Chuyên đề Quản lý hoạt động cạnh tranh không lành mạnh tại Cục Quản lý cạnh tranh - Bộ Công Thương

ã hội hay các hoạt động tương tự khác để được quyền tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp. Tuy nhiên, doanh nghiệp có thể thu tiền đối với những loại tài liệu mà doanh nghiệp có trách nhiệm phải cung cấp cho người có dự định tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp của doanh nghiệp theo quy định tại Khoản 2 Điều 6 Nghị định số 110/2005/NĐ-CP ngày 24/8/2005 của Chính phủ về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp (sau đây gọi là Nghị định số 110); - Không cam kết cho người tham gia trả lại hàng hoá và nhận lại Khoản tiền đã chuyển cho doanh nghiệp theo quy định tại Điều 11 Nghị định số 110. - Cản trở người tham gia trả lại hàng hoá phát sinh từ việc chấm dứt hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp; - Cho người tham gia nhận tiền hoa hồng, tiền thưởng, lợi ích kinh tế khác chủ yếu từ việc dụ dỗ người khác tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp; - Cung cấp thông tin gian dối về lợi ích của việc tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp để dụ dỗ người tham gia bán hàng đa cấp; - Cung cấp thông tin sai lệch về tính chất, công dụng của hàng hoá để dụ dỗ người tham gia bán hàng đa cấp. Doanh nghiệp bán hàng đa cấp sẽ bị phạt tiền từ 70.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm nêu trên trong trường hợp quy mô hoạt động bán hàng đa cấp diễn ra trong phạm vi từ hai tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trở lên. Ngoài việc bị phạt tiền, doanh nghiệp bán hàng đa cấp bất chính còn có thể bị áp dụng một hoặc một số hình thức xử phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả bao gồm: - Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng để thực hiện hành vi vi phạm bao gồm cả tịch thu toàn bộ khoản lợi nhuận thu được từ việc thực hiện hành vi vi phạm; - Buộc cải chính công khai 2. 2.7. Các hành vi cạnh tranh không lành mạnh liên quan tới quyền sở hữu trí tuệ Theo quy định tại Điều 211 Luật Sở hữu trí tuệ và Điều 16 Nghị định 106/2006/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về sở hữu công nghiệp, các hành vi cạnh tranh không lành mạnh liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ sẽ được điều chỉnh theo pháp luật cạnh tranh. Bên cạnh đó, tổ chức, cá nhân bị thiệt hại hoặc có khả năng bị thiệt hại do hành vi cạnh tranh không lành mạnh có quyền yêu cầu Toà án có thẩm quyền áp dụng các biện pháp dân sự quy định tại Điều 202 của Luật Sở hữu trí tuệ, bao gồm : - Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm; - Buộc xin lỗi, cải chính công khai; - Buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự; - Buộc bồi thường thiệt hại; - Buộc tiêu huỷ hoặc buộc phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hoá, nguyên liệu, vật liệu và phương tiện được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hoá xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ với điều kiện không làm ảnh hưởng đến khả năng khai thác quyền của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ. 3.Hoạt động của Cục quản lý cạnh tranh nhằm hạn chế cạnh tranh không lành mạnh. Cục Quản lý cạnh tranh là tổ chức trực thuộc Bộ Thương mại có chức năng giúp Bộ trưởng Bộ Thương mại thực hiện quản lý nhà nước về cạnh tranh, chống bán phá giá, chống trợ cấp, áp dụng các biện pháp tự vệ đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; phối hợp với các doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng trong việc đối phó với các vụ kiện trong thương mại quốc tế liên quan đến bán phá giá, trợ cấp và áp dụng các biện pháp tự vệ. Cục Quản lý cạnh tranh có tên giao dịch viết bằng tiếng Anh: Vietnam Competition Administration Department, viết tắt là VCAD. Với chức năng chính là giúp Bộ trưởng Bộ Thương mại thực hiện quản lý nhà nước về cạnh tranh, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ trong nhập khẩu hàng hóa nước ngoài vào Việt Nam, Cục Quản lý cạnh tranh đã và đang nỗ lực hoạt động nhằm:  • Thúc đẩy môi trường cạnh tranh lành mạnh Tiêu chí hoạt động của Cục là tạo lập và duy trì môi trường cạnh tranh lành mạnh với cơ hội kinh doanh bình đẳng cho tất cả doanh nghiệp trên thị trường. Chúng tôi khuyến khích và thúc đẩy sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, qua đó đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng, sự phát triển khoa học công nghệ và tiến bộ xã hội • Bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp và người tiêu dùng trước những hành vi hạn chế cạnh tranh Cục có nhiệm vụ điều tra các vụ việc liên quan đến các hành vi làm giảm, bóp méo và cản trở cạnh tranh trên thị trường. Cụ thể, Cục có nhiệm vụ tổ chức điều tra các thỏa thuận hạn chế cạnh tranh, các hành vi lạm dụng sức mạnh thị trường và kiểm soát hiệu quả các hoạt động tập trung kinh tế. Sau khi kết thúc điều tra, Cục chuyển báo cáo điều tra và kiến nghị lên Hội đồng Cạnh tranh hoặc cấp có thẩm quyền xem xét xử lý vụ việc • Chống các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Chúng tôi cũng nỗ lực hạn chế và loại bỏ hành vi cạnh tranh không lành mạnh như chỉ dẫn gây nhầm lẫn, xâm phạm bí mật kinh doanh, gièm pha hoặc gây rối hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp khác, Quảng cáo, khuyến mại nhằm cạnh tranh không lành mạnh, bán hàng đa cấp bất chính,v.v… nhằm đảm bảo quyền lợi của doanh nghiệp và người tiêu dùng. Đối với các vụ việc cạnh tranh không lành mạnh, Cục có thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lý vi phạm • Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Cục chịu trách nhiệm giúp Bộ trưởng Bộ Thương mại thống nhất quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Để thực hiện trách nhiệm này, chúng tôi phối hợp với các cơ quan chức năng và các tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên toàn quốc nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của người tiêu dùng được các nhà sản xuất cũng như các nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ tôn trọng • Tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh hơn cho ngành sản xuất trong nuớc Cục chịu trách nhiệm giúp Bộ trưởng Bộ Thương mại thống nhất quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Để thực hiện trách nhiệm này, chúng tôi phối hợp với các cơ quan chức năng và các tổ chức bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên toàn quốc nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của người tiêu dùng được các nhà sản xuất cũng như các nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ tôn trọng • Hỗ trợ cho ngành sản xuất trong nuớc phòng, chống các vụ kiện bán phá giá, trợ cấp và tự vệ của nước ngoài Cục chịu trách nhiệm giúp Bộ trưởng Bộ Thương mại trong việc chủ trì phối hợp với các cơ quan có liên quan hỗ trợ cho các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp xuất khẩu phòng, chống các vụ kiện bán phá giá, trợ cấp và tự vệ của nước ngoài đối với các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam. Đánh giá tình hình hoạt động quản lý cạnh tranh không lành mạnh Cạnh tranh được thừa nhận là yếu tố đảm bảo duy trì tính năng động và hiệu quả của nền kinh tế. Trong bối cảnh hiện tại của nền kinh tế Việt Nam, cạnh tranh lành mạnh và bình đẳng đóng vai trò trụ cột, đảm bảo sự vận hành hiệu quả của cơ chế thị trường. Trong nỗ lực tạo lập môi trường thuận lợi cho phát triển kinh tế, ngày 03/12/2004, Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ 6 đã thông qua Luật Cạnh tranh số 27/2004/QH11 và Luật này đã có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2005. Với 6 chương, 123 Điều, Luật cạnh tranh được ban hành nhằm: - Kiểm soát các hành vi gây hạn chế cạnh tranh hoặc các hành vi có thể dẫn đến việc gây hạn chế cạnh tranh, đặc biệt khi mở cửa thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế. - Bảo vệ quyền kinh doanh chính đáng của các doanh nghiệp, chống lại các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. - Tạo lập và duy trì một môi trường kinh doanh bình đẳng. Để đạt được mục tiêu này, Luật Cạnh tranh phân các hành vi chịu sự điều chỉnh thành hai nhóm hành vi là hành vi hạn chế cạnh tranh và hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Đối với nhóm hạn chế cạnh tranh, Luật điều chỉnh 3 dạng hành vi gồm thoả thuận hạn chế cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền và tập trung kinh tế. Đối với nhóm cạnh tranh không lành mạnh, Luật điều chỉnh 10 hành vi, gồm chỉ dẫn gây nhầm lẫn, xâm phạm bí mật kinh doanh, ép buộc trong kinh doanh, gièm pha doanh nghiệp khác…và các hành vi khác theo tiêu chí xác định tại khoản 4 Điều 3 của Luật do Chính phủ quy định. Về đối tượng điều chỉnh, Luật cạnh tranh áp dụng đối với 2 nhóm đối tượng, gồm tổ chức, cá nhân kinh doanh (doanh nghiệp), kể cả doanh nghiệp sản xuất, cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích; doanh nghiệp hoạt động trong các ngành, lĩnh vực thuộc độc quyền nhà nước; và doanh nghiệp nước ngoài hoạt động ở Việt Nam và hiệp hội ngành nghề hoạt động ở Việt Nam. Ngoài ra, tại Điều 6, Luật Cạnh tranh cũng quy định các hành vi bị cấm đối với cơ quan quản lý nhà nước. Để nhanh chóng đưa Luật Cạnh tranh vào cuộc sống, tính đến tháng 1/2007 các cơ quan chức năng đã ban hành 06 văn bản hướng dẫn thi hành về một số nội dung mang tính chất kỹ thuật chưa được quy định chi tiết trong Luật. Các văn bản này bao gồm: - Nghị định số 05/2006/NĐ-CP ngày 09/01/2006 về việc thành lập và quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Hội đồng cạnh tranh - Nghị định số 06/2006/NĐ-CP ngày 09/01/2006 về việc thành lập và quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Quản lý cạnh tranh - Nghị định số 116/2005/NĐ-CP ngày 15/09/2005 về việc Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Cạnh tranh - Nghị định số 120/2005/NĐ-CP ngày 30/9/2005 về xử lý vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh (link) - Nghị định số 110/2005/NĐ-CP ngày 24/08/2005 về quản lý hoạt động bán hàng đa cấp (link) - Thông tư số 19/2005/TT-BTM ngày 08/11/2005 hướng dẫn một số nội dung quy định tại Nghị định số 110/2005/ND-CP Cho đến nay, có thể nói hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về cạnh tranh đã tương đối hoàn thiện. Trên cơ sở các quy định này, một mặt, Cục Quản lý cạnh tranh tiến hành thụ lý, tổ chức điều tra các vụ việc liên quan đến các hành vi phản cạnh tranh, mặt khác tham vấn, giải đáp các vướng mắc trong quá trình thực thi luật, giúp các doanh nghiệp định hình chiến lược kinh doanh phù hợp với các quy định của Chương III KIẾN NGHỊ- GIẢI PHÁP 1. Kiến nghị về phương hướng xây dựng pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh ở Việt Nam 1.1.Những quan điểm cơ bản Qua nghiên cứu cơ bản về thực trạng của vấn đề cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, thực trạng về điều chỉnh pháp luật đối với vấn đề này qua các quy định về kinh tế và cạnh tranh của pháp luật Dân sự, Kinh tế, thương mại, hành chính, hình sự cũng như xu hướng phát triển của nền kinh tế thị trường của Việt Nam theo nguyên tắc và xu hướng khác quan của nó phù hợp với mục tiêu, chiến lược phát triển kinh tế xã hội của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay thì việc nghiên cứu các quy định của pháp về viêc chống độc quyền ở Việt Nam cần dựa trên một số quan điểm cơ bản và đáp ứng nhu cầu cơ bản như sau: * Phải được xây dựng dựa trên quan điểm, đường lối và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước bởi lẽ việc điều tiết cạnh tranh cùng với chống độc quyền liên quan chặt chẽ tới việc hình thành thể chế kinh tế, việc tạo lập đồng bộ các yếu tố thị trường và hiệu lực của quản lý kinh tế của Nhà nước thông qua việc tạo dựng môi trường pháp lý thuận lợi, bình đăng giữ các doanh nghiệp cạnh tranh và hợp tác phát triển. Mục tiêu của pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh là nhằm bảo đảm cho cạnh tranh thực sự trở thành độc lực phát triển của nền kinh tế, bảo đảm mọi chủ thể của nền kinh tế khi tham gia thị trường đều có cơ hội cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng, bảo vệ cơ cấu và tương quan thị trường. Tuy nhiên những mục tiêu này chỉ đặt được trên cơ sở nền tảng của thực tiễn cơ cấu nền kinh tế, phương thức thực hiện quản lý kinh tế của Nhà nước và địa vị pháp lý của các chủ thể kinh doanh trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam. Hiện nay, Đảng và Nhà nước đã thừa nhận quy luật cạnh tranh dựa trên nền tảng của nguyên tắc tự do kinh doanh theo khuôn khổ của pháp luật. Các chủ thể kinh doanh thuộc mọi thành phần kinh tế đều được cạnh tranh bình đẳng với nhau trước pháp luật. Nhà nước khuyến khích và tạo mọi điều kiện cho các thành phần kinh tế phát triển thực chất và nâng cao khả năng cạnh tranh trên thị tường trong nước và quốc tế đồng thời phải xác định rõ cơ cấu kinh tế và việc xác định rõ vai trò, quyền hạn, trách nhiệm của từng loại chủ thể kinh doanh thuộc các thành phần kinh tế và pháp luật về chống cạnh tranh không lành mạnh phải xác định được phạm vi điều chỉnh và chủ thể áp dụng. Bên cạnh đó, ngay trong cơ chế quản lý đối với doanh nghiệp Nhà nước, Nhà nước cũng cần phân định rõ quyền chủ sở hữu và quyền kinh doanh của doanh nghiệp và xóa bỏ mọi sự bao cấp đối với các doanh nghiệp đó và tiếp tục theo hướng cổ phần hóa các doanh nghiệp mà Nhà nước không cần nắm giữ, điều này sẽ nâng cao khả năng cạnh tranh, tính tự chủ cao trong doanh nghiệp, xóa bỏ sự dựa dẫm và ỷ lại vào Nhà nước, xóa bỏ sự độc quyền của doanh nghệp Nhà nước tạo sự bình đẳng trong cạnh tranh với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác. 1.2. Kiến nghị 1.21.. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh phải được xây dựng dựa trên nền tảng của chính sách cạnh tranh phù hợp, hiệu quả Chính sách cạnh tranh vốn được coi là một trong những chính sách quan trọng của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường, chính sách này được hiểu là bao gồm tất cả những biện pháp của Nhà nước nhằm duy trì và bảo vệ sự vận hành của cơ chế cạnh tranh. Nó được thể hiện ở nhiều lĩnh vực liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh trên thị trường và nhiệm vụ của chính sách cạnh tran có thể tóm lược theo mấy điểm cơ bản như sau: - Kiểm tra cấu trúc thị trường thông qua số lượng thành viên, sự liên kết giữa cùng công đoạn liền nhau của quá trình kinh doanh , các loại hình công nghệ , sụ khác biệt sản phẩm và những quy định khi gia nhập hoặc rút lui khỏi thị trường. - Kiểm tra các hành vi ứng xử cần được ngăn cấm và áp dụng các biện pháp pháp luật để can thiệp là hành vi cạnh tranh không lành mạnh và hành vi hạn chế cạnh tranh - Xác định những trường hợp ngoại lệ không thuộc phạm vi điều chỉnh của pháp luật cạnh tranh là các trường hợp vì mục tiêu, lợi ích của toàn xã hội. - Kiểm soát giá ca và lợi nhuận của các doanh nghiệp độc quyền hoặc có vị trí thống trị trên thị trường cần hướng vào việc hình thành và quyết định giá sản phẩm hàng hóa, dịch vụ, chất lượng, số lượng của sản phẩm đem lưu hành trên thị trường… Về nguyên tắc, chính sách cạnh tranh của chúng ta là dựa trên chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước những với vai trò tác động vĩ mô, chính sách cạnh tranh cần đáp ứng được một số yêu cầu cơ bản: - Bảo đảm cạnh tranh thực sự trở thành động lực phát triển nền kinh tế, điều tiết được cạnh tranh trong các lĩnh vực thích hợp để ngăn chặn những hậu quả tiêu cực do cạnh tran gây ra. - Giảm tới mức tối đa sự can thiệp từ phía các cơ quan công quyền vào hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, cũng như các quá trình cạnh tranh - Tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, thu hút đầu trong và ngoài nước, hỗ trợ tích cực cho quá trình hội nhập kinh tế quốc tế cũng như tăng cường năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp trong nước. - Giám sát chặt chẽ các doanh nghiệp có vị trí thống trị hay độc quyền trên thị trường bằng cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát các hành vi có nguy cơ độc quyền cao. - Khuyến khích các doanh nghiệp cung cấp cho xã hội những sản phẩm, dịch vụ với chất lượng cao hơn, giá thành hợp lý qua đó thỏa mãn tốt hơn nhu cầu của người tiêu dùng. 1.2.2.. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh phải phù hợp với nguyên tắc và quy luật vận động khách quan của nền kinh tế thị trường Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh là một trong những công cụ hữu hiệu để Nhà nước thực hiện quản lý và điều tiết nền kinh tế, bởi vậy nó cũng phải phù hợp với một số nguyên tắc như: - Tự do kinh doanh: đây là nguyên tắc cơ bản của kinh tế thị trường, cạnh tranh chỉ xuất hiện dựa trên tiền đề là tự do kinh doanh và được bảo đảm trong môi trường kinh doanh lành mạnh vì vậy việc đảm bảo xây dựng hành lang pháp lý cho sự tự do kinh doanh cũng đồng nghĩa với việc tạo điều kiện cho các chủ thể kinh doanh có cơ hội thực hiện quyền tự do kinh doanh đồng nghĩa với việc tạo cơ hội cho các chủ thể kinh doanh thực hiện quyền tự do cạnh tranh và cạnh tranh lành mạnh - Bình đẳng trước pháp luật của các chủ thể kinh tế thuộc mọi thành phần kinh tế khác nhau, khi tham gia thị trường thì các chủ thể đều có quyền cạnh tranh bình đẳng, mọi biểu hiện lạm dụng ưu thế để cạnh tranh hay lạm dụng ưu thế để thống lĩnh thị trường, đối xử bất bình đẳng đối với các đối thủ cạnh tranh khác đều bị coi là hanh vi vi phạm pháp luật cạnh tranh. 1.2.3.. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh phải phù hợp với phong tục, tập quán thương mại và chuẩn mực đạo đức kinh doanh Tập quán và thông lệ thương mại được sử dụng nhiều trong quan hệ thương mại trong nước cũng như thương mại quốc tế, tuy đây là thông lệ không thành văn nhưng lại liên quan đến giá trị xã hội và các chuẩn mực đạo đức trong kinh doanh do vậy việc xây dựng pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh phải dựa trên nền tảng của những thông lệ, tập quán thương mại làm mạnh và chuẩn mực đạo đức trong kinh doanh nhằm tạo dựng một môi trường kinh doanh lành mạnh, bảo đảm cạnh tranh của các chủ thể, bảo đảm cho quá trình kinh doanh diễn ra bình đẳng trung thực, bảo vệ lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia thị trường và toàn xã hội. 1.2.4. Pháp luật về chống cạnh tranh không lành mạnh phải bảo đảm quá trình hội nhập với pháp luật quốc tế và khu vực Trong xu thế thực hiện chính sách mở của, hội nhập với thế giới và khu vực theo chủ trương đổi mới toàn diện đất nước, đặc biệt là đổi mới nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường thì Việt Nam nhanh chóng hòa nhập với thị trường khu vực và thế giới, các giao lưu kinh tế ngày càng mở rộng kéo theo đó là hàng loạt các giao lưu, quan hệ trên các lĩnh vực khác. Vì vậy, nhu cầu xây dựng, ban hành pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh không những đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi phát triển tự thân nền kinh tế Việt Nam mà còn nhằm đáp ứng những nghĩa vụ từ những điều ước quốc tế đa phương và song phương mà chúng ta đã tham gia ký kết. 1.2.5. Pháp luật chống cạnh tranh không lành mạnh phải tạo cơ sở pháp lý vũng chắc để thực hiện nguyên tắc bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, trung thực, công bằng giữa các chủ thể kinh doanh, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dung 2. Biện pháp chống cạnh tranh không lành mạnh VÒ mÆt ®Þnh h­íng, qu¸ tr×nh nghiªn cøu x©y dùng ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cÇn ph¶i gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò mang tÝnh lý luËn vµ x©y dùng c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ ph­¬ng diÖn lËp ph¸p nh­ sau: 2. 1. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc víi yªu cÇu b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, b×nh ®¼ng trong kinh doanh. Chñ tr­¬ng, ®­êng lèi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña §¶ng ta ®· chØ râ: “X©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, cã nhiÒu h×nh thøc së h÷u, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ, trong ®ã kinh tÕ Nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o...”