Chuyên đề Thực trạng và giải pháp tiêu tụ sản phẩm rau an toàn trên địa bàn Hà Nội

A. LờI Mở ĐầU. Trong những năm gần đây diện tích đất nông nghiệp của Hà Nội đang có xu hướng dần bị thu hẹp do quá trình đô thị hoá cùng với chủ trương xây dựng các khu chung cư của thành phố. điều này đã đặt sản xuất nông nghiệp của các huyện ngoại thành vào một thách thức mới đó là đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng về số lượng và chất lượng nông sản trong điều kiện đất nông nghiệp ngày càng có xu hướng thu hẹp. Vấn đề đặt ra cho nông nghiệp ngoại ô hiện nay, làm thế nào để nâng được giá trị thu được trên một đơn vị diện tính nhưng những sản phẩm tạo ra đảm bảo về chất lượng. Trước tình hình trên, sản xuất nông nghiệp của các huyện ngoại thành nói chung và sản xuất rau nói riêng đã dần phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá, sản phẩm làm ra trên cơ sở nhu cầu của thi trường, chứ không phải sản xuất những sản phẩm mà địa phương có. Mặc dù vậy, sản xuất rau an toàn trên địa bàn Hà Nội chưa thực sự phát triển, thu nhập của người sản xuất rau an toàn vẫn chưa cao bởi quá trinh tiêu thụ rau an toàn còn gặp phải một số khó khăn đó là: người tiêu dùng chưa thực sự tin tưởng sản phẩm rau là rau an toàn, quá trình tiêu thụ sản phẩm rau an toàn còn mang tính tự phát, chưa có hệ thống...Do vậy mà phần lớn lượng rau an toàn sản xuất ra vẫn phải tiêu thụ với giá rau thường hoặc thấp hơn rau thường, không có dấu hiệu an toàn, điều này đã gây ảnh hưởng rất lớn đến kết quả và hiệu quả thu được do vậy. Phát triển sản xuất rau an toàn chậm, không ổn định, chưa đáp ứng được nhu cầu của thành phố đặt ra. Trước thực trạng đó, việc tìm hiểu thực tiễn quá trình tiêu thụ rau an toàn tại Hà Nội, xác định những thuận lợi và khó khăn trên cơ sở đó đề ra một số biện pháp chủ yếu góp phần đẩy mạnh quá trình sản xuất và tiêu thụ rau an toàn tại Hà Nội là việc làm cần thiết. Do vậy em tiến hành nghiên cứu đề tài: “Thực trạng và giải pháp tiêu tụ sản phẩm rau an toàn trên địa bàn Hà Nội”. B. NộI DUNG. Chương I: cơ sở lý luận và thực tiễn về tiêu thụ rau an toàn. I.MộT Số VấN Đề Lý LUậN Về TIÊU THụ RAU AN TOàN. 1. Hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Nhìn một cách khái quát thì hoạt động của doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường được phân chia thành ba giai đoạn khác nhau, tương ứng với các đặc trưng của quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh. - Giai đoạn cung ứng: là giai đoạn doanh nghiệp tiến hành các hoạt động mua hoặc thuê các yếu tố đầu vào (sức lao động, máy móc, thiết bị, nguyên nhiên vật liệu) trên thị trường để chẩn bị cho giai đoạn sản xuất. - Giai đoạn sản xuất :là giai đoạn có nhiệm vụ tổ chức sản xuất nhằm phối kết hợp các yếu tố đầu vào tốt nhất, sản phẩm đầu ra có thể là những sản phẩm vật chất (vật phẩm) hoặc sản phẩm phi vật chất (dịch vụ). - Giai đoạn tiêu thụ: là giai đoạn ma doanh nghiệp bán các sản phẩm, dịch vụ sản xuất ra trên thị trường để thu tiền về. Nguồn tiền thu về được tiếp tục đầu tư trở lại, dùng để trả lương, mua sắm thêm máy móc thiết bị, xây dựng, mở rộng nhà xưởng, mua nguyên vật liệu để chuẩn bị cho kỳ sản xuất tiếp theo. Như vậy, hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế thị trường là là một chu trình khép kín được bắt đầu từ giai đoàn cung ứng và được kết thúc ở giai đoạn tiêu thụ sản phẩm, có thể mô tả hoạt động của một doanh nghiệp sản xuất giản đơn như sau: T1 H1 SX H2 T2 (T2 > T1) Cung ứng Sản xuất Tiêu thụ Theo mô hình trên, doanh nghiệp dùng một khoản tiền T1 để mua hàng hoá H1 (các yếu tố đầu vào) và dưới tác động của các biện pháp cơ, ly, hoá, sinh của giai đoạn sản xuất, H1 biến thành sản phẩm H2. Doanh nghiệp bán H2 và thu về một lượng tiền T2. Nếu xét hoạt đông sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp chỉ để tồn tại thì doanh nghiệp sẽ bán sản phẩm H2 và thu được số tiền T2 vừa bằng T1.. Nghĩa là lượng tiền doanh nghiệp thu về sau một chu kỳ sản xuất kinh doanh chỉ vừa đủ để chi trả các khoản tiền lương, khấu hao máy móc, thiết bị nhà xưởng, chi phí nguyên vật liệu mà không có tích luỹ. Song trên thực tế, không có doanh nghiệp nào lại chỉ đặt ra mục tiêu tồn tại mà ngược lại tăng trưởng và phát triển luôn là mục đích cao nhất đối với mọi doanh nghiệp. Để đạt được mục tiêu này, doanh nghiệp cần phải đạt được lượng T2>T1, khi đó khoản chênh lệch là khoản tiền lãi, một phần được sử dụng để tái đầu tư mở rộng, phần khác được dùng để tích luỹ. 2 . Một số vấn đề về tiêu thụ sản phẩm. 2.1. Khái niệm, ý nghĩa và yêu cầu về tiêu thụ sản phẩm. *Khái niệm. Tiêu thụ sản phẩm là giai đoạn cuối cùng của quá trình sản xuất, là quá trình chuyển hoá quyền sở hữu và quyền sử dụng hàng hoá, tiền tệ giữa các chủ thể kinh tế. Qúa trình tiêu thụ hàng hoá được chuyển từ hình thái hiện vật sang hình thái tiền tệ và dòng chu chuyển vốn của đơn vị sản xuất kinh doanh được hoàn thành. Từ đó tạo ra cơ sở thu hồi chi phí và tích luỹ để thực hiện tái sản xuất mở rộng. * ý nghĩa. Những hoạt động kinh doanh trên thị trường diễn ra sôi động với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt, chiến lược tiêu thụ sản phẩm thể hiện rõ vai trò ở những mặt sau: - Trong quá trình sản xuất kinh doanh, khâu sản xuất và khâu tiêu thụ có mối liên hệ chặt trẽ, tác động qua lại phụ thuộc lẫn nhau, ý nghĩa quan trọng của sản xuất là ở chỗ nó tạo ra sản phẩm xã hội và phục vụ cho tiêu dùng xã hội. -Tiêu thụ sản phẩm còn quyết định khâu cung ứng đầu vào. Tiêu thụ quyết định khối lượng, chất lượng nhịp độ sản xuất ra sản phẩm, do đó sản phẩm lại quyết định khâu cung ứng, phải cung cấp cho nó bao nhiêu những phương tiện, thiết bị nguyên vật liệu, với thời gian và nhịp điệu cung cấp thế nào. -Tiêu thụ sản phẩm quyết định đến kết quả, hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. -Đối với xã hội, hoạt động tiêu thụ phát triển có tác dụng thúc đẩy hoạt động sản xuất hàng hoá, năng suất lao động và hiệu quả sản xuất tăng lên, tạo ra nhiều sản phẩm làm thoả mãn nhu cầu tiêu dùng của xã hội. *Yêu cầu. -Ngày nay cùng với sự tiến bộ vượt bậc của khoa học kỹ thuật, công nghệ, sản phẩm được sản xuất ra rất đa dạng về chủng