Chuyên đề Ứng dụng vi sinh vật trong sản xuất phân bón vi sinh

ng cao năng suất và hoặc chất lượng nông sản. Phân lân và các chủng vi sinh vật này không ảnh hưởng xấu đến người, động thực vật, môi trường sinh thái và chất lượng nông sản. Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 26- 4.1.2. Vòng tuần hoàn phospho trong tự nhiên: 4.1.3. Quy trình sản xuất: a/ Phân lập tuyển chọn chủng vi sinh vật phân giải lân (VSVPGL): ¾ Người ta thường phân lập tuyển chọn chủng VSVPGL từ đất hoặc từ vùng rễ cây trồng nên các loại đất hay cơ chất giàu hữu cơ theo phương pháp nuôi cấy pha loãng trên môi trường đặc Pikovskaya. Khi đó các chủng vi sinh vật phân giải lân sẽ tạo vòng phân giải, tức là vòng tròn trong suốt bào quang khuẩn lạc. Vòng phân giải được hình thành nhờ khả năng hòa tan hợp chất phospho không tan được bổ sung vào môi trường nuôi cấy. Căn cứ vào đường kính vòng phân giải, thời gian hình Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 27- thành và độ trong của vòng phân giải người ta có thể đánh giá chính xác mức độ phân giải các hợp chất của chúng bằng cách phân tích hàm lượng lân dễ tan trong môi trường nuôi cấy có chứa loại phosphat không tan. Tỷ lệ (%) giữa hàm lượng lân tan và lân tổng số trong môi trường được gọi là hiệu quả phân giải. Thông thường để sản xuất phân lân vi sinh vật người ta cố gắng tuyển chọn các chủng vi sinh vật có khả năng phân hủy nhiều loại hợp chất phospho và vô cơ khác nhau. Chủng vi sinh vật có khả năng phân giải hợp chất phospho cao chưa hẳn là có ảnh hưởng tốt đến cây trồng. Vì ngoài hoạt tính phân giải lân, nhiều chủng vi sinh vật còn có các hoạt tính sinh học khác gây ảnh hưởng xấu đến sinh trưởng, phát triển và năng suất cây trồng. Do vậy sau khi đánh giá khả năng phân giải lân, các chủng vi sinh vật dùng để sản xuất phân lân vi sinh cần được đánh giá ảnh hưởng đến đối tượng cây trồng sử dụng. Chỉ sử dụng chủng vi sinh vật vừa có hoạt tính phân giải lân cao vừa không gây ảnh hưởng xấu đến cây trồng và môi trường sinh thái. ¾ Ngoài những chỉ tiêu quan trọng trên, còn phải đánh giá đặc tính sinh học như khi chọn chủng VSVCĐN đó là: thời gian mọc; kích thước tế bào, khuẩn lạc; khả năng thích ứng ở pH; khả năng cạnh tranh… b/ Nhân sinh khối, xử lý sinh khối, tạo sản phẩm ¾ Từ các chủng giống vi sinh được lựa chọn (chủng gốc) người ta tiến hành nhân sinh khối vi sinh vật, xử lý sinh khối vi sinh vật và tạo sản phẩm phân lân vi sinh. Các công đoạn sản xuất phân lân vi sinh được tiến hành tương tự như trong quy trình sản xuất phân bón vi sinh vật cố định nitơ. ¾ Thông thường để sản xuất phân lân vi sinh từ vi khuẩn người ta sử dụng phương pháp len men chìm trong các nồi lên men và sản xuất phân lân vi sinh từ nấm người ta sử dụng phương pháp lên men xốp. Sản phẩm tạo ra của phương pháp lên men xốp là chế phẩm dạng sợi hoặc chế phẩm bào tử. ¾ Chế phẩm lân vi sinh vật có thể được sử dụng như một loại phân bón vi sinh vật hoặc được bổ sung vào phân hữu cơ dưới dạng chế phẩm vi sinh vật làm giàu phân ủ, qua đó nâng cao chất lượng của phân ủ. ¾ Tại Việt Nam, trong sản xuất phân lân vi sinh vật trên nền chất mang không khử trùng các nhà sản xuất thường sử dụng bột quặng photphorit bổ sung vào chất mang. Việc làm này tận dụng được nguồn quặng tự nhiên sẵn có của địa phương làm phân bón qua đó giảm chi phí trong quá trình sản xuất. ¾ Tuy nhiên để phân bón có hiệu quả cần phải kiểm tra đánh giá khả năng giải quặng của chủng vi sinh vật sử dụng và khả năng tồn tại của chúng trong chất mang được bổ sung quặng. c/ Yêu cầu chất lượng và công tác kiểm tra chất lượng. Phân lân được coi là có chất lượng tốt khi có 1 hoặc một vài loài VSV có hoạt tính phân giải lân cao, có ảnh hưởng tốt đến cây trồng có mật độ 108-109 VSV/g hay mililit phân bón đối với các loại phân bón trên nền chất mang khử trùng. Để phân bón VSV có chất lượng cao cần kiểm tra chất lượng sản phẩm tạo ra sau mỗi công đoạn sản xuất. 4.1.4. Lân vô cơ và cơ chế hòa tan photpho trong phân lân vô cơ a/ Lân vô cơ - Lân vô cơ thường ở trong các dạng khoáng như apatit, phosphoric, phosphat sắt, phosphat nhôm… Muốn cây trồng sử dụng được phải qua chế biến, để trở thành dạng dễ tan. Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 28- -Cũng như các yếu tố khác, P luôn luôn tuần hoàn chuyển hóa. Nhờ vsv lân hữu cơ được vô cơ hóa biến thành muối của axit phosphoric. Các dạng lân này một phần được sử dụng, biến thành lân hữu cơ, một phần bị cố định dưới dạng lân khó tan như Ca3(PO2)2, FePO4, AlPO4. Những dạng khó tan này trong những môi trường có pH thích hợp sẽ chuyển hóa thành dạng dễ tan. VSV giữ vai trò quan trọng trong quá trình này. b/ Cơ chế phân giải phospho trong lân vô cơ - Sự phân giải Ca3(PO4)2 có liên quan mật thiết với sự sản sinh axit trong quá trình sống của VSV. Trong đó axit cacbonic rất quan trọng. Chính H2CO3 làm cho Ca3(PO4)2 phân giải. - Quá trình phân giải theo phương trình sau: Ca3(PO4)2 + 4H2CO3 + H2OÆ Ca(PO4)2H2O + Ca(HCO3)2 - Trong đất, VK nitrat hóa và VK chuyển hóa S cũng có tác dụng quan trọng trong việc phân giải Ca3(PO4)2. c/ Điều kiện ngoại cảnh: - Độ pH: nhìn chung pH ảnh hưởng không nhiều đến VSV phân giải lân. Tuy nhiên ở pH 7,8-7,9 ảnh hưởng tốt đến sự phát triển của hệ VSV phân giải lân. - Độ ẩm: ở những nơi ngập nước, hàm lượng axit hữu cơ cao (do hoạt động của vsv) làm tăng quá trình phân giải lân hữu cơ khó tan. - Hợp chất hữu cơ: hàm lượng chất hữu cơ mùn hóa không ảnh hưởng đến quá trình phân giải lân. Hợp chất hữu cơ tươi làm tăng sự sinh trưởng của hệ VSV, dẫn đến tăng quá trình hòa tan hợp chất lân khó tan. - Hệ rễ: hệ rễ cây trồng kích thích sự sinh trưởng phát triển của VSV. Do đó sự phân giải hợp chất khó tan cũng được tăng cường. 4.1.5. Lân hữu cơ và cơ chế phân giải phospho: a/ Lân hữu cơ: -Trong đất các dạng lân hữu cơ thường gặp là: Phytin, axit nucleic, nucleoprotein, phospholipit. ∗ Phytin và các chất họ hàng:Phytin là muối Ca và Mg của axit phytic. Trong đất những chất có họ hàng với phytin là inositol, inositolmonophosphat, inositoltriphosphat. Tất cả đều có nguồn gốc thực vật. Phytin chiếm trung bình từ 40-80% phospho hữu cơ trong đất. ∗ Axit nucleic và nucleoprotein:Những axit nucleic và nucleoprotein trong đất đều có nguồn gốc thực vật hoặc thực vật và nhất là vi sinh vật. Hàm lượng của chúng trong đất khoảng <10% ∗ Phospholipit:Sự kết hợp giữa lipit và phosphat không nhiều trong đất. - Thường nằm trong các hợp chất hữu cơ có trong xác động vật và thực vật. Tuy nhiên cây trồng không thể hấp thụ được loại phân hữu cơ này mà chỉ có thể hấp thụ phân vô cơ ở dạng hòa tan. Do đó, VSV trong đất đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình chuyển hóa này. b/ Cơ chế phân giải -Nhiều vi sinh vật đất có men dephosphorylaza phân giải phytin theo phản ứng sau: Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 29- 4.1.6. Hiệu quả của phân lân Hàm lượng trong hầu hết các loại đất đều rất thấp. Vì vậy việc bón lân cho đất nhằm nâng cao năng suất cây trồng là việc làm cần thiết. Người ta cũng biết rằng khoảng 2/3 lượng lân được bón được đất hấp phụ trở thành dạng cây trồng không sử dụng được hoặc bị rửa trôi. Phân vi sinh vật phân giải phosphat khó tan không chỉ có tác dụng nâng cao hiệu quả cuả phân bón lân khoáng nhờ hoạt tính phân giải và chuyển hóa của các chủng vi sinh vật mà có tác dụng tận dụng nguồn phosphat địa phương có hàm lượng lân thấp, không đủ điều kiện sản xuất phân lân khoáng ở quy mô công nghiệp. Nhiều công trình nghiên cứu ở chhaau Âu, châu Mĩ cũng như ở các nước châu Á đều cho thấy hiệu quả to lớn của phân vi sinh vật phân giải lân. Tại Ấn Độ VSV phân giải lân được đánh giá có tác dụng tương đương với 50 kg P2O5/ha. Sử dụng VSV phân giải lân cùng quặng phosphat có thể thay thế được 50% lượng lân khoáng cần bón mà không ảnh hưởng đến năng suất cây trồng. Các kết quả nghiên cứu ở Liên Xô, Canada cũng cho các kết quả tương tự. Sản phẩm phosphobacterin và PB500 đã được sản xuất trên quy mô công nghiệp ở 2 quốc gia này. Hiện nay Trung Quốc và Ấn Độ là 2 quôc gia đang đẩy mạnh quy mô phát triển và ứng dụng công nghệ sản xuất phân lân vi sinh vật ở quy mô lớn với diện tích sử dụng hàng chục triệu ha. Tại Việt Nam các công trình nghiên cứu gần đây cho biết 1 gói chế phẩm VSV phân giải lân sử dụng cho cafe trên vùng đất đỏ Bazan có tác dụng tương đương với 34,3kg P2O5/ha. Bón phân vi sinh có tác dụng làm tăng số lượng VSVPGL trong đất, dẫn đến tăng cường độ phân giải lân khó tan trong đất 23-35%. Cây trồng phát triển tốt hơn, thân lá cây mập hơn, to hơn, bản lá dày hơn, tăng sức đề kháng sâu bệnh, tăng năng suất đậu tương 5-11%, lúa 4,7-15% so với đối chứng. 4.2. PHÂN ĐẠM Vài thập kỷ nay ở Việt Nam, chế phẩm vsv và phân đạm đã được người dân biết đến, những chế phẩm này thực sự góp phần làm tăng năng xuất cây trồng và tăng chất lượng nông sản và thúc đẩy phát triển nền nông nghiệp bền vững ở nước ta. 4.2.1. Định nghĩa Phân đạm (Biological nitrogen fixing fertizer),(tên thường gọi : phân đạm vi sinh): là sản phẩm chứa một hay nhiều chủng vi sinh vật sống (tự do, hội sinh, cộng sinh, kị khí hoặc hiếu khí) đã được tuyển chọn với mật độ đạt tiêu chuẩn hiện hành, với khả năng cố định nitơ cung cấp các hợp chất chứa nitơ cho đất và cây trồng; tạo điều kiện nâng cao năng xuất cây trồng, và (hoặc) chất lượng nông sản, tăng độ Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 30- màu, mỡ của đất.Phân bón vi sinh cố định nitơ không gây ảnh hưởng xấu đến người, động thực vật, môi trường sinh thái và chất lượng nông sản. 4.2.2. Vòng tuần hoàn nito 4.2.3. Quy trình sản xuất a/ Phân lập tuyển chọn chủng vi sinh vật cố định Nito (VSVCĐN): Muốn có chế phẩm VSVCĐN tốt phải có chủng vsv có cường độ cố định nitơ cao, sức cạnh tranh lớn, thích ứng ở pH rộng, phát huy được nhiều vùng sinh thái khác nhau. Vì vậy công tác phân lập tuyển chọn chủng VSVCĐN và đánh giá đặc tính sinh học của các chủng khuẩn là việc làm không thể thiếu được trong quy trình sản xuất chế phẩm VSVCĐN. Thông thường đánh giá một số chỉ tiêu sau: thời gian mọc; kích thước khuẩn lạc và kích thước tế bào vsv; điều kiện sinh trưởng phát triển (nhu cầu dinh dưỡng, nhu cầu oxy, pH và nhiệt độ thích hợp); khả năng cạnh tranh và cường độ cố định nitơ phân tử. Chủng giống vsv sau khi tuyển chọn được bảo quản phù hợp với yêu cầu của từng loài và sử dụng cho sản xuất chế phẩm dưới dạng chủng giống gốc. Quy trình sản xuất phân vi sinh cố định đạm được tóm tắt trong hình sau: Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 31- Hình 1: Quy trình sản xuất phân vi sinh b/ Nhân sinh khối - Từ chủng vsv tuyển chọn người ta tiến hành nhân sinh khối vsv theo phương pháp lên men chìm hoặc lên men xốp. Sinh khối vsv cố định nitơ được nhân qua cấp 1,2,3,trong các điều kiện phù hợp với từng chủng vsv và mục đích sản xuất. Các sản phẩm phân vsv sản xuất từ vi khuẩn đươc tạo ra chủ yếu bằng phương pháp lên men chìm (Submerged culture). Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 32- Hình 2: Qúa trình lên men metan - Trong sản xuất công nghiệp môi trường dinh dưỡng chuẩn không được sử dụng vì giá thành quá cao. Các nhà sản xuất đã phải tìm môi trường thay thế từ các nguồn vật liệu sẵn có đó là: tinh bột ngô, sắn, rỉ mật,nước chiết ngô,thay cho nguồn dinh dưỡng cacbon,nước chiết men,nước chiết đậu tương, amoniac thay cho nguồn dinh dưỡng nitơ. Walter thuộc công ty W.R.Grace (Hoa Kỳ)(1996) đã tổng kết được một số môi trường tổng hợp trong sản xuất phân vsv từ vi khuẩn. Bảng 3: môi trường tổng hợp sử dụng trong sản xuất phân vi sinh - Trong quá trình sản xuất việc kiểm tra và điều chỉnh các yếu tố môi trường (pH, liều lượng ,tốc độ khí ,áp suất, nhiệt độ…) là hết sức cần thiết. Các yếu tố này theo Walter (1996) nên được điều chỉnh tự động. Các hệ thống lên men hiện nay đã được trang bị hiện đại có công suất từ hàng chục đến hàng trăm ngàn lít. - Trên cơ sở nghiên cứu, khảo sát tình hình thực tế ở một số quốc gia gần đây, viện cố định nitơ sinh học (NIFTAL-Hoa Kỳ ) và trung tâm cố định nitơ (Úc) đã nghiên cứu và chế tạo thành công nồi lên men đơn giản để tạo ra