. Tuy nhiªn, cÇn ph¶i cã quan ®iÓm nhËn thøc ®óng vÒ vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ Nhµ n­íc. Thùc tÕ cho thÊy, vai trß chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ Nhµ n­íc ®· bÞ nhÇm lÉn thµnh ®éc quyÒn kinh doanh cña mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc, bªn c¹nh ®ã lµ nh÷ng ®Æc quyÒn ®­îc hµnh chÝnh hãa t¹o ra c¸c rµo c¶n cho sù gia nhËp thÞ tr­êng trong mét sè lÜnh vùc, ngµnh kinh tÕ, h¹n chÕ tiÒm n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh vµ kh¶ n¨ng huy ®éng tæng néi lùc x· héi. §©y lµ vÊn ®Ò c¬ b¶n cÇn cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu mang tÝnh thÓ chÕ ®Ó gi¶i quyÕt hîp lý mèi quan hÖ nãi trªn khi tiÕn hµnh nghiªn cøu, x©y dùng ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam. Cã ý kiÕn cho r»ng, trong t×nh h×nh hiÖn nay, khi mµ t×nh tr¹ng ®éc quyÒn ë n­íc ta chñ yÕu lµ do ®éc quyÒn Nhµ n­íc víi ph¹m vi réng, cïng c¸c rµo c¶n hµnh chÝnh, chóng ta cÇn cã thêi gian ®Ó ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, th× ch­a ®Æt vÊn ®Ò “chèng ®éc quyÒn” mµ nªn tËp trung vµo viÖc “chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh” nh­ kinh nghiÖm cña Trung Quèc. ë ®ã, môc ®Ých cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh chñ yÕu nh»m ®iÒu chØnh, ng¨n cÊm c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, c¸c ho¹t ®éng h¹n chÕ c¹nh tranh vµ c¸c rµo c¶n bÊt hîp ph¸p cña c¸c c¬ quan tæ chøc, c¸c chñ thÓ kinh doanh cã vÞ thÕ thèng lÜnh trªn thÞ tr­êng. ChØ ®Õn khi chóng ta h×nh thµnh ®ång bé c¸c lo¹i h×nh thÞ tr­êng, cÊu tróc thÞ tr­êng ë møc t­¬ng ®èi hîp lý, sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp tíi møc ®ñ søc ®Ó chi phèi mét khu vùc thÞ tr­êng nhÊt ®Þnh, lóc ®ã míi ®Æt vÊn ®Ò “chèng ®éc quyÒn”. Vµ nh­ vËy, theo h­íng nµy, chóng ta ph¶i gi¶i quyÕt hîp lý mèi quan hÖ gi÷a vai trß chñ ®¹o kinh tÕ Nhµ n­íc víi viÖc b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ nãi chung víi c¸c yªu cÇu sau: Mét lµ: X¸c ®Þnh râ tr­êng hîp ngo¹i lÖ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh b¶o ®¶m môc tiªu vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc. Nhµ n­íc cÇn x¸c ®Þnh râ nh÷ng lÜnh vùc mµ Nhµ n­íc thùc hiÖn ®éc quyÒn kinh doanh; quy ®Þnh nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o hé cÇn thiÕt vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh ®èi víi nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc, s¶n phÈm quan träng nh»m b¶o ®¶m lîi Ých quèc gia vµ lîi Ých c«ng céng. Hai lµ: TiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý ®Ó doanh nghiÖp Nhµ n­íc kinh doanh tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm, hîp t¸c vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c theo ph¸p luËt. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch doanh nghiÖp Nhµ n­íc g¾n bã mËt thiÕt víi viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt c¹nh tranh ®Ó b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trong nÒn kinh tÕ. NÕu kh«ng kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng biÕn ®éc quyÒn Nhµ n­íc thµnh ®éc quyÒn doanh nghiÖp th× khã cã thÓ b¶o ®¶m ®­îc sù hîp lý trong cÊu tróc thÞ tr­êng, ®ång thêi kh«ng n©ng cao ®­îc n¨ng lùc c¹nh tranh cña b¶n th©n doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Ba lµ: X¸c ®Þnh râ môc tiªu, nhiÖm vô cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam. Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi c¬ chÕ vµ ®ang trong thêi kú ®Çu ph¸t triÓn, ph¸p luËt vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam ph¶i ®¸p øng c¸c môc tiªu vµ nhiÖm vô sau ®©y: - B¶o ®¶m c¹nh tranh lµnh m¹nh, trung thùc, c«ng b»ng gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh trªn thÞ tr­êng. §iÒu tiÕt c¹nh tranh theo møc ®é, ph¹m vi ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc theo tõng lÜnh vùc kinh doanh. Lµm cho c¹nh tranh thùc sù trë thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. - Ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh ë ViÖt Nam ph¶i h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a c¸c hµnh vi lµm quyÒn, g©y c¶n trë c¹nh tranh cña c¸c c¬ quan qu¶n lý kinh tÕ, c¸c c¬ quan hµnh chÝnh ®Þa ph­¬ng, hiÖn t­îng nµy ë mét sè quèc gia ng­êi ta gäi lµ ®éc quyÒn hµnh chÝnh. - KiÓm so¸t mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Tõng b­íc thu hÑp vÞ thÕ ®éc quyÒn cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc th«ng qua viÖc chèng l¹i c¸c tháa thuËn cña c¸c doanh nghiÖp nµy ng¨n c¶n sù nhËp cuéc cña c¸c doanh nghiÖp tiÒm n¨ng... - T¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña c¸c HiÖp héi c¸c nhµ kinh doanh còng nh­ HiÖp héi nh÷ng ng­êi tiªu dïng trong lÜnh vùc ®Ó gi¸m s¸t c¹nh tranh ®éc quyÒn. - T¹o c¬ së ph¸p lý cho c¸c doanh nghiÖp tù tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ tr­íc c¸c hµnh vi l¹m dông quyÒn lùc thÞ tr­êng cña c¸c doanh nghiÖp cã vÞ thÕ ®éc quyÒn... - Chèng mäi hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. - B¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi s¶n xuÊt, lîi Ých ng­êi tiªu dïng vµ lîi Ých cña Nhµ n­íc. - Gãp phÇn ®iÒu tiÕt toµn bé nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo môc tiªu, chÝnh s¸ch ®· chän; gi÷ v÷ng kû c­¬ng ph¸p luËt cña Nhµ n­íc. - §Þnh h­íng, x©y dùng chuÈn mùc ®¹o ®øc trong kinh doanh, t«n träng vµ b¶o vÖ c¸c th«ng lÖ, tËp qu¸n kinh doanh ®· ®­îc Nhµ n­íc vµ x· héi chÊp nhËn ®Ó cã thÓ h×nh thµnh v¨n hãa c¹nh tranh lµnh m¹nh cña thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. 2. 2. Gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a ph¸p luËt kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh víi ph¸p luËt chuyªn ngµnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®iÒu chØnh ph¸p luËt. Môc ®Ých c¬ b¶n cña ph¸p luËt c¹nh tranh lµ nh»m t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý b×nh ®¼ng cho ho¹t ®éng kinh doanh, ®¶m b¶o c¹nh tranh lµnh m¹nh, ®©y còng lµ môc ®Ých h­íng tíi cña nhiÒu ngµnh luËt trong hÖ thèng ph¸p lôat ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Song ph¸p luËt c¹nh tranh kh«ng tù th©n nã ®i vµo cuéc sèng, nÕu khong ®­îc sù hç trî cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt thuéc mét sè ngµnh luËt kh¸c (nh­ LuËt d©n sù, h×nh sù, hµnh chÝnh, kinh tÕ, th­¬ng m¹i, tµi chÝnh, ng©n hµng... cïng víi c¸c quy ph¹m vÒ tè tông nh­: tè tông d©n sù, tè tông h×nh sù, tè tông hµnh chÝnh...). §iÒu nµy hoµn toµn dÔ hiÓu, bëi lÏ ph¸p luËt cña mét quèc gia lµ mét hÖ thèng thèng nhÊt vµ sù ph©n chia chóng theo bÊt cø tiªu chÝ nµo còng chØ mang tÝnh ­íc lÖ vµ t­¬ng ®èi. H¬n thÕ n÷a, nh­ ®· tr×nh bµy t¹i phÇn thùc tr¹ng, cã rÊt nhiÒu lÜnh vùc ph¸p luËt liªn quan ®Õn c¹nh tranh vµ thùc tÕ ®· cã c¸c quy ph¹m ®iÒu chØnh vÒ vÊn ®Ò c¹nh tranh trong lÜnh vùc ®ã nh­: së h÷u c«ng nghiÖp vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, qu¶ng c¸o, gi¸ c¶, th­¬ng m¹i, chøng kho¸n... VËy th×, viÖc x©y dùng LuËt c¹nh tranh cã cÇn ph¶i söa ®æi c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt hiÖn hµnh råi thùc hiÖn ph¸p ®iÓn nã thµnh c¸c quy ®Þnh cña LuËt c¹nh tranh, hay vÉn duy tr× vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh vÒ vÊn ®Ò c¹nh tranh trong c¸c lÜnh vùc kh¸c sao cho phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n ®­îc quy ®Þnh trong LuËt c¹nh tranh. §­¬ng