loại, chất lượng và số lượng có xu hướng tăng nhanh, vượt qua nhu cầu của xã hội. Lúc này, ưu thế trên thị trường thuộc về người mua, mức độ cạnh tranh trong khâu tiêu thụ diễn ra hết sức gay gắt. -Hoạt động tiêu thụ sản phẩm sẽ làm tăng uy tín, vị thế của doanh nghiệp trên thị trường. -Tiêu thụ sản phẩm phải nhằm thực hiện mục tiêu phạm vi khách hàng, thoả mãn các nhu cầu phát triển kinh tế xã hội. 2.2. Sản phẩm - sản phẩm hàng hóa. * Sản phẩm. Sản phẩm là kết quả của một cá nhân, tổ chức doanh nghiệp sử dụng các nguồn lực để tạo ra. Như vậy, sản phẩm có thể là những vật phẩm tồn tại dưới hình thức vật chất hoặc ở dạng phi vật chất. Trong cơ chế thị trường, nhiều doanh nghiệp cùng tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh và cung ứng một hay nhiều loại sản phẩm, nên vấn đề cạnh tranh là không thể tránh khỏi và ngày càng gay gắt. Vì vậy việc nghiên cứu, triển khai sản xuất các sản phẩm có ý nghĩa vô cùng quan trọng, giúp mục tiêu tiêu thụ sản phẩm trở nên dễ dàng hơn và đảm bảo thực hiện có hiệu qủa trên cơ sở thoả mãn nhu cầu của thị trường trong từng thời kỳ hoạt động cuả doanh nghiệp. * Sản phẩm hàng hoá. Giữa sản phẩm và hàng hoá có một khoảng cách, sản phẩm chỉ có thể trở thành hàng hoá khi và chỉ khi nó được đem ra trao đổi buôn bán trên thị trường. Có rất nhiều định nghĩa khác nhau về hàng hoá. Dưới đây là những định nghĩa phổ biến nhất: -Quan điểm cổ điển: hàng hoá là những sản phẩm được sản xuất, không phải để phục vụ mục đích tiêu dùng cá nhân của nhà sản xuất mà nhằm mục đích bán, trao đổi trên thị trường. -Quan điểm Marketing: hàng hoá là tất cả những gì có thể thoả mãn được nhu cầu hay mong muốn và được bày bán trên thị trường với mục đích thu hút sự chú ý mua, sử dụng hay tiêu dùng. Đó có thể là những vật thể hữu hình, dịch vụ, người, mặt hàng, tổ chức và ý tưởng. 3. Một số vấn đề lý luận về tiêu thụ rau an toàn . 3.1 Một số cơ sở lý luận về rau an toàn . * Rau an toàn. Rau xanh là các sản phẩm rau được tiêu thụ trên thị trường dưới dạng sản phẩm tươi (không qua chế biến). Rau an toàn là khái niệm xuất hiện ở nước ta trong thời gian gần đây trước tình hình một số sản phẩm rau xanh được tiêu thụ trên thị trường đã gây ngộ độc thực phẩm cho người sử dụng. Mặc dù chưa được đinh nghĩa chính thức khái niệm rau an toàn được một số tác giả đưa ra như sau: Sản phẩm rau được xem như là sạch (an toàn) phải đáp ứng được các yêu cầu sau: + Sạch, hấp dẫn về hình thức: Tươi, sạch bụi bẩn, tạp chất, thu đúng độ chín (khi có chất lượng cao nhất), không có triệu chứng bệnh, có bao bì vệ sinh hấp dẫn. + Sạch, an toàn về chất lượng: Khi sản phẩm rau có chứa dư lượng thuốc bảo vệ thưc vật, dư lượng Nitrat, dư lượng kim loại nặng và lượng vi sinh vật gây hại không vượt quá ngưỡng cho phép của tổ chức Y tế thế giới. *Đặc điểm sản xuất rau và rau an toàn. Rau an toàn trước hết là sản phẩm của quá trình sản xuất nông nghiệp bởi vậy nó có những đặc điểm chung của sản phẩm nông nghiệp: đối tượng của sản xuất nông nghiệp là sinh vật, sản xuất phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên, phân bố sản xuất không tập trung, sản phẩm vừa tiêu dùng tại chỗ vừa trao đổi trên thị trường, cung về nông sản hàng hoá và cầu về đầu vào có tính thời vụ và sản phẩm nông nghiệp có liên quan chặt chẽ với các doanh nghiệp dịch vụ. Sản xuất rau yêu cầu lao động cao. Sản phẩm là thân lá, củ có hàm lượng nước cao do vậy khó khăn trong bảo quản, tiêu thụ sản phẩm. Mặt khác trong rau chứa hàm lượng nước tới 80-90% do vậy yêu cầu chế độ nước tưới nghiêm ngặt. Sản xuất rau an toàn phải tuân thủ theo những quy định nghiêm ngặt từ việc quy hoạch vùng sản xuất, kỹ thuật canh tác, thu hoạch, bảo quản và lưu thông tới người tiêu dùng trên cơ sở điều kiện môi trường và tập quán canh tác từng vùng, chú trọng dựa trên những nguyên tắc về kỹ thuật như sau: -Đất trồng: đất cao, thoát nước, thích hợp sinh trưởng, phát triển cây rau. Vùng trồng rau phải cách ly với khu vực có chất thải công nghiệp, bệnh viện (ít nhất 2km)và khu vực chất thải sinh hoạt của thành phố (ít nhất 200m). -Nước tưới: trong rau xanh nước chứa trên 90%, vì vậy nước tưới ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng sản phẩm, cần sử dụng nước sạch để tưới như nước giếng khoan, nước sông, ao hồ trong, không ô nhiễm. -Giống: sử dụng hạt giống tốt và trồng cây con khoẻ mạnh, không có bệnh tật, hạt giống trước khi gieo trồng cần được xử lý hoá chất hoặc nhiệt, cần biết rõ lý lịch, nơi sản xuất hạt giống. Đối với những giống nhập nội phải qua kiểm dịch thực vật. -Phân bón: không dùng phân hữu cơ còn tươi và nước phân pha loãng bón cho rau, sử dụng các loại phân bón hoá học tuỳ theo yêu cầu sinh lý của cây và phải kết thúc bón trước khi thu hoạch 7-10 ngày với rau có thời gian sinh trưởng ngắn, 10-12 ngày với rau có thời gian sinh trưởng dài, đối với các loại phân bón lá và các loại chất kích thích sinh trưởng cần sử dụng theo chỉ dẫn, kết thúc phun trước khi thu hoạch 5-10 ngày. -Bảo vệ thực vật: không sử dụng thuốc hoá học bảo vệ thực vật thuộc nhóm độc 1 và 2, nếu thấy cần thiết có thể sử dụng thuốc nhóm 3 và 4. Kết thúc phun thuốc hoá học trước khi thu hoạch ít nhất 5-10 ngày. ưu tiên sử dụng các chế phẩm sinh học (BT, hạt củ đậu...), các chế phẩm thảo mộc, các kí sinh thiên địch để phòng bệnh. áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp phòng trừ tổng hợp (IPM). -Thu hoạch, bao gói: rau được thu hoạch đúng độ chín, loại bỏ phần kém chất lượng, rửa sạch bằng nước sạch, để ráo và cho vào bao, túi sạch trước khi mang đi tiêu thụ tại các cửa hàng. * Tiêu chuẩn rau an toàn của thế giới và Việt Nam. Theo các nhà nghiên cứu, hàm lượng các yếu tố gây ô nhiễm trên các sản phẩm rau như hàm lượng nitrat, kim loại nặng, hoá chất bảo vệ thực vật, vi sinh vật...có thể gây độc hại tới sức khoẻ người sử dụng tùy thuộc vào mức độ gây ô nhiễm. Vì lẽ đó, sản phẩm rau được xem là an toàn khi đáp ứng được các thông số kỹ thuật cho phép của các cơ quan giám định chất lượng và ở mỗi quốc gia đều xây dựng các chỉ tiêu phù hợp. Theo tổ chức Y tế thế giới (WHO), dư lượng cho phép trong sản phẩm rau đối với các yếu tố ô nhiễm như sau: Bảng 1. Ngưỡng cho phép dư lượng nitrat trong một số loại rau (theo quy định của WHO) ĐVT: mg/kg sản phẩm Loại rau Dư lượng Loại rau Dư lượng Bắp cải Cà rốt Cải củ Hành củ Hành lá 500 250 1.400 60 400 Dưa chuột Cà chua Khoai tây Súp lơ Xà lách Rau thơm 150 150 150 250 200 200 (Nguồn: FAO, 1993) Bảng 2. hàm lượng kim loại nặng( theo quy định của WHO) ĐVT: mg/kg sản phẩm Loại kim loại Dư lượng Loại kim loại Dư lượng Chì(pb) Asen(as) đồng(cu) Thiếc(sn) Palutin 0.5 0.2 5.0 200.0 0.05 Camidi(cd) Thuỷ ngân(hg) kẽm(zn) aplatoxin(bl) 0.03 0.02 10.0 0.005 (Nguồn: FAO, 1993) ở Việt Nam, vấn đề nghiêm cứu về rau an toàn được các nhà khoa học quan tâm từ những năm 1990 và tới năm 1996, tiêu chuẩn tạm thời về rau an toàn đã được bộ khoa học công nghệ và môi trường ban hành. Các tiêu chuẩn này dựa trên tiêu chuẩn của WHO, được đưa vào áp dụng trong việc quản lý sản xuất và lưu thông sản phẩm ở Việt Nam. 3.2. Tình hình tiêu thụ rau trong nước và thế giới. * Tình hình tiêu thụ rau trên thế giới. Tuỳ theo phông tục, tập quán của từng nước mà rau được sử dụng các phương thức chế biến khác nhau. ở các nước phát triển, rau thường được nấu chín và ăn như món ăn thêm hoặc lẫn với thịt, cá hay thức ăn khác. Những món phụ gia không nấu được gọi là salad là một phần trong bữa ăn hàng ngày. Rau được chế biến dưới dạng như luộc, chiên, áp chảo, nấu cari, rán, nướng, hoặc nướng lò..... chúng được nấu với nước, dầu, nước dừa, hoặc đôi khi nấu với rượu. Chúng được ăn với các loại gia vị và nước sốt khác nhau. một số loại rau như muùi tây, tỏi ăn lá, cà chua và cải củ được dùng làm đồ trang điểm cho các món ăn trong các dịp lễ tết, họ có thể ăn hoặc không. Tại các nước phát triển nhu cầu rau tươi rất cao. Riêng đối với một số nước có mùa đông kéo dài thường phải dùng cả rau đông lạnh, nhưng sở thích của họ vẫn là rau tươi, hầu hết các loại rau đều được dùng thông qua chế biến, một phần nhỏ được dùng đóng hộp và giầm giấm. Một số loại rau có thể được để đông lạnh như đậu các loại.... đối với các nước Châu Phi lại có kiểu sử dụng rau khác so với tình hình sử dụng chung. Ví dụ, trồng sắn ngoài việc ăn củ họ còn dùng cả lá. Mức tiêu thụ rau khác nhau tuỳ theo mỗi quốc gia và thường phụ thuộc vào mức thu nhập, tuy nhiên có một số nước còn phụ thuộc vào tập quán ăn uống của dân tộc. ở Indonesia, mức tiêu dùng rau là 22kg/người/năm, hàng năm xuất khẩu rau sang Malaysia và Singapo. Theo tác giả Darmawan và cộng sự cho biết 99% sản lượng rau là sản phẩm hàng hoá, do đó phải có sự liên kết chặt chẽ thị trường toàn quốc. Để làm được việc này từ năm 1997, Idonesia đã xây dựng hệ thống và dich vụ thông tin về rau, cung cấp thông tin về giá hàng ngày cho nông dân, thương gia và người tiêu dùng . ở ấn Độ, mức tiêu dùng rau là 54kg/người/năm, lượng rau hàng hoá đạt 90-98% với nhiều kênh tiêu thụ nhưng kênh tiêu thụ số lượng rau lớn nhất như sau: Người sản xuất - hợp tác xã - người bán buôn - người bán lẻ - người tiêu dùng. Tại một số nước khác có mức tiêu thụ rau cao hơn như Đài Loan 115kg/người/năm; Hàn Quốc 229kg/người/năm; Nêpan 60kg/người/năm. * Tình hình tiêu thụ rau ở Việt Nam. ở Việt Nam, mức tiêu thụ thay đổi qua các thời kỳ và theo vùng địa lý. Thời kỳ 1981-1985, lượng rau tiêu thụ bình quân 78kg/người/năm, cao nhất ở miền núi 112kg/người/năm, thấp nhất ở vùng đồng bằng nam bộ 46kg/người/năm. Giai đoạn 1986-1989 tiêu thụ rau có xu hướng giảm, tại các tỉnh miền núi, lượng tiêu thụ rau bình quân 86.7 kg/người/năm; vùng nông thôn bình quân 71kg/người/năm và vùng thành phố tiêu thụ rau ít nhất 54kg/người/năm. Giai đoạn 1990-2002, lượng rau xanh tiêu thụ lại có xu hướng giảm so với thời gian trứơc, mức tiêu thụ bình quân là 52-71kg/người/năm. Dựa trên cơ sở sản xuất thực phẩn và khả năng kinh tế của đất nược, mức thu nhập của các gia đình, tập quán ăn uống của nhân dân ta, các chuyên gia đã tính toán nhu cầu cần thiết cho mỗi người hàng năm từ 80-85kg rau như vậy mức độ tiêu thụ rau của thị trường trong nước là rất lớn. Thực tế một số năm qua mức binh quân rau của người Việt Nam khoảng 75-80kg/người/năm, chúng ta cần sản lượng rau lớn hơn nữa trong tương lai nhằm không chỉ đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, mà còn đáp ứng cho lượng dân số tăng trong thời gian tới. Nếu tăng mức dân số đến năm 2005 và 2010 là 0.8% và kể cả lượng khác du lịch vào nước thì số lượng rau cần sẽ tương ứng khoảng 6.5-7.0 triệu tấn. + Về chế biến: lượng rau được chế biến chiếm tỉ lệ rất nhỏ, công nghệ chế biến tập trung vào 22 nhà máy với công suất thực tế dưới 100 nghìn tấn/ năm. Ngoài ra, còn một số cơ sở chế biến thủ công quy mô nhỏ với các sản phẩm được chế biến chủ yếu là cà chua, dưa chuột, măng tây, đậu hạt, tương ớt, nấm muối....Hiện nay số nhà mày đầu tư thiết bị đồng bộ chưa nhiều, số các loại thiết bị đã cũ, không đồng bộ nên sản phẩm làm ra chất lượng thấp, số lượng không nhiều bởi vậy sản phẩm không có tình cạnh tranh mạnh mẽ trên thị trường quốc tế so với các nước khác. + Về xuất khẩu: xuất khẩu rau quả của nước ta đã có từ năm 1997 với những sản phẩm đầu tiên đước xuất sang Trung Quốc. Trong giai đoạn 1960-1975, lượng hàng hoá xuất khẩu tăng chậm do sản xuất bị ảnh hưởng của chiến tranh. Từ 1976, lượng xuất khẩu bắt đầu tăng nên, thị trường chính là Liên Xô và các nước Đông Âu. Giai đoạn 1981-1985, sản phẩm rau xuất khẩu đạt 90.5 nghìn tấn( chiếm 40% sản lượng). Đây cũng là giai đoạn hưng thịnh của xuất khẩu rau quả sang các nước thuộc khối SEV. Những năm 1990 lượng rau tươi xuất khẩu giảm mạnh, do các thị trường truyền thống thay đổi. Cùng với sản phẩm rau tươi còn có các sản phẩm đã được chế biến như dưa chuột muối, măng tre, đậu quả, tương cà chua, tương ơt.... CHƯƠNG II: THựC TRạNG TIÊU THụ RAU AN TOàN TRÊN ĐịA BàN THàNH Phố Hà Nội. I. THựC TRạNG sản xuất RAU AN TOàN ở Hà Nội. 1. Quy mô sản xuất rau và rau an toàn ở Hà Nội. Hà Nội là một trong những địa phương đầu tiên triển khai thực hiện chương trình RAT . Cho đến nay sản xuất RAT ở Hà Nội đã đạt được những thành tựu đáng kể, thể hiện ở quy mô sản xuất đã không ngừng tăng lên cả về diện tích, năng suất và sản lượng trong vài năm qua. -Về diện tích: diện tích sản xuất rau an toàn không lớn, nhưng đã không ngừng tăng lên, không chỉ về cả diện tích canh tác, mà cả diện tích gieo trồng, do hệ số vòng quay tăng lên từ 2.5 lần (năm 1996) lên 3.2 (năm 2004), các xã đã tham gia trồng rau an toàn mở rộng thêm diện tích và một số xã mới tham gia vào chương trình rau an toàn của thành phố như Nam Hồng, Bắc Hồng (Đông Anh) và Thạch Bàn (Gia Lâm), Xuân Giang (Sóc Sơn). Điều này cho thấy năng lực khai thác và sử dụng đất đai của các hộ nông dân ngoại thành Hà Nội. Tuy nhiên, tiềm năng về mặt diện tích trồng rau an toàn còn nhiều. Năm 2002 tỷ lệ diện tích rau an toàn so với rau thường mới đạt 32%. Như vậy có thể thấy rằng mặc dù quy mô sản xuất rau thường không lớn, nhưng Hà Nội có lợi thế rất lớn trong việc bố trí sản xuất, tăng mùa vụ, nhất là sản xuất rau trái vụ, rải vụ. Vì vậy khả năng tăng diện tích gieo trồng rau rất cao.  Bảng 3.Tình hình sản xuất rau và rau an toàn ở thành phố Hà Nội. Diễn giải ĐVT 2001 2002 2003 2004 1.Rau thường -Diện tích gieo trồng -Năng suất -Sản lượng % so tổng lượng rau sản xuất 2. Rau an toàn -Diện tích canh tác -Diện tích gieo trồng -Năng suất -Sản lượng -% so tổng lượng rau sản xuất Ha Ta/ha Tấn % Ha Ha Tạ/ha Tấn % 7.484,0 189,0 141.447,0 79,0 776,0 2.250,0 167,0 37.575,0 21,0 7.939,0 182,2 144.648,5 77,0 778,0 2.500,0 172,0 43.250,0 23,0 8.452,0 188,6 147.546.5 81,7 781,0 2.700,0 184,2 45.254,0 24.5 8.864,6 196,4 152.456.4 83,6 786,1 2.890,2 190,1 46.325,0 25,2 -Năng suất: người trồng rau Hà Nội có kinh nghiệm sản xuất từ lâu đời, biết đầu tư thâm canh để tăng năng suất, sản lượng, do vậy trong những năm qua năng suất RAT tăng lên không ngừng. -Sản lượng: cùng với việc tăng năng suât, diện tích thì sản lượng rau an toàn của Hà Nội cũng tăng lên năm 2001 sản lượng đạt 37.575,0 tấn tăng lên 43.250,0 tấn năm 2002. 2. Phân bố sản xuất rau an toàn ở Hà Nội. Theo số liệu của Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Hà Nội, tính đến cuối năm 2002 sản xuất rau an toàn được thực hiện tại 23/33 xã đã được quy hoạch bao gồm: -Huyện Đông Anh có 8 xã: Vân Nội, Nam Hồng,Tiên Dương, Nguyên Khê, Kim Chung, Kim Nỗ,Tiên Dương 1, Tiên Dương 2, Bắc Hồng. -Huyện Từ Liêm có 6 xã: Minh Khai, Phú Diễn, Tây Tựu, Liên Mạc, Mỹ Đình, Cổ Nhuế. -Huyện Gia Lâm có 4 xã: Văn Đức, Đặng Xá, Đông Dư, Lệ Chi. -Huyện Sóc Sơn có 2 xã: Đông Xuân, Thanh Xuân. -Huyện Thanh Trì có 3 xã: Yên Mỹ, Hồng Phú, Lĩnh Nam. Qua số liệu trên cho thấy, rau an toàn phát triển mạnh tại các huyện Đông Anh, Gia Lâm và Từ Liêm. Năm 1996, toàn thành phố có 159 ha rau an toàn thì huyện Đông Anh có 50 ha, huyện Gia Lâm có 40 ha và huyện Từ Liêm có 30 ha. Đến năm 2004, diện tích rau an toàn của 3 huyện này cũng chiếm một tỷ lệ khá lớn trong tổng diện tích rau an toàn của toàn thành phố (91,17%), trong đó diện tích rau an toàn của Đông Anh chiếm 34,44%, của huyện Gia Lâm là 33,16% và của Từ Liêm là 23,52%. Bảng 4. Phân bố diện tích sản xuất RAT tại Hà Nội. Địa phương 1996 2001 2002 Số lượng (ha) Cơ cấu (%) Số lượng (ha) Cơ cấu (%) Số lượng (ha) Cơ cấu (%) Từ Liêm 30 18,8 183 23,32 183 23,52 Gia Lâm 40 25,2 258 33,24 258 33,16 Đông Anh 50 31,5 268 34,54 268 34,44 Sóc Sơn 20 12,6 30 3,86 30 3,86 Thanh Trì 7 4,4 35 4,51 35 4,49 Tây Hồ 10 6,3 - - - - Tổng số 159 100 776 100 778 100 (Nguồn: sở Nông nghiệp và PTNT Hà Nội , 2002) Sự khác nhau trong việc cung ứng rau an toàn giữa các huyện bởi nhiều lý do, một số huyện có lợi thế về vị trí địa lý, lợi thế về điều kiện đất đai, nguồn nước tưới (trong quy hoạch vùng rau an toàn của thành phố) kết hợp với việc người sản xuất tại đây nắm bắt được nhiều thông tin, do vậy mà họ đã chuyển hướng sản xuất sang các loại sản phẩm an toàn để nâng cao thu nhập trên một đơn vị diện tích. Mặt khác cũng phải nói đến lợi thế của sự đầu tư cơ sở hạ tầng cho sản xuất rau an toàn của các huyện này thông qua các chương trinh, dự án phát triển rau an toàn của thành phố và các tổ chức chính phủ, phi chính phủ trong và ngoài nước (các chương trình, dự án trong kế hoạch 5 năm phát triển rau an toàn 1996-2001 của thành phố Hà Nội, dự án đào tạo nông dân sản xuất rau an toàn theo quy trình tổng hợp 1995-2005 của tổ chức ADDA - Đan Mạch, dự án phát triển bền vững nông nghiệp ven đô Đông Nam á của tổ chức CIRAD phối hợp với một số Viện nghiên cứu của Việt Nam). Những chương trình này đã tạo đà phát triển vùng rau an toàn cho các địa phương hưởng lợi bởi một trong những điều kiện cần để sản xuất rau an toàn đó là yêu cầu phải được đầu tư về hạ tầng cơ sở nhất định mà với quy mô sản xuất hộ hay vốn tự có của địa phương (cấp xã) đôi khi không đáp ứng được. Nhìn chung, rau an toàn được quy hoạch đầu tư, phát triển tại những địa phương có truyền thống trồng rau lâu đời, có vị trí địa lý thuận lợi cho việc lưu thông, vận chuyển sản phẩm vào nội thành cũng như tới các địa phương khác. Đây là điều kiện thuận lợi cho việc phát triển sản xuất hàng hoá nói chung và đặc biệt đối với cây rau nói riêng vì là sản phẩm chứa nhiều nước do vậy thời gian vận chuyển là điều kiện có ảnh hưởng tói chất lượng sản phẩm. 3. Thời vụ và chủng loại rau an toàn. Hiện nay, Hà Nội là một trong rất ít các địa phương có cơ cấu chủng loại rau xanh phong phú nhất. Trong số tập đoàn rau xanh rất phong phú đó Hà Nội đã đưa vào chương trình sản xuất rau an toàn một số loại rau như: xu hào, bắp cải, cà chua, đậu quả, các loại cải xanh, xúp lơ, dưa chuột, ngô bao tử...Mặc dù vậy chủng loại chưa nhiều nhưng cũng đã đáp ứng phần nào nhu cầu rau an toàn của người tiêu dùng. Các loại rau an toàn trên đây được sản xuất theo hai vụ đông xuân và thu đông là chủ yếu. Hiện nay người sản xuất đã chú ý phát triển nhiều loại rau trái vụ như: cà chua, bắp cải, xúp lơ...vụ sớm và vụ muộn. Trong những năm qua, Hà Nội lại đưa thêm một số giống rau mới như cải ngọt, cải bó xôi, cải chân vịt, xa lách tím, bắp cải tím, bí ngô, mướp Nhật...vào sản xuất. Đây là những giống có thời vụ dài trong năm. Điều này chẳng những tăng thêm chủng loại rau xanh ngày càng phong phú, vừa bổ sung cho cơ cấu rau giáp vụ. Việc tăng cường sản xuất rau chính vụ và rải vụ là một trong những ưu thế rất lớn của Hà Nội chẳng những đáp ứng được nhu cầu người tiêu dùng Hà Nội quanh năm mà còn tạo ra năng lực mới để tăng thêm sản phẩm cung cấp cho các tỉnh và cho xuất khẩu. Trong các loại rau an toàn đã được sản xuất, chủng loại rau an toàn đại trà như: xu hào, bắp cải, cà chua, cải các loại, đậu đỗ, bầu bí...Năm 1996-1997 chiếm 70-80%, còn rau cao cấp như xúp lơ, dưa chuột bao tử, ngô bao tử chỉ chiếm 10-20%. Nhưng từ năm 1998-2003 chủng loại rau cao cấp đã tăng lên 25-30%. Việc tăng cường số lượng, chủng loại rau cao cấp đã đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng, đồng thời cũng tăng thêm thu nhập cho người sản xuất. Xét về khả năng thì Hà Nội hoàn toàn có thể mở rộng quy mô sản xuất rau cao cấp bằng kinh nghiệm của người sản xuất, bằng các biện pháp thâm canh tăng vụ, mở rộng diện tích. II. THựC TRạNG TIÊU THụ RAU AN TOàN ở Hà Nội. 1. Tổng diện tích rau tiêu thụ. Trong những năm qua người Hà Nội đã từng bước tiếp cận về kiến thức nông sản an toàn nói chung và rau an toàn nói riêng qua các phươpng tiện thông tin đại chúng, mặt khác, qua những vụ ngộ độc thực phẩm thì người tiêu dùng càng có ý thức hơn về việc lựa chọn và chế biến chúng. Rau an toàn tiêu thụ tai thị trường Hà Nội bao gồm các loại rau có nguồn gốc nhiệt đới và ôn đới, xét về bộ phận được sử dụng chúng được phân chia làm hai loại như sau: + Rau ăn lá: phổ biến là các loại: súp lơ, xà lách, rau muống, mồng tơi, rau ngót.... +Rau ăn củ, quả: đỗ, cà rốt, cà tím, khoai tây, dưa, khoai lang.... Qua số liệu bảng 5 ta thấy, mức tiêu thị rau an toàn ở Hà Nội qua một vào năm gần đây ngày càng ra tăng. Bảng 5. Kết quả tiêu thụ rau an toàn ở Hà Nội. TT Loại rau ĐVT 2001 2002 2003 2004 1. 2. 3. Lượng tiêu thụ - rau ăn lá Tỷ lệ so với tổng số -Rau ăn quả, củ Tỷ lệ so với tổng số Lượng sản xuất tỉ lệ tiêu thụ so với sản xuất Tấn Tấn % Tấn % Tấn % 2200 1550 70.4 650 29.4 37.575 5.8 2900 2000 69.0 900 31.0 43250 6.7 3500 2510 71.2 1002 33.9 46.251 7.2 4215 2794 72.5 1132 35.2 47.925 7.9 2. Cơ cấu các loại rau an toàn. Cơ cấu lượng rau tiêu dùng qua các năm có sự thay đổi, xu hướng tiêu dùng các loại rau ăn quả, củ ngày càng tăng lên và rau ăn là giảm đi. điều này cho thấy nhu cầu của người tiêu dùng về rau cao cấp, rau chất lượng ngày càng tăng, đòi hỏi người sản xuất phải áp dụng tiến bộ kĩ thuật, đưa các giống mới, giống rau cao cấp vào sản xuất để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường . 3. Giá cả tiêu thụ rau an toàn . Giá rau an toàn cao hơn rau thường từ 1,2-1,5 lần trong cùng một điều kiện bán hàng, với các loại rau người tiêu dùng nhạy cảm với vấn đề chấta lượng như: đậu đũa, cải ngọt, xàlách, dưa chuột... người tiêu dùng vẫn chấp nhận với giá cả cao hơn nhiều . Bảng chênh lệch giá rau an toàn và rau thường tại các chợ Hà Nội. Stt Loại rau Rau an toàn(đ/kg) Rau thường (đ/kg) Chênh lệch RAT/ rau thường Giá trị(đ/kg) So sánh(lần) 1. 2. 3. 4. 5. Cà chua đậu đũa Xàlách Cải ngọt Rau muống 3000 5500 10000 3000 1850 2500 3000 6500 2000 1500 500 2500 3500 1000 350 1.20 1.83 1.54 1.50 1.23 (Nguồn: Sở thương mại Hà Nội 2003) III. Tổ CHứC KÊNH TIÊU THụ RAU AN TOàN Các kênh tiêu thụ rau an toàn ở Hà Nội. -Người sản xuất: Là người trực tiếp tạo rau an toàn các sản phẩm hàng hoá nhằm thoả mãn nhu cầu của thị trường. Là các hộ gia đình được lựa chọn tại các xã trong vùng quy hoạch rau an toàn của thành phố tham gia vào chương trình sản xuất rau an toàn do địa phương quản lý. Họ có thể là những hộ sản xuất độc lập, hoặc trong một nhóm tập trung quy mô nhỏ. -Người thu gom: Thu mua sản phẩm hàng hoá của người sản xuất và bán lại cho người bán buôn, bán lẻ. Có thể họ vừa là người tham gia sản xuất rau an toàn các loaị sản phẩm này, đồng thời tham gia thu mua sản phẩm của người sản xuất khác. Người thu gom thường ít có quyết định đối với giá cả sản phẩm đầu rau an toàn bởi nó phần lớn do người bán buôn ấn định. -Người bán lẻ: Là những người mua hàng hoá với số lượng lớn rồi bán cho những người bán lại hoặc bán lẻ. Người bán buôn có chức năng đầy đủ như một nhà phân phối và ít có khả năng tiếp cận với người tiêu dùng. Người bán buôn thường có quy mô kinh doanh lớn, đòi hỏi số lượng vốn nhiều, phương tiện kinh doanh đầy đủ, hiện đại nên có khả năng chi phối các quan hệ thị trường rất lớn. -Người bán lẻ: Là những người trực tiếp chuyển giao sản phẩm hàng hoá đến người tiêu dùng. Người bán lẻ thường có quy mô kinh doanh nhỏ, vốn ít, hình thức bán hàng phong phú, chịu sự chi phối của người bán buôn. họ rất nhanh nhạy nắm bắt nhu cầu cua người tiêu dùng, phản ứng linh hoạt với thị trường. -Trung gian bán lẻ: Bao gồm các cửa hàng, quầy hàng , sieu thị có bán rau an toàn. Các đơn vị này có thể mua hàng từ trung gian thu gom-bán buôn rồi chuẩn bị sơ chế, bao gói theo quy cách của đơn vị mình trước khi đem bán, hoặc cũng có thể yêu cầu sản phẩm khi đem đến đã qua sơ chế. Còn đối với các cửa hàng, quầy hàng kinh doanh rau an toàn, họ chỉ yêu cầu sản phẩm đã làm sạch, loại bỏ phần già trước khi giao hàng. -Người tiêu dùng: Là những người tham gia vào khâu cuối cùng của kênh phân phối, có nhu cầu về một sản phẩm hàng hoá, dịch vụ nào đó nhưng không có điều kiện sản xuất. Họ mua sản phẩm hàng hoá, dịch vụ để tiêu dùng cho cá nhân và gia đình. Bao gồm các trường mẫu giáo, trường tiểu học, bếo ăn của một số cơ quan, hộ gia đình, một số nhà hàng, khách sạn. Ngoài ra còn có các đại lý bổ trợ cung cấp dịch vụ như phương tiện vận chuyển, kho tàng dự trữ, đại lý quảng cáo, các tổ chức tài chính, bảo hiểm...tuy không thực hiện chức năng đàm phán nhưng giúp cho việc thực hiện các công việc phân phối khác ngoài mua, bán và chuyển quyền sở hữu. Xã hội cùng phát triển các tổ chức bổ trợ càng nhiều. 2. Các phương thức tiêu thụ. Các phương thức tiêu thụ sản phẩm khác nhau sẽ có kênh tiêu thụ khác nhau. Qua tìm hiểu thực tế chúng tôi thấy có các phương thức tiêu thụ rau an toàn tại Hà Nội như sau : - Tiêu thụ trực tiếp: Người sản xuất bán trực tiếp sản phẩm của mình tới tay người tiêu dùng. Người tiêu dùng là các hộ gia đình, bếp ăn tập thể tại các cơ quan, xí nghiệp và trường học, nhưng trong đó số người tiêu dùng là các hộ gia đình chiếm tỷ lệ lớn hơn cả. Hình thức tiêu thụ Tỷ trọng ( % ) - Tiêu thụ trực tiếp - Tiêu thụ gián tiếp Trong đó: + Một cấp trung gian + Hai cấp trung gian 12 35 53 ( nguồn: số liệu điều tra tháng 3/2003 ) Ưu điểm của hình thức này là người tiêu dùng mua được đúng rau an toàn, giá rẻ, người sản xuất thu nhận được toàn bộ các thông tin mà người tiêu dùng phản ánh sản phẩm của họ. Họ biết người tiêu dùng dùng các chủng loại sản phẩm nào theo từng thời điểm trong năm và một số tiêu chí về chất lượng sản phẩm. Ví dụ: Cải ngọt dài 25 – 30 cm, cuống nhỏ, hay cải chít dài khoảng 22- 25 cm, Xu hào dọc, xanh và nhỏ, mùi thơm cây lùn không bị vống. Nhược điểm là không phải gia đình nào sản xuất rau an toàn đều có thể tổ chức bán sản phẩm trực tiếp được bởi giới hạn về nhân lực, phương tiện... mặt khác khi tổ chức từ sản xuất đến tiêu thụ theo quy mô gia đình thì việc đâù tư bị dàn trải dẫn đến khó phát triển sản xuất trên diện rộng. Việc tìm địa điểm kênh bán hàng không dễ dàng và khi họ thuê được rồi thì làm thế nào để việc kinh doanh phát triển được. Do những ưu điểm và nhược điểm kể trên dẫn đến lượng rau tiêu thụ theo hình thức này chưa lớn. đánh giá chung cho toàn thành phố thì tỷ lệ này chiếm khoảng 12%. - Tiêu thụ gián tiếp: đây là hình thức tiêu thụ mà phần lớn người sản xuất rau an toàn áp dụng. Có lẽ một phần họ đã quen với cách làm khi sản xuất rau thường. Có tới trên 80% sản phẩm rau an toàn được tiêu thụ theo hình thức này. tiêu thụ gián tiếp bao gồm 2 hình thức chủ yếu sau: + Tiêu thụ gián tiếp qua một cấp trung gian là các hợp tác xã tiêu thụ như ở xã Vân Nội, hoặc hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp kiêm chức năng tiêu thụ rau an toàn như ở Đông Dư, Văn Đức. Các hợp tác xã này có các cửa hàng, quầy hàng bán sản phẩm rau an toàn tại các quận trong nội thành bán trực tiếp cho người tiêu dùng là các hộ gia đình, bếp ăn tập thể, nhà hàng, khách sạn. Ưu điểm của hình thức này là người sản xuất tập trung vào sản xuất và không lo đến khâu tiêu thụ. Nhược điểm, người sản xuất không có đầy đủ các thông tin từ người tiêu dùng nên chưa thể tổ chức sản xuất đáp ứng một cách đầy đủ theo nhu cầu của người tiêu dùng về chủng loại sản phẩm, thời điểm và một số tiêu chí về chất lượng, người sản xuất bị động nếu như khi hợp tác xã không tiêu thụ được do một yếu tố nào đó. đối với hai xã Văn đức và Đông dư, khi hợp tác xã không đảm nhiệm đựơc hết rau an toàn thì một số người bán cho người thu gom trong xã và một số còn lại mang bán tại các chợ trong nội thành dưới hình thức bán buôn hoặc bán lẻ. + Tiêu thụ gián tiếp qua hai cấp trung gian: Ngoài hình thức kinh doanh qua các cửa hàng, quầy hàng trong nội thành bán trực tiếp cho người tiêu dùng, các hợp tác xã sản xuất và tiêu thụ rau an toàn do chính những người sản xuất bầu ra tiêu thụ một lượng lớn sản phẩm thông qua các hợp đồng bán hàng cho các siêu thị, cửa hàng, quầy hàng kinh doanh rau an toàn. Ưu điểm của hình thức này: Chuyên môn hoá trong việc tìm kiếm khách hàng, mở rộng thị trường đầu rau an toàn. Ban quản lý hợp tác xã cân đối chủng loại rau gieo trồng giữa xá hộ và lượng rau thu hoạch theo từng thời điểm đẻ luôn đảm bảo được theo các hợp đồng có trước. Tỷ lệ rau do các hộ sản xuất rau an toàn trong nhóm phần lớn được hợp tác xã tiêu thụ hết.Sở dĩ hình thức tổ chức như vậy làm tốt khâu tiêu thụ vì giữa họ và các đơn vị mua rau có hợp đồng trước. Chỉ một phần rất nhỏ còn lại là rau xấu về hình thức bên ngoài và lượng rau tận thu do các hộ sản xuất tự tiêu thụ tại địa phương. Do có nhiều ưu điểm nên với hình thứctiêu thụ gián tiép qua hai cấp trung gian lượng rau tiêu thụ được chiếm 53%. Nhược điểm của hình thức này là giá rau tới tay người tiêu dùng cao nhất so với các hình thức kinh doanh. Qua cac hình thức tiêu thụ trên ta thấy, hình thức tiêu thụ theo mô hình hợp tác xã do các thành viên do các đơn vị bầu lên và thay mặt họ bán sản phẩm cho đơn vị tỏ rau an toàn có nhiều ưu điểm hơn vì giải quyết đươc số lượng rau lớn, tuy nhiên hình thức này thì giá rau bán ra cao hơn so với hình thức bán rau trực tiếp. Còn theo quan điểm của người tiêu dùng thì hònh thức tiêu thụ rau trực tiếp do những người sản xuất rau an toàn bán tại các điểm trong thành phố có nhiều ưu điểm hơn cả. Bảng 5. Khách hàng của các cơ sở tiêu thụ. ĐVT: % TT Cơ sở tiêu thụ Khách hàng Hộ gia đình Bếp ăn tập thể Nhà hàng, khách sạn Đối tượng khác 1 2 Cửa hàng, quầy hàng -Cửa hàng, quầy hàng của hợp tác xã -Cửa hàng, nhận hàng của hợp tác xã Siêu thị 50,00 100,00 97,00 15,00 - - 10,00 - 3,00 25,00 - - (Nguồn: Số liệu điều tra tháng 3/2003) 3. Các trung gian thương mại. Các trung gian thương mại tham gia vào thị trường tiêu thụ rau an toàn Hà Nội bao gồm: Những ngưòi thu gom, bán buôn, bán lẻ. Một số đặc điểm cơ bản của các trung gian thương mại được trình bày trong bảng 5. TT Trung gian Đặc điểm chính Tỷ lệ vốn kinh doanh rau an toàn/Tổng vốn(%) Mức độ kinh doanh rau an toàn Tình trạng cơ sở vật chất Đối tượng bán 1 2 Thu gom-bán buôn Trung gian bán lẻ -Cửa hàng, quầy hàng -Siêu thị 85-90 20-100 - Chuyên rau an toàn Kinh doanh tổng hợp, một số rất ít chuyên kinh doanh rau. Rau an toàn là mặt hàng bổ xung cho các mặt hàng khác. Phương tiện vận chuyển thô sơ, chủ yếu là xe máy. Chưa chú trọng đầu tư. Thiết bị tương đối hiện đại. Siêu thị, cửa hàng, quầy hàng, bếp ăn tập thể, nhà hàng. Hộ gia đình, bếp ăn tập thể, nhà hàng, khách sạn. Hộ gia đình, một số rất ít những nhà hàng, khách sạn. (Nguồn: Số liệu điều tra tháng 3/2003) CHƯƠNG III. Phương hướng và biện pháp chủ yếu đẩy mạnh tiêu thụ RAU AN TOàN. I. phương hướng đẩy mạnh tiêu thụ rau an toàn . 1. Các định hướng của nhà nước, thành phố Hà Nội về phát triển nông nghiệp. - Phương hướng phát triển nông nghiệp đã được xác định trong nghị quyết số 15 của Bộ Chính Trị trong đại hội đảng lần thứ VIII đó là phát triển nông nghiệp và kinh tế theo chính sách nông nghiệp đô thị đảm bảo môi trường sinh thái, cải tiến từng bước chất lượng sản phẩm nông nghiệp. “ Thiết lập một vành đai cây xanh, rau an toàn để phục vụ đời sống nhân dân đồng thời bảo vệ môi trường”. - Căn cứ vào chương trình phát triển kinh tế ngoại thành và từng bước hiện đại hoá nông thôn ( 2001-2005) của Thành Uỷ Hà Nội. Trong chương trình đã nêu rõ “ Với lợi thế nông nghiệp đô thị, áp dụng mạnh công nghệ sinh học, công nghệ sạch để tập trung sản xuất giống và thương phẩm các sản phẩm mũi nhọn, rau xanh- hoa- quả và chăn nuôi bọ sữa, lợn nạc, thuỷ sản chất lượng cao”. -Quy hoạch vùng sản xuất rau an toàn của thành phố theo tinh thần công văn số 26/UB ngày 27/2/1996 và công văn số 302i/CV-UB chỉ đạo các ngành tổ chức mạng lưới bán rau an toàn cho nhân dân. - Đề án phát triển rau quả của thành phố Hà Nội xác định đến năm 2010 toàn thành phố có 2000ha rau an toàn và thành phố đã có dự báo nhu cầu rau của thành phố đến năm 2010 là 362tấn rau/năm. 2. Cơ sở thực tiễn. -Qua tìm hiểu quá trình phát triển sản xuất rau an toàn của thành phố Hà Nội trong giai đoạn 1996-2002 cho thấy, sản xuất và tiêu thụ rau an toàn ở Hà Nội đã có những chuyển biến tích cực: diện tích, năng suất, sản lượng không ngừng tăng, kỹ thuật canh tác ngày càng hoàn thiện, mạng lưới tiêu thụ rau an toàn được mở rộng, lượng rau bán của các điểm ngày càng gia tăng, đã có những dấu hiệu về rau an toàn đi kèm với sản phẩm tiêu thụ. - Nhu cầu tiêu dùng thực phẩm an toàn là của mọi người dân, nhu cầu về rau tươi của người tiêu dùng ngày càng tăng. Theo đánh giá năm 2005 tiêu thụ rau bình quân một người là 70kg/nămvà năm 2010 sẽ là 100kg/năm. -Thực tế tiêu thụ rau an toàn sản xuất tại Hà Nội còn nhiều tồn tại, giá cả đầu ra chưa thoả đáng đối với người sản xuất, rau sản xuất theo quy trình rau an toàn nhưng chủ yếu bán như rau thường (lượng rau an toàn bán theo giá rau có tín hiệu chất lượng mới đạt trên 10% tổng sản lượng). Trên cơ sở phân tích và đánh giá thực trạng từ sản xuất đến tiêu dùng rau an toàn và căn cứ vào cơ sở lý thuyết và thực tiễn. II. các biện pháp chủ yếu 1. Nâng cao hiểu biết cho người tiêu dùng và tăng cường lòng tin của người tiêu dùng vào chất lượng rau an toàn . Hình thức trang bị kiến thức cho người tiêu dùng có thể là tuyên truyền về lợi ịch của việc sử dụng rau an toàn, đánh giá nhữn tác hại của những trường hợp sử dụng rau không an toàn... thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, những hội chợ, triển lãm và cũng qua đó để người tiêu dùng, người sản xuất có thể tiếp cận trao đổi thông tin qua lại với nhau. Triển khai việc kiểm tra giám sát nguồn hàng cung cấp hoặc các hợp đồng mua bán sản phẩm, cấp chứng chỉ cho các cơ sở cung cấp rau an toàn , chất lượng rau sẽ được minh chứng đối với người tiêu dùng, mặt khác kiểm soát được chất lượng sản phẩm trong lưu thông, tiêu thụ. 2. Hợp tác và liên kết trong sản xuất rau. Người sản xuất tự nguyện thành lập các hợp tác xã,nhóm với mỗi hợp tác xã bầu ra ban chủ nhiệm hợp tác xã bao gồm ba người: 1. Chủ nhiệm hợp tác xã- chịu trách nhiệm chung, phó chủ nhiệm hợp tác xã điều hành chung, thư kí chịu trách nhiệm theo dõi tài chính của hợp tác xã. Các thành viên trong hợp tác xã cùng ban quản lý hợp tác xã bàn bạc kế hoạch sản xuất, tiêu thụ sản phẩm của mình làm ra. Công tác quản lý chất lượng sản phẩm phải được coi trọng, áp dụng hình thức tự kiểm tra. Công tác tự kiểm tra được triển khai như sau: ban quản lý giám sát chung mọi hoạt động của các thành viên trong nhóm; các thành viên giám sát chéo lẫn nhau việc áp dụng các nội quy của hợp tác xã, quy trình sản xuất thống nhất áp dụng. Bên cạnh đó việc trích quỹ để làm một số thí nghiệm phân tích mẫu sản phẩm khi cần thiết và xác định đây là việc làm rất thiết thực khẳng định chất lượng sản phẩm của cơ sở mình. Trong một xã, hoặc trong một hợp tác xã nông nghiệp nên tự nguyện cùng nhau thành lập nhiều nhóm như trên để cùng nhau mở rộng phát triển sản xuất rau an toàn. Giữa các nhóm nên có sự kêt hợp với nhau và thành lập ban liên nhóm để giúp đỡ nhau trong việc sản xuất và đặc biệt là tiêu thụ sản phẩm. Ban liên nhóm thay mặt toàn thể các thành viên trong các nhóm làm việc với các tổ chức bên ngoài khi có nhu cầu. Ví dụ tại thời điểm hiện nay mỗi xã nên thành lập một hoặc nhiều ban để cùng nhau đứng lên tổ chức giới thiệu sản phẩm của mình và tiếp cận với các đơn vị kinh doanh rau dưới dạng cuộc gặp giữa những người sản xuất và những người kinh doanh rau. Việc này sẽ hiệu quả hơn nếu nhận được sự trợ giúp của tổ chức nào đó với tư cách là cơ quan quản lý. 3. Phát triển mạng lưới thu gom và cung ứng rau, nâng cao chất lượng dịch vụ. Khuyến khích những người làm công tác thu gom- bán buôn rau an toàn như không phải chịu bất kì hình thức thuế nào. Người thu gom cần đầu tư trang thiết bị để vận chuyển rau an toàn được đảm bảo về mặt chất lượng, giảm thiểu tỉ lệ dập, nát. Các cơ sở thu gom cần được hỗ trợ một phần kinh phí để mua các xe tải nhỏ có thiết bị bảo quản lạnh như dạng xe chuyên dùng. Khuyến khích mô hình hợp tác xã sản xuất- tiêu thụ rau an toàn, gia tăng số điểm bán hàng trực tiếp tới tay người tiêu dùng. Tuy nhiên giải pháp này không thể phát triển trên quy mô rộng lớn từ sản xuất đến tiêu thụ, xong với hình thức này giá rau bán ra hạ hơn, việc giải thích các thông tin về nguồn gốc và quy trình sản xuất rau an toàn rõ nên nhiều người tiêu dung có khả năng chấp nhận và gây dựng được lòng tin về chất lượng sản phẩm đối với họ. Các đơn vị kinh doanh làm tốt công tác quản lý, công tác marketing và đào tạo đội ngũ nhân viên bán hàng am hiểu về rau an toàn. Làm tốt công tác quản lý có nghĩa là quản lý nguồn hàng bán ra trong cơ sở của mình; cải thiện công tác tiếp thị, khuyến mại đối với những khách hàng mua số lượng nhiều hoặc những khách hàng thường xuyên... tuyên truyền và thuyết phục người tiêu dùng về lợi ích của rau an toàn để họ trở thành khách hàng truyền thống của cơ sở. 4. Xác định cơ cấu và chủng loại rau. Các viện, trường, đơn vị quản lý về sản xuất và thiêu thụ trên địa bàn cũng cần có những công tác hỗ trợ như nghiên cứu chọn tạo giống mới, tăng cường chuyển giao các giống rau cao cấp, rau chất lượng, cơ cấu quanh năm vào sản xuất để nâng cao giá trị kinh tế, đảm bảo rải vụ, đáp ứng nhu cầu người tiêu dùng. Trên cơ sở xu hướng tiêu thụ của thị trường và theo nghiên cứu của Viện dinh dưỡng trong cơ cấu rau tiêu thụ cần giảm tỉ lệ rau ăn là, tăng tỉ lệ rau ăn quả, vì ngoài giá trị dinh dưỡng cao hơn rau ăn lá, loại rau này còn có thể đưa vào chế biến. Cơ cấu rau cần đạt là rau ăn là 30%, rau ăn quả 30% Rau gia vị 15%, các rau khác 25%. Các loại rau cao cấp đã được đưa vào trồng ở một số vùng quy hoạch rau an toàn như: ớt nhọt, súp lơ xanh, ngô bao tử, cần tây...nhưng diện tích còn nhỏ, cần được mở rộng phát triẻn để đảm bảo cơ cấu trên. 5. Có sự phối hợp của các cơ quan, tổ chức liên quan trên địa bàn thành phố như sở Nông Nghiệp và phát triển nông thôn( chi cục bảo vệ thực vật) sở khoa học công nghệ và môi trường, sở y tế, đội quản lý thị trường của thành phố để giám sát và kiểm tra việc sản sản xuất, lưu thông và phân phối sản phẩm( cả chế biến nếu có) và thi hành sử phạt nghiêm túc những đơn vị chưa thực hiện tốt theo quy định của ban quản lý dẫn đến ảnh hưởng chất lượng sản phẩm. 6. Tăng cường cơ sở vật chất và đầu tư vốn cho sản xuất và tiêu thụ rau an toàn thông qua vay vốn từ các nguồn vay ưu đãi hoặc có thời hạn vay dài. C. kết luận và kiến nghị. 1. Kết luận. Qua khảo sát thực tế tiêu thụ rau an toàn ở Hà Nội ta rút ra một số kết luận sau: - Thị trường rau an toàn còn rất nhỏ so với tổng thể thị trường rau chung tại Hà Nội, cung không đủ cầu song với thực tế thì hệ thống phân phối lại chưa đáp ứng được đầu ra cho sản xuất. Tỷ lệ sản phẩm được bán đúng nghĩa rau an toàn còn thấp (trên 10% sản lượng), chưa khuyến khích được người nông dân đầu tư phát triển sản xuất rau an toàn. -Sản xuất còn manh mún, việc tiêu thụ sản phẩm đối với người nông dân còn gặp nhiều khó khăn và tự họ vẫn chưa tìm được thị trường ổn định cho sản phẩm của mình. Sản phẩm làm ra thường chỉ trông chờ vào các tổ chức của chính quyền như hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp đứng nên tiêu thụ sản phẩm. -Chi phí sản xuất rau an toàn cao hơn so với rau thường, chủ yếu do tăng chi phí lao động, giống, phân bón. Giá bán rau an toàn cao hơn từ 1.2-1.8 lần so với rau thường trong cùng điều kiện bán hàng. -Phương thức sản xuất và tiêu thụ rau an toàn theo nhóm hộ tự nguyên tham gia tỏ ra có nhiều ưu điểm trong sản xuất và tiêu thụ rau an toàn hiện nay. -Chưa có đơn vị sản xuất kinh doanh rau an toàn nào được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất rau an toàn. -Mạng lười tiêu thụ tuy đã phát triển với nhiều hình thức bán hàng phong phú tuy nhiên chưa khuyến khích được nhiều đơn vị, cá nhân tham gia; cơ sở vật chât, trang thiết bị phục vụ cho bảo quản trong quá trình lưu thông, tiêu thụ chưa được đảm bảo dẫn đến ảnh hưởnh chất lượng rau . Còn khá lớn bộ phận dân cư chưa hay chưa biết rõ về rau an toàn, ngay cả trong khu vực trung tâm nội thành. Như vậy ở vùng ngoại thành, nơi có cơ sở hạ tầng, hệ thống quảng bá thông tin kém hơn, tỉ lệ này ắt hẳn còn cao hơn. Tóm lại thị trường rau an toàn hiện chưa phát triển mạnh là do các trở ngại cả về kĩ thuật, quản lý và kinh tế. Do đó để người nông dân mở rộng được sản xuất rau an toàn đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng về cả số lượng và chất lượng cần áp dụng các biện pháp nhằm giải quyết tốt hơn đầu ra cho sản phẩm. 2. Kiến nghị. - Các cơ quan chức năng tạo điều kiện cho các cơ sở sản xuất xác định thương hiệu sản phẩm. Khuyến khích các đơn vị xây dựng nhãn hiệu sản phẩm. -Giảm và tiến tới xoá bỏ mức thuế cho các đơn vị tham gia kinh doanh rau an toàn, như vậy sẽ khuyến khích được nhiều người tham gia kinh doanh rau an toàn và giá bán sản phẩm rau an toàn tới tay người tiêu dùng phần nào giảm xuống. tài liệu tham khảo 1. Hoàng Bảy (2004). Khó có thể nhận biết được thế nào rau an toàn và rau độc hại. Tạp chí Khoa học ngày nay, số 4/2004 2. Cục Thống kê Hà Nội, Niên giám thống kê Hà Nội năm 2004 3. Lê Thị Khánh (2004). Sản xuất ra rau an toàn (rau sạch) ở Việt Nam. Trường Đại học Nông lâm thành phố Hồ Chí Minh 4. Nguyễn Đình Long, Nguyễn Thị Xuyên (2004). Nghiên cứu hiệu quả sản xuất rau sạch ở Hà Nội. Hội thảo quốc gia "sản xuất rau an toàn quanh năm tại ngoại ô thành phố" 15-16/12/2004 5. Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Hà Nội (2004). Quy hoạch vùng sản xuất rau sạch ở ngoại thành Hà Nội. 6. Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn Hà Nội (2004). Báo cáo tổng quan về tình hình sản xuất rau an toàn tại địa bàn Hà Nội, Hà Nội 7. Sở Thương mại Hà Nội (2002). Nghiên cứu đề xuất hệ thống tổ chức sản xuất tiêu thụ nhằm góp phần phát triển rau sạch ở Hà Nội. Mục lục A. Lời nói đầu 1 B. Nội dung 2 Chương I: cơ sở lý luận và thực tiễn về tiêu thụ rau an toàn 2 I. Một số vấn đề lý luận về tiêu thụ rau an toàn 2 1. Hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp 2 2 . Một số vấn đề về tiêu thụ sản phẩm 3 2.1. Khái niệm, ý nghĩa và yêu cầu về tiêu thụ sản phẩm 3 2.2. Sản phẩm - sản phẩm hàng hóa. 4 3. Một số vấn đề lý luận về tiêu thụ rau an toàn . 5 3.1 Một số cơ sở lý luận về rau an toàn 5 3.2. Tình hình tiêu thụ rau trong nước và thế giới 9 CHƯƠNG II: THựC TRạNG TIÊU THụ RAU AN TOàN TRÊN ĐịA BàN THàNH Phố Hà Nội 12 I. THựC TRạNG sản xuất RAU AN TOàN ở Hà Nội 12 1. Quy mô sản xuất rau và rau an toàn ở Hà Nội 12 2. Phân bố sản xuất rau an toàn ở Hà Nội 13 3. Thời vụ và chủng loại rau an toàn 15 II. THựC TRạNG TIÊU THụ RAU AN TOàN ở Hà Nội 16 1. Tổng diện tích rau tiêu thụ 16 2. Cơ cấu các loại rau an toàn 17 3. Giá cả và doanh thu tiêu thụ rau an toàn 18 III. Tổ CHứC KÊNH TIÊU THụ RAU AN TOàN 18 1. Các kênh tiêu thụ rau an toàn ở Hà Nội 18 2. Các phương thức tiêu thụ 20 3. Các trung gian thương mại. CHƯƠNG III. Phương hướng và biện pháp chủ yếu đẩy mạnh tiêu thụ RAU AN TOàN 25 I. Phương hướng đẩy mạnh tiêu thụ rau an toàn 25 1. Các định hướng của nhà nước, thành phố Hà Nội về phát triển nông nghiệp 25 2. Cơ sở thực tiễn 25 II. các biện pháp chủ yếu 26 1. Nâng cao hiểu biết cho người tiêu dùng và tăng cường lòng tin của người tiêu dùng vào chất lượng rau an toàn 26 2. Hợp tác và liên kết trong sản xuất rau 26 3. Phát triển mạng lưới thu gom và cung ứng rau, nâng cao chất lượng dịch vụ 27 4. Xác định cơ cấu và chủng loại rau 28 5. Có sự phối hợp của các cơ quan, tổ chức liên quan trên địa bàn thành phố 29 6. Tăng cường cơ sở vật chất và đầu tư vốn cho sản xuất và tiêu thụ rau an toàn thông qua vay vốn từ các nguồn vay ưu đãi hoặc có thời hạn vay dài 29 C. kết luận và kiến nghị. 29 1. Kết luận. 29 2. Kiến nghị 30