sinh khối vi khuẩn có thể sử dụng trong điều kiện bán công nghiệp ở các nước phát triển. Nồi lên men Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 33- đơn giản kiểu này đang được sử dụng tại Thái Lan, Ấn Độ và một số quốc gia khác trong đó có Việt Nam. c/ Xử lý sinh khối, tạo sản phẩm - Sinh khối vsv được phối trộn với các chất mang vô trùng ( hoặc không vô trùng ) để tạo ra chế phẩm trên nền chất mang vô trùng (hoặc không vô trùng), hay được bổ sung các chất phụ gia, chất dinh dưỡng,bảo quản để tạo ra chế phẩm dạng lỏng hoặc cô đặc, làm khô để tạo ra chế phẩm đông khô hoặc khô. - Để đảm bảo chất lượng trong quá trình sản xuất chế phẩm vsv nói chung và chế phẩm vsv cố định nitơ nói riêng cần thiết phải kiểm tra chất lượng ở các công đoạn sản xuất sau: 9 Giống gốc và lên men cấp 1 9 Lựa chọn chất mang và chuẩn hóa chất mang. 9 Lên men sinh khối. 9 Xử lý và phối trộn sinh khối. 9 Đóng gói và bảo quản. d/ Công tác kiểm tra chất lượng và yêu cầu chất lượng đối với chế phẩm vsv cố định nitơ: Yêu cầu chất lượng đối với chế phẩm vsv cố định nitơ nói riêng và phân bón vi sinh nói chung là phải có hiệu quả đối với đất và cây trồng, nghĩa là có ảnh hưởng tích cực đến sinh trưởng, phát triển của cây trồng, đến năng suất hoặc chất lượng nông phẩm hoặc độ phì của đất. Mật độ vsv chuyên tính trong sản phẩm phải đảm bảo các tiêu chuẩn ban hành. Tùy theo điều kiện của từng quốc gia,mật độ vsv chuyên tính trong 1 gam hoặc mililit chế phẩm dao động 10.000.000 ÷ 1.000.000.000 đối với chế phẩm trên nền chất mang khử trùng và 100.000 ÷ 1.000.000 đối với chế phẩm trên nền chất mang không khử trùng. Theo tiêu chuẩn Việt Nam mật độ vsv chuyên tính trong chế phẩm phảo đạt 108 đối với chế phẩm trên nền chất mang khử trùng và 105 đối với chế phẩm trên nền chất mang không khử trùng. Tùy theo yêu cầu của từng nơi, người ta còn đưa thêm các tiêu chuẩn kỹ thuật khác đối với từng loại chế phẩm cụ thể như khả năng cố định nitơ trong môi trường chứa 10g đường (đối với Azotobacter) hoặc khả năng tạo nốt sần trên cây chủ với vi khuẩn nốt sần… 4.2.4. Hiệu quả của phân đạm: a/ Phân vi khuẩn nốt sần: Cố định nitơ cộng sinh giữa vi khuẩn nốt sần và cây bộ đậu hàng năm cung cấp thêm cho đất và cây trồng 40÷552kgN/ha.Kết quả nghiên cứu của viện cây trồng nhiệt đới liên bang nga cho thấy: Cứ 3 năm trồng cây đậu đỗ làm giàu cho đất 300- 600kgN/ha; cho 3-15 tấn mùn; cải thiện khoáng hóa trong đất và đẩy ra từ keo đất 60-80 kg P2O5/ ha; 80-120 kg K2O /ha. Bón phân VSVCĐN làm giàu cho đất 50- 120kgN/ha/năm có kthể thay thế được 20-60 kg đạm Urê/ha, giảm tỷ lệ sâu bệnh từ 25-50% so với không bón phân VSV. Trong hơn 20 năm qua quá trình nghiên cứu và thử nghiệm phân vi khuẩn nốt sần tại Việt Nam cho thấy: Phân vi khuẩn có tác dụng, nâng cao năng suất lạc vỏ từ 13.8-17.5% ở các tỉnh phía Bắc và miền Trung và 22% ở các tỉnh miền Nam. Các kết lquả nghiên cứu cũng cho thấy sử dụng phân vi khuẩn nốt sần kết hợp với lượng đạm khoáng tương 30-40 kgN/ha mang lại hiệu lquả kinh tế cao, năng suất lạc trong trường hợp này có thể đạt tương đương như khi bón 60 và 90kgN/ha. Hiệu lực của Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 34- phân vi khuẩn nốt sần có thể hiện đặc biệt rõ nét trên vùng đất nghèo chất dinh dưỡng và vùng đất mới trồng cây bộ đậu. Lợi nhuận của phân, vi khuẩn nốt sần được xác định đạt 442.000 VNĐ/ha với tỷ lệ lãi xuất/1 đồng chi phí đạt 9,8 lần(Ngô Thế Dân và Ctv.,2001). Cây bộ đậu Lượng đạm cố định (kg/N/ha/năm) Lạc Arachis hypogea 72-124 Đậu lông Calopogonium mucunoides 370-450 Đậu răng ngựa Vicia faba 45-552 Đậu săng Cajanus cajan 168-280 Đậu Cowpea Vigna unguiculata 73-354 Đậu giá (đậu xanh) Vigna mungo 63-342 Đậu nành Glycine max 60-168 Chick pea Cicer arrietinum 103 Lentil Lens esculenta 88-114 Đậu Hà lan Pisum sativun 52-77 Đậu hòe Phaseolus vulgaris 40-70 Bảng 4: khả năng cố định nitơ của một số cây bộ đậu chính trên đồng ruộng Bảng 5: So sánh hiệu quả của phân vi khuẩn nốt sần với các liều lượng đạm khác nhau Nền: P60+K60+8 tấn phân chuồng+400 kg vôi. - Đối với cây đậu tương và các cây bộ đậu khác phân vi khuẩn nốt sần cũng có tác dụng tương tự. Kết quả kiểm nghiệm phân vi khuẩn nốt sần tại Thuận Thành – Bắc Ninh cho thấy năng suất hạt đậu tương bình quân ở clông thức đối chứng (không bón phân hữu cơ vi sinh) là 52,15kg/1 sào, trong khi đó công thức bón phân hữu clơ vi sinh 58,42 kg/sào tăng 6,26 kg, tương tương với 12%.Trong 20 hộ được thử nghiệm, thì có 5 hộ mcho năng suất tăng từ 7 đến 10%.1 hộ cho năng suất trên 25%, và 14 hộ cho năng suất tăng từ 10-15%.Lãi suất do sử dụng chế phẩm vi khuẩn nốt sần đối ,bvới đậu xanh đạt 4,0-11,0đ/1đ chi phí trong vụ xuân và 1,4-3,3đ/1đ chi phí trong vụ hè. Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 35- Bảng 6: hiệu quả của phân VKNS với cây đậu xanh b/ Phân vi sinh vật cố định nitơ khác Phân vi sinh vật cố định nitơ hội sinh và tự do có tác dụng tốt đến sinh trưởng, phát triển và năng suất cây trồng.Tại Ấn Độ, sử dụng phân vi sinh vật cố định nitơ cho lúa, cao lương ,và ,bông làm tăng năng suất trung bình 11,4%, 18,2% và 6,8% đã măng lại lợi nhuận 1015 rupi,1149 rupi và 343 rupi/ha.Tại Liên Băng Nga, bón chế phẩm VSVCĐN năng suất nông sản tăng: Khoai tây 12,8 tạ/ha; cà chua 28,0 tạ/ha; ngô hạt 22,4 tạ/ha;và bắp cải 75,2 tạ/ha. Ở Việt Nam các thử nghiệm sử dụng phân vi sinh vật cố định nitơ hội sinh (Azogin) ở 15 tỉnh miền Bắc, miền Trung và miền Nam trên diện tích hàng chục nghín hecta cho thấy: Trong cùng điều kiện sản xuất, ruộng lúa được bón phân VSVCĐN điều tốt hơn so với đối chứng, biểu hiện:Bộ lá phát triển hơn, ktỷ lệ nhánh hữu hiệu, số bông/khóm nhiều mhơn đối chứng.Năng suất hạt tăng so với đối chứng 6-12%, nhiều nơi đạt 15-20%.Những ruộng bón phân VSVCĐN giảm bớt 1kg đạm Urê cho mỗi sáo năng suất vẫn tăng so với đối chứng.Đối với rau (xà lách,rau dếp, khoai tây...), bón phân VSVCĐN cũng làm tăng sanlr lượng thu hoạch 20-30%.Việc bón phân VSVCĐN còn làm tăng khả năng mchống chịu của cây và giảm lượng nitrat tồn dư trong rau.Hiệu quả kinh tế sử dụng phân VSVCĐN là rõ rệt.Nếu đầu tư một tỷ đồng cho việc sử dụng phân vi sinh cho cây lúa, lãi suất thu về từ 16,2 đến 19,1 đồng. Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 36- Bảng 7: Hiệu quả sử dụng một số phân vi sinh đối với cây trồng Bón phân vi sinh vật cố định nitơ cho cây trồng có thể thay thế một phần phân đạm khoáng. Số liệu nghiên cứu của các đề tài khoa học cấp nhà nước KC.08.01 giai đoạn 1991-1995 và KHCN.02.06 giai đoạn 1996-2000 cho biết lượng phân đạm khoáng có thể tiết kiệm được như sau: -Đất phù sa sông Hồng:vụ xuân 14,26 kgN/ha;vụ hè 10,80kgN/ha -Đất phù sa sông mã: vụ xuân 15,28 kgN/ha ;vụ hè 12,12 kgN/ha -Đất bạc màu :vụ xuân 22,40 kgN/ha;vụ hè 16,,60 kgN/ha -Đất cát ven biển: vụ xuân 12,46 kgN/ha;vụ hè 17,06 kgN/ha Công thức Bệnh héo Xanh Vk(%) Bệnh thối đen VK(%) Bệnh lở cổ rễ do nấm (%) Năng xuất (tấn/ha) Nền Nền +10%N Nền +klebsiella Nền +Myzorin Nền +pseudomonas Nền +azotobacter 3 3 2 2 2 1 10 10 6 5 5 5 12 14 7 6 6 6 18,00 18,70 18,90 19,35 19,98 19,60 Bảng 8: tác dụng của phân vi sinh trong việc chống chụi bệnh ở khoai tây (*)Nguồn:đề tài KC.08.01. Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 37- Ngoài tác dụng nâng cao hiệu quả sử dụng và góp phần đáng kể phân bón vô cơ, thông qua các hoạt chất sinh học của chúng phân VSV cón có tác dụng điều hòa, kích thích quá trình sinh tổng hợp của cây trồng, đồng thời nâng cao sức đề kháng của cây trồng đối với một số sâu bệnh hại. Kết quả nghiên cứu trên cây khoai tây cho thấy VSV có tác dụng làm giảm đáng kể tỉ lệ sâu bệnh. Chương 5: PHÂN HỮU CƠ Phân hữu cơ là tên gọi chung của các loại phân được sản xuất từ các vật liệu hữu cơ như các dư thừa thực vật, rơm rạ, phân chuồng, phân rác, phân xanh… Một số loại phân hữu cơ 5.1. PHÂN HỮU CƠ SINH HỌC (COMPOST) 5.1.1. Định nghĩa Phân hữu cơ sinh học là sản phẩm phân bón được tạo thành thông qua quá trình lên men vi sinh vật các hợp chất hữu cơ có nguồn gốc khác nhau (phế thải nông, lâm nghiệp, phế thải chăn nuôi, phế thải chế biến, phế thải đô thị, phế thải sinh hoạt...), trong đó các hợp chất hữu cơ phức tạp dưới tác động của vi sinh vật hoặc các hoạt chất sinh học được chuyển hóa thành mùn. 5.1.2. Nguồn nguyên liệu ủ compost. Chủ yếu là rác thải sinh hoạt ở các hộ gia đình. -Với tốc độ dân số tăng nhanh như hiện nay thì dự kiến đến năm 2020, tổng lượng rác thải mà 3 thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội và Đà Nẵng sẽ thải ra là vào khoảng 3.318.823 tấn/năm. Lượng rác này sẽ cho khoảng 9.719.600 m3 khí sinh học, sản lượng điện năng, nhiệt năng thu hồi được của 3 thành phố này 12.149MWh và 165.233GJ. - Ngoài công nghệ ủ kị khí và hiếu khí, người ta còn có thể thu hồi khí và phân vi sinh từ các bãi rác chôn lấp hợp vệ sinh. Dự kiến đến năm 2020, bình quân mỗi Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 38- ngày, 3 thành phố nói trên sẽ thu được khoảng 18.837 m3 khí sinh học với lượng điện năng là 25.784 MWh và lượng nhiệt năng là 350.661 GJ. 5.1.3. Quy trình sản xuất phân compost - Cắt các phế thải hữu cơ ngăn khoảng (5 – 8 cm) - Làm ẩm và đưa vào các hố ủ - Bổ sung 5kg ure, 5kg lân supe hoặc nung chảy cho 1 tấn nguyên liệu, 750 ml sinh khối VSV sau 10 ngày nuôi cấy được hoà vào 30 lit nước và trộn đều với khối nguyên liệu. Phân compost 5.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sản xuất phân compost Ngoài sự có mặt của những sinh vật cần thiết, những yếu tố chính ảnh hưởng lên quá trình sản xuất compost có thể được 03 nhóm chính là: nhóm những yếu tố dinh dưỡng, môi trường và vận hành. 1/ Các yếu tố dinh dưỡng: Bảng 8: các thông số dinh dưỡng a/ Nguyên tố đa lượng và vi lượng * Nguyên tố đa lượng như: C, N, P, Ca, và K. * Nguyên tố vi lượng như: Mg, Mn, Co, Fe, S … Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 39- Trong thực tế, hầu hết chúng trở nên độc nếu nồng độ vượt quá mức cho phép. Hầu hết những nguyên tố Mg, Co, Mn, Fe, S…có vai trò trong việc trao đổi tế bào chất. Cơ chất là nguồn cung cấp các nguyên tố dinh dưỡng đa lượng và vi lượng cần thiết, cho dù có sự bất ổn trong quá trình hoạt động nhưng trong thực tế muốn có lợi ích bắt buộc phần lớn hoặc tất cả cơ chất trong quá trình sản xuất compost đều là chất thải. Sự bất ổn là do nguyên nhân giữa các nguyên liệu khác nhau, có sự khác nhau bởi một số chất dinh dưỡng đối với vi khuẩn. Sự khác nhau đó phụ thuộc vào sự chênh lệch độ bền giữa các phân tử hữu cơ khác nhau trước sự phân hủy của vi khuẩn, do đó dẫn đến sự khác biệt dẫn đến các quá trình. b/ Tỷ lệ C/N -Tỷ lệ C:N là hệ số dinh dưỡng chính.Trong thực tiễn sản xuất compost, tỷ lệ này vào khoảng 20:1 đến 25:1. Theo kinh nghiệm chung, nếu tỷ lệ C:N vượt quá giới hạn vừa nêu, tốc độ phân hủy sẽ bị chậm lại. Ngược lại, nếu tỷ lệ thấp hơn 20:1, N có khả năng bị thất thoát. Bởi vì, N dư chuyển hóa thành N trong NH3. Giai đoạn chuyển hóa tích cực (active stage) trong sản xuất compost có đặc điểm là nồng độ pH và nhiệt độ khá cao, đặc điểm này có thể gây ra sự bay hơi của NH3. Chất thải Hàm lượng N Tỷ lệ C:N Bùn hoạt tính 5 6 Máu 10 đến 14 3 Phân bò 1,7 18 Bùn đã phân hủy 2 đến 6 4 đến 28 Mỡ cá, bã cá 6,5 đến 10 5,1 Rác trái cây 1,5 34,8 Cỏ bị xén 3 đến 6 12 đến 15 Phân ngựa 2,3 25 Cỏ hỗn hợp 214 19 Phân bắc 5,5 đến 6,5 6 đến 10 Rác rau củ, không kể các loại rau đậu 2,5 đến 4 11 đến 12 Phân heo 3,8 4 đến 19 Thân, lá khoai tây 1,5 25 Phân gia cầm 6,3 15 Bùn tươi 4 đến 7 11 Mùn cưa 0,1 200 đến 500 Rơm, yến mạch 1,1 48 Rơm, lúa mì 0,3 đến 0,5 128 đến 150 Nước tiểu 15 đến 18 0,8 Bảng 9:Hàm lượng N và tỷ lệ C:N có trong những loại rác thải và chất thải khác nhau 2/ Những yếu tố môi trường Chủ yếu ảnh hưởng đến quá trình sản xuất compost là nhiệt độ, độ ẩm và pH. Ý nghĩa là chúng (có thể là từng yếu tố hoặc nhiều yếu tố kết hợp lại) quyết định tốc độ và mức độ phân hủy. Nếu khiếm khuyết một yếu tố bất kỳ nào đó sẽ làm giảm tốc độ và mức độ phân hủy. a/Nhiệt độ Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 40- -Nếu nhiệt độ trên 650C quá trình sản xuất compost hầu như sẽ bị ảnh hưởng xấu 1 