nhiªn, viÖc x©y dùng ph¸p luËt c¹nh tranh nãi chung, LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn nãi riªng cÇn ph¶i thËn träng, v× nã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn toµn bé hÖ thèng ph¸p luËt nãi chung vµ hÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ nãi riªng. Cã lÏ, còng chÝnh v× lý do nµy, mét sè nhµ khoa häc ®· b¨n kho¨n ®i ®Õn nhËn ®Þnh r»ng, ViÖt Nam ch­a cÇn ®Õn mét ®¹o lô©t riªng biÖt vÒ c¹nh tranh, mµ chØ cÇn x©y dùng c¸c thiÕt chÕ vµ cñng cè quyÕt t©m thi hµnh ph¸p lô©t c¹nh tranh. NhËn ®Þnh nµy cã ý nghÜa thóc ®Èy viÖc ph¶i n©ng cao sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt thuéc c¸c ngµnh kh¸c trong viÖc ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ chóng ta ph¶i t¹o ra mét thiÕt chÕ phï hîp ®Ó thùc thi cã hiÖu qu¶; song sÏ thiÕu toµn diÖn, nÕu nh­ kh«ng t×m ra mét ph­¬ng thøc ®iÒu chØnh ®Æc thu, bÒn v÷ng, l©u dµi ®èi víi vÊn ®Ò c¹nh tranh, khi mµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn víi quy m« ngµy cµng lín, ph¹m vi, tÝnh chÊt cña c¸c quan hÖ kinh tÕ ngµy cµng phong phó vµ ®a d¹ng. Thùc chÊt, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam hiÖn nay cã thÓ lµ t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ (mÆc dï c¸c quy ®Þnh nµy n»m r¶i r¸c ë nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt cã c¸c cÊp ®é, hiÖu lùc ph¸p lý kh¸c nhau), phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng s¬ khai t¹i ViÖt Nam, nh­ng hÖ thèng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt nµy vÉn cßn thiÕu v¾ng c¸c nguyªn t¾c chung vµ ®Æc biÖt kh«ng ®ñ m¹nh ®Ó thùc hiÖn trÊn ¸p c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh, kiÓm so¸t vÊn ®Ò ®éc quyÒn. Nh­ vËy, cho dï ®· cã mét sè quy ®Þnh ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn trong mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt, song thiÕt nghÜ, vÉn c Çn ph¶i ban hµnh mét ®¹o luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi, quan hÖ trong lÜn vùc c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn v× nh÷ng lý do sau: - NÕu nh×n mét c¸ch tæng thÓ, c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn c¹nh tranh ë n­íc ta n»m r¶i r¸c ë nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt cã c¸c cÊp ®é, hiÖu lùc ph¸p lý kh¸c nhau nªn thiÕu tÝnh hÖ thèng, ch¾p v¸, ch­a thÓ hiÖn ®­îc tÝnh nhÊt qu¸n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta vÒ chÝnh s¸ch c¹nh tranh trong giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. ViÖc ban hµnh mét §¹o luËt vÒ c¹nh tranh sÏ gióp chóng ta kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm th«ng qua viÖc h×nh thµnh vµ thèng nhÊt nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý c¬ b¶n trong viÖc ®iÒu chØnh ho¹t ®éng c¹nh tranh nh­ nguyªn t¾c chung, c¸c thiÕt chÕ thi hµnh ph¸p luËt.... - MÆt kh¸c, chØ th«ng qua mét §¹o luËt vÒ c¹nh tranh míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc mèi liªn hÖ gi÷a ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p lut cã liªn quan ®Õn c¹nh tranh, ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh c¬ së ph¸p lý ®ång bé ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn nh­ng vÉn t«n träng vµ ®¶m b¶o nguyªn t¾c lËp ph¸p ë n­íc ta hiÖn nay. §Ó gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a ph¸p lô©t vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh víi ph¸p luËt chuyªn ngµnh trong ®iÒu chØnh ph¸p luËt, §¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn cÇn x¸c ®Þnh râ mét sè néi dung sau ®©y: - VÒ ph¹m vi, ®èi t­îng ®iÒu chØnh, §¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ph¶i quy ®Þnh râ giíi h¹nm nguyªn t¾c, néi dung nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®iÒu chØnh cña ho¹t ®éng c¹nh tranh vµ t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ. C¸c quy ®Þnh mang tÝnh kh¸i qu¸t hãa cÇn quy ®Þnh trong §¹o luËt vµ cã thÓ ®­îc cô thÓ hãa trong c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh ë tõng lÜnh vùc cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh. - §¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn còng chØ quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c trong viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xö lý ®èi víi hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, dÉn chiÕu viÖc ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh nÕu cã quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò ®ã. Nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt, ph¶i ¸p dông biÖn ph¸p thÝch øng th× quy ®Þnh râ nh÷ng tr­êng hîp nµy sÏ bÞ xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quúen vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. - ViÖc x©y dùng vµ ban hµnh §¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ë ViÖt Nam kh«ng thÓ m©u thuÉn hoÆc v­ît qu¸ nguyªn t¾c vµ truyÒn thèng lËp ph¸p cña ViÖt Nam. Vª kü thuËt lËp ph¸p, §¹o luËt còng cÇn quy ®Þnh linh häat, phèi hîp ®ång bé víi c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh, t¹o ra sù thèng nhÊt trong viÖc sö dông biÖn ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh hiÖu qu¶ vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam. 2.3. H×nh thµnh mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. Thø nhÊt: Nguyªn t¾c b¶o ®¶m c¹nh tranh. QuyÒn tù do c¹nh tranh trong khu«n khæ ph¸p luËt vµ quyÒn ®­îc b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt trong ho¹t ®éng c¹nh tranh cña c¸c chñ thÓ kinh doanh lµ nh÷ng tiÓu quyÒn n»m trong quyÒn tù do kinh doanh vµ quyÒn b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt ho¹t ®éng kinh doanh cña hä ®· ®­îc HiÕn ph¸p n­íc Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam n¨m 1992 thõa nhËn vµ quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 22, §iÒu 57. ViÖc quy ®Þnh nµy nh»m b¶o ®¶m cho c¸c chñ thÓ kinh doanh kh«ng ®­îc thùc hiÖn c¸c hµnh vi c¹nh tranh tr¸i ph¸p luËt, v­ît ra ngoµi khu«n khæ ph¸p luËt hoÆc ph©n biÖt ®èi xö, chÌn Ðp, ng¨n c¶n, h¹n chÕ quyÒn c¹nh tranh b×nh ®¼ng cña c¸c chñ thÓ kinh doanh kh¸c. Quy ®Þnh nh­ vËy còng xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña c¸c nhµ kinh doanh, khuyÕn khÝch hä thùc hiÖn c¹nh tranh b×nh ®¼ng, lµnh m¹nh, ®ång thêi, b¶o ®¶m cho Nhµ n­íc qu¶n lý, gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh, th«ng qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt, Nhµ n­íc nghiªm cÊm c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh lµm x©m h¹i ®Õn lîi Ých Nhµ n­íc, quyÒn lîi cña c¸c chñ thÓ kinh doanh kh¸c, ng­êi tiªu dïng vµ x· héi, ¶nh h­ëng thuÇn phong mü tôc cña d©n téc ViÖt Nam. VÒ nguyªn t¾c b¶o ®¶m c¹nh tranh, ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cÇn quy ®Þnh: + Mäi chñ thÓ kinh doanh thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu cã quyÒn tù do c¹nh tranh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nhµ n­íc b¶o ®¶m quyÒn tù do c¹nh tranh, quyÒn b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt cña c¸c chñ thÓ kinh doanh trong ho¹t ®éng c¹nh tranh. + Mäi hµnh vi c¹nh tranh ®Òu ph¶i dùa trªn nguyªn t¾c thiÖn chÝ, trung thùc, lµnh m¹nh; tu©n thñ ph¸p luËt; t«n träng c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc trong kinh doanh vµ c¸c tËp qu¸n th­¬ng m¹i tèt ®Ñp ®· ®­îc thõa nhËn. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch b¶o hé c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh trung thùc, lµnh m¹nh. + Nghiªm cÊm mäi hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, tr¸i ph¸p luËt x©m ph¹m quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ kinh doanh kh¸c, còng nh­ quyÒn lîi chÝnh ®¸ng cña ng­êi tiªu dïng, g©y tæn h¹i ®Õn lîi Ých quèc gia. Thø hai: Nguyªn t¾c ®iÒu chØnh ph¸p luËt phï hîp víi b¶n chÊt vËn ®éng cña quy luËt c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. VÒ nguyªn t¾c, sù t¸c ®éng cña ph¸p luËt ®Õn c¸c quan hÖ c¹nh tranh ph¶i phï hîp víi b¶n chÊt vËn ®éng cña nã vµ t«n träng tÝnh quy luËt kh¸ch quan, kh«ng lµm mÊt ®i tÝnh tù ®iÒu tiÕt c¹nh tranh cña thÞ tr­êng. Ph¸p luËt chØ can thiÖp vµo nh÷ng n¬i, mµ ë ®ã kh«ng b¶o ®¶m ®­îc sù c¹nh tranh mang tÝnh hiÖu qu¶. Bªn c¹nh ®ã, do tiÕp cËn tõ mÆt tr¸i cña qu¸ tr×nh c¹nh tranh vµ c¸c hµnh vi tiªu cùc cña qu¸ tr×nh nµy rÊt phong phó, ®a d¹ng, phøc t¹p, nã cã thÓ xuÊt hiÖn trong mäi lóc, mäi n¬i, ë tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh kinh doanh vµ lu«n cã sù thay ®æi, cho nªn viÖc quy ®Þnh chi tiÕt vÒ c¸c hµnh vi bÞ ph¸p luËt ng¨n cÊm trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµ khã cã thÓ thùc hiÖn ®­îc. V× vËy, ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh chØ quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c, c¸ch thøc vËn dông c¸c biÖn ph¸p xö lý theo tõng nhãm hµnh vi (quy ®Þnh theo h­íng më, cã thÓ bæ sung tïy thuéc vµo thùc tiÔn nÒn kinh tÕ trong tõng giai ®o¹n; hoÆc cã thÓ gi¶i thÝch b»ng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh ph¸p luËt tïy thuéc tÝnh ®Æc thï cña tõng ngµnh, tõng lÜnh vùc vµ nhu cÇu thùc tÕ cña viÖc b¶o ®¶m nguyªn t¾c c¹nh tranh lµnh m¹nh). Víi c¸ch quy ®Þnh nµy, cho phÐp chóng ta ¸p dông linh häat c¸c h×nh thøc xö lý, t¹o sù ®ång bé vµ phèi hîp cña ngµnh luËt kh¸c trong hÖ thèng ph¸p luËt vµ phèi hîp viÖc ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn, tr¸nh sù chång chÐo, m©u thuÉn trong c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Thø ba: Nguyªn t¾c ¸p dông ph¸p luËt. a) X¸c ®Þnh ®èi t­îng ¸p dông: Dùa trªn tinh thÇn cña ®­êng lèi, chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta qua NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX, th× Nhµ n­íc t¹o m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi, b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn; b¶o ®¶m sù b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi cho mäi tæ chøc, c¸ nh©n thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, xãa bá bao cÊp, chuyÓn c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét chñ hoÆc C«ng ty cæ phÇn b¶o ®¶m ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong kinh doanh, c¹nh tranh b×nh ®¼ng tr­íc ph¸p luËt, tiÕn tíi x©y dùng ®¹o luËt doanh nghiÖp ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. b) ¸p dông ®iÒu ­íc quèc tÕ: Theo nguyªn t¾c chung th× ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë ViÖt Nam cÇn x©y dùng phï hîp víi ph¸p luËt quèc tÕ. §iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng gi÷a ViÖt Nam víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi vµ khu vùc, ®Æc biÖt, trong tr­êng hîp dÉn chiÕu tíi viÖc ¸p dông cña mét bªn ký kÕt lµ ViÖt Nam. Nh­ng nÕu tr­êng hîp ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc tham gia cã quy ®Þnh kh¸c víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ViÖt Nam, th× vÉn ph¶i t«n träng ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ®iÒu ­íc quèc tÕ ®· cam kÕt hoÆc tham gia. c) ¸p dông ph¸p luËt trong mèi quan hÖ víi ph¸p luËt chuyªn ngµnh: Trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh ph¸p luËt, nÕu cã sù kh¸c nhau gi÷a quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh, sÏ x¶y ra c¸c tr­êng hîp dÉn chiÕu ®Õn ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt chuyªn ngµnh hoÆc nh÷ng tr­êng hîp cã tÝnh ®Æc thï sÏ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ®Ó gi¶i quyÕt. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, khi thùc hiÖn ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi, quan hÖ thuéc ph¹m vi ®èi t­îng ®iÒu chØnh cña minh, nh­ng cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn, ®ßi hái ph¸p luËt chuyªn ngµnh ph¶i phï hîp víi ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, nh»m b¶o ®¶m ®Ó c¹nh tranh thùc sù trë thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. 2.4. Nghiªn cøu, x©y dùng vµ ban hµnh LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn trong kinh doanh ë ViÖt Nam. Nghiªn cøu, x©y dùng vµ ban hµnh mét ®¹o luËt vÒ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn trong kinh doanh lµ vÊn ®Ò träng t©m cã ý nghÜa quan träng, lµm c¬ së ®Ó ph¸t huy thÕ m¹nh cña biÖn ph¸p ph¸p luËt trong viÖc ®iÒu tiÕt hiÖu qu¶ vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn trong nÒn kinh tÕ, ®ång thêi ®¶m b¶o cho viÖc ¸p dông ph¸p luËt ®­îc ®ång bé, phï hîp. HiÖn nay, qu¸ tr×nh so¹n th¶o vµ x©y dùng Dù ¸n LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ë n­íc ta ®ang ®­îc c¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm gÊp rót hoµn thµnh. Tuy nhiªn, ®Ó c¸c quy ®Þnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn thùc sù cã tÝnh kh¶ thi, ®i vµo ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, tháa m·n nh÷ng yªu cÇu, ®ßi hái cña thùc tiÔn kh¸ch quan, phï hîp víi quan ®iÓm, ®­êng lèi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ c¸c giai ®o¹n tiÕp theo, th× néi hµm cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ë ViÖt Nam cÇn chøa ®ùng nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y: Thø nhÊt: VÒ môc ®Ých ban hµnh. Môc ®Ých ban hµnh ph¸p luËt chÝnh lµ sù thÓ hiÖn th¸i ®é cña Nhµ n­íc trong viÖc sö dông biÖn ph¸p ph¸p luËt can thiÖp vµo vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn trong kinh doanh. V× vËy, LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ph¶i thÓ hiÖn râ môc ®Ých lµ nh»m b¶o vÖ m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trong kinh doanh b»ng viÖc trÊn ¸p, xö lý c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, c¸c hµnh vi c¶n trë, h¹n chÕ c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ mäi ho¹t ®éng cã xu h­íng dÉn tíi ®éc quyÒn thÞ tr­êng; qua ®ã, khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng c¹nh tranh trung thùc lµnh m¹nh, b¶o ®¶m quyÒn c¹nh tranh hîp