Chuyên đề Rủi ro tín dụng và quản lý rủi ro tín dụng trong các ngân hàng thương mại ở Việt Nam hiện nay

quan nhµ n­íc: 1.3.1 Qu¶n lý doanh nghiÖp láng lÎo: ë TPHCM vµ mét sè n¬i kh¸c, cÊp phÐp thµnh lËp doanh nghiÖp nh­ng kh«ng kiÓm tra, mét ngµy cÊp phÐp vµi c«ng ty TNHH cïng ®Þa chØ, doanh nghiÖp mÊt tÝch, lµm tr¸i chøc n¨ng, kh«ng ®ñ n¨ng lùc tµi chÝnh, kh«ng cã vèn thùc tÕ. 1.3.2 C«ng chøng tµi s¶n thÕ chÊp sai ph¸p luËt, x¶y ra tiªu biÓu ë Vòng Tµu, TPHCM vµ mét sè n¬i kh¸c. 1.3.3 H×nh sù ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ, quy tr¸ch nhiÖm h×nh sù cho ng­êi vay,ng­êi vay m­în cí ®ã cè t×nh û l¹i, tr©y ×, kh«ng tr¶ nî cho ng©n hµng. 1.3.4 X¸c ®Þnh kh«ng ®óng t­ c¸ch ng­êi vay, tËp trung lµ UBND x·, ph­êng. C¬ quan chøc n¨ng x¸c nhËn mÊt b¶n chÝnh giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhµ ®Êt, sau ®ã cÊp b¶n sao, ng­êi vay cÇm b¶n chÝnh thÕ chÊp ng©n hµng nµy, dïng b¶n sao thÕ chÊp ng©n hµng kh¸c. ThÝ dô x¶y ra t¹i c«ng ty TNHH B¶o Ch©u –quËn 11 TPHCM, vay vèn NHCT quËn 4 vµ NHTMCP Vòng Tµu n¨m 1996 . 1.3.5 C¬ quan thi hµnh ¸n h÷u khuynh, hoÆc th«ng ®ång víi ng­êi thi hµnh ¸n, kh«ng chÞu thi hµnh ¸n hoÆc kÐo dµi thêi h¹n thi hµnh ¸n, cè t×nh tr©y ú. 1.3.6 Trung t©m b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp cã tiªu cùc, lµm cho viÖc ®Êu gi¸ tµi s¶n bÞ kÐo dµi, gi¸ b¸n thÊp, tiÒn thu ®­îc thÊp h¬n kho¶n cho vay. 1.4 Rñi ro thÞ tr­êng cña ng©n hµng : Biªu hiÖn tËp trung lµ thÞ tr­êng diÔn biÕn bÊt th­êng ngoµi dù kiÕn. Khi ®Þnh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó cho vay th× gi¸ thÞ tr­êng xuèng chØ cßn 1/3 gi¸ lóc ®Çu. ThËm chÝ tµi s¶n thÕ chÊp bÞ mÊt gi¸ rÊt lín. Khi ng©n hµng thÈm ®Þnh cho vay mµ tËp trung lµ nhµ ®Êt ®ang lµ gi¸ cao, sau ®ã gi¸ gi¶m m¹nh, cã khi gi¶m 3 - 4 lÇn,kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®­îc nî, ng©n hµng xiÕt nî nh­ng kh«ng b¸n ®­îc v× gi¸ qu¸ thÊp so víi khi ®Þnh gi¸ cho vay, hoÆc lµ kh«ng cã ng­êi mua, hoÆc lµ tiÒn thu vÒ thÊp h¬n nhiÒu so víi tiÒn cho vay. ë Thanh Ho¸ cã nhiÒu tr­êng hîp, khi gi¸ nhµ gi¶m qu¸ thÊp, ng­êi vay vèn chñ ®éng mêi ng©n hµng ®Õn nhËn nhµ thÕ chÊp. 2. §¸nh gi¸ t×nh h×nh rñi ro tÝn dông ë c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ViÖt Nam ChÝnh bëi nh÷ng nguyªn nh©n trªn mµ rñi ro tÝn dông ®ang tÝch tô l¹i trong c¸c ng©n hµng ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ nhá. BiÓu hiÖn lín nhÊt cña ruØ ro tÝn dông lµ tû lÖ nî qu¸ h¹n, nî xÊu t¨ng cao. ë c¸c n­íc, nî qu¸ h¹n ®­îc gäi chung lµ nî xÊu, khi tØ lÖ nµy lªn tíi 5% tæng d­ nî ®­îc coi lµ b¸o ®éng. ë n­íc ta th­êng ®­îc gäi lµ nî qu¸ h¹n, trong ®ã cßn ®­îc ph©n chia thµnh: nî khª ®äng, nî khã ®ßi... víi kho¶ng thêi gian qu¸ h¹n lµ trªn 360 ngµy, trªn 180 ngµy vµ trªn 90 ngµy. Theo b¸o c¸o cña NHNN, n¨m 1999 tØ lÖ nî qu¸ h¹n cña c¸c NHTM lµ kho¶ng 13.6%, trong ®ã khèi l­îng tµi s¶n thÕ chÊp cña c¸c kho¶ng nî ®äng ph¶i xö lý lµ h¬n 7000 tû ®ång. MÆc dï cã nh÷ng chÊn chØnh nhÊt ®Þnh trong lÜnh vùc tÝn dông vµo n¨m 1999, vµo n¨m 2000 nî qu¸ h¹n vÉn ë trªn 14.5 % tæng d­ nî, tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp ®ãng b¨ng lªn tíi hµng ngh×n tû ®ång. Khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc chØ cã 37% lµm ¨n cã hiªô qu¶ nh­ng l¹i tiÕp nhËn 75% d­ nî tÝn dông, rong khi ®ã chØ cã 25% ch¶y vµo khu vùc t­ nh©n mµ lÝ do chñ yÕu lµ kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n cÇm cè thÕ chÊp. N¨m 2001, tû lÖ nî qu¸ h¹n ë møc 11.7% gi¶m h¬n nhiÒu so víi n¨m1999, 2000. Song, tæng sè vèn bÞ nî qu¸ h¹n t¨ng lªn, bªn c¹nh ®ã xuÊt hiÖn mét lo¹t c¸c kho¶n nî khoanh míi kh«ng thÓ hiÖn trong tû lÖ nî qu¸ h¹n, xuÊt hiÖn c¸c kho¶n d­ nî ®­îc ®iÒu chØnh kú h¹n, ®­îc gi·n nî... còng cßn n»m ngoµi tû lÖ nî qu¸ h¹n. C¸c kho¶n nî nµy tËp trung ë vïng lò lôt ®ång b»ng s«ng Cöu Long, ë vïng miÒn Trung; tËp trung ë c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÇu g¹o, thu mua vµ xuÊt khÈu cµ phª. S è tµi s¶n thÕ chÊp cña c¸c kho¶n nî ®ãng b¨ng ngµy cµng xuèng cÊp, mÊt gi¸, khã xö lý. H©ï hÕt c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n tån ®äng t¹i c¸c NHTM hiÖn nay lµ nh÷ng kho¶n nî khã ®ßi ph¸t sinh tõ nh÷ng n¨m 1995 trë vÒ tr­íc, ch­a ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn xö lý ®óng møc, mÆc dï ChÝnh Phñ vµ nghµnh Ng©n hµng ®· cã chñ ch­¬ng hç trî c¸c NHTM gi¶i quyÕt c¸c tån ®äng ®Ó lµm trong s¹ch ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. Cã thÓ nãi ¸p lùc cña x· héi ®ang ®ßi hái nghµnh ng©n hµng nhanh chãng kh¾c phôc, xö lý nhanh ®Ó gi¶m thÊp sè nî qu¸ h¹n. Tuy nhiªn trong c¬ chÕ hiÖn nay th× ®©y lµ mét vÊn ®Ò kh¸ phøc t¹p, nan gi¶i kh«ng thÓ ngµy mét, ngµy hai lµ cã thÓ xö lý døt ®iÓm ®­îc vµ còng kh«ng thÓ néi th©n ngµnh ng©n hµng cã ®ñ kh¶ n¨ng xö lý trong c¸c tr­êng hîp sau: + §èi víi kho¶n nî qu¸ h¹n cò tõ nh÷ng n¨m tr­íc cña nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc, doanh nghiÖp kinh tÕ §¶ng, tæ chøc ®oµn thÓ, tæ chøc kinh tÕ tËp thÓ do c¬ chÕ hiÖn nay tù gi¶i t¸n, hiÖn vÉn cßn treo nî t¹i ng©n hµng chËm ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn xem xÐt, xö lý triÖt ®Ó nh»m gióp ng©n hµng nhanh chãng gi¶m thÊp sè nî trªn ®Ó tiÕp tôc t¸i t¹o nguån vèn ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh . + §èi víi c¸c kho¶n nî cho vay thanh tãan c«ng nî cña ng©n hµng ®Ó c¸c doanh nghiÖp thanh to¸n c«ng nî trong trong tæng kª khai c«ng nî toµn quèc, ®Õn nay thùc chÊt ®· qu¸ h¹n kho¶ng trªn 50 tû ®ång, cã doanh nghiÖp hiÖn nay kh«ng cßn ho¹t ®éng nh­ng vÉn ch­a cã chñ tr­¬ng cña cÊp cã thÈm quyÒn cho biÖn ph¸p xö lý døt ®iÓm. + §èi víi kho¶n nî ®­îc ChÝnh phñ cho khoanh theo c¸c th«ng t­ liªn bé 11/TT-LB, 03/TT-LB kho¶ng 339,7tû ®ång ®Õn nay phÇn lín ®· qu¸ thêi h¹n ,hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp cã nî ®Òu r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, tù gi¶i t¸n, gi¶i thÓ kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî, nh­ng còng ch­a ®­îc c¸c cÊp, c¸c nghµnh liªn quan cho phÐp xö lý. Bªn c¹nh nh÷ng kho¶n nî tån ®äng cò ch­a ®­îc xö lý nªu trªn th× c¸c NHTM ®ang ®øng tr­íc mét thùc tÕ lµ: mÆc dï ®· cã sù thËn träng trong c«ng t¸c ®Çu t­, më réng tÝn dông nh­ng tû lÖ nî qóa h¹n míi t¹i c¸c ng©n hµng ®ang ph¸t sinh t¨ng (thËm chÝ cã ng©n hµng nî qu¸ h¹n lª tíi 17%). 3. thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro tÝn dông ë viÖt nam hiÖn nay 3.1 C¸c ng©n hµng ®· chñ ®éng phßng ngõa rñi ro tÝn dông nh»m h¹n chÕ c¸c kho¶n tÝn dông cã vÊn ®Ò, nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi 3.1.1 HÖ thèng th«ng tin tÝn dông ng©n hµng Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng g©y ra rñi ro tÝn dông lµ c¸c NHTM thiÕu th«ng tin cÇn thiÕt vÒ ng­êi vay vµ m«i tr­êng cho vay. XuÊt ph¸t tõ nhu cÇu thùc tÕ nµy, NHNN ®· thµnh lËp Trung t©m th«ng tin tÝn dông ®Ó chuyªn m«n ho¸ thu thËp th«ng tin vÒ kh¸ch hµng cã quan hÖ tÝn dông, th«ng tin kinh tÕ, thÞ tr­êng cã liªn quan nh­: ®¨ng kÝ, thµnh lËp, gi¶i thÓ, s¸p nhËp, ph¸ s¶n doanh nghiÖp; t×nh h×nh tµi chÝnh: vèn ®iÒu lÖ, c«ng nî, quan hÖ tÝn dông ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông, t×nh tr¹ng lç l·i, kh¶ n¨ng thanh to¸n, chÊp hµnh chÕ ®é kÕ to¸n cña doanh nghiÖp; t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp... ®Ó xö lý, ph©n tÝch vµ cung cÊp trong toµn hÖ thèng ng©n hµng nh»m gióp NHNN cã thªm th«ng tin thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý vµ gióp NHTM h¹n chÕ, ng¨n ngõa rñi ro tÝn dông, n©ng cao chÊt l­îng, hiÖu qu¶ ®Çu t­ tÝn dông. *) Sau 10 n¨m ho¹t ®éng, trung t©m th«ng tin tÝn dông ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ, ®ãng gãp kh«ng nhá vµo ho¹t ®éng tÝn dông cña ng©n hµng: + §· x©y dùng ®­îc kho d÷ liÖu quèc gia vÒ trung t©m th«ng tin tÝn dông víi 120000 hå s¬ tÝn dông cña kh¸ch hµng cã d­ nî trªn 50 triÖu VN§ ­íc ®¹t 80% sè kh¸ch hµng thùc tÕ t¹i c¸c TCTD. Víi d­ nî theo dâi kho¶ng 160 tû VN§, ­íc ®¹t 70% d­ nî thùc tÕ. Th«ng tin l­u tr÷ ®· ®­îc cËp nhËt, ®æi míi sè liÖu th­êng xuyªn, ®¶m b¶o th«ng tin sèng ®éng, chÝnh x¸c. + §· tõng b­íc më réng nghiÖp vô th«ng tin tÝn dông c¶ vÒ chiÒu réng vµ chiÒu s©u. §Õn nay 95% c¸c TCTD ®· thùc hiÖn nghiÖp vô TTTD chØ cßn mét sè ng©n hµng TMCP N«ng Th«n, chi nh¸nh Quü TDND TW do cã khã kh¨n nªn t¹m thêi ch­a thùc hiÖn. §· më réng nghiÖp vô thu thËp th«ng tin, thu thËp thªm th«ng tin bæ Ých ngoµi nghµnh vµ th«ng tin n­íc ngoµi. §· ®­a vµo ¸p dông thÝ ®iÓm ph©n tÝch, xÕp lo¹i tÝn dôngdoanh nghiÖp. + Chó träng më réng viÖc cung cÊp th«ng tin ra c¶ vÒ mÆt sè l­îng, chÊt l­îng vµ h×nh thøc. HiÖn nay víi 3 lo¹i h×nh s¶n phÈm bao gåm: th«ng tin phôc vô qu¶n lý, th«ng tin phßng ngõa rñi ro, th«ng tin dÞch vô ®­îc thiÕt kÕ thµnh 50 biÓu th«ng tin ra cung cÊp ra b»ng v¨n b¶n vµ trªn trang Web - CIC theo ®Þnh k× hoÆc theo yªu cÇu ®ét xuÊt cña TCTD. *) T×nh tr¹ng doanh nghiÖp cïng mét lóc vay vèn ë nhiÒu TCTD, nhiÒu doanh nghiÖp cïng mét trô së ®­îc thµnh lËp trong thêi gian ng¾n ... ®· t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông chøng tá r»ng: trung t©m th«ng tin tÝn dông ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh. Cã NHTM quèc doanh kh«ng mÆn mµ quan hÖ víi trung t©m. NhiÒu NHTM cæ phÇn tù m×nh t×m kiÕm th«ng tin phßng ngõa rñi ro mµ kh«ng hái hay kh«ng hîp t¸c víi trung t©m. Thùc tr¹ng nµy do c¸c nguyªn nh©n: + C¸c TCTD ch­a cã nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ thu thËp th«ng tin phßng ngõa rñi ro qua Trung t©m. + ThiÕu c¸c hµnh lang ph¸p lý rµng buéc c¸c TCTD ph¶i cung cÊp th«ng tin vµ hîp t¸c víi Trung t©m trong lÜnh vùc nµy, thiÕu c¸c chÕ tµi cÇn thiÕt cho ph¸t huy hiÖu qu¶ cña Trung t©m. + Trong c¹nh tranh ho¹t ®éng tÝn dông, c¸c TCTD kh«ng muèn cung cÊp th«ng tin cho Trung t©m, v× sî lé th«ng tin, sî mÊt kh¸ch hµng... 3.1.2 Hîp t¸c gi÷a c¸c TCTD trong viÖc cung cÊp th«ng tin phßng ngõa rñi ro: §©y lµ ho¹t ®éng tù ph¸t gi÷a c¸c TCTD trong viÖc cung cÊp th«ng tin cho nhau liªn quan ®Õn kh¸ch hµng, thÞ tr­êng ®· b¾t ®Çu xuÊt hiÖn ë n­íc ta, nhÊt lµ trong cho vay hîp vèn, ®ång tµi trî. C¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh ®­îc NHNN ®¸nh gÝa lµ kh¸ tÝch cùc vÒ cung cÊp th«ng tin gióp Ng©n hµng trong n­íc phßng ngõa rñi ro trong b¶o l·nh më L/C, thÎ tÝn dông, lõa ®¶o vay vèn quèc tÕ... Song nh×n chung, gi÷a c¸c TCTD vÉn gi÷ bÝ mËt víi nhau vÒ lÜnh vùc nµy. 3.1.3 Ban qu¶n lý tÝn dông: Tr­íc n¨m 2001, hÇu hÕt c¸c TCTD ch­a cã phßng, ban nµy. Do ®ã ch­a cã c«ng cô nµy trong phßng ngõa rñi ro. Song, nh­ kinh nghiÖm c¸c n­íc, b¶n th©n mçi NHTM ph¶i chñ ®éng phßng ngõa rñi ro cho m×nh lµ chÝnh, tù m×nh ph¶i b¶o vÖ cho chÝnh m×nh. §ång thêi, hÖ thèng ph¸p luËt vµ c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt cho ®Êt n­íc cÇn ®­îc ®Ò cao tr¸ch nhiÖm trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, qu¶n lý kinh doanh, phßng ngõa vµ ng¨n chÆn tÖ n¹n lõa ®¶o, cè ý sö dông sai môc ®Ých tiÒn vay cña ng©n hµng. Còng kh«ng nªn ®Ó riªng c¸c Ng©n hµng ph¶i tù m×nh g¸nh v¸c rñi ro cña m×nh vµ cña nÒn kinh tÕ ®æ dån vµo. 3.1.4 Ban phßng ngõa rñi ro: Cho ®Õn ®Çu n¨m 2001, ë hÇu hÕt c¸c TCTD ch­a cã phßng ban riªng biÖt nµy, mµ n»m trong chøc n¨ng cña Ban kÕ ho¹ch - tæng hîp. Duy chØ cã Ng©n hµng C«ng Th­¬ng ViÖt Nam(Incombank) thµnh lËp phßng th«ng tin phßng ngõa rñi ro tõ n¨m 1996, vµ Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam (Vietcombank) thµnh lËp phßng tõ n¨m 2000. Phßng nµy cña Incombank ho¹t ®éng rÊt tÝch cùc, cung cÊp th«ng tin trong n­íc vµ quèc tÕ cho c¸c chi nh¸nh toµn hÖ thèng phßng ngõa rñi ro vÒ cho vay, b¶o l·nh, thanh to¸n L/C, thÎ tÝn dông, vay vèn quèc tÕ, thÞ tr­êng, c¬ chÕ chÝnh s¸ch, doanh nghiÖp... Phßng nµy hµng th¸ng xuÊt b¶n tê th«ng tin Phßng ngõa rñi ro cã quan hÖ hîp t¸c víi tæ chøc th«ng tin tÝn dông quèc tÕ vÒ lÜnh vùc nµy. Tõ cuèi n¨m 2001, do yªu cÇu cña ch­¬ng tr×nh c¬ cÊu l¹i ng©n hµng, nªn c¸c TCTD míi thµnh lËp bé phËn riªng biÖt phßng ngõa rñi ro. Song nh÷ng rñi ro lín x¶y ra t¹i Incombank vµ Vietcombamk chøng tá r»ng Phßng chøc n¨ng ®ã ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß trong phßng ngõa rñi ro. Cßn c¸c TCTD ch­a cã phßng ban nµy th× hiÓn nhiªn lµ ch­a cã c«ng cô phßng ngõa rñi ro. 3.1.5 Thanh tra Ng©n hµng nhµ n­íc: Thùc hiÖn mét chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng tiÒn tÖ-tÝn dông-ng©n hµng, gióp cho ng­êi qu¶n lý hµng n¨m n¾m ®­îc kÞp thêi, chÝnh x¸c t×nh h×nh ho¹t ®éng cña tõng ng©n hµng vµ hÖ thèng Ng©n hµng; chØnh söa c¸c chÝnh s¸ch, quy chÕ cho phï hîp víi thùc tiÔn; gióp cho c¸c TCTD ng¨n ngõa, chØnh söa nh÷ng viÖc lµm sai tr¸i phßng ngõa rñi ro, tËp trung nhÊt lµ rñi ro tÝn dông; gi÷ g×n uy tÝn, an toµn vèn vµ tµi s¶n... §éi ngò c¸n bé thanh tra Ng©n hµng cã tíi gÇn 700 ng­êi vµ ®ang ®­îc t¨ng c­êng thªm. Song hµng lo¹t c¸c rñi ro vÒ ho¹t ®éng tÝn dông, nhÊt lµ c¸c vô ¸n lín nhá x¶y ra trong thêi gian qua, lµm thiÖt h¹i cho c¸cTCTD ®· chøng tá r»ng ho¹t ®éng thanh tra ng©n hµng cßn rÊt nhiÒu yÕu kÐm vÒ n¨ng lùc, tr×nh ®é, phÈm chÊt, c¬ chÕ, nghiÖp vô...®Ó gióp phßng ngõa rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. 