cách nghiêm trọng. Lý do là vi sinh vật hình thành bào tử tại mức nhiệt độ cao hơn 650C. Trừ khi chúng là VSV hoạt động trong khoảng nhiệt độ thermophilic, nếu không chúng sẽ rơi vào giai đoạn nghỉ hoăc chết . Vì vậy phương pháp sản xuất compost hiện nay sử dụng quy trình vận hành được thiết kế tránh nhiệt độ cao hơn 600C. b/Độ pH: Vào giai đoạn đầu, độ pH=6,3 sau đó giảm xuống còn 4,8 và cuối cùng tăng lên pH=9. Quá trình sản xuất compost độ pH thường bị giảm xuống ở giai đoạn đầu vì do những phản ứng tạo thành acid hữu cơ, những acid này đóng vai trò là những cơ chất cho quần thể vi sinh vật kế tiếp. Đường biểu diễn độ pH sau đó tăng lên tương ứng với vi sinh vật sử dụng những acid vừa sinh ra trong giai đoạn trước. Ở giai đoạn đầu pH giảm xuống không gây ức chế đối với hầu hết các vi sinh vật, vì thế để nâng pH người ta dung vôi trong (Ca(OH)2), nó giúp cải thiện điều kiện vật lý của khối ủ, một phần có lẽ hoạt động như vật liệu hút ẩm. c/ Yếu tố độ ẩm Việc sản xuất compost từ rác thải đô thị có một đặc điểm quan trọng là mối quan hệ mật thiết giữa độ ẩm và không khí, cơ sở của mối quan hệ này dựa trên thực tế là nguồn oxi chủ yếu cần cung cấp cho quần thể vi khuẩn đó là không khí giữ lại trong những khe hở giữa những chất thải. Việc khuyết tán oxi trong không khí và bên trong khối chất thải để thỏa mãn nhu cầu oxi của vi sinh vật là không quan trong lắm. Bởi vì, trong các khe hở giữa những chất thải có chứa độ ẩm tự do trong khối ủ giữa độ ẩm và oxi phải có một sự căn bằng. Theo đó, nếu ở mức cao hơn nữa sự thiếu oxi sẽ diễn ra và tình trạng kỵ khí sẽ bắt đầu phát triển. Tầm quan trọng của việc giữ độ ẩm của cơ chất từ 40%– 45% thường bị coi nhẹ trong quá trình sản xuất compost. Điều này thực chất rất quan trọng bởi vì độ ẩm thấp hơn sẽ kìm hãm hoạt động của vi khuẩn và tất cả vi khuẩn sẽ ngừng hoạt động ở độ ẩm 12%. d/Sự thông khí -Sản xuất compost kỵ khí so với hiếu khí +Thoạt đầu, sản xuất compost kỵ khí được xem là 1 giải pháp khả thi có thể thay thế cho sản xuất compost hiếu khí: • Khả năng có thể giảm thiểu sự thất thoát N . • Có thể kiểm soát khí thoát ra tốt hơn . Những nghi ngờ về sự hiệu quả của quá trình sản xuất compost kỵ khí ngày càng nhiều và vào khoảng những năm cuối của thập niên 1960, sản xuất compost kỵ khí được xem là một giải pháp không được chấp nhận. Gần đây, đã có xu hướng xem sản xuất compost là một quá trình hoàn toàn hiếu khí . Tuy nhiên hiện mọi người cũng đang bắt đầu thừa nhận trong quá trình sản xuất compost, một giai đoạn kỵ khí pH 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 pH me (days) Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 41- ngắn hạn là cần thiết để phân hủy halogenated hydrocarbons. Giai đoạn kỵ khí ngắn hạn ngoài tác dụng trên còn có thể kết hợp làm giảm N thất thoát xứng đáng được đặc biệt lưu tâm. -So sánh với phương pháp sản xuất compost kỵ khí, phương pháp sản xuất compost hiếu khí có rất nhiều ưu điểm: • Sự phân huỷ xảy ra nhanh hơn. • Nhiệt độ cao đủ để làm chết những mầm bệnh. • Số lượng và nồng độ khí hôi thối giảm mạnh. -Mùi khó chịu là vấn đề không thể tránh trong xử lý và thải bỏ chất thải. Để cải thiện đáng kể nồng độ và sự tập trung mùi trong sản xuất compost hiếu khí cần cung cấp đủ nhu cầu Oxi cho quần thể vi khuẩn hoạt động bằng cách sử dụng quy trình thông khí thích hợp. Khí sinh ra có thể được kiểm soát bằng cách thu khí từ khối ủ compost do quá trình phân hủy và xử lý chúng bằng hệ thống xử lý hoá học hay sinh học, nhờ vậy mùi hôi khó chịu sẽ giảm. e/Tốc độ thông khí -Tốc độ thông khí sao cho khối compost duy trì hiếu khí (nghĩa là đáp ứng nhu cầu oxy của vi khuẩn) phụ thuộc bản chất và cấu trúc của các thành phần cuả rác thải và tùy thuộc vào phương pháp thông khí. f/Dự đoán nhu cầu ôxy cần thiết Nhu cầu Oxi cần thiết không thể dự đoán 1 cách chính xác nếu chỉ dựa trên số lượng Cacbon bị Oxi hoá. Lý do là vì 1 phần Cacbon bị chuyển hóa thành tế bào chất, còn 1 số khác có cấu tạo bền đến mức vi khuẩn không thể phân giải chúng. 5.1.5. Phương pháp ủ phân compost 12 Chất thải cân Đổ vào băng tải phân Phân loạiChất (hc) không lên men Các chất vô cơ Tái sử dụng Tái chếChôn lấpĐốt hoặc tái chế Qua nam châm phân loại sắt Ủ trong các bể ủ Sàng Nghiền Phân ủ(compost) Hình 3: Phương pháp ủ phân Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 42- Phân compost làm từ rác thải: -Phân compost được sản xuất theo nguyên lí rác thải được phân loại và loại bỏ rác thải không tiêu hủy, rồi ủ vào các hầm ủ trong thời gian 50 ngày, tiếp tục đưa ra bể ủ chín kéo dài trong 15 ngày. Sau giai đoạn này, rác thải trở thành phân bón compost. -Ủ compost được hiểu là quá trình phân hủy sinh học hiếu khí các chất thải hữu cơ dễ phân hủy sinh học đến trạng thái ổn định dưới sự tác động và kiểm soát của con người, sản phẩm giống như mùn được gọi là compost. Quá trình diễn ra chủ yếu giống như phân hủy trong tự nhiên, nhưng được tăng cường và tăng tốc bởi tối ưu hóa các điều kiện môi trường cho hoạt động của vi sinh vật. -Compost là sản phẩm giàu chất hữu cơ và có hệ vi sinh vật dị dưỡng phong phú, ngoài ra còn chứa các nguyên tố vi lượng có lợi cho đất và cây trồng. - Compost còn được biết đến trong nhiều ứng dụng, như là các sản phẩm sinh học trong việc xử lý ô nhiễm môi trường, hay các sản phẩm dinh dưỡng, chữa bệnh cho vật nuôi và cây trồng. 5.1.6. Những hệ thống sản xuất phân compost Những hệ thống sản xuất compost hiện đang được ưa thích sử dụng có thể phân thành hai loại rõ ràng, là : -“windrow” (đánh luống) -“in-vessel” (trong thùng hay kênh mương). 1/ Hệ thống sản xuất compost dạng “windrow” Hình 4: Hệ thống sản xuất dạng luống -Tên gọi “hệ thống sản xuất compost dạng ’’windrow”” đã nói lên việc sử dụng các luống (“windrows”) để sản xuất compost. - Hiện nay, trong thực tế, có hai kiểu hệ thống sản xuất compost dạng “windrow” được sử dụng, đó là: + Hệ thống tĩnh (“static” hay “stationary”) + Hệ thống có đảo trộn (“turned”). - Cách làm thoáng khí (aeration) chính là điểm khác nhau cơ bản giữa kiểu tĩnh và kiểu có đảo trộn. Trong đó, đối với kiểu tĩnh, cách làm thoáng khí không cần xáo trộn luống compost, ngược lại, đối với kiểu có đảo trộn, cách làm thoáng khí là giật luống đổ mạnh xuống sau đó dồn đống trở lại. Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 43- -Một quá trình sản xuất compost dạng “windrow” gồm các bước cơ bản sau: +Trộn lẫn vật liệu có hàm lượng chất xơ cao kích thích hoạt động phân hủy (“bulking agent”) vào chất thải rắn nếu cần thiết (VD như đối với bùn trong quá trình xử lý nước thải hay “biosolids”) +Đánh luống và bố trí phương pháp làm thoáng khí +Tiến hành quá trình ủ compost. +Sàn lọc hỗn hợp sản phẩm compost để loại bỏ những vật liệu có hàm lượng chất xơ cao có thể tái sử dụng và hoặc để tạo ra sản phẩm đạt tiêu chuẩn kỹ thuật. +Xử lý sản phẩm compost (“curing” – quá trình cho phép 1 phần sản phẩm compost tập trung lại thành đống trong 1 khoảng thời gian nhất định, đây là 1 phần của quá trình làm cho sản phẩm compost hoàn toàn ổn định (“mature”) trong toàn bộ quá trình sản xuất compost). +Lưu trữ. a)Sản xuất compost dạng luống kiểu tĩnh (“Static windrow”) *Sản xuất compost làm thoáng khí thụ động - Người ta không xáo trộn luống ủ compost mà phương pháp làm thoáng khí là để tự nhiên. Do đó nó có vẻ là phương pháp làm thoáng khí rất phù hợp với những nước đang phát triển. *Sản xuất compost làm thoáng khí cưỡng bức Tên gọi “làm thoáng khí cưỡng bức” đã thể hiện phương pháp làm thoáng khí trong hệ thống là dùng thiết bị thổi không khí từ dưới lên trên (áp lực dương) hoặc dùng thiết bị hút không khí từ trên xuống (áp lực âm) đi xuyên qua đống ủ compost không xáo trộn. *Đánh giá phương pháp sản xuất compost dạng luống kiểu tĩnh: -Phương pháp sản xuất compost này khó có thể có chi phí đầu tư thích hợp. -Phương pháp này chỉ xử lý tốt cho những chất thải có cấu tạo dạng hạt, kích thước hạt không quá 3-4cm và tương đối đồng đều. Nếu trong cơ chất có quá nhiều dạng hạt có kích thước to quá mức sẽ xuất hiện và phát triển những túi kỵ khí. Khuynh hướng này là hậu quả của không khí đi qua luống ủ compost (luồng khí thổi) không được phân phối đồng đều và di chuyển không đều. b)Sản xuất compost dạng luống kiểu có đảo trộn (“turned windrow”) -Mặc dù lý do cơ bản của quá trình đảo trộn là làm thoáng khí, nhưng nó đồng thời còn có vai trò có ích khác. -Nhờ đảo trộn, tất cả các phần của đống ủ compost theo định kỳ được tiếp xúc trực tiếp với phần bên trong của luống, đây chính là nơi diễn ra các hoạt động hết sức tích cực của vi khuẩn. -Đảo trộn còn làm giảm kích thước hạt xuống nhỏ hơn. Đảo trộn làm đống ủ compost nhanh chóng bị mất nước. Việc này sẽ là ưu điểm nếu độ ẩm thừa, trái lại, nó sẽ là nhược điểm khi độ ẩm quá thấp. 2. Sản xuất compost trong thùng hay kênh mương (“in-vessel reactors”) Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 44- Hình 5:Trống ủ compost Dason -Mục tiêu tiến hành sản xuất compost trong thùng hay kênh mương là để: • Tăng tốc quá trình ủ compost thông qua việc duy trì những điều kiện tốt nhất cho vi sinh vật hoạt động. • Giảm thiều hoặc loại bỏ những tác động có hại lên môi trường xung quanh. -Những hệ thống sản xuất compost trong thùng hay kênh mương hiện nay thường có những đặc điểm sau: • Thiết kế của mỗi buồng ủ compost có 1 ít khác biệt so với các buồng ủ khác cùng loại. • Sử dụng nhiều phương pháp thông khí khác nhau hoặc kết hợp các phương pháp đó với nhau trong đó có một số phương pháp thành công hơn các phương pháp còn lại. -Hệ thống làm thoáng khí khi thiết kế thường yêu cầu một hay vài cách cơ bản sau: o Làm thoáng khí cưỡng bức (thổi khí), o Khuấy trộn o Đảo trộn. -Ở hầu hết hệ thống sản xuất compost trong thùng hay kênh mương, khuấy trộn là dùng lưỡi cày xới lên hay dùng mũi khoan xoáy theo 1 đường tròn xuyên qua đống ủ compost. Đảo trộn là đổ vật liệu sx compost từ 1 vị trí xuống vị trí khác thấp hơn ( từ băng chuyền này sang băng chuyền khác,từ sàn này qua sàn khác).Một cơ chế đảo trộn khác là sử dụng trống quay nằm ngang, bên trong có cánh quạt cũng được đặt theo phương ngang. 5.1.6. Ưu, nhược điểm sản xuất phân compost 1. Ưu điểm: - Giảm thiểu ô nhiễm cho nguồn nước, đất và không khí, các chất hữu cơ biến đổi thành các chất vô cơ. -Diệt các mầm bệnh nguy hiểm do trong quá trình phân hủy sinh học, nhiệt độ trong hầm ủ gia tăng, có khi lên đến 60°C làm tiêu hủy các trứng, ấu Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 45- trùng, vi khuẩn trong chất thải. Phân sau khi ủ có thể được sử dụng an toàn hơn phân tươi. - Phân sau khi ủ compost trở thành một chất mùn hữu ích cho nông nghiệp như tăng độ phì nhiêu của đất giúp cây trồng hấp thu. - Tăng độ ẩm cần thiết cho đất trồng, giảm thiểu sự rửa trôi khoáng chất do các thành phần vô cơ không hòa tan trong phân ủ như NO. - Giảm thể tích do trong quá trình ủ phân, sự mất hơi nước gia tăng do sự gia tăng nhiệt, điều này khiến mẻ phân khô và ráo nước hơn. Phân có thể tích nhỏ hơn sẽ giúp thuận lợi trong việc vận chuyển, thu gom. 2. Nhược điểm: -Mặc dầu phần lớn vi khuẩn bị tiêu diệt nhưng không phải hoàn toàn, đặc biệt khi sự ủ compost không đồng đều về thời gian, phương pháp, lượng ủ …. Một số mầm bệnh vẫn tồn tại có thể gây nguy hiểm cho người sử dụng. -Thành phần phân ủ thường không ổn định về chất lượng do thành phần nguyên liệu đưa vào không đồng đều. - Phải tốn thêm công ủ và diện tích. - Việc ủ phân thường ở dạng thủ công và lộ thiên tạo sự phản cảm về mỹ quan và phát tán mùi hôi. Trong khi đó các loại phân hóa học như urê, NKP,… gọn nhẹ, tương đối rẻ tiền, chất lượng đồng đều và "sạch hơn" gây tâm lý thuận tiện cho việc sử dụng hơn phân ủ compost. Hiện nay cả nước vẫn chưa có nhà máy chuyên sản xuất phân compost. 