Cơ hội và thách thức đối với nguồn nhân lực Việt Nam trong giai đoạn hiện nay và những định hướng cho công tác đào tạo

ao míi trong khoa häc c«ng nghÖ.Hä cã kh¶ n¨ng nhanh chãng n¾m b¾t vµ vËn dông nh÷ng tri thøc tiªn tiÕn cña thêi ®¹i, nh÷ng kinh nghiÖm quý gi¸ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi ®Ó x©y dùng ®Êt n­íc. Nh­ vËy, xÐt trªn ph¹m vi tæng thÓ nÒn kinh tÕ, ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é THCN, cao ®¼ng, ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc cã t¸c ®éng lín ®Õn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån vèn nh©n lùc cña quèc gia. Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi cña viÖc ®µo t¹o NNL cã tr×nh ®é tõ THCN trë lªn th× còng gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n trong vÊn ®Ò nµy. 1.2. Khã kh¨n. Nh÷ng n¨m ®æi míi, chÊt l­îng gi¸o dôc ®¹i häc c¬ b¶n còng cã nh÷ng c¶i biÕn theo h­íng g¾n chÆt víi thùc tÕ ViÖt Nam, phï hîp víi xu thÕ héi nhËp cña thÕ giíi. Sè sinh viªn ®ñ n¨ng lùc t×m ®­îc viÖc lµm hay tù t¹o viÖc lµm sau khi tèt nghiÖp t¨ng lªn, trong ®ã cã nhiÒu sinh viªn thi lÊy b»ng ®¹i häc thø 2, häc cao häc, thi thªm c¸c chøng chØ ngo¹i ng÷, tin häc, t×m ®­îc nh÷ng c«ng viÖc vµ vÞ trÝ phï hîp. Sè l­îng häc sinh, sinh viªn tuy t¨ng m¹nh nh­ng chÊt l­îng trong ®µo t¹o nguån lao ®éng tr×nh ®é cao ë n­íc ta cßn nhiÒu bÊt cËp. Sè l­îng sinh viªn tèt nghiÖp ra tr­êng nhËn ®­îc viÖc lµm tuy cã t¨ng nh­ng vÉn cßn mét l­îng lín sè sinh viªn ra tr­êng kh«ng xin ®­îc viÖc. §iÒu nµy chÞu ¶nh h­ëng bëi nhiÒu lÝ do cã c¶ kh¸ch quan vµ chñ quan. Mét trong sè nh÷ng lÝ do ®ã cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®µo t¹o trong c¸c tr­êng. §Çu tiªn cã thÓ nãi ®Õn lµ vÊn ®Ò h­íng nghiÖp cho nh÷ng ng­êi chuÈn bÞ b­íc vµo c¸c tr­êng THCN, cao ®¼ng vµ ®¹i häc. HiÖn nay cã thÓ nãi trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam lu«n x¶y ra t×nh tr¹ng khan hiÕm nguån nh©n lùc cao mÆc dï sè l­îng häc sinh, sinh viªn ®­îc ®µo t¹o nghÒ vÉn ®ang t¨ng lªn. ThÞ tr­êng ®ang rÊt cÇn c¸c chuyªn gia vÒ qu¶n trÞ kinh doanh, lËp tr×nh viªn, kÜ thuËt viªn, c¸c nhµ qu¶n lÝ trung gian hiÓu biÕt vÒ tµi chÝnh vµ tiÕp thÞ víi yªu cÇu c¬ b¶n vÒ tiÕng Anh, c«ng nh©n cã tay nghÒ cao, ham häc hái. Trong khi ®ã mét l­îng ®«ng ®¶o c¸c cö nh©n hæng kiÕn thøc vµ thiÕu kinh nghiÖm thùc tÕ. PhÇn lín ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý ë c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ kinh tÕ vµ kinh doanh trong thÞ tr­êng. Hä cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh nh­ng thiÕu kiÕn thøc ®ång bé. §iÒu ®ã