3.1.6 Ban kiÓm so¸t néi bé: Bao gåm Ban kiÓm so¸t trùc thuéc H§QT vµ bé phËn kiÓm so¸t thuéc Ban ®iÒu hµnh cã tæ chøc chuyªn tr¸ch tõ Héi së chÝnh ®Õn c¸c chi nh¸nh. KiÓm to¸n néi bé cã c¸c nhiÖm vô: kiÓm to¸n ho¹t ®éng, nh»m ®¸nh gi¸ tÝnh h÷u hiÖu vµ hiÖu qu¶ trong ho¹t ®éng cña tæ chøc; KiÓm to¸n tu©n thñ, ®ã lµ viÖc gi¸m s¸t qu¸ tr×nh chÊp hµnh ph¸p luËt, quy ®Þnh néi bé t¹i c¸c bé phËn vµ ®¬n vÞ thµnh viªn; KiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh, bao gåm kiÓm to¸n b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, kiÓm to¸n b¸o c¸o ho¹t ®éng kinh doanh, kiÓm to¸n b¸o c¸o l­u chuyÓn tiÒn tÖ. Ho¹t ®éng tÝn dông lµ nghiÖp vô chñ yÕu cña mçi TCTD còng nh­ c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn. Vµ do ®ã, kiÓm to¸n ho¹t ®éng tÝn dông trë thµnh c«ng viÖc chñ yÕu cña bé phËn KiÓm to¸n, ®­îc tiÕn hµnh lµm theo ®Ò c­¬ng, chuyªn ®Ò mét lÇn trong n¨m hoÆc nhiÒu h¬n. Song thùc tiÔn xÈy ra rñi ro lín nhá ë c¸c TCTD trong thêi gian qua cã thÓ kh¼ng ®Þnh, kiÓm to¸n néi bé ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh, còng nh­ ch­a hoµn thµnh nhiÖm vô cña m×nh. ë nhiÒuTCTD, nhÊt lµ c¸c TCTD cæ phÇn chØ mang tÝnh h×nh thøc, bÞ v« hiÖu ho¸...hoÆc lµ tr×nh ®é non kÐm, hoÆc lµ tiªu cùc ... 3.1.7 KiÓm to¸n ®éc lËp vµ kiÓm to¸n quèc tÕ: NHNN ®· cã quy ®Þnh b¾t buéc ®èi víi c¸c NHTM quèc doanh vµ ng©n hµng TMCP ®« thÞ hµng n¨m ph¶i thùc hiÖn kiÓm to¸n quèc tÕ. Trong néi dung kiÓm to¸n ®¸nh gi¸ tÝnh trung thùc cña b¸o c¸o tµi chÝnh còng nh­ viÖc chÊp hµnh c¸c quy ®Þnh ph¸p lý cã liªn quan, th× ho¹t ®éng tÝn dông lµ néi dung chÝnh cña mçi NHTM, nªn ®©y còng lµ mét néi dung quan träng cña kiÓm to¸n. Ho¹t ®éng nµy ®· b­íc ®Çu lµm phßng ngõa rñi ro tÝn dông cho c¸c NHTM, nh­ng chÊt l­îng cña kiÓm to¸n ch­a cao nªn hiÖu qu¶ cña nã cßn h¹n chÕ trong viÖc phßng ngõa rñi ro tÝn dông. 3.1.8 M«i tr­êng ph¸p lý kh«ng ngõng ®­îc hoµn thiÖn: Cïng víi tiÕn tr×nh x©y dùng luËt vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt cña ®Êt n­íc, LuËt Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam, LuËt c¸c tæ chøc tÝn dông vµ mét sè luËt kh¸c cã liªn quan ®Õn ®¶m b¶o an toµn trong ho¹t ®éng tÝn dông ®· ®­îc ban hµnh, nh­ LuËt ®Êt ®ai söa ®æi, LuËt h×nh sù, LuËt d©n sù.. §Õn nay ®· cã trªn 20 nghÞ ®Þnh vµ hµng chôc quyÕt ®Þnh, v¨n b¶n ph¸p lý kh¸c triÓn khai thi hµnh hai LuËt ng©n hµng vµ c¸c luËt cã liªn quan còng ®· ®­îc ra ®êi, trong ®ã cã "quy ®Þnh vÒ ph©n lo¹i tµi s¶n cã, trÝch lËp vµ sö dông dù phßng ®Ó xö lý rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng, c¸c TCTD ", trªn 50% c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn b¶o ®¶m an toµn trong ho¹t ®éng tÝn dông. Ngµy 24-1-2002, Thèng ®èc NHNN ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 57/2002Q§-NHNN cho phÐp Trung t©m th«ng tÝn dông triÓn khai thÝ ®iÓm ®Ò ¸n ph©n tÝch, xÕp h¹ng tÝn dông doanh nghiÖp, theo ph­¬ng ph¸p xÕp lo¹i vµ ph­¬ng ph¸p so s¸nh. C¸c doanh nghiÖp ®­îc xÕp theo 6 lo¹i cã thø h¹ng tõ cao xuèng thÊp, cã ký hiÖu AA, A, BB, B, CC, C. 3.1.9 B¶o hiÓm tiÒn göi: Tæ chøc nµy chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ th¸ng 8/2000, b¶o ®¶m an toµn cho ng­êi göi tiÒn, gi¸n tiÕp t¹o ®iÒu kiÖn phßng ngõa rñi ro cho ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng. §Õn hÕt quý II/2002, B¶o hiÓm tiÒn göi ®· chi gÇn 20 tû ®ång cho gi¶i quyÕt tiÒn göi cña c¸c QTDND bÞ gi¶i thÓ, thu håi giÊy phÐp ho¹t ®éng. §ång thêi qua 2 n¨m ho¹t ®éng, tæ chøc nµy ®· thu håi giÊy chøng nhËn B¶o hiÓm tiÒn göi cña 20 QTDND ®· ngõng ho¹t ®éng. 3.2 ViÖc gi¶m thiÓu hËu qu¶ cña rñi ro tÝn dông trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i: 3.2.1 Quü dù phßng rñi ro tÝn dông: QuyÕt ®Þnh sè 48/1999/Q§-NHNN ngµy 8 th¸ng 2 n¨m 1999 cña Thèng ®èc NHNN “Ban hµnh quy ®Þnh vÒ viÖc ph©n lo¹i tµi s¶n “Cã” trÝch lËp vµ sö dông dù phßng ®Ó xö lý rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c TCTD”, lµ mét hÖ thèng quy ®Þnh c¸c gi¶i ph¸p thùc thi chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, lµ hµnh lang ph¸p lý ®¶m b¶o cho c¸c TCTD ho¹t ®éng an toµn, chñ ®éng xö lý c¸c tr­êng hîp rñi ro. Ho¹t ®éng ng©n hµng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng tiÒm Èn ®Çy rÉy rñi ro. Bëi vËy cã c¬ chÕ trÝch lËp vµ sö dông dù phßng ®Ó xö lý rñi ro lµ chñ tr­¬ng cùc k× s¸t hîp, ®¸p øng kÞp thêi ®ßi hái bøc b¸ch trong thùc tiÔn, th¸o gì ®­îc mét kh©u ¸ch t¾c cùc k× cã ý nghÜa trong ho¹t ®éng cña c¸c TCTD ë n­íc ta hiÖn nay. Nh÷ng quy ®Þnh míi ban hµnh ®· cung cÊp cho c¸c TCTD ¸­n dông thèng nhÊt c¸ch thøc ph©n lo¹i tµi s¶n”Cã” lµm c¨n cø x¸c ®Þnh møc ®é rñi ro cña c¸c tµi s¶n “Cã”, ®Ó t×m kiÕm biÖn ph¸p ng¨n ngõa vµ kh¾c phôc. §ång thêi, TCTD cßn ®­îc quyÒn chñ ®éng xö lý nÕu tµi s¶n “Cã” Êy thùc sù ®· rñi ro. §iÒu nµy ®· gi¶i to¶ t©m lý lo sî h×nh sù ho¸ quan hÖ d©n sù c¸c ho¹t ®éng ng©n hµng ®· ph¸t sinh vµ tån t¹i trong thêi gian gÇn ®©y. Song, bªn c¹nh nh÷ng t¸c dông tÝch cùc, vÉn cßn mét sè quy ®Þnh khi triÓn khai trong thùc tÕ vÊp ph¶i nh÷ng v­íng m¾c, næi cém, biÓu hiÖn trªn c¸c mÆt chñ yÕu sau: ViÖc ph©n lo¹i tµi s¶n cã vµ trÝch lËp dù phßng ph¶i tiÕn hµnh ngay tõ ®Çu n¨m, cã nghÜa lµ c¬ së ®Ó ph©n lo¹i ph¶i lµ tµi s¶n cã t¹i thêi ®iÓm 31 th¸ng 12 n¨m tr­íc. PhÇn gi¸ trÞ tµi s¶n cã kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi ®­îc b»ng viÖc tÝnh tãan theo c¸c chuÈn mùc quy ®Þnh lµ nh÷ng tµi s¶n cã dÊu hiÖu rñi ro tÝn dông ®· ph¸t sinh tõ n¨m tr­íc nh­ng l¹i h¹ch to¸n l­îng gi¸ trÞ ®ã vµo chi phÝ thuéc tµi kho¸ n¨m hiÖn hµnh. Nh­ vËy, ch¼ng kh¸c g× lÊy thu nhËp tµi chÝnh cña n¨m hiÖn hµnh ®Ó lËp dù phßng rñi ro tÝn dông cho nh÷ng n¨m tr­íc. §iÒu nghÞch lý nµy sÏ lµm t¨ng thªm gh¸nh nÆng tµi chÝnh cho ho¹t ®éng cu¶ n¨m hiÖn hµnh. ViÖc trÝch lËp dù phßng ph¶i tiÕn hµnh ngay trong vßng 25 ngµy lµm viÖc ®Çu tiªn cña mçi n¨m, nghÜa lµ phÇn gi¸ trÞ dù phßng rñi ro tÝn dông tÝnh ®­îc qua ph©n lo¹i tµi s¶n cã ®Õn cuèi n¨m tr­íc ph¶i ®­îc ghi vµo chi phÝ ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu n¨m hiÖn hµnh dï cho ch­a cã thu tµi chÝnh. Vµo thêi ®iÓm nµy, th­êng c¸c TCTD ch­a cã thu tµi chÝnh hoÆc thu nhËp cßn rÊt h¹n hÑp. Nh­ vËy, trong c¸c tr­êng hîp ®ã x¶y ra t×nh tr¹ng chi tr­íc, thu saudÉn ®Õn kÕt qu¶ tµi chÝnh thua lç. Gi¸ trÞ dù phßng rñi ro tÝn dông ph¶i trÝch lËp theo nh÷ng tû lÖ cè ®Þnh cho tõng nhãm tµi s¶n cã qua ph©n lo¹i nh­: §èi víi lo¹i tµi s¶n ho¹t ®éng cÊp tÝn dông ®­îc chia lµm 4 nhãm, trong ®ã chØ trÝch lËp dù phßng 3 nhãm gåm c¸c kho¶n ®· qu¸ h¹n thanh tãan theo cÊp ®é thêi gian qu¸ h¹n vµ Ên ®Þnh c¸c tû lÖ trÝch lËp t­¬ng øng:20%, 50%, vµ 100%(®iÒu 6). §iÒu nµy cho thÊy nÕu kh«ng cã nî qu¸ h¹n th× kh«ng lËp dù phßng, hoÆc nÕu nî qu¸ h¹n cµng lín vµ cÊp ®é qu¸ h¹n cµng dµi th× gi¸ trÞ dù phßng ph¶i trÝch lËp cµng lín víi giíi h¹n tèi ®a theo lý thuyÕt lµ 100% gi¸ trÞ tµi s¶n cã ho¹t ®éng cÊp tÝn dông bÞ qu¸ h¹n. Nh­ vËy, nÕu gi¸ trÞ trÝch lËp dù phßng rñi ro lín tíi møc v­ît qu¸ thu nhËp rßng cña tµi kho¸ n¨m hiÖn hµnh th× v« h×nh chung, ®¬n vÞ hoÆc TCTD ®· dù phßng b»ng c¸i kh«ng cã. MÆt kh¸c, nÕu ®Çu n¨m, qua ph©n lo¹i tµi s¶n cã dï kh«ng nî qu¸ h¹n còng kh«ng ch¾c ch¾n lµ kh«ng cã sù bïng næ rñi ro tÝn dông cÇn ®­îc gi¶i quyÕt trong n¨m. Sè tiÒn dù phßng sau khi xö lý rñi ro cßn l¹i t¹i thêi ®iÓm 31/12 hµng n¨m, TCTD ph¶i hoµn l¹i ®Ó gi¶m sè tiÒn dù phßng ®· trÝch. §iÒu nµy ch¼ng kh¸c g× TCTD ®­îc phÐp trÝch lËp dù phßng rñi ro tÝn dông nh­ng kh«ng ®­îc phÐp dù tr÷ tµi chÝnh trong viÖc trÝch lËp Êy. 3.2.2 Khoanh nî, xo¸ nî; xiÕt nî, thu håi tµi s¶n thÕ chÊp; chuyÓn nî qu¸ h¹n: + Khoanh nî, xo¸ nî: ViÖc khoanh nî, xo¸ nî ®­îc thùc hiÖn khi cã sù ®ång ý, chÊp thuËn cña NHNN, Bé tµi chÝnh, ChÝnh phñ, ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu ®èi víi c¸c kho¶n cho vay chØ ®Þnh, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, ®èi víi vïng bÞ thiªn tai nÆng nÒ vµ ®èi víi kho¶n nî cò, nî tån ®äng do c¬ chÕ kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi ®­îc ng©n s¸ch nhµ n­íc gh¸nh chÞu hay cÊp bï kho¶n thÊt tho¸t ®ã . Song biÖn ph¸p nµy chØ ®­îc thùc hiÖn ®èi víi TNTM quèc doanh. +XiÕt nî, thu håi tµi s¶n thÕ chÊp: ViÖc nµy do c¸c ng©n hµng tù gi¶i quyÕt, phèi hîp cïng ng­êi vay, phèi hîp b¸n tµi s¶n thu nî, khëi kiÖn ra toµ, ®«n ®èc thi hµnh ¸n ... Nhãm biÖn ph¸p nµy thùc hiÖn phæ biÕn ë n­íc ta trong thêi gian qua, nh­ng vÊn ®Ò næi lªn ®ã lµ xung ®ét c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý, sù phèi hîp kh«ng ®ång bé cña c¸c c¬ quan h÷u quan, tÝnh kh«ng nghiªm cña luËt ph¸p, nh÷ng tiªu cùc kh¸c. Do ®ã hiÖu qu¶ cña biÖn ph¸p nµy thùc hiÖn ch­a ®­îc nhiÒu. + ChuyÓn nî qu¸ h¹n, ¸p dông møc l·i suÊt nî qu¸ h¹n: Quy chÕ cho vay cña TCTD ®èi víi kh¸ch hµng ban hµnh theo quyÕt ®Þnh 1627/2001/Q§-NHNN, ngµy 31/12/2001 cña Thèng ®èc NHNN, vÒ mÆt ph¸p lý cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/02/2002, nh­ng ®Õn nay nhiÒu tæ chøc tÝn dông vÉn ch­a cã v¨n b¶n h­íng dÉn. So víi quy chÕ cho vay cò 284, quy chÕ míi th«ng tho¸ng h¬n nhiÒu: ChuyÓn nî qu¸ h¹n: ®iÓm 2 ®iÒu 13 tr¶ nî gèc vµ l·i vèn vay quy ®Þnh”Khi ®Õn k× h¹n tr¶ nî gèc hoÆc l·i, nÕu kh¸ch hµng kh«ng tr¶ nî ®óng h¹n vµ kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh k× h¹n nî gèc hoÆc l·i, hoÆc kh«ng ®­îc gia h¹n nî gèc hoÆc l·i th× TCTD chuyÓn toµn bé sè d­ nî sang nî qu¸ h¹n” ¸p dông møc l·i suÊt nî qu¸ h¹n:®iÓm 2 ®iÒu 11 “Møc l·i suÊt ¸p dông ®èi víi c¸c kho¶n nî gèc qu¸ h¹n do tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh vµ tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng nh­ng kh«ng v­ît qu¸ 150% l·i suÊt cho vay ¸p dông trong thêi h¹n cho vay ®· ®­îc kÝ kÕt vµ ®iÒu chØnh trong hîp ®ång tÝn dông. Trong th­c tÕ mét sè lo¹i h×nh cho vay, Ng©n hµng c¬ së ph¶i thùc hiÖn thu nî(gèc, l·i) theo ®Þnh k× hµng th¸ng, nh»m chia nhá kho¶n nî ph¶i tr¶ cña ng­êi vay ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng dÔ tr¶ nî, h¹n chÕ rñi ro, nh­ cho vay tr¶ gãp, cho vay tiªu dïng CBCNV, cho vay hé nghÌo... nh­ng ng­îc l¹i, ®Ó thu nî(gèc, l·i) ®óng h¹n theo ph©n k× lµ mét ®iÒu khã kh¨n, bëi nhiÒu nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng . Do vËy, nÕu thùc hiÖn ®óng nh­ tinh thÇn ®iÓm 2 ®iÒu 13 quy chÕ cho vay 1627, th× viÖc ®iÒu chØnh k× h¹n tr¶ nî, gia h¹n nî, chuyÓn nî qu¸ h¹n sÏ gia t¨ng t¹i ng©n hµng c¬ së, mét sè kho¶n nî vay cã thÓ x¶y ra t×nh tr¹ng “vµo ra khu vùc nî qu¸ h¹n nhiÒu lÇn” khi tr¶ l·i kh«ng ®óng k× h¹n chø kh«ng ph¶i kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî. D­ nî qu¸ h¹n sÏ t¨ng ®ét ngét trong mét sè tr­êng hîp, nh­ chËm tr¶ mét mãn l·i triÖu ®ång cã thÓ bÞ chuyÓn sang nî qu¸ h¹n hµng chôc tû ®ång ®èi víi ph­¬ng thøc cho vay theo h¹n m­c tÝn dông; hiÖn nay h¹n møc tÝn dông b×nh qu©n cña doanh nghiÖp cã doanh sè ho¹t ®éng kinh doanh kh¸ th­êng ë møc 50-100 tû ®ång, chØ cÇn kh«ng tr¶ ®­îc mét kú h¹n l·i bÊt k× giÊy nhËn nî nµo cña hîp ®ång tÝn dông, th× sè d­ nî 50-100 tû ®ång trªn hîp ®ång tÝn dông sÏ bÞ chuyÓn toµn bé sang nî qu¸ h¹n. 3.2.3 Ho¹t ®éng cña c«ng ty qu¶n lý nî vµ khai th¸c tµi s¶n thÕ chÊp(AMC): Ngµy 15/09/2000, Thèng ®èc NHNN ViÖt Nam ban hµnh quy ®Þnh vÒ viÖc thµnh lËp C«ng ty qu¶n lý nî vµ khai th¸c tµi s¶n thÕ chÊp t¹i c¸c NHTM. Quy chÕ ho¹t ®éng cña c«ng ty còng ®­îc so¹n th¶o t­¬ng tù nh­ C«ng ty mua b¸n nî vµ tµi s¶n tån ®äng. Ho¹t ®éng cu¶ c«ng ty lµ mua nî vµ b¸n nî, xö lý nî ®· mua, mua b¸n vµ xö lý c¸c tµi s¶n tån ®äng vµ ho¹t ®éng t­ vÊn. + VÒ ho¹t ®éng mua nî: C«ng ty cã thÓ mua d­íi h×nh thøc ®µm ph¸n, ®Êu thÇu ®Ó mua l¹i c¸c kho¶n nî theo gi¸ tho¶ thuËn. + VÒ ho¹t ®éng xö lý vµ kinh doanh nî: c«ng ty tæ chøc viÖc qu¶n lý, khai th¸c vµ thu håi c¸c kho¶n nî th«ng qua ho¹t ®éng o caccnh­ ®ßi nî, b¸n nî cho c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c hoÆc chuyÓn nî thµnh vèn gãp kinh doanh hoÆc vèn gãp cæ phÇn. §iÒu ®¸ng lo ng¹i lµ ho¹t ®éng ®ßi nî ch­a mang tÝnh chuyªn nghiÖp vµ ®©y ch­a lµ mét trong c¸c ho¹t ®éng chÝnh cña c«ng ty Hai chøc n¨ng chÝnh cña c«ng ty: chø n¨ng hç trî cho c¸c doanh nghiÖp lµnh m¹nh ho¸ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ chøc n¨ng kinh doanh c¸c kho¶n nî vµ tµi s¶n tån ®äng. Trong tr­êng h¬p mua b¸n nî ch­a ®­îc hoµn chØnh th× c«ng ty cã thÓ triÓn khai ngay ho¹t ®éng t­ vÊn, ®Þnh gi¸, hç trî chuyÓn ®æi së h÷u, tæ ch­c xö lý c¸c kho¶n nî vµ tµi s¶n tån ®äng ®­îc lo¹i trõkhi chuyÓn ®æi së h÷u DNNN. §èi víi n­íc ta,viÖc thµnh lËp c«ng ty mua b¸n nî vµ tµi s¶n tån ®äng lµ v« cïng cÇn thiÕt, ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay – giai ®o¹n chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn ho¹t ®éng xö lý vµ kinh doanh nî cña c«ng ty AMC ë n­íc ta vÉn con gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong thêi gian hiÖn nay: ViÖc chøng khãan ho¸ c¸c kho¶n nî trë nªn v« nghÜa v× kh«ng b¸n ®­îc nh÷ng chøng kho¸n ®ã; bªn c¹nh ®ã, nh÷ng tµi s¶n thÕ chÊp mµ c«ng ty xö lý nh­ ®Êt ®ai,nhµ cöa th× gÝa c¶ biÕn ®éng m¹nh. Bëi vËy c«ng ty AMC ch­a trë thµnh c«ng cô quen thuéc cña c¸c NHTM trong viÖc xö lý c¸c kho¶n nî khã ®ßi. PhÇn ba Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c rñi ro tÝn dông 1. Nâng cao chất lượng quá trình phân tích, đánh giá thẩm định khách hàng vay vốn Hoạt động tín dụng luôn chứa đựng những rủi ro và biến cố xảy ra ảnh hưởng đến hoạt động tín dụng như gây ra tình trạng ứ đọng vốn hoặc có thể làm mất vốn. Nhìn chung trong bất kỳ lĩnh vực nào của các tổ chức tín dụng cũng luôn tiềm ẩn rủi ro trong đó có rủi ro tín