5.2. PHÂN HỮU CƠ VI SINH VẬT 5.2.1. Định nghĩa Phân bón hữu cơ vi sinh vật ( tên thường gọi: phân hưũ cơ vi sinh ) là sản phẩm được sản xuất từ các nguồn nguyên liệu hữu cơ khác nhau, nhằm cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng, cải tạo đất, chứa một hay nhiều chủng vi sinh vật sống được tuyển chọn với mật độ đạt tiêu chuẩn qui định, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng nông sản. Phân hữu cơ vi sinh vật không gây ảnh hưởng xấu đến người, động vật, môi trường sinh thái và chất lượng nông sản. 5.2.2. Quy trình sản xuất phân hữu cơ vi sinh: Các phế thải hữu cơ được cắt ngắn khoảng 5-8 cm làm ẩm và đưa vào các hố ủ có bổ sung 5kg ure, 5 kg lân supe cho 1 tấn nguyên liệu. 750 ml sinh khối vi sinh vật sau 10 ngày nuôi cấy được hòa vào 30 lit nước và trộn đều với khối nguyên liệu., sau đó khi nhiệt độ khối ủ ổn định ở mức 30 0c người ta bổ sung vi sinh vật có ích khác vào khối ủ. Đó là vi sinh vật cố định nito (Azobacteria), vi khuẩn nấm hoặc nấm sợi phân giải phosphat khó tan (Bacillus polymixa, Pseudomonas, …). Ngoài ra có thể bổ sung 1% quặng Phosphat vào khối ủ cùng với sinh khối vi sinh vật. Để đảm bảo oxy hóa cho vi sinh vật hoạt động và quá trình chế biến được nhanh chóng nên đảo trộn khối ủ 20 ngày 1 lần. Thời gian chế biến kéo dài khoảng 1 đến 4 tháng tùy thành phần của loại nguyên liệu. Sản phẩm phân hữu cơ vi sinh dạng này không chỉ có hàm lượng mùn tổng số mà còn có hàm lượng nito tổng số cao hơn loại phân hữu cơ chế biến bằng phương pháp chế biến 40-45%. Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 46- Hình 6: Quy trình sản xuất phân hữu cơ vi sinh 5.2.3. Hiệu quả phân bón dạng này đã được tổng kết tại một số quốc gia châu Á . Tên quốc gia Tỷ lệ % tăng năng suất Trung Quốc Triều Tiên Thái Lan Ấn Độ 25.2 – 32.6 8 – 12 2.5 – 29.5 9.9 Bảng 5: hiệu quả của phân hữu cơ vi sinh đối với lúa ở một số quốc gia châu Á Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 47- 5.3.Phân vi sinh phân giải Xenlulose: 5.3.1. Định nghĩa: -Phân bón vi sinh vật phân giải xenluloza (phân vi sinh phân giải xenluloza) là sản phẩm chứa một hay nhiều chủng vi sinh vật sống, đã được tuyển chọn với mật độ đạt theo tiêu chuẩn hiện hành có khả năng phân giải xenluloza , để cung cấp chất dinh dưỡng cho đất và cây trồng, tạo điều kiện nâng cao năng xuất và chất lượng Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 48- nông sản, tăng độ màu mỡ của đất. Phân vi sinh vật phân giải xenluloza và các chủng vi sinh vật này không ảnh hưởng xấu đến người, động thực vật, môi trường sinh thái và chất lượng nông sản. 5.3.2. Cơ chế phân giải Xenlulose -Chất hữu cơ là thành phần rất quan trọng trong quá trình hình thành và thay đổi độ phì của đất.Sự chuyển hóa các chất hữu cơ trong đất chủ yếu đi theo 2 hướng: +Vô cơ hóa các chất hữu cơ +Mùn hóa vật chất hữu cơ - Xenlulose bị VSV phân hủy thành các thành phần có phân tử lượng nhỏ hơn. Chính những thành phần nhỏ này kết hợp với những thành phần khác có trong đất tạo ra mùn. Khi mùn được tạo thành, VSV lại tiếp tục phân hủy mùn bằng quá trình amon hóa, sự chuyển hóa này giúp đất tích lũy NH3. Sự tạo thành NH3 trong đất xảy ra rất chậm chạp và điều này rất có lợi cho cây trồng vì quá trình này giải phóng từ từ NH3 cho cây hấp thụ: Chất mùn + O2 -vsv> CO2 + H2O + NH3 Dựa trên cơ sở này, nhiều công ty đã sản xuất phân vi sinh phân giải Xenlulose, trong đó người ta chú ý đến sự phân hủy của xạ khuẩn Actinomyces và nấm sợi Trichoderma, Aspergillus. Các loài nấm sợi và xạ khuẩn này được nuôi trong những môi trường tương ứng để thu sinh khối. Sinh khối này được trộn với than bùn và đưa vào đất trồng. việc sử dụng xạ khuẩn và nấm Trichoderma trong sản xuất phân vi sinh phân giải Xenlulose còn tận dụng khả năng tạo kháng sinh và chất diệt côn trùng (mycotoxin) của 2 loài này để chống sâu bệnh. 5.4. Phân sinh học hỗn hợp: -Là loại phân gồm nhiều loại VSV có khả năng sống cộng sinh và tham gia chuyển hóa nhiều loại chất hữu cơ khác nhau.Tất cả các loại VSV trong loại phân này đều có khả năng phát triển và chuyển hóa vật chất tạo ra nhiều chất dinh dưỡng có lợi cho cây trồng. Ví dụ: phân EM chứa 30 loài VSV khác nhau, phân Ferment magna cũng chứa vài chục loài VSV khác nhau. Tóm lại, phân sinh học hỗn hợp vừa có khả năng phân giải vật chất vừa có khả năng tổng hợp chất kích thích sinh trưởng, chống sâu bệnh và khả năng tạo thành mùn cho đất cao. Chương 6: ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM 6.1. ƯU ĐIỂM: ¾ Phân bón được bán rộng rãi trên thị trường thế giới. ¾ Sử dụng phân bón có thể tăng năng suất cây trồng lên rất nhiều. ¾ Sử dụng phân bón vi sinh giúp trả lại độ phì nhiêu cho đất bằng cách làm tăng hàm lượng phospho và kali dễ tan trong đất canh tác. Các nhà khoa học đã kết luận: sử dụng phân hữu cơ vi sinh làm tăng năng suất cây trồng, chất lượng sản phẩm tốt hơn, giảm ô nhiễm của hàm lượng NO3. Điều này cũng có nghĩa phân hữu cơ vi sinh đã góp phần quan trọng trong việc cải tạo đất, đáp ứng cho một nền nông nghiệp hữu cơ bền vững, xanh sạch và an toàn. Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 49- ¾ Góp phần làm giảm các vấn đề ô nhiễm môi trường, ít gây nhiễm độc hoá chất trong các loại nông sản thực phẩm so với sử dụng phân bón hóa học. ¾ Giá thành hạ. ¾ Có thể sản xuất được tại địa phương và giải quyết được việc làm cho một số lao động, ngoài ra cũng giảm được một phần chi phí ngoại tệ nhập khẩu phân hoá học. ¾ Hiệu quả của vi sinh vật trong việc làm tăng khả năng sinh trưởng và phát triển cây trồng, tiết kiệm phân bón hoá học cũng như tăng năng suất, chất lượng nông sản. ¾ Các sản phẩm vi sinh như phân bón vi sinh vật cố định nitơ, phân giải photphat khó tan, chế phẩm vi sinh vật kích thích sinh trưởng thực vật. ¾ Một số loại phân bón được nhà nước trợ giá nên giá thành phù hợp với túi tiền của người nông dân. 6.2.NHƯỢC ĐIỂM: ¾ Phân hữu cơ vi sinh là loại phân bón hiệu quả chậm, nên được sử dụng chủ yếu để bón lót với liều lượng như trên. Đối với phân NPK, tùy thuộc vào tập quán bón phân và thực tế canh tác có thể giảm đến 40-45% vào vụ thứ 3 khi sử dụng phân hữu cơ vi sinh, từ vụ thứ 4 trở đi có thể duy trì mức giảm 40-50% lượng NPK thông thường. ¾ Sự cạnh tranh giữa các thương hiệu gây chấn động về giá sản phẩm. ¾ Việc sử dụng phân bón hóa học gây thoái hóa đất.Nếu sử dụng nhiều gây ra hiện tượng ô nhiễm đất. ¾ Nguyên liệu tuy rất nhiều nhưng khó thu gom và