ViÖt Nam cßn tham gia tÝch cùc vµo viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò toµn cÇu nh­ m«i tr­êng, d©n sè, y tÕ, gi¸o dôc... N¨m 1997, ViÖt Nam ®­îc bÇu lµm phã chñ tÞch §¹i héi ®ång Liªn Hîp Quèc kho¸ 52 (1997 - 1998). ViÖt Nam cßn ®­îc bÇu lµm uû viªn Héi ®ång kinh tÕ - x· héi cña LHQ (ECOSOC), mét c¬ quan quan träng vµo bËc nhÊt cña LHQ. Lµ thµnh viªn míi cña Héi nghÞ gi¶i trõ qu©n bÞ, ViÖt Nam ®· tham gia so¹n th¶o vµ ký kÕt hiÖp ­íc cÊm thö vò khÝ h¹t nh©n toµn diÖn (CTBT). Bªn c¹nh ®ã ta còng gãp phÇn tÝch cùc vµo môc tiªu chung lµ ®ßi c¶i tæ LHQ theo h­íng d©n chñ ho¸, ®¶m b¶o quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a c¸c quèc gia. Ngoµi ra chóng ta tham gia tÝch cùc vµ chñ ®éng vµo tæ chøc kh«ng liªn kÕt, thóc ®Èy hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc G77 kªu gäi t¨ng c­êng hîp t¸c Nam - Nam, ®Êu tranh v× c«ng b»ng trong quan hÖ B¾c - Nam. Kh«ng nh÷ng thÕ chóng ta còng lµ mét nh©n tè n¨ng ®éng trong céng ®ång c¸c n­íc cã sö dông tiÕng Ph¸p. §iÒu nµy ®· ®­îc chøng tá b»ng viÖc tæ chøc thµnh c«ng Héi nghÞ th­îng ®Ønh c¸c n­íc cã sö dông tiÕng Ph¸p vµo cuèi th¸ng 5-1998 ®· g©y Ên t­îng tèt ®Ñp ®èi víi c¸c thµnh viÖc cña tæ chøc nµy. * §èi víi c¸c §¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ. Trong ®iÒu kiÖn phong trµo ®¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ ®ang bÞ tho¸i trµo, quan hÖ gi÷a c¸c §¶ng céng s¶n vµ Nhµ n­íc víi c¸c §¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n quèc tÕ ®­îc chóng ta coi lµ ­u tiªn trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i. §¹i héi VIII ®· kh¼ng ®Þnh: “§¶ng ta tiÕp tôc ph¸t triÓn quan hÖ ®oµn kÕt, h÷u nghÞ víi c¸c §¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n, c¸c phong trµo ®éc lËp d©n téc, c¸c tæ chøc vµ phong trµo tiÕn bé trªn thÕ giíi.14: §¶ng CSVN - V¨n kiÖn §Ëi héi VIII - NXB ChÝnh trÞ quèc gia trang 62 §èi víi c¸c §¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n ®ang cÇm quyÒn, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam t¨ng c­êng ®oµn kÕt, h÷u nghÞ trªn c¬ së t«n träng ®éc lËp, tù chñ víi tinh thÇn khai th¸c nh÷ng ®iÓm t­¬ng ®ång, h¹n chÕ bÊt ®ång, phÊn ®Êu v× môc tiªu x· héi chñ nghÝac. C¸c §¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n cÇm quyÒn hiÖn nay chØ cßn 5 n­íc, ®ã lµ ViÖt Nam; Trung Quèc; Lµo; CuBa; B¾c TriÒu Tiªn. Víi Lµ vµ CuBa quan hÖ ®ã võa lµ quan hÖ víi c¸c §¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n, võa lµ quan hÖ víi c¸c n­íc l¸ng giÒng. Bªn c¹nh viÖc x©y dùng quan hÖ tèt víi Trung Quèc, Lµo. §èi víi CuBa, ViÖt Nam lu«n kh¼ng ®Þnh ®©y lµ mèi quan hÖ tèt ®Ñp truyÒn thèng. ViÖt Nam còng lu«n ñng hé cuéc ®Êu tranh chÝnh nghÜa cña nh©n d©n CuBa v× môc tiªu hoµ b×nh, ®äc lËp d©n téc, d©n chñ vµ chñ nghÜa x· héi. ViÖt Nam tÝch cùc gióp ®ì CuBa trong kh¶ n¨ng cho phÐp cña m×nh. Víi Céng hoµ nh©n d©n TriÒu Tiªn, ViÖt Nam vÉn gi÷ v÷ng hîp t¸c, quan hÖ h÷u nghÞ b×nh ®¼ng, ñng hé sù nghiÖp thèng nhÊt ®Êt n­íc cña nh©n d©n TriÒu Tiªn. GÇn ®©u quan hÖ gi÷a hai §¶ng vµ hai Nhµ n­íc cã nh÷ng b­íc tiÕn míi sau mét thêi gian dµi ch÷ng l¹i. §èi víi c¸c §¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n ch­a cÇm quyÒn, ViÖt Nam tiÕp tôc ñng hé vÒ chÝnh trÞ, trao ®æi kinh nghiÖm ®Êu tranh vµ gióp ®ì vÒ vËt chÊt trong ®iÒu kiÖn cho phÐp cña ViÖt Nam. Tãm l¹i: Tõ sau nh÷ng n¨m 1975, ViÖt Nam tõ mét n­íc bÞ bao v©y cÊm vËn vÒ kinh tÕ, c« lËp chÝnh trÞ. §Õn nh÷ng n¨m 1990 ViÖt Nam ®· b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Trung Quèc, ký hiÖp ®Þnh Paris vÒ Campuchia, ®Æc biÖt ViÖt Nam b­íc ®Çu thµnh c«ng trong c«ng cuéc ®æi míi, thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i trªn c¬ së ®éc lËp tù chñ nªn ®· më ra thêi kú c¶i thiÖn quan hÖ víi hÇu hÕt c¸c n­íc vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ, ph¸ ®­îc thÕ bao v©y, c« lËp vµ cÊm vËn. HiÖn nay ViÖt Nam ®· lËp quan hÖ ngo¹i giao víi 168 n­íc vµ h¬n 200 tæ chøc chÝnh trÞ trªn thÕ giíi, vÞ thÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ ngµy cµng ®­îc n©ng cao. Th¾ng lîi cña ho¹t ®éng ®èi ngo¹i trong nh÷ng n¨m qua cïng víi nh÷ng th¾ng lîi trªn lÜnh vùc ®èi ngo¹i ®¶m b¶o cho c¸c ho¹t ®éng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc døng v÷ng trong ®iÒu kiÖn thÕ giíi cã nhiÒu biÕn ®éng, ®ång thêi nh÷ng th¾ng lîi nµy còng kh¼ng ®Þnh chÝnh s¸ch “§a d¹ng ho¸, ®a ph­¬ng hoa quan hÖ ®èi ngo¹i” cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ViÖt Nam lµ hoµn toµn ®óng ®¾n phï hîp víi môc tiªu “ViÖt Nam lµ b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trong céng ®ång quèc tÕ ”15: NguyÔn M¹nh CÇm: 3 nÐt næi bËt cña ho¹t ®éng ngo¹i giao n¨m 1993 - TuÇn b¸o quèc tÕ 2/1994 . §©y lµ lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö ViÖt Nam cã quan hÖ b×nh th­êng víi tÊt c¶ c¸c n­íc lín, c¸c tæ chøc quèc tÕ cã vai trß quan träng trªn thÕ giíi, ®©y lµ nÒn t¶ng thuËn lîi cho ViÖt Nam b­íc vµo thiªn niªn kû míi. Ch­¬ng 3 TriÓn väng quan hÖ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI 3.1. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n. * ThuËn lîi. D­íi sù l·nh ®¹o s¸ng suèt, ®óng ®¾n cña §¶ng ta, víi b¶n lÝnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, sau 15 n¨m ®æi míi §¶ng dÉn d¾t d©n téc ta tho¸t khái khñng ho¶ng trÇm träng vµ giµnh ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín vµ quan träng, lµm cho thÕ vµ lùc cña n­íc ta lín m¹nh lªn nhiÒu. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn kinh tÕ ®­îc t¨ng c­êng. §Êt n­íc cßn nhiÒu tiÒm n¨ng lín vÒ tµi nguyªn lao ®éng. Nh©n d©n ta cã nhiÒu phÈm chÊt cao quy. T×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi æn ®Þng. M«i tr­êng hoµ b×nh, sù hîp t¸c, liªn kÕt, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó chóng ta tiÕp tôc ph¸t huy néi lùc vµ lîi thÕ so s¸nh, tranh thñ ngo¹i lùc, nguån vèn, c«ng nhÖ míi, kinh nghiÖm qu¶n lý, më réng thÞ tr­êng phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. §ã lµ c¬ héi lín ®Ó chóng ta t¹o ra b­íc ph¸t triÓn míi. §Çu thËp kû 90, ViÖt Nam b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Trung Quèc, ký kÕt hiÖp ®Þng Paris vÒ Campuchia, c¶i thiÖn quan hÖ víi c¸c n­íc ph­¬ng T©y, ASEAN vµ c¸c tæ chøc tiÒn tÖ quèc tÕ. HiÖn nay quan hÖ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam ®· ®­îc réng më. ViÖt Nam b×nh th­êng quan hÖ víi c¸c n­íc lín, víi hÇu hÕt c¸c chñ thÓ trong quan hÖ quèc tÕ. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö ViÖt Nam cã quan hÖ b×nh th­êng víi tÊt c¶ c¸c n­íc lín, c¸c tæ chøc quèc tÕ chñ chèt. VÞ thÕ cña ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc n©ng cao trªn tr­êng quèc tÕ, ®©y lµ nÒn t¶ng, thuËn lîi cho viÖc ®Æt nÒn mãng cho ®­êng l«øi ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XXI. * Khã kh¨n. Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi, c¬ héi lín chóng ta còng ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n th¸ch thøc. Th¸ch thøc lín nhÊt lµ t×nh tr¹ng thÊp kÐm vña nÒn kinh tÕ, kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn gi÷a n­íc ta víi nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi cßn rÊt lín, trong khi ®ã ®Êt n­íc ®i lªn trong ®iÒu kiÖn cuéc c¹nh tranh quèc tÕ ngµy cµng quyÕt liÖt, trong bé m¸y cña §¶ng vµ Nhµ n­íc tÖ quan liªn, tham nhòng vµ sù tho¸i ho¸ vÒ phÈm chÊt, ®¹o ®øc cña mét bé phËn c¸n bé ®¶ng viªn ch­a ®­îc ®Èy lïi. Bèn nguy c¬ mµ §¶ng ta tõng c¶nh b¸o vÉn tån t¹i vµ diÔn biÕn phøc t¹p. C¸c nguy c¬ nµy ®an xen vµ t¸c ®éng lÉn nhau, kh«ng thÓ xem nhÑ nguy c¬ nµo. Bªn c¹nh ®ã vÒ c«ng t¸c ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam còng cßn nhiÒu tån t¹i ®¸ng l­u ý: Sù tham gia cña ViÖt Nam vµo c¸c tæ chøc ®a ph­¬ng ë khu vùc trªn thÕ giíi cßn nhiÒu h¹n chÕ. Mét phÇn do t×nh ®é tæ chøc, qu¶n lý vµ do thùc lùc kinh tÕ cã h¹n. Nh­ng cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh thªm r»ng trong t­¬ng lai sù tham gia nµy lµ rÊt cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã viÖc nghiªn cøu dù b¸o chiÕn l­îc cña chóng ta cßn ch­a ®­îc ®Çu t­ thÝch ®¸ng. Bëi nÕu kh«ng dù b¸o ®­îc t×nh h×nh l­êng tr­íc nh÷ng nguy c¬, ®e do¹ cã thÓ x¶y ra, sÏ rÊt khã kh¨n cho chóng ta nÕu c¸c thÕ lùc thï ®Þch thay ®æi chiÕn l­îc chèng ph¸ c¸ch m¹nh ViÖt Nam. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ võa qua ®· vµ ®ang nh¾c nhë chóng ta vÒ tinh thÇn ®éc lËp tù chñ gi¶m bít phô thuéc vµo bªn ngoµi, bëi nÕu phôc thuéc qu¸ nhiÒu vµo n­íc ngoµi, khi häc c¾t gi¶m liªn kÕt kinh tÕ rÊt dÔ dÉn tíi mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. MÆt kh¸c ph¶i dù b¸o ®­îc nhu cÇu, së thÝch cña thÞ tr­êng thÕ giíi ®Ó cã chñ tr­¬ng ®Çu t­ s¶n xuÊt trong n­íc thÝch hîp míi t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Chóng ta ph¶i n¨ng ®éng, nh¹y bÐn h¬n trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng vµ n¾m b¾t th«ng tin kinh tÕ ®èi ngo¹i t¹o ®iÒu kiÖn ®Þnh h­íng cho c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Tùu trung l¹i, h¬n 10 n¨m thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi, n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn c¨n b¶n t¹o nÒn mãng v÷ng ch¾c cho qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn trong mét thÕ giíi s«i ®éng, ph¸t triÓn nh­ vò b·o hiÖn nay, tiÒm Èn rÊt nhiÒu nh÷ng thøc thøc. ViÖt Nam cã tËn dông ®­îc thêi c¬ thuËn lîi hay kh«ng , cã v­ît qua ®­îc nh÷ng trë ng¹i th¸c thøc ®­a ®Êt n­íc tiÕn vµo thÕ kú 21 hay kh«ng tuú thuéc rÊt nhiÒu vµo ®­êng lèi ph¸t triÓn ®Êt n­íc nãi chung vµ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta nãi riªng. 3.2. TriÓn väng cña quan hÖ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kú XXI. Chóng ta tù hµo vÒ nh÷ng thµnh tùu cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta giµnh ®­îc trong 15 n¨m ®æi míi, chóng ta v÷ng tin vµo tiÒn ®å cña ®Êt n­íc nh÷ng n¨m tíi. T×nh h×nh thÕ giíi víi nhiÒu mèi liªn hÖ lu«n vËn ®éng ph¸t triÓn biÕn ®æi liªn tôc vµ phøc t¹p. Tuy nhiªn nh÷ng n¨m tíi vÉn lµ kû nguyªn cña khoa häc vµ c«ng nghÖ. Kinh tÕ tri thøc sÏ chiÕm vÞ trÝ ngµy cµng lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Toµn cÇu ho¸ lµ mét xu thÕ kh¸c quan ngµy cµng cã nhiÒu n­íc tham gia, ®ang bÞ mét sè n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c tËp ®oµn kinh tÕ xuyªn quèc gia chi phèi, chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn, võa cã mÆt tÝch cùc võa cã mÆt tiªu cùc, võa cã hîp t¸c võa cã ®Êu tranh. C¸c m©u thuÉn c¬ b¶n trªn thÕ giíi, biÓu hiÖn d­íi nh÷ng h×nh th¸i vµ møc ®é kh¸c nhau vÉn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cã mÆt s©u s¾c h¬n. §Êu tranh d©n téc vµ ®Êu tranh giai cÊp tiÕp tôc diÔn ra d­íi nhiÒu h×nh thøc, lóc hoµn ho·n, lóc g¨y g¾t. Chñ nghÜa t­ b¶n hiÖn ®¹i cßn tiÕp tôc tù ®iÒu chØnh, n¾m vµ sö dông c¸c thµnh tùu khoa häc vµ c«ng nghÖ, song kh«ng kh¾c phôc ®­îc nh÷ng m©u thuÉn vèn cã. C¸c quèc gia ®éc lËp sÏ ngµy cµng t¨ng c­êng cuéc ®Êu tranh ®Ó tù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh con ®­êng ph¸t triÓn cu¶ m×nh, chèng l¹i sù ¸p ®Æt can thiÖp vµ x©m l­îc cña n­íc ngoµi, b¶o vÖ ®éc lËp chñ quyÒn vµ nÒn v¨n ho¸ d©n téc. Chñ nghÜa x· héi t¹m thêi l©m vµo tho¸i trµo nh­ng vÉn cos ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng ®Ó phôc håi vµ ph¸t triÓn. TÝnh chÊt cña thêi ®¹i vÉn kh«ng thay ®æi. LÞch sö thÕ giíi ®· ®ang vµ sÏ cßn tr¶i qua nh÷ng b­íc quanh co, song loµi ng­êi cuèi cïng nhÊt ®Þnh sÏ tiÕn tíi chñ nghÜa x· héi v× ®ã lµ quy luËt biÕn ho¸ cña lÞch sö. Nh÷ng n¨m gÊn ®©y Ýt cã kh¶ n¨ng diÔn ra chiÕn tranh thÕ giíi chiÕn tranh tæng lùc dïng vò khÝ h¹t nh©n vµ vò khÝ giÕt ng­êi hµng lo¹t. hoµ b×nh vµ hîp t¸c vÉn lµ mét xu thÕ lín ph¶n ¸nh ®ßi hái bøc xóc cña c¸c quèc gia d©n téc. Nh­ng nh÷ng cuéc chiÕn tranh côc bé, xung ®ét vò trang, d©n téc, t«n gi¸o vÉn x¶y ra ë nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi. C¸c d©n téc ®Êu tranh cho hoµ b×nh ph¸t triÓn chèng c­êng quyÒn, ¸p ®Æt phÊn ®Êu v× d©n chñ d©n sinh tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi sÏ cã nh÷ng b­íc tiÕn lín. Khu vùc §«ng Nam ¸, Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vÉn s¶n xuÊt lµ khu vùc ph¸t triÓn n¨ng ®éng vµ chøa nhiÒu nh©n tè æn ®Þnh. * §øng tr­íc t×nh h×nh ®ã vÉn ®Ò ®Æt ra cho quan hÖ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi ph¶i n¾m b¾t ®­îc c¬ héi, v­ît qua th¸ch thøc hoµ b×nh cïng ®­êng lèi ph¸t triÓn chung cña ®Êt n­íc. Quan hÖ ®èi ngo¹i cña chóng ta trong thêi gian tíi vÉn sÏ tiÕp tôc t¹o m«i tr­êng hoµ b×nh vµ ®iÒu kiÖn quèc tÕ thuËn lîi ®Ó ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, x©y dùng vµ b¶o vÒ tæ quèc, ®ång thêi gãp phÇn tÝch cøc vµo c«ng cuéc ®Êu tranh chung cña nh©n d©n thÕ giíi v× hoµ b×nh, ®éc lËp, d©n chñ vµ tiÕn bé x· héi. Më réng quan hÖ nhiÒu mÆt song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng víi c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc theo c¸c nguyªn t¾c t«n träng lÉn nhau, t«n träng ®éc lËp, chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ cña nhau, kh«ng dïng v÷ lùc vµ ®e do¹ sö dông vò lùc, b×nh ®¼n vµ cïng cã lîi, gi¶i quyÕt c¸c bÊt ®ång vµ gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp b»ng th­¬ng l­îng hoµ b×nh, chèng mäi hµnh ®éng g©y søc Ðp, ¸p ®Æt vµ c­êng quyÒn. Chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc theo tinh thÇn ph¸t huy tèi ®a néi lùc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c quèc tÕ, b¶o ®¶m ®éc lËp tù chñ vµ ®Þnh h­íng XHCN, b¶o vÖ lîi Ých d©n téc, gi÷ v÷ng an ninh quèc gia, ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch co cÊu kinh tÕ vµ ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ - x· héi, hoµn chØnh hÖ thèng luËt ph¸p, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp vµ nÒn kinh tÕ, båi d­ìng, rÌn luyÖn n¨ng lùc, phÈm chÊt cña ®éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c ngo¹i giao vµ kinh tÕ ®èi ngo¹i. T¨ng c­êng c«ng t¸c th«ng tin, lµm tèi cong t¸c nghiªn cøu vµ dù b¸o t×nh h×nh khu vùc vµ thÕ giíi, kÞp thêi cã chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch thÝch hîp khi t×nh h×nh thay ®æi. Coi träng vµ ra søc ph¸t triÓn quan hÖ h÷u nghÞ hîp t¸c víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa vµ c¸c n­íc l·ng giÒng. Më réng quan hÖ víi c¸c n­íc trong tæ chøc ASEAN, tõng b­íc n©ng cao hiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng cña sù hîp t¸c, phÊn ®Êu x©y dùng §«ng Nam ¸ thµnh mét khu vùc hoµ b×nh, æn ®Þnh hîp t¸c cïng ph¸t triÓn, kh«ng cã vò khÝ h¹t nh©n. TiÕp tôc cñng cè vµ më réng quan hÖ víi c¸c n­íc b¹n bÌ truyÒn thèng, c¸c n­íc ®éc lËp d©n téc, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u Phi, Trung §«ng vµ Mü La Tinh, víi phong trµo kh«ng liªn kÕt, ñng hé lÉn nhau cïng ph¸t triÓn, phèi hîp b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña nhau. Thóc ®Èy quan hÖ ®a d¹ng víi c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ. Chñ ®éng tham gia gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò toµn cÇu. Tham gia ñng hé cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n thÕ giíi nh»m lo¹i trê vò khÝ h¹t nh©n, vò khÝ sinh häc vµ nh÷ng ph­¬ng tiÖn chiÕn tranh hiÖn ®¹i kh¸c giÕt ng­êi hµng lo¹t, b¶o vÖ hoµ b×nh, chèng nguy c¬ chiÕn tranh vµ chay ®ua vò trang, chãng chÝnh s¸ch c­êng quyÒn, can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé cña nhau cña c¸c n­íc b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc, chñ quyÒn, toµn vÑn l·nh thæ vµ quyÒn tù lùa chän con ®­êng ph¸t triÓn cña mçi d©n téc trªn thÕ giíi, gãp phÇn x©y dùng trËt tù chÝnh trÞ, kinh tÕ quèc tÕ d©n chñ, c«ng b»ng hîp lý vµ æn ®Þnh. Cñng cè vµ quan hÖ ®oµn kÕt vµ hîp t¸c víi c¸c ®¶ng céng s¶n vµ c«ng nh©n, c¸c phong trµo c¸ch m¹ng, ®éc lËp d©n téc vµ tiÕn bé trªn thÕ giíi. TiÕp tôc më réng quan hÖ víi c¸c ®¶ng cÇm quyÒn. Më réng h¬n n÷a c«ng t¸c ®èi ngo¹i nh©n d©n, quan hÖ víi c¸c tæ chøc nh©n d©n c¸c n­íc, n©ng cao hiÖu qu¶ hîp t¸c víi c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, gãp phÇn thóc ®Èy giao l­u gi÷a c¸c d©n téc lµm cho nh©n d©n thÕ giíi hiÓu râ h¬n ®Êt n­íc, con ng­êi, ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vµ c«ng cuéc ®æi míi c«ng nghiÖp ho¸ ViÖt Nam; tranh thñ sù ®ång tÝnh ñng hé vµ hîp t¸c réng r·i cña nh©n d©n c¸c n­íc víi nh©n d©n ta; gãp phÇn thóc ®Èy xu thÕ hoµ b×nh æn ®Þnh hîp t¸c vµ ph¸t triÓn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. T¨ng c­êng vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c th«ng tin vµ v¨n ho¸ ®èi ngo¹i. KÕt hîp chÆt chÏ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña nhµ n­íc, ho¹t ®éng ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ ngo¹i giao nh©n d©n. hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thèng nhÊt ho¹t ®éng ®èi ngo¹i t¹o thµnh søc m¹nh tæng hîp trªn lÜnh vùc nµy. KÕt luËn Qu¸n triÖt t­ t­ëng chØ ®¹o trong c¸c thêi kú §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc §¶ng céng s¶n ViÖt Nam lÇn thø VI, VII, VIII ngo¹i giao ViÖt Nam ®· ph¸t huy vai trß to lín cña m×nh ®èi víi sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n­íc. Víi sù ®æi míi trong t­ duy ®èi ngo¹i cïng víi bÔn h÷u quan chóng ta gi¶i quyÕt døt ®iÓm vÊn ®Ò Campuchia, b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Trung Quèc tõng b­íc b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi Mü. Víi chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch ®óng ®¾n ViÖt Nam ®· ph¸ ®­îc thÕ bao v©y c« lËp vÒ chÝnh trÞ, cÊm vËn vÒ kinh tÕ. Thùc hiÖn ®­êng lèi ®èi ngo¹i ®éc lËp tù chñ ®a d¹ng ho¸ ®a ph­¬ng ho¸ c¸c quan hÖ quèc tÕ. Tõ chç bao v©y cÊm vËn ViÖt Nam trë thµnh ®èi t¸c cña tÊt c¶ c¸c n­íc lín vµ c¸c trung t©m kinh tÕ chÝnh trÞ hµng ®Çu cña thÕ giíi... Nh÷ng thµnh tùu nµy lµ nh©n tè quan träng gãp phÇn gi÷ v÷ng hoµ b×nh æn ®Þnh khu vùc vµ thÕ giíi n©ng cao vÞ thÕ ViÖt Nam trong quan hÖ quèc tÕ t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc thêi kú míi. Cã thÓ nãi ra ®êi do yªu cÇu bøc thiÕt cña c«ng cuéc ®æi míi cña xu thÕ QHQT thêi ®¹i míi, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ lµ ®óng ®¾n kÞp thêi ®¸p øng yªu cÇu cña ViÖt Nam, phï hîp víi xu thÕ thÕ giíi. ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi ®· ®em l¹i nh÷ng thµnh tùu míi ®­a ®Êt n­íc v÷ng b­íc trªn con ®­êng ph¸t triÓn. nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc tõ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi ®· kh¼ng ®Þnh râ vÞ trÝ vai trß l·nh ®¹o cña §angr lµ nh¹y bÐn s©u s¾c, kinh nghiÖm vµ b¶n lÜnh l·nh ®¹o cña §¶ng rÊt v÷ng vµng. Víi nh÷ng kinh nghiÖm thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®æi míi nh÷ng n¨m qua, chóng ta cã thÓ hoµn toµn tin t­ëng r»ng d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ch¾c ch¾n cã nh÷ng ®ãng gãp vµo sù nghiÖp x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc cña ViÖt Nam, vµo sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc nh»m x©y dùng mét ®Êt n­íc ViÖt Nam d©n giÇu n­íc m¹nh x· héi c«ng b»ng d©n chñ vµ v¨n minh, ®­a ®Êt n­íc v÷ng b­íc vµo thÕ kû XXI. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VIII - NXB ChÝnh trÞ quèc gia - Hµ Néi, 1996 V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI - NXB Sù thËt - Hµ Néi, 1987 V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII - NXB Sù thËt - Hµ Néi, 1997 LÞch sö §¶ng - NXB Gi¸o dôc, 1997 ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña 1 sè n­íc lín sau chiÕn tranh l¹nh - NXB C«ng an nh©n d©n - Hµ Néi, 1998 50 n¨m NGVN (L­u V¨n Lîi) 1945 - 1995 Thèng kª cña Bé lao ®éng, th­¬ng binh vµ x· héi - Th¸ng 10 n¨m 1993. T­ liÖu tham kh¶o - ViÖn th«ng tin khoa häc Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia - Hå ChÝ Minh. Kinh tÕ häc quèc tÕ - NXB Thèng kª - Hµ Néi, 1998 Héi th¶o khoa häc: 50 NGVN d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam - Häc viÖn QHQT, 1995 Tuyªn bè cña Thñ t­íng Céng hoµ XHCN ViÖt Nam Vâ V¨n KiÖt - B¸o Nh©n d©n ngµy 13/7/1995 NguyÔn Minh H»ng - C¶i c¸ch kinh tÕ ë Céng hoµ nh©n d©n Trung Hoa - Lùa chän míi cho sù ph¸t triÓn - NXB Khoa häc - Hµ Néi, 1995 L­¬ng Ngäc: §Çu t­ n­íc ngoµi qua nh÷ng con sè. Thêi b¸o KTVN, 14/12/1998. NguyÔn Träng Phóc: Vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng CSVN trong thêi kú ®æi míi ®Êt n­íc. T« Huy Røa: C«ng cuéc ®æi míi theo ®Þnh h­íng XHCN cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam trong h¬n 10 n¨m qua - T­ liÖu tham kh¶o: ViÖn Th«ng tin khoa häc Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia - Hå ChÝ Minh, 1996 NguyÔn M¹nh CÇm: Ba nÐt næi bËt cña ho¹t ®éng ngo¹i giao n¨m 1993 - TuÇn b¸o Quan hÖ quèc tÕ sè 2 - 1994. Bèi c¶nh quèc tÕ vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam. - T­ liÖu tham kh¶o: ViÖn Th«ng tin khoa häc Häc viÖn chÝnh trÞ quèc gia - Hå ChÝ Minh. Bé ngo¹i giao: Hoµ nhËp quèc tÕ vµ gi÷ v÷ng b¶n s¾c - NXB ChÝnh trÞ quèc gia - Hµ Néi,1995 Z.Barezinski: Bµn cê lín - NXB ChÝnh trÞ quèc gia - Hµ Néi,1999 NguyÔn Sinh: 12 n¨m ®æi míi (1986 - 1997) - T¹p chÝ Céng s¶n - Sè 6 th¸ng 3 n¨m 1998 Môc lôc Trang