ph¸p cho mäi chñ thÓ kinh doanh còng nh­ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p kh¸c cña hä, b¶o hé quyÒn lîi cña ng­êi tiªu dïng; b¶o vÖ lîi Ých chung cña Nhµ n­íc vµ x· héi; b¶o ®¶m ®Ó c¹nh tranh thùc sù trë thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Thø hai: Ph¹m vi ®iÒu chØnh. X¸c ®Þnh ph¹m vi ®iÒu chØnh tøc lµ x¸c ®Þnh ranh giíi cña viÖc sö dông c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh vµo ®iÒu chØnh c¸c hµnh vi, quan hÖ c¹nh tranh trong kinh doanh. C¨n cø vµo môc ®Ých ban hµnh, ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ®­îc x¸c ®Þnh lµ tÊt c¶ c¸c hµnh vi c¹nh tranh, liªn quan ®Õn c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam. Tuy nhiªn, còng cÇn thÊy r»ng, trong sè c¸c hµnh vi thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn sÏ cã c¸c tr­êng hîp ngo¹i lªn kh«ng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña lÜnh vùc ph¸p luËt nµy. Tham kh¶o kinh nghiÖm cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi, th× b¶o vÖ lîi Ých c«ng céng, Nhµ n­íc vÉn duy tr× ®éc quyÒn trong mét sè ngµnh, lÜnh vùc quan träng liªn quan ®Õn an ninh, quèc phßng, nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt, dÞch vô cã liªn quan ®Õn lîi Ých chung cña toµn x· héi hoÆc v× môc ®Ých chÝnh trÞ - x· héi. V× vËy, nh÷ng hµnh vi h¹n chÕ c¹nh tranh hoÆc duy tr× doanh nghiÖp ®éc quyÒn ë mét sè ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ quan träng theo quyÕt ®Þnh cña Nhµ n­íc hoÆc hµnh vi cña c¸c c¸ nh©n, tæ chøc, c¬ quan ®­îc Nhµ n­íc ñy quyÒn nh»m phôc vô môc ®Ých chÝnh trÞ - x· héi, b¶o ®¶m lîi Ých cña quèc gia vµ lîi Ých c«ng céng th× kh«ng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn. Tuy nhiªn, ë nh÷ng tr­êng hîp ngo¹i lÖ, nÕu c¸c doanh nghiÖp ®éc quyÒn l¹m dông vÞ trÝ vµ quyÒn h¹n ®­îc Nhµ n­íc giao phã, cè t×nh thùc hiÖn c¸c hµnh vi c¹nh tranh tr¸i ph¸p luËt, v­ît qu¸ chøc n¨ng, quyÒn h¹n cña m×nh th× vÉn bÞ xö lý theo ph¸p luËt. Nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng l¹m dông vÞ thÕ ®éc quyÒn, Nhµ n­íc cÇn sö dông nh÷ng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« ®Ó gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh doanh lo¹i nµy nh­ kiÓm so¸t gi¸ c¶ s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô, quy ®Þnh vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm hµng hãa,... c¸c biÖn ph¸p kh¸c ®­îc x¸c ®Þnh trong chÝnh s¸ch c¹nh tranh. Thø ba: Néi dung ®iÒu chØnh. XÐt tõ ph­¬ng diÖn néi hµm cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh, theo kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, còng nh­ nh÷ng yªu cÇu tõ thùc tiÔn nÒn kinh tÕ, ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh ë n­íc ta cÇn ®­îc quan t©m nghiªn cøu trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn chèng c¹nh tranh, kiÓm so¸t ®éc quyÒn. Trong ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng hiÖn cã, khi ch­a thÓ cã ngay mét hÖ thèng ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh mét c¸ch ®Çy ®ñ, th× ph¶i tÝnh ®Õn thø tù ­u tiªn cña nh÷ng vÊn ®Ò cÇn tËp trung ®iÒu chØnh. Tr­íc hÕt, lµ tËp trung ®iÒu chØnh hiÖu qu¶ c¸c hµnh vi c¹nh tranh, kiÓm so¸t ®éc quyÒn. §ång thêi, do ®Æc thï trong ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t ®éc quyÒn vµ chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh cÇn x©y dùng theo h­íng më, quy ®Þnh tõ nh÷ng vÊn ®Ò nguyªn t¾c ®Õn c¸c vÊn ®Ò cô thÓ ®Ó cã thÓ bæ sung, söa ®æi khi cÇn thiÕt cho thÝch hîp. Néi dung ®iÒu chØnh cña LuËt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn ë ViÖt Nam cÇn chó träng hai chÕ ®Þnh c¬ b¶n sau ®©y: a) ChÕ ®Þnh chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. ë chÕ ®Þnh nµy, tr­íc hÕt cÇn cã quy ®Þnh mang tÝnh ®Þnh nghÜa t­¬ng ®èi vÒ hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. “C¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ nh÷ng hµnh vi c¹nh tranh kh«ng phï hîp víi c¸ch xö sù mµ ph¸p luËt ®· quy ®Þnh, ®i ng­îc l¹i c¸c chuÈn mùc vµ tËp qu¸n truyÒn thãng cña kinh doanh lµnh m¹nh. B»ng nh÷ng thñ ®o¹n kh«ng trung thùc, nh»m môc ®Ých c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, c¸c hµnh vi nµy ®· x©m ph¹m trùc tiÕp ®Õn lîi Ých cña ®èi thñ c¹nh tranh trong cïng mét khu vùc thÞ tr­êng hµng hãa, s¶n phÈm, dÞch vô hay thÞ tr­êng liªn quan, g©y hËu qña bÊt lîi cho ng­êi tiªu dïng, ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých quèc gia vµ lîi Ých c«ng céng”. VÒ nguyªn t¾c x¸c ®Þnh hµnh vi vµ ph©n lo¹i nhãm c¸c hµnh vi bÞ coi lµ c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, cÇn dùa trªn c¸ch quy ®Þnh cña §iÒu 10 Bis C«ng ­íc Paris bao gåm: + Nhãm c¸c hµnh vi g©y nhÇm lÉn cho kh¸ch hµng vÒ mét s¶n phÈm hµnh hãa dÞch vô. + Nhãm c¸c hµnh vi lõa dèi (®Æc biÖt lµ c¸c hµnh vi qu¶ng c¸o, khuyÕn m¹i, giao kÕt hîp ®ång s¶n xuÊt, kinh doanh hµng hãa, dÞch vô mang tÝnh chÊt lõa dèi). + Nhãm c¸c hµnh vi giÌm pha, b«i nhä lµm mÊt uy tÝn ®èi thñ c¹nh tranh. + Nhãm c¸c hµnh vi vi ph¹m bÝ mËt th­¬ng m¹i (cã thÓ lµ chiÕm ®äat b»ng mäi c¸ch, l«i kÐo, dô dç nh©n viªn cña C«ng ty chiÕm ®äat hoÆc tiÕt lé tr¸i phÐp bÝ mËt cña C«ng ty hä...). + Nhãm c¸c hµnh vi lîi dông kh«ng chÝnh ®¸ng thµnh qu¶ trong kinh doanh cña ng­êi kh¸c (x©m ph¹m nh·n hiÖu hµng hãa ®­îc b¶o hé, lµm gi¶ vµ bu«n b¸n hµng gi¶ m¹o...). + Qu¶ng c¸o so s¸nh; g©y søc Ðp t©m lý, lîi dông Ên t­îng bëi sù sî h·i mét c¸ch qu¸ ®¸ng, tiÕp thÞ b»ng tiÒn th­ëng, quµ tÆng... Ngoµi ra, cßn cã mét sè hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh kh¸c nh­ l«i kÐo kh¸ch hµng cña ®èi thñ c¹nh tranh, vi ph¹m c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ phÈm, gi¸ c¶, trèn lËu thÕ hoÆc cã c¸c thñ ®o¹n gian dèi vÒ tµi chÝnh kh¸c... Cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh lµ nh÷ng hµnh vi cô thÓ, ®¬n lÎ, v× môc ®Ých c¹nh tranh cña c¸c chñ thÓ kinh doanh, lu«n thÓ hiÖn tÝnh kh«ng lµnh m¹nh (chø kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ c¸c hµnh vi tr¸i ph¸p luËt), g©y ra nh÷ng hËu qu¶ bÊt lîi hoÆc thiÖt h¹i thùc tÕ cho mét hay mét sè ®èi thñ c¹nh tranh vµ ng­êi tiªu dïng x· héi. ë ®©y, tÝnh kh«ng lµnh m¹nh cña hµnh vi c¹nh tranh lÖ thuéc vµo nhiÒu yÕu tè cña quan hÖ thÞ tr­êng nh­: ph¸p luËt, tËp qu¸n kinh doanh, v¨n hãa, ®¹o ®øc, t©m lý... V× vËy, ®Ó x¸c ®Þnh vµ bao qu¸t hÕt c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh råi quy ®Þnh cô thÓ trong luËt lµ khã thùc hiÖn. Cho nªn, chóng ta chØ quy ®Þnh mang tÝnh nguyªn t¾c ®Æc tr­ng cña nhãm hµnh vi. Cßn c¸c hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cô thÓ, th× tïy theo ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh, lÜnh vùc kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña tõng khu vùc thÞ tr­êng sÏ quy ®Þnh chi tiÕt b»ng nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam hiÖn nay, chÕ ®Þnh chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cÇn ph¶i ®­îc chó träng ®Æc biÖt, nh»m ®¸p øng kÞp thêi nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan ®ang ®Æt ra. b) ChÕ ®Þnh chèng h¹n chÕ c¹nh tranh, kiÓm so¸t ®éc quyÒn. ë chÕ ®Þnh nµy, c¸c hµnh vi bÞ kiÓm so¸t vµ cÊm ®o¸n còng ®­îc ph©n ra thµnh ba nhãm vµ ë mçi nhãm còng cÇn cã c¸c quy ®Þnh ®Þnh nghÜa hµnh vi, nguyªn t¾c x¸c ®Þnh hµnh vi, c¸c lo¹i hµnh vi ®iÓn h×nh trong tõng nhãm. Nhãm 1: Nh÷ng tháa thuËn hoÆc dµn xÕp nh»m h¹n chÕ c¹nh tranh (bao gåm c¶ tháa thuËn ngang vµ tháa thuËn däc). C¸c hµnh vi ®iÓn h×nh trong nhãm nµy lµ: + Tháa thuËn Ên ®Þnh gi¸ c¶ hoÆc ®iÒu kiÖn b¸n hµng bao gåm c¶ tháa thuËn trong th­¬ng m¹i quèc tÕ. + Tháa thuËn ®Ó thùc hiÖn ®Êu thÇu th«ng ®ång. + Tháa thuËn ®Ó ph©n chia thÞ tr­êng hay kh¸ch hµng. + Th«ng ®ång tõ chèi mua hoÆc cung cÊp hµng hãa mang tÝnh tËp thÓ. C¸c h¹n chÕ c¹nh tranh theo tháa thuËn däc gåm: Duy tr× gi¸ b¸n l¹i, giao dÞch ®éc quyÒn, h¹n chÕ thÞ tr­êng theo ph¹m vi ®Þa lý... Nhãm 2: Nh÷ng hµnh vi l¹m dông vÞ trÝ thèng lÜnh thÞ tr­êng. + Lo¹i bá ®èi thñ c¹nh tranh b»ng viÖc b¸n ph¸ gi¸ hµng hãa d­íi møc chi phÝ. + Ph©n biÖt ®èi xö trong kinh doanh (nh­ tõ chèi giao dÞch kh«ng chÝnh ®¸ng, giao dÞch cã ®iÒu kiÖn...). + Ên ®Þnh gi¸ b¸n l¹i. + Kh«ng h­íng tíi môc tiªu kinh doanh chÝnh ®¸ng nh­ chÊt l­îng, an toµn, dÞch vô vµ ph©n phèi ®Çy ®ñ, c«ng b»ng, kÞp thêi. Nhãm 3: Quy ®Þnh kiÓm so¸t tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng hîp nhÊt doanh nghiÖp qua c¸c h×nh thøc s¸p nhËp, mua l¹i, liªn doanh hay c¸c h×nh thøc mua b¸n, th«n tÝn kh¸c, bao gåm c¶ vÞec kiªm nhiÖm c¸c vÞ trÝ l·nh ®¹o trong doanh nghiÖp dï lµ liªn kÕt ngang, liªn kÕt däc hay kÕt hîp... Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam, ch­a cã doanh nghiÖp nµo cã ®ñ tiÒm lùc ®Ó thùc hiÖn c¸c hµnh vi lµm h¹n chÕ c¹nh tranh ë nh÷ng khu vùc thÞ tr­êng cô thÓ. T×nh tr¹ng h¹n chÕ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn thÞ tr­êng, tháa thuËn, s¸p nhËp chñ yÕu x¶y ra ë khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, chóng ta ®· vµ ®ang ®Ò cao c«ng cô qu¶n lý vÜ m« nh­ LuËt ng©n s¸ch Nhµ n­íc, hÖ thèng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ thuÕ, biÖn ph¸p kiÓm so¸t gi¸ c¶, c¬ chÕ gi¸m s¸t tµi chÝnh - tiÒn tÖ, kiÓm so¸t, thanh tra, kiÓm tra... Tuy nhiªn, trong mét t­¬ng lai gÇn, víi chÝnh s¸ch më cöa, héi nhËp vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, còng nh­ sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung, sÏ xuÊt hiÖn c¸c chñ thÓ kinh doanh cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh lín, m«i tr­êng c¹nh tranh sÏ trë nªn ngµy cµng ¸c liÖt. Bëi vËy, chÕ ®Þnh vÒ chèng h¹n chÕ c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn sÏ lµ c¬ së ph¸p lý h÷u hiÖu ®Ó kiÓm so¸t vµ b¶o vÖ c¬ cÊu thÞ tr­êng b¶o vÖ m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh trong kinh doanh. Thø t­: C¬ chÕ b¶o ®¶m thi hµnh ph¸p luËt. H×nh thµnh c¬ chÕ b¶o ®¶m thi hµnh ph¸p luËt cã ý nghÜa thùc tiÔn quan träng trong viÖc chuyÓn h¸o c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh vµo ®êi sèng thùc tÕ. C¬ chÕ nµy bao gåm c¸c vÊn ®Ò nh­: tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh; tr×nh tù, thñ tôc thi hµnh ph¸p luËt; c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi cña ph¸p luËt.... a) C¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh. Lµ nh©n tè ®Ó ®­a chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh vµo cuéc sèng, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh lu«n lµ ®Þnh chÕ quan träng cña c¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p lô©t ®èi víi vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®äc quyÒn trong nÒn kinh tÕ. ë n­íc ta, xuÊt ph¸t tõ c¸c yªu cÇu thùc tiÔn cho thÊy, c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh kh«ng thÓ x©y dùng víi t­ c¸ch lµ c¬ quan thuéc bé hoÆc ngµnh. Bëi lÏ, nhu cÇu ®iÒu tiÕt c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kh«ng chØ dõng l¹i ë mét ngµnh hoÆc mét lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a, nÕu c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ c¹nh tranh lµ mét c¬ quan thuéc Bé (gi¶ sö thuéc Bé th­¬ng m¹i, Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ hay Ban VËt gi¸ ChÝnh phñ...) th× thÈm quyÒn, ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¬ quan nµy sÏ bÞ han chÕ v µ chØ ph¸t huy ®­îc kh¶ n¨ng ®Ých thùc trong nh÷ng lÜnh vùc thuéc Bé, ngµnh qu¶n lý mµ th«i. 2.5. T¨ng c­êng c¸c lÜnh vùc ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn viÖc b¶o ®¶m m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, t¹o sù ®ång bé trong c¬ chÕ ®iÒu chØnh vÊn ®Ò c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn ë ViÖt Nam. Mét lµ: §iÒu tiÕt ®éc quyÒn Nhµ n­íc, rµ so¸t, s¾p xÕp, ®æi míi vµ h¹n chÕ bít sè l­îng, lÜnh vùc mµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc ®éc quyÒn kinh doanh. Hai lµ: TiÕp tôc triÓn khai thi hµnh LuËt doanh nghiÖp, t¨ng c­êng hoµn thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ gia nhËp vµ rót lui khái thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch c¸c chñ thÓ kinh doanh, c¸c nhµ ®Çu t­ tham gia thÞ tr­êng. Ba lµ: Hoµn thiÖn ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn lîi ng­êi tiªu dïng, h×nh thµnh c¬ chÕ gi¸m s¸t cña ng­êi tiªu dïng ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c chñ thÓ kinh doanh. Bèn lµ: T¨ng c­êng hÖ thèng ph¸p luËt vÒ kiÓm so¸t gi¸ c¶ cña c¸c s¶n phÈm hµng hãa, dÞch vô ®éc quyÒn. N¨m lµ: T¨ng c­êng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ thuÕ, tµi chÝnh. KẾT LUẬN Tại Việt Nam hiện nay, cạnh tranh là một vực hoàn toàn mới trên thực tế Việt Nam chưa có nhiều kinh nghiệm về lĩnh vực này, các hoạt động này diễn ra ngay tại những doanh nghiệp nhỏ mà hoạt động của nó dường như không có cạnh tranh. Nhận thức được rằng cạnh tranh là động lực của sự phát triển, Việt Nam không thể tránh lé mà phải đón nhận nó như là một thực tế khách quan, muôn trở thành một nước có nền công nghiệp vào năm 2020 Việt Nam còn có nhiều việc phải làm, và một trong những việc đó là hoàn thiện hơn về quản lý các hoạt động quản lý cạnh tranh không lành mạnh. Cạnh tranh không lành mạnh trong khuôn khổ pháp luật sẽ giúp doanh nghiệp lớn mạnh và dảm bảo cho sự phát triển bền vững cho nền kinh tế nói chung. Một lần nữa em xin trân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của các anh chị tại Cục quản lý cạnh tranh và giáo viên hướng dẫn là PGS.TS Lê Thị Anh Vân. Rất mong nhận được sự đóng góp của thầy cô và các bạn. Danh mục tài liệu tham khảo PGS.TS Đoàn Thị Thu Hà – PGS.TS Nguyễn Thị Ngọ Huyền (đồng chủ biên), giáo trình khoa học quản lý, NXB khoa học kỹ thuật 2002 Luật cạnh tranh Việt Nam 2004 Bộ Công Thương – Cục quản lý cạnh tranh, hỏi đáp về luật cạnh tranh Việt Nam, NXB chính trị quốc gia 2006 Các trang webside: qlct.gov.vn