gi¶i thÝch v× sao doanh nghiÖp cña ta th­êng yÕu vµ lóng tóng khi ®µm ph¸n lµm ¨n víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi.Tuy nhiªn viÖc g¾n ®µo t¹o víi viÖc sö dông lao ®éng vµ t¹o viÖc lµm h­íng dÉn vÒ ngµnh nghÒ trong nh÷ng k× thi tuyÓn sinh hÇu nh­ cßn bÞ th¶ næi. HÇu hÕt c¸c häc sinh ®Òu kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc ngµnh nghÒ m×nh ®Þnh häc tr­íc khi chän tr­êng ®Ó thi. §iÒu nµy cµng phæ biÕn ë nh÷ng gia ®×nh n«ng th«n. Bëi v× hÇu hÕt cuéc sèng ë quª cña nh÷ng ng­êi d©n cßn phô thuéc nhiÒu vµo nghÒ trång lóa, do ®ã thu nhËp ch­a cao vµ song song víi ®ã lµ viÖc lo l¾ng ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp cho con c¸i cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do thiÕu kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ c¸c ngµnh nghÒ ®µo t¹o trong c¸c tr­êng ®¹i häc. MÆc dï hiÖn nay trªn kªnh th«ng tin ®¹i chóng ®· cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh phæ biÕn kiÕn thøc vÒ tuyÓn sinh nh­ng thùc chÊt vÊn ®Ò nµy ®Õn ®­îc ng­êi d©n n«ng th«n cßn c¶ mét qu·ng ®­êng dµi. VËy t¹i sao kh«ng tæ chøc mét ch­¬ng tr×nh ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp trong c¸c tr­êng THPT trùc tiÕp cho c¸c em häc sinh? Bªn c¹nh ®ã cÇn tæ chøc tèt hÖ thèng th«ng tin liªn ngµnh, tr­íc hÕt bao gåm c¸c ngµnh kÕ ho¹ch-®Çu t­, lao ®éng, ®µo t¹o vµ c¸c ngµnh kh¸c tham gia, gióp cho mäi ng­êi cã nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt vµ ®¸ng tin cËy. C«ng viÖc nµy sÏ trë nªn s¸t thùc tÕ, kÞp thêi, hiÖu qu¶ b»ng c¸ch sö dông c«ng nghÖ th«ng tin. TiÕp theo cã thÓ kÓ ®Õn lµ c¬ së vËt chÊt cña c¸c tr­êng cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, trang thiÕt bÞ häc tËp cßn thiÕu do ®ã qu¸ tr×nh nghiªn cøu, thÝ nghiÖm vµ thùc hµnh cña häc sinh, sinh viªn kh«ng cã ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó häc tËp vµ nghiªn cøu. §Æc biÖt ë mét sè tr­êng §¹i häc d©n lËp, sè l­îng gi¸o viªn Ýt, chñ yÕu thuª gi¸o viªn tõ c¸c tr­êng c«ng lËp do ®ã kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y còng gÆp kh«ng Ýt nh÷ng v­íng m¾c. Bªn c¹nh ®ã ®Þa ®iÓm häc ph©n t¸n ë nhiÒu n¬i, thiÕu ¸nh s¸ng, thiÕu thiÕt bÞ thÝ nghiÖm nªn kÕt qu¶ häc tËp ch­a ®¹t ®­îc nh­ mong muèn. §©y chÝnh lµ mét vµi lÝ gi¶i khiÕn cho c¸c tr­êng ®¹i häc ë ViÖt Nam cßn yÕu trong viÖc c¹nh tranh víi c¸c tr­êng ®¹i häc trªn thÕ giíi, hÇu hÕt c¸c b»ng ®¹i häc ë ViÖt Nam cßn ch­a ®­îc thÕ giíi c«ng nhËn. Theo nguån sè liÖu cña ViÖn ChiÕn l­îc vµ Ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc c«ng bè n¨m 2004, chØ sè tæng hîp vÒ chÊt l­îng