xử lý.Nguồn nguyên liệu sản xuất phân bón hóa học còn phụ thuộc nhiều vào nước ngoài. ¾ Trình độ sản xuất còn yếu kém, chất lượng sản phẩm còn thấp . Chương 7: THÀNH TỰU-THÁCH THỨC 7.1.THÀNH TỰU: ∗ Xây dựng được thương hiệu phân bón trên thị trường ∗ Đang từng bước hoàn thiện và phát triển ∗ Liên kết được với nhiều nước ngoài.Việt nam đã lien kết được với một số quốc gia như Lào,singapo,…để nhập nguyên liệu. ∗ Giữ được lòng tin của người dân ,các thương hiệu phân bón đã quá quen thuộc với nhà nông. ∗ Đẩy mạnh phát triển nghành nông nghiệp với sự phát triển bền vững,lâu dài. ∗ Góp phần làm sạch môi trường và tiết kiệm nhiên liệu. Một số loai phân vi sinh ra đời làm tăng sản lượng,cũng như chất lượng sản phẩm nong nghiệp mà không làm cho đất bị thoái hóa. 7.2. THÁCH THỨC ¾ Đẩy mạnh hơn nữa để phát triển nghành sản xuất phân bón vi sinh ,đưa nghành vi sinh thành nghành sản xuất phân bón chính Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 50- ¾ Nâng chất lượng sản phẩm, đổi mới các loại phân bón để đáp ứng được với nhu cầu của thị trường. ¾ Một số thương hiệu phân bón Việt còn chưa tạo lòng tin cho người nông dân do chất lương phân bón còn kém. ¾ Các thương hiệu nước ngoài cạnh tranh dữ dội về giá cả,cũng như chất lượng. ¾ Luôn chịu tác động của thiên tai. ¾ Đối tượng hứơng đến là người nông dân ,nhất là đối với nông dân vùng sâu,vùng xa nên việc tiếp cận sản phẩm mới chậm gây nhiều khó khăn cho nhà sản xuất. Chương 8: KẾT LUẬN-KIẾN NGHỊ 8.1. KẾT LUẬN ™ Nhu cầu sử dụng phân bón hữu cơ vi sinh ngày càng tăng vì: - Sử dụng phân bón hữu cơ vi sinh sẽ thay thế dần việc bón phân hoá học trên đồng ruộng, đất trồng trọt mà vẫn đảm bảo được nâng cao năng suất thu hoạch. - Sử dụng phân bón hữu cơ vi sinh về lâu dài sẽ dần dần trả lại độ phì nhiêu cho đất như làm tăng lượng phospho và kali dễ tan trong đất canh tác, cải tạo, giữ độ bền của đất đối với cây trồng nhờ khả năng cung cấp hàng loạt các chuyển hoá chất khác nhau liên tục do nhiều quần thể vi sinh vật khác nhau tạo ra. - Việc sử dụng phân bón hữu cơ vi sinh còn có ý nghĩa rất lớn là tăng cường bảo vệ môi trường sống, giảm tính độc hại do hoá chất trong các loại nông sản thực phẩm do lạm dụng phân bón hóa học. - Giá thành hạ, nông dân dễ chấp nhận, có thể sản xuất được tại địa phương và giải quyết được việc làm cho một số lao động, ngoài ra cũng giảm được một phần chi phí ngoại tệ nhập khẩu phân hoá học. ™ Phân bón mang lại lợi nhuận cho người nông dân.Nhưng để hạn chế những ảnh hưởng của phân bón đến môi trường và sức khỏe con người thì nhà nông cần hạn chế sử dụng phân bón vô cơ. ™ Sử dụng phân bón cần hạn chế hơn.Không lạm dụng sử dụng vô ý thức các loại phân có thể gây một số bệnh hiểm nghèo như ung thư. ™ Nên sử dụng một số loài phân vi sinh để tăng năng suất nông sản và tránh làm thoái hóa đất. 8.2. KIẾN NGHỊ ¾ Nên đẩy mạnh nghành sản xuất phân vi sinh để: ∗ Cải tạo đất. ∗ Tạo môi trường trong sạch và không ô nhiễm. ∗ Phát triển nông nghiệp bền vững. ∗ Tiết kiệm tiền của cho nhà nước và tạo công ăn việc làm cho người lao động. ∗ Ổn định thi trường phân bón . ¾ Nghiên cứu và tìm ra những chủng loại vi sinh vật hữu ích cho nông nghiệp. Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 51- ¾ Khuyến khích người dân nên sử dụng phân bón vi sinh để góp phần bảo vệ môi trường và bảo vệ sức khỏe bằng cách : ∗ Thường xuyên đưa ra những cuộc hội thảo về chuyên đề phân bón hướng dẫn cho người dân về cách sử dụng cũng như những tác dụng mà phân bón vi sinh đưa lại. ∗ Truyền thông tin nông nghiệp và phân vi sinh bằng các phương tiện truyền thông đại chúng như truyền hình, báo chí, thời sự, sách vở… ∗ Đưa kĩ sư về ngành sản xuất phân bón về từng địa phương để hướng dẫn cho người dân. ¾ Cải tiến chất lượng sản phẩm để đáp ứng với nhu cầu nông nghiệp cũng như là tốc độ phát triển của nghành nông nghiệp và trên cơ sở an toàn, chất lượng, hiệu quả, không ô nhiễm môi trường. ¾ Để đẩy mạnh phát triển NNCNC, bên cạnh sự đầu tư từ chính bản thân của từng cơ sở, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước: ∗ Tăng cường hợp tác giữa cơ quan nghiên cứu với các cơ sở sản xuất để ứng dụng và chuyển giao nhanh các kết quả nghiên cứu phục vụ sản xuất. ∗ Sớm chuẩn hóa các tiêu chí, tiêu chuẩn, chất lượng và phương pháp giám định giống theo kiểu gen. ∗ Sớm ban hành các tiêu chuẩn và quy chuẩn về sản xuất nông nghiệp tốt (GAP). ∗ Nhà nước cần khuyến khích, hỗ trợ chế tạo thiết bị trong nước, đào tạo nhân lực, xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm... ∗ Cần đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, giảm thuế, có chính sách ưu đãi về thuê chuyên gia, thu hút chất xám, tạo điều kiện thúc đẩy phát triển nghành phân vi sinh. ¾ Tăng cường việc nghiên cứu, khuyến nông về phân bón, tin học hoá việc sử dụng phân bón, biết tái sử dụng hợp lý rơm rạ và quản lý hiệu quả phân bón. ¾ Ngoài việc hỗ trợ nông dân xây dựng hệ thống kho tàng, cơ sở bảo quản, cung cấp các loại giống có năng suất cao, chất lượng tốt, phát triển thuỷ lợi, phát triển khuyến nông thì một trong các vấn đề quan trọng là người nông dân được mua nguyên liệu trong đó có phân bón, thuốc bảo vệ thực vật ở mức chấp nhận được. TÀI LIỆU THAM KHẢO ∗ «Ãng_tá»_của_ngà nh_Vi_si nh_váºt_há»c » ∗ ∗ m_content&task=view ∗ giup-nguoi-trong-lua-tiet-kiem-moi-vu-tu-1-5-2-5-trieu-111ong-ha/view Lớp: DH08DL- Nhóm II.1 Ứng dụng của VSV trong sản xuất phân bón -Trang 52- ∗ han_vi_sinh_o_cu_chi.html ∗ ∗ 87ul%E1%BB%8Bchs%E1%BB%AD/tabid/438/Default.aspx ∗ "Báo ND điện tử",26/1/2005 ∗ Biến những đống rác thành năng lượng, Congnghiep.vn ∗ Giáo trình quản lý chất thải rắn của lớp DH05MT (Phiên dịch từ các tài liệu nước ngoài) ∗ GV.Bùi Quang Mạnh Anh, Đại Học Nông Lâm TPHCM, Tài liệu hóa học môi trường ∗ Hai Quang sưu tầm_Kiến Thức Cơ Bản Về Phân Bón ∗ Nguyễn Văn Ninh, Sở khoa học công nghệ Tỉnh Bến Tre, Kỹ thuật sản xuất phân vi sinh ∗ Thanhnien.com.vn ∗ Thiennhien.net ∗ Tuoitre.com.vn ∗ Vietbao.com ∗ Vnexpress.net ∗ lao-dong.com.vn ∗ nld.com.vn ∗ xaluan.com ∗ Yeumoitruong.com.vn