dụng xảy ra do khách hàng không trả được nợ. Chính vì thế, để ngăn chặn phòng ngừa rủi ro tín dụng, biện pháp đầu tiên mà các nhà quản lý rủi ro tín dụng phải nghĩ đến là phân tích đúng đắn, thẩm định chính xác, chặt chẽ khách hàng vay vốn. Qúa trình này được thực hiện trên một số nội dung sau Đánh giá về năng lực pháp lý của khách hàng Công việc này nhằm mục đích ràng buộc trách nhiệm của khách hàng trước pháp luật và đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho các ngân hàng. Xác định tính pháp lý của khách hàng chính là cơ sở để ký kết hợp đồng tín dụng. Đánh giá năng lực pháp lý của khach hàng trên một số mặt sau: Quyết định thành lập doanh nghiệp do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp Điều lệ tổ chức và hoạt động của doanh nghiệp Giấy phép kinh doanh ( giâý phép hành nghề) Vốn điều lệ và vốn kinh doanh trên thực tế có đúng như khai báo trên sổ sách Tài sản riêng độc lập thuộc quyền sở hữu doanh nghiệp, có trụ sở đăng ký hợp pháp với chính quyền sở tại Tình hình thực hiện các văn bản qui định của Nhà nước đối với hoạt động của doanh nghiệp, doanh nghiệp có nghiêm chỉnh thực hiện các qui định, qui chế do Nhà nước ban hành hay không. 1.2 Đánh giá khả năng điều hành sản xuất kinh doanh của người lãnh đạo doanh nghiệp Ta đã biết vị trí của người lãnh đạo điều hành giữ vai trò quyết định đến sự thành công hay thất bại của một doanh nghiệp, có thể được đánh giá trên một số khía cạnh. Một là, công việc của người lãnh đạo được phân công có phù hợp với chuyên môn của họ không. Hai là, khả năng hoạch định các chính sách của người lãnh đạo trong kinh doanh thông qua các chiến lược sản phẩm, giá cả, thị trường, khách hàng cũng như về định hướng phát triển của doanh nghiệp, có phù hợp và hiệu quả trong thực tiễn hay không Ba là, phân tích năng lực tổ chức quản lý điều hành thông qua các tiêu chí như tổ chức sắp xếp lao động có hợp lý không, cách thức hạch toán, quyết toán tài chính hàng năm có tuân thủ các chuẩn mực, nguyên tắc, chế độ kế toán do Nhà nước ban hành hay không, đồng thời phân tích các phương án sản xuất kinh doanh, tiêu thụ sản phẩm... 1.3. Đánh giá năng lực tài chính doanh nghiệp Công việc này nhằm giúp các ngân hàng nắm được thực trạng hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, xác định chính xác thực trạng và triển vọng về khả năng thanh toán của doanh nghiệp thông qua đánh giá về cơ cấu vốn trong kinh doanh của doanh nghiệp, đặc biệt là tỉ lệ Nợ/ Vốn chủ sở hữu. Bên cạnh đó, các ngân hàng cần đánh giá lại cơ cấu tài sản và vốn trong kinh doanh của doanh nghiệp có được sắp xếp, bố trí hợp lý hay không, chẳng hạn về tỉ lệ vốn cố định và vốn lưu động, vốn trong khâu dự trữ với vốn trong khâu luân chuyển có phù hợp với tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp hay không. Đồng thời cũng phải xem xét đến khả năng tự chủ về tài chính của khách hàng xem xét trên Bảng tổng kết tài sản, cân đối giữa nợ và có của khách hàng. Cụ thể, phải thấy được tài sản của doanh nghiệp được hình thành bằng nguồn vốn nào là chính, nếu là vốn của doanh nghiệp là chính thì tình hình nhìn chung là tốt, nếu chủ yếu là vốn đi vay thì phải cân nhắc, bởi lúc này, đầu tư vào doanh nghiệp sẽ chứa đựng rủi ro cao. Nếu mức vốn vay nhỏ hơn doanh số hoạt động thì có thể kết luận chất lượng sử dụng vốn của doanh nghiệp đạt hiệu quả cao. Ngân hàng cũng có thể đánh giá quan hệ tín dụng của doanh nghiệp thông qua các chỉ tiêu về khả năng thanh toán Khả năng thanh toán chung>1(Tổng các khoản dùng để thanh toán lớn hơn tổng các khoản nợ) thì kết luận khả năng thanh toán của doanh nghiệp là tốt. Khả năng thanh toán nhanh>1 (Vốn bằng tiền lớn hơn các khoản nợ đến hạn) kết luận là tốt. Do vậy các ngân hàng phải phân tích và kiểm soát các nguồn tiền ra vào của khách hàng. Một nội dung nữa cần đề cập tới đó là việc đánh giá tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh qua các chỉ số so sánh vòng quay luân chuyển vốn lưu động, đánh giá về khả năng sinh lời về vốn thông qua các chỉ tiêu ROA,ROE. Nếu khả năng sinh lời về vốn trong hoạt động kinh doanh đủ trang trải các chi phí trong kinh doanh và có lãi thì kết luận khả năng thanh toán của doanh nghiệp được đảm bảo và đủ độ tin cậy để ngân hàng có thể cho vay vốn. Đánh giá về cơ sở vật chất kỹ thuật công nghệ của doanh nghiệp Để trả lời về câu hỏi với cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại tiên tiến thì doanh nghiệp có thể sản xuất ra sản phẩm có khả năng cạnh tranh trên thị trường hay không? Mặt khác, sản phẩm đó phải có tính cạnh tranh về chất lượng, về giá, về các dịch vụ đi kèm, bao bì đóng gói, bảo hành.. nhằm xác định thực trạng và triển vọng hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp trên thị trường, cũng như khẳng định sự tồn tại và phát triển cùa doanh nghiệp trong tương lai. Công tác đánh giá năng lực kinh doanh của doanh nghiệp phải đánh giá ở chiến lược kinh doanh mà doanh nghiệp đề ra bao gồm: Chính sách thực thi về chiến lược ngành hàng Chiến lược sản phẩm và phân phối sản phẩm Chiến lược phát triển nguồn nhân lực Khả năng chiếm lĩnh và mở rộng thị phần Chiến lược phát triển sản xuất kinh doanh và mở rộng doanh nghiệp trong tương lai Mặt khác, ngân hàng trước khi quyết định cho vay còn phải phân tích lý do vay vốn, xác định mục đích sử dụng vốn của doanh nghiệp có phù hợp với lý do xin vay hay không. Đề nghị vay vốn của doanh nghiệp có phù hợp với thực tế hoạt động sản xuất kinh doanh hay không. Môi trường hoạt động có thích ứng với đề nghị vay vốn hay không. Từ đó các ngân hàng sẽ đánh giá trực tiếp đầu vào như nguyên vật liệu, nhân công, chi phí quản lý, các chi phí trực tiếp đầu ra như chi phí môi giới, quảng cáo tiếp thị, trong mối tương quan với chu kỳ sống của sản phẩm. Tóm lại, việc phân tích sẽ được tiến hành bằng phương pháp phỏng vấn để kiểm tra độ chính xác của các thông tin, số liệu mà khách hàng cung cấp, đồng thời nắm bắt luôn về cơ chế chính sách Nhà nước có thuận lợi, khó khăn gì, liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Rõ ràng, công tác thẩm định khách hàng đóng vai trò quan trọng trong quyết định tài trợ vốn cho doanh nghiệp, nó làm giảm thiểu rủi ro khách hàng không trả được nợ cho ngân hàng, cũng đồng nghĩa với việc bảo vệ được ngân hàng khỏi thiệt hại do rủi ro tín dụng gây ra. Thực hiện tốt công tác dự phòng rủi ro tín dụng Lập dự phòng là một trong những biện pháp phổ biến được các ngân hàng áp dụng nhằm chống đỡ rủi ro không thu hồi được nợ có thể xảy ra. Ngày 8/2/1999, Thống đốc NHNN đã ban hành quyết định sô 48/1999/QĐ NHNN5 về việc phân loại tài sản Có, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro trong hoạt động ngân hàng. Theo đó, để công tác quản lý rủi ro tín dụng đạt hiệu quả cao cần phải hiểu rõ nội dung và nhận thức đúng đắn công tác “Dự phòng giảm giá tài sản” và “Quỹ dự phòng rủi ro”, vốn là hai phương pháp khác nhau để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng. 2.1 Dự phòng giảm giá tài sản Thuật ngữ “ Dự phòng giảm giá tài sản” thường được gắn liền với nguyên tắc phản ánh tài sản theo giá trị thấp hơn giữa nguyên giá và giá trị thuần có thể thực hiện được. Nguyên tắc này tuân thủ yêu cầu thận trọng và yêu cầu tương xứng giữa chi phí và thu nhập trong kế toán. Yêu cầu thận trọng đòi hỏi giá trị tài sản trên báo cáo tài chính không được phản ánh vượt khỏi giá trị thuần có thể thực hiện của nó dẫn đến việc phản ánh tài sản trên báo cáo tài chính theo giá trị thuần có thể thực hiện khi giá này thấp hơn giá trị ghi sổ. Chẳng hạn như nợ phải thu có khả năng không đòi được cần phải phản ánh theo giá trị có thể thu hồi được của tài sản này. Trong khi đó, yêu cầu tương xứng đòi hỏi việc ghi nhận vào năm hiện hành các chi phí liên quan đến thu nhập trong năm đó. Do vậy, nếu thu nhập từ tài sản Có đã được ghi nhận đầy đủ trên cơ sở dự thu dự chi thì chi phí phát sinh từ việc giảm giá Tài sản Có cũng phải được ghi nhận tương ứng. Ví dụ như doanh thu thu được bằng tiền và từ việc bán chịu đã được ghi nhận đầy đủ trong năm tài chính hiện hành, chi phí phát sinh từ rủi ro do không đòi được nợ cũng phải được ghi nhận trong năm. Rõ ràng, yêu cầu ghi nhận dự phòng giảm giá các tài sản Có, cụ thể là các khoản cho vay của ngân hàng, sẽ giúp xác định trung thực và hợp lý giá trị tài sản cũng như kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Tuy vậy, khi thực hiện lập dự phòng, các nhà quản lý rủi ro cần phải nắm rõ một số đặc trưng dưới đây. Một là, vấn đề xác định thời điểm ghi nhận và giá trị cần dự phòng là vấn đề bị ảnh hưởng nhiều bởi sự xét đoán và ước lượng. Xét đoán khi nào cần ghi nhận giảm giá tài sản và cần phải lập tỉ lệ trích dự phòng bao nhiêu để có thể phản ánh đầy đủ mức độ giảm giá tài sản Có. Hai là, dự phòng giảm giá tài sản Có phải ghi nhận đầy đủ mọi khả năng giảm giá của số tiền có khả năng thu hồi so với giá ban đầu của tài sản. Có thể nói điểm khác biệt quan trọng giữa dự phòng giảm giá tài sản và trích lập quĩ dự phòng rủi ro là nó không phải là một quĩ dự trữ tài chính được trích ra từ lợi nhuận sau thuế, do đó, nó không bị giới hạn trong phạm vi kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Ba là, giá trị của tài sản sau khi dự phòng sẽ bằng giá trị ban đầu trừ đi các khoản dự phòng cụ thể, dự phòng tổng quát và các khoản xoá sổ. Nói cách khác, số lượng dự phòng giảm giá tài sản sẽ được phản ánh vào bên Nợ trong bảng tổng kết tài sản của ngân hàng. Điều này đảm bảo giá trị tài sản trên bảng tổng kết tài sản không bị thổi phồng so với thực tế, gây ra những sai lệch trong việc nhận thông tin, bất lợi cho những người giao dịch với ngân hàng. 2.2 Quỹ dự phòng rủi ro Đây là một hình thức dự trữ tài chính chuyên dùng thường được trích ra từ lợi nhuận sau thuế nhằm có nguồn để bù đắp thiệt hai khi có rủi ro xảy ra. Vấn đề trích lập quỹ chủ yếu phát sinh từ yêu cầu quản lý tài chính, không phải là đòi hỏi của kế toán. Theo quy định hiện hành của NHNN, các ngân hàng nói riêng, các tổ chức tín dụng nói chung phải trích 10% lợi nhuận sau thuế để lập quỹ dự phòng tài chính, quỹ này sẽ được sử dụng để trang trải rủi ro phát sinh từ hoạt động ngân hàng. Có thể nói, đây là một biện pháp quản lý tài chính bắt buộc mang tính lịch sử cần được thực thi theo yêu cầu khách quan từ môi trường hoạt động kinh doanh đặc thù của Việt Nam, vốn có tỉ trọng các khoản cho vay chiếm trên 60% các khoản mục tài sản Có của ngân hàng. Mặt khác, do NHNN chưa đưa ra yêu cầu lập dự phòng giảm giá tài sản, hình thức dự trữ tài chính này còn giúp bảo đảm nguồn vốn, duy trì an toàn hoạt động của các ngân hàng và do đó bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền. Để thực hiện công tác trích lập quỹ dự phòng rủi ro đòi hỏi những nhà quản lý rủi ro tín dụng trong ngân hàng phải nắm vững các điểm sau. Một là, do được trích từ lợi nhuận sau thuế nên quỹ được trình bày trong phần nguồn vốn chủ sở hữu, bên tài sản Nợ của bảng tổng kết tài sản. Hai là, quỹ thường được lập vào cuối kỳ báo cáo sau khi đã xác định được kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Khác với lập dự phòng giảm giá tài sản, nguồn lực tài chính lập quỹ xuất phát từ kết quả hoạt động kinh doanh do đó, một cách tất yếu, quỹ không thể được lập từ một nguồn tài chính không có thực, nói cách khác, quỹ chỉ được trích lập khi doanh nghiệp hoạt động có lợi nhuận. Ba là, tỉ lệ trích lập quỹ cần được xác định trên cơ sở kết hợp hài hoà giữa kết quả hoạt động kinh doanh hàng năm của doanh nghiệp và giá trị ước tính nhu cầu sử dụng quỹ. Tóm lại trong tình hình hiện nay, khi hoạt động ngân hàng còn khá đơn giản, chủ yếu tập trung vào hoạt động tín dụng như hiện nay, tổng dư nợ cho vay của Ngân hàng là một khoản mục trọng yếu trong báo cáo tài chính, có thể nói lập dự phòng các khoản cho vay khó đòi là yêu cầu dự phòng chủ yếu và quan trọng nhất. Với hai phương pháp xử lý khác nhau đối với rủi ro tín dụng đã nêu trên, các nhà quản lý rủi ro cần nghiên cứu, xem xét và áp dụng sao cho phù hợp với thực tiễn hoạt động và khả năng của ngân hàng mình. Nghiên cứu, đẩy mạnh ứng dụng các công cụ dẫn xuất tín dụng (credit derivatives) nhằm dự phòng kịp thời rủi ro tín dụng Có thể nói, hiện nay các nỗ lực của nhà quản lý rủi ro tín dụng tập trung vào hai lĩnh vực. Một là phát triển các mô hình đo lường rủi ro tín dụng và hai là đưa ra các hợp đồng dẫn xuất (phái sinh) để có thể chuyển giao rủi ro tín dụng. Các công cụ dẫn xuất (CCDX) là một biện pháp đem lại hiệu quả rõ rệt song do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan, chúng chưa được sử dụng phổ biến trong các ngân hàng ở Việt Nam. Đặc điểm chung của các công cụ quản lý rủi ro này là chúng giữ nguyên các tài sản Có trên sổ sách kế toán của các tổ chức khởi tạo ra những tài sản đó, đồng thời chuyển giao một phần rủi ro tín dụng sẵn có trong những tài sản này sang các đối tác khác, thông qua đó sẽ đạt một số mục tiêu như có thể chuyển giao rủi ro tín dụng mà không phải bán tài sản Có đi, bởi việc bán tài sản Có sẽ làm suy yếu mối quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng. Về giải pháp sử dụng các CCDX xin được tập trung vào 2 công cụ chính là Swap tổng lợi tức và Swap tín dụng. Swap tổng lợi tức Đây là sự hoán đổi giữa các khoản thanh toán của hai bên, các khoản thanh toán thực sự giữa hai bên bằng số chênh lệch ròng của các khoản thanh toán tương ứng. Người phải trả tổng lợi tức sẽ chi trả dựa trên lợi tức có từ việc nắm giữ một khoản nợ có nhiều rủi ro hoặc một danh mục các khoản nợ có nhiều rủi ro. Tổng lợi tức của một khoản nợ có nhiều rủi ro bằng tổng của những dòng thu nhập lãi suất và những thay đổi về giá trị thị trường của khoản nợ đó. Rủi ro của những khoản lợi tức này được đo bằng độ biến động của chúng. Các nhà quản lý rủi ro tín dụng rất quan tâm đến tỉ lệ vỡ nợ của các trái phiếu và những thay đổi về khả năng vỡ nợ của chúng trong tương lai. Khả năng vỡ nợ của trái phiếu trong tương lai được đặc trưng bởi sự thay đổi của mức độ tín nhiệm. Lãi suất đối với khoản nợ có nhiều rủi ro thay đổi tương ứng với những thay đổi về khả năng vỡ nợ, cụ thể là nó sẽ tăng lên khi khả năng thanh toán xấu đi. Sơ đồ 1 Tổng lợi tức của tài sản Người phải trả tổng lợi tức Người thụ hưởng tổng lợi tức Tỉ lệ tham chiếu cùng chênh lệch Theo sơ đồ trên, bên đối tác trong hợp đồng hoán đổi tổng lợi tức, người thụ hưởng tổng lợi tức sẽ trả tiền dựa vào các khoản lợi tức của một trái phiếu không có rủi ro vỡ nợ ( trái phiếu Chính phủ) trừ đi khoản đền bù nhận được do phải chịu rủi ro đối với khoản nợ có nhiều rủi ro của bên phải trả tổng lợi tức. Kết quả của sự hoán đổi này là người phải trả tổng lợi tức được hưởng dòng thu nhập từ trái phiếu không có rủi ro và người thụ hưởng tổng lợi tức được hưởng dòng thu nhập tương xứng với việc nắm giữ khoản nợ đầy rủi ro. Việc hoán đổi các dòng thu nhập được thực hiện theo hợp đồng mà không phải bằng cách trao đổi quyền sở hữu của các khoản nợ tương ứng. Các khoản thanh toán hoàn trả nợ gốc thường được loại trừ trong hình thức hoán đổi này. Do đó, đối với người đi vay, rủi ro giảm được là khoản tổn thất thu nhập do sự giáng cấp trong mức độ tín nhiệm, chứ không phải là những khoản thu hồi được từ các khoản nợ mất khả năng thanh toán. Có thể nói, Swap tổng lợi tức làm gia tăng tính chắc chắn của dòng tiền mặt vốn là mục tiêu của chiến lược quản lý ngân hàng truyền thống. Việc dự phòng vốn cho rủi ro tín dụng mà đầu tư một số tài sản Có vào các chứng khoản không có khả năng vỡ nợ cũng đạt một giới hạn thấp hơn đối với các khoản tổn thất do vỡ nợ. Một sự khác biệt quan trọng là chiến lược dự phòng vốn trên duy trì một kho các tài sản Có có tính lỏng cao, trong khi chiến lược sử dụng các CCDX cung cấp đúng lúc các dòng tiền mặt khi các khoản tổn thất được phát hiện. Swap tín dụng So với hình thức Swap tổng lợi tức, đặc điểm thanh toán bất ngờ của các hợp đồng hoán đổi tín dụng cũng tương tự như các đặc điểm trong hợp đồng bảo hiểm. Theo sơ đồ 2, người phải trả cố định bảo hiểm đối với rủi ro tín dụng bằng cách chi trả các khoản thanh toán định kỳ theo một tỉ lệ % cố định của mệnh giá khoản tín dụng. Nếu rủi ro tín dụng dự kiến xảy ra, chẳng hạn khi người vay vỡ nợ, người phải trả bất ngờ chi trả một khoản thanh toán để bù đắp cho phần tổn thất tín dụng đã được bảo hiểm. Ngược lại, người phải trả bất ngờ không phải trả khoản tiền nào cả. Sơ đồ 2 X% / năm Người phải trả cố định Người phải trả bất ngờ Có rủi ro tín dụng à Thanh toán Không có rủi ro tín dụng à Không thanh toán Trong trường hợp hợp đồng hoán đổi tín dụng trả khoản chênh lệch giữa giá trị gốc và giá trị thu hồi của khoản tín dụng sau khi người vay vỡ nợ, hoán đổi tín dụng giới hạn tổn thất trong giá trị số tiền gốc của khoản tín dụng. Một chính sách đầu tư kết hợp các chứng khoán không có rủi ro vỡ nợ với những khoản nợ đầy rủi ro có thể tái tạo ra giới hạn tổn thất thấp hơn. Như vậy, việc dự phòng tổn thất trong cho vay có thể nhân đôi lợi ích của một dẫn xuất tín dụng. Sự khác biệt là ở chỗ, CCDX tín dụng sẽ cung cấp các dòng tiền mặt trên một cơ sở “kịp thời” trong khi chiến lược dự phòng vốn phải duy trì tiền mặt dự trữ. Và khi các CCDX được hiểu là một sự lựa chọn trước các phương pháp dự phòng vốn và đầu tư truyền thống, sự lựa chọn giữa hai chiến lược này chỉ đơn giản là vấn đề hiệu quả. Mặc dù các CCDX có tác dụng dự phòng kịp thời rủi ro tín dụng, song việc ứng dụng chúng trong công tác quản lý rủi ro ở các NHTM Việt Nam hoàn toàn không đơn giản, điều này do nhiều nguyên nhân, trước hết là về thể chế pháp lý, sau là về trình độ chuyên môn nghiệp vụ của cán bộ ngân hàng còn nhiều bất cập. Tuy nhiên chúng tôi cũng mạnh dạn đưa ra đề xuất này, bởi trên cơ sở có nhiều giải pháp được đưa ra, các nhà quản lý rủi ro càng có điều kiện thuận lợi để lựa chọn cho mình những biện pháp phù hợp nhất nhằm phòng chống rủi ro đặc biệt là rủi ro tín dụng một cách hiệu quả nhất. Các biện pháp khác Đa dạng hoá danh mục đầu tư ( Portfolio Diversify) Đa dạng hoá danh mục đầu tư chính là biện pháp nhằm phân tán rủi ro được thực hiện theo phương pháp chia sẻ rủi ro giữa các nhà đầu tư, như việc không tập trung vốn vay vào một khách hàng, hoặc vào một lĩnh vực đầu tư, các ngân hàng phải luôn đa dạng hoá các loại hình cho vay và đa dạng hoá lĩnh vực đầu tư. Giới hạn cho vay đối với một khách hàng không nên vượt quá 15% Vốn tự có của một ngân hàng, hoặc biện pháp tốt nhất trong giai đoạn này là các ngân hàng có thể cho vay đồng tài trợ trên cùng dự án theo tỉ lệ 50-50. Sử dụng các đảm bảo chắc chắn Các ngân hàng lựa chọn một hình thức nhằm đảm bảo phù hợp với yêu cầu của một khoản vay đồng thời phải đánh giá chính xác giá trị vật làm đảm bảo tại thời điểm vay vốn. Cụ thể, đối với đảm bảo bằng tài sản, ngân hàng phải xác định chính xác được quyền sở hữu, quyền sử dụng, tính thanh khoản và sự tồn tại thực tế của tài sản đó đối với người vay tiền, trong đó cần lưu ý thời hạn sử dụng của tài sản đảm bảo phải lớn hơn thời hạn vay tiền. Hai là đối với đảm bảo bằng bảo lãnh, ngân hàng phải đánh giá chính xác năng lực pháp lý, năng lực tài chính, uy tín và trách nhiệm của người bảo lãnh. Nghiên cứu, nắm bắt tình hình kinh tế xã hội Trong đó, cần hướng trọng tâm nghiên cứu vào tình hình tài chính tiền tệ có liên quan đến việc xây dựng chính sách tín dụng. Biện pháp này nhằm mục đích xây dựng chính sách cho vay hợp lý để đảm bảo sự an toàn cho hoạt động đầu tư của ngân hàng, nghiên cứu tình hình kinh tế xã hội cần hướng đến các mặt sau: Sự tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế; Các diễn biến trên thị trường vốn, quan hệ cung cầu vốn đầu tư. Diễn biến về sự biến động của giá vàng trên thị trường qua đó xác định hệ số rủi ro cấu thành trong lãi suất đầu tư của ngân hàng. . Tăng cường công tác kiểm toán, kiểm soát nội bộ trong các ngân hàng Công tác kiểm soát nội bộ hoạt động nhằm mục đích ngăn chặn và xử lý kịp thời các vi phạm trong hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp và ngân hàng. Các ngân hàng trong công tác quản lý rủi ro tín dụng cần phải kiểm tra chặt chẽ các cơ sở pháp lý khi thiết lập quan hệ với các doanh nghiệp, những người đi vay vốn. Nội dung kiểm toán nội bộ trong ngân hàng tập trung vào các phần việc như sau: Kiểm tra việc chấp hành quá trình cho vay vốn, kiểm tra việc thực hiện cơ chế đảm bảo tiền vay. Kiểm tra hồ sơ cho vay để đánh giá những khoản đã cho vay có cần bổ sung, chỉnh sửa gì hay không Phân tích, đánh giá chất lượng của các khoản cho vay trên cơ sở đó mới xem xét đến các đề nghị được vay những khoản tiếp theo. Tiến hành phân loại các khoản nợ và phân loại dư Nợ, tổ chức kiểm tra chéo áp dụng các biện pháp cụ thể về xử lý các khoản nợ có vấn đề, tăng cường kiểm tra việc sử dụng vốn của doanh nghiệp, giám sát việc thực hiện quá trình đầu tư vốn. Tãm l¹i, ®Ó ng¨n ngõa, phßng chèng vµ gi¶m thiÓu møc ®é tæn thÊt do rñi ro tÝn dông cã thÓ x¶y ra víi ng©n hµng, cã rÊt nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c nhau, ra ®êi vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung, cña ngµnh ng©n hµng nãi riªng. Song, cã thÓ nãi, chÝnh nh÷ng c«ng cô ®­îc dïng ®Ó phßng chèng rñi ro l¹i hµm chøa trong nã nh÷ng rñi ro tiÒm tµng. VËy lµm thÕ nµo ®Ó sö dông hîp lý, ®Ó h¹n chÕ nh÷ng khuyÕt tËt, nh÷ng mÆt h¹n chÕ vµ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, hiÖu qu¶ cña nh÷ng c«ng cô nµy, thùc sù phô thuéc vµo quan ®iÓm vµ sù "nh¹y c¶m" cña chÝnh nh÷ng nhµ qu¶n lý rñi ro, víi bÒ dÇy kinh nghiÖm, n¨ng lùc chuyªn m«n vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng t¹i c¬ së, hä sÏ t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp nhÊt víi ng©n hµng cña m×nh. Kết luận Ngân hàng là một tổ chức tài chính trung gian quan trọng bậc nhất góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển kinh tế. Tuy nhiên xuất phát từ đặc thù hoạt động của mình, ngân hàng lại là lĩnh vực kinh doanh đầy rủi ro, trong đó rủi ro tín dụng là một nguy cơ lớn đe doạ sự tồn tại và phát triển của ngân hàng, bởi cung ứng vốn thông qua hoạt động tín dụng là một hoạt động kinh doanh chính của ngân hàng. Với mối quan hệ ngày càng phức tạp của ngân hàng trong nền kinh tế hiện đại, sự sụp đổ của một ngân hàng do không đòi được nợ, dù ở qui mô nào, cũng sẽ gây ra ảnh hưởng xấu đến các ngân hàng cũng như các chủ thể kinh tế khác, thậm chí gây ra sự hoảng loạn trong toàn bộ hệ thống ngân hàng từ đó gây ra những cuộc khủng hoảng về kinh tế, xã hội mà hậu quả không thể lường trước được. Chính vì thế, ngăn chặn, phòng ngừa và kiểm soát rủi ro tín dụng là một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của các nhà quản lý rủi ro trong ngân hàng. Với nội dung đã được trình bày, đề tài nghiên cứu không những đã hệ thống hoá nh÷ng lý luận cơ bản mà còn ph¸c ra một bức tranh toàn cảnh về rủi ro tín dụng và công tác quản lý rủi ro tín dụng trong các ngân hàng ở Việt Nam, ®ồng thời trên cơ sở phân tích thực trạng ®ã, chóng t«i m¹nh dạn đề xuất một số giải pháp hữu ích góp phần giúp công tác quản lý rủi ro tín dụng được hiÖu qu¶ h¬n, thiết nghĩ điều nµy thùc sù cÇn thiÕt cho quá trình lµnh m¹nh ho¸ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ngµnh ng©n hµng, trªn c¬ së ®ã h­íng tíi môc tiªu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Êt n­íc trong giai ®o¹n hiÖn nay, giai ®o¹n C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. môc lôc PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông vµ qu¶n lý rñi ro tÝn dông trong c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i 1 Kh¸i qu¸t vÒ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 2 Kh¸i niÖm rñi ro Ph©n lo¹i rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 2 Rñi ro tÝn dông 6 B¶n chÊt rñi ro tÝn dông Nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông ¶nh h­ëng cña rñi ro tÝn dông 3 Mét sè nguyªn t¾c trong qu¶n lý rñi ro tÝn dông 11 Quan ®iÓm cho vay ph¶i trªn c¬ së x©y dùng vµ hiÓu râ ng­êi vay HiÖu qu¶ vµ chÊt l­îng tÝn dông trªn c¬ së hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi vay vèn Më réng khèi l­îng trªn c¬ së n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông Chñ ®éng ph©n t¸n rñi ro ®Ó ng¨n ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro Cho vay ph¶i cã ®¶m b¶o tiÒn vay víi tÝnh kh¶ thi cao Cho vay ph¶i do chÝnh ng©n hµng quyÕt ®Þnh vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt ®Þnh ®ã Ph¶i qu¶n lý nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi vµ c¸c kho¶n nî cã vÊn ®Ò PhÇn 2: Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông vµ c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro tÝn dông t¹i c¸ NHTM ViÖt Nam 1. Nguyªn nh©n rñi ro tÝn dông trong c¸c ng©n hµng ë ViÖt Nam hiÖn nay 17 Rñi ro ®¹o ®øc Rñi ro chÝnh s¸ch Rñi ro tõ thùc thi chøc n¨ng nhiÖm vô cña c¬ quan nhµ n­íc Rñi ro thÞ tr­êng cña ng©n hµng 2 §¸nh gi¸ t×nh h×nh rñi ro tÝn dông ë c¸c NHTM ViÖt Nam 22 3 Thùc tr¹ng c«ng t¸c rñi ro tÝn dông ë ViÖt Nam 24 C¸c ng©n hµng ®· chñ ®éng phßng ngõa rñi ro tÝn dông nh»m h¹n chÕ c¸c kho¶n tÝn dông cã vÊn ®Ò, nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi HÖ thèng th«ng tin tÝn dông ng©n hµng Hîp t¸c gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông trong viÖc cung cÊp th«ng tin phßng ngõa rñi ro Ban qu¶n lý tÝn dông Ban phßng ngõa rñi ro Thanh tra ng©n hµng nhµ n­íc Ban kiÓm so¸t néi bé KiÓm to¸n ®éc lËp vµ kiÓm to¸n quèc tÕ M«i tr­¬ng ph¸p lý kh«ng ngõng hoµn thiÖn B¶o hiÓm tiÒn göi 3.2 ViÖc gi¶m thiÓu hËu qu¶ rñi ro tÝn dông trong c¸c NHTM 29 Quü dù phßng rñi ro Khoanh nî, xo¸ nî, xiÕt nî, thu håi tµi s¶n thÕ chÊp; chuyÓn nî qu¸ h¹n Ho¹t ®éng cña c«ng ty qu¶n lý vµ khai th¸c tµi s¶n thÕ chÊp (AMC) PhÇn 3: Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý rñi ro tÝn dông 1. N©ng cao chÊt l­îng qu¸ tr×nh ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thÈm ®Þnh kh¸ch hµng vay vèn 34 §¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc vay vèn cña kh¸ch hµng §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh cña ng­êi l·nh ®¹o doanh nghiÖp §¸nh gi¸ n¨ng lùc tµi chÝnh doanh nghiÖp §¸nh gi¸ vÒ c¬ së vËt chÊt kü thuËt c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp 2 Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c dù phßng rñi ro tÝn dông 38 Dù phßng gi¶m gi¸ tµi s¶n Quü dù phßng rñi ro 3 Nghiªn cøu, ®Èy m¹nh øng dông c¸c c«ng cô dÉn xuÊt tÝn dông nh»m dù phßng kÞp thêi rñi ro tÝn dông 41 3.1 Swap tæng lîi tøc Swap tÝn dông 4 C¸c biÖn ph¸p kh¸c 45 §a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t­ Sö dông c¸c ®¶m b¶o ch¾c ch¾n Nghiªn cø n¾m b¾t t×nh h×nh kinh tÕ x· héi