gi¸o dôc n­íc ta chØ ®¹t 3,79 ®iÓm trªn tæng thang ®iÓm 10, thua kÐm rÊt nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ ch©u ¸ (theo qu¶n lý nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam, mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn-nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ x· héi n¨m 2004 trang 145 ).Trong khi sè l­îng häc sinh, sinh viªn liªn tôc t¨ng nhanh th× tèc ®é t¨ng cña ®éi ngò gi¸o viªn l¹i chËm h¬n nhiÒu. §iÒu nµy còng phÇn nµo ¶nh h­ëng ®Õn vÊn ®Ò gi¸o dôc vµ ®µo t¹o NNL chÊt l­îng cao. 2. §µo t¹o nghÒ. 2.1 Quy m« ®µo t¹o nghÒ. Trong thêi gian qua, ViÖt Nam ®· chó träng ®Õn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch gi¸o dôc ®µo t¹o ®­îc ®¸nh gi¸ lµ thµnh c«ng so víi mét sè n­íc trong khu vùc. §· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn hÖ thèng ®µo t¹o nguån nh©n lùc tõ c¸c tr­êng ®¹i häc vµ sau ®¹i häc víi c¸c quy m« ®µo t¹o kh¸c nhau. Bªn c¹nh ®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn mét l­îng lín lao ®éng ®­îc ®µo t¹o trong c¸c c¬ së d¹y nghÒ vµ ®µo t¹o trong doanh nghiÖp. Trong n¨m 2006, tæng chi ng©n s¸ch nhµ n­íc ®¹t 108,4% dù to¸n c¶ n¨m trong ®ã chi cho gi¸o dôc, ®µo t¹o, d¹y nghÒ ®¹t 102,6%. N¨m 2005 c¶ n­íc cã gÇn 9 triÖu ng­êi lao ®éng qua ®µo t¹o trong ®ã qua ®µo t¹o nghÒ lµ gÇn 5,6 triÖu (chiÕm 62,22% ). Riªng trong n¨m 2005 ®µo t¹o nghÒ ®· tuyÓn míi ®­îc 1.207.000 häc sinh t¨ng 52,4% so víi n¨m 2000, trong ®ã ®µo t¹o dµi h¹n lµ 230.000 ng­êi, t¨ng 76,65%. M¹nh l­íi c¸c c¬ së d¹y nghÒ ®· ®­îc phñ kh¾p toµn quãc. TÝnh ®Õn th¸ng 12 n¨m 2005, c¶ n­íc cã 236 tr­êng d¹y nghÒ, 404 trung t©m d¹y nghÒ, 212 tr­êng THCN, cao ®¼ng, ®¹i häc cã tæ chøc d¹y nghÒ; trªn 800 trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm, trung t©m gi¸o dôc th­êng xuyªn, trung t©m kÜ thuËt- tæng hîp h­íng nghiÖp vµ c¸c líp d¹y nghÒ. ChØ tÝnh riªng c¸c tr­êng d¹y nghÒ, n¨m 2005 ®· t¨ng gÊp 1,82 lÇn so víi n¨m 1998. §Õn n¨m 2006, c¶ n­íc cã 240 tr­êng d¹y nghÒ, trong ®ã cã 160 tr­êng c«ng lËp, 45 tr­êng thuéc doanh nghiÖp, 16 tr­êng d¹y nghÒ ngoµi c«ng lËp, 2 tr­êng d¹y nghÒ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, 17 tr­êng do Bé Quèc Phßng qu¶n lý. Ngoµi ra trªn ph¹m vi c¶ n­íc cßn 221 trung t©m d¹y nghÒ, 150 trung t©m dÞch vô viÖc lµm vµ nhiÌu trung t©m h­íng nghiÖp, trung t©m gi¸o dôc th­êng xuyªn cã d¹y nghÒ, 137 tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp vµ cao ®¼ng cã d¹y nghÒ. N¨m 2006 ®· t¹o viÖc lµm cho 1,65 triÖu ng­êi. HÖ thèng ®µo t¹o nghÒ cña n­íc ta cã ®Æc ®iÓm chÝnh sau: + Ph©n bè c¬ së ®µo t¹o theo nghÒ, theo vïng: Trong tæng sè c¬ së ®µo t¹o nghÒ cña c¶ n­íc th× vïng chiÕm tû träng lín nhÊt lµ ®ång b»ng s«ng hång víi 30,2%. TiÕp sau ®ã lµ §«ng Nam Bé 26,5%,§«ng B¾c 13%, B¾c Trung bé 12,1%, Duyªn H¶i Nam Trung Bé 9,9%, §ång B»ng S«ng Cöu Long 6,7%, T©y Nguyªn 0,9 %, T©y B¾c 0,7%. Sù ph¸t triÓn c¸c c¬ së d¹y nghÒ cßn mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c vïng, tËp trung vµo c¸c vïng cã tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cao, c¸c thµnh phè vµ vïng cã sù ho¹t ®éng m¹nh cña thÞ tr­êng lao ®éng. + Ph©n bè c¬ së ®µo t¹o nghÒ theo ®Þa ph­¬ng: §¹i ®a sè c¸c tØnh ®Òu cã 1-2 tr­êng d¹y nghÒ, mét sè tØnh (thµnh phè) cã tõ 3-7 tr­êng d¹y nghÒ (Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh, H¶i phßng, §ång Nai, Thanh Ho¸, Th¸i B×nh), sù ph©n bè nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn ®µo t¹o nghÒ t¹i chç. Mét sè ®Þa ph­¬ng hiÖn nay n»m trong t×nh tr¹ng thiÕu nghiªm träng c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ nh­ ë c¸c ®Þa ph­¬ng vïng T©y B¾c, T©y Nguyªn. + Ph©n bè c¬ së ®µo t¹o nghÒ theo bé, ngµnh qu¶n lý: C¸c tr­êng ®µo t¹o nghÒ do c¸c bé ngµnh qu¶n lý chiÕm tû lÖ gÇn 41 % tæng sè tr­êng cña c¶ n­íc. Trong ®ã ®a sè lµ do c¸c bé, ngµnh sau ®©y qu¶n lý: Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n(26,1%), bé X©y dùng 21,4%, bé Giao th«ng vËn t¶i (17,8%), Bé c«ng nghiÖp (15,5%). C¸c tr­êng ®µo t¹o nghÒ ®· g¾n vµo c¸c ngµnh nghÒ ®ang cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ cã nhu cÇu sö dông lín lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. + Ph©n bè nghÒ ®µo t¹o theo ngµnh: C¸c nghÒ cã nhiÒu c¬ së tham gia ®µo t¹o lµ: kü thuËt ®iÖn, kü thuËt s¾t, l¸i xe, x©y dùng, nguéi, may, söa ch÷a m¸y mãc thiÕt bÞ. Tû träng c¸c nghÒ ®ang ®­îc ®µo t¹o thuéc c¸c ngµnh nh­: c«ng nghiÖp lµ 35,6%; giao th«ng vËn t¶i 21%; n«ng-l©m-ng­ 10,2%; kinh tÕ-dÞch vô 9,5%, x©y dùng 17,8%, v¨n ho¸ th«ng tin-b­u ®iÖn 5,9% so víi tæng sè nghÒ ®µo t¹o. Mét sè nghÒ cña ngµnh kinh tÕ mòi nhän, ngµnh c«ng nghÖ cao ch­a ®­îc c¸c tr­êng quan t©m më réng ®µo t¹o nh­: ChÕ biÕn l­¬ng thùc, s¶n xuÊt vËt liÖu míi, c¬ khÝ chÝnh x¸c. + N¨ng lùc ®µo t¹o cña c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ: C«ng suÊt ®µo t¹o nghÒ thiÕt kÕ cña tr­êng c«ng lËp chñ yÕu lµ 400-1000 häc sinh, trong khi ®ã c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp c«ng suÊt ®µo t¹o d­íi 200 häc sinh chiÕm tû lÖ trªn 50%. HiÖn nay c¸c tr­êng ®µo t¹o nghÒ c«ng lËp ®ang ®µo t¹o qu¸ n¨ng lùc thiÕt kÕ, ¶nh h­ëng tíi chÊt l­îng ®µo t¹o; cßn c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp ®µo t¹o ch­a hÕt n¨ng lùc cã s½n, chØ kho¶ng 85% c«ng suÊt thiÕt kÕ. Trong ®ã c¸c tr­êng c«ng lËp chñ yÕu lµ ®µo t¹o dµi h¹n, chiÕm tíi 75% sè häc sinh häc nghÒ dµi h¹n hµng n¨m. Cßn c¸c tr­êng ngoµi c«ng lËp l¹i chñ yÕu tËp trung ®µo t¹o ng¾n h¹n. + Trang thiÕt bÞ phôc vô cho ®µo t¹o nghÒ: §a sè c¸c tr­êng ®µo t¹o nghÒ trang thiÕt bÞ cßn thiÕu thèn vµ l¹c hËu. Trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o chñ yÕu ng­êi häc nghÒ chØ ®­îc häc vÒ lý thuyÕt, sè buæi ®­îc thùc hµnh thùc tÕ cßn Ýt. Do ®ã sau qu¸ tr×nh häc nghÒ ra lµm cßn lóng tóng, kü n¨ng h¹n chÕ, kiÕn thøc l¹i cã h¹n, chưa cã kinh nghiÖm lµm viÖc do ®ã khã kh¨n trong viÖc t×m ®­îc viÖc lµm phï hîp hoÆc c«ng viÖc phï hîp nh­ng tiÒn c«ng thÊp, møc sèng kh«ng ®­îc ®¶m b¶o. Qua kh¶o s¸t cña bé lao ®éng-th­¬ng binh x· héi cho thÊy 50% sè trang thiÕt bÞ cña c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ ®­îc s¶n xuÊt tr­íc n¨m 1995; 6% s¶n xuÊt tr­íc n¨m 1975; sè trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i ®¸p øng tèt cho c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ chØ ®¹t 20%. §Æc biÖt trang thiÕt bÞ ®µo t¹o nghÒ trong c¸c ngµnh nh­: ho¸ chÊt, luyÖn kim, söa ch÷a thiÕt bÞ chÝnh x¸c, in Ên l¹c hËu rÊt nhiÒu so víi c«ng nghÖ øng dông hiÖn nay trªn thÕ giíi. Mét bé phËn c¬ së ®µo t¹o nghÒ cã trang thiÕt bÞ ®µo t¹o, rÌn luyÖn kü n¨ng nghÒ l¹c hËu h¬n c¶ c«ng nghÖ ®ang ¸p dông trong nÒn kinh tÕ, do ®ã hiÖu qu¶ ®µo t¹o vµ sö dông lao ®éng sau khi ®µo t¹o nghÒ rÊt thÊp. + Ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ: Ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ cã vai trß ®Æc biÖt quan träng ®èi víi chÊt l­îng ®Çu ra cña hÖ thèng ®µo t¹o nghÒ. C¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cho tõng nghÒ, nhãm nghÒ theo quy ®Þnh cña bé Lao ®éng - Th­¬ng binh - X· héi (QuyÕt ®Þnh sè 212/2003/Q§-Bé L§TBXH), trong ®ã ®­a ra nguyªn t¾c x©y dùng ch­¬ng tr×nh khung cho ®µo t¹o nghÒ. Tuy nhiªn theo ®¸nh gi¸ cña Bé L§TBXH th× hiÖn nay ®a sè c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ vÉn sö dông c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o cò, l¹c hËu, ch­a ®­îc bæ sung hoÆc thay ®æi phï hîp víi xu thÕ ®æi míi c«ng nghÖ trong s¶n xuÊt vµ chuÈn mùc ®µo t¹o nghÒ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn. Mét bé phËn tr­êng kh«ng cã ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nghÒ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ®µo t¹o c¸c nghÒ nh­: Gß, vËn hµnh vµ qu¶n lý ®­êng ray, bª t«ng cèt thÐp, l¸i m¸y cÈu, vËn hµnh m¸y xóc, bª t«ng cèt thÐp. + §éi ngò gi¸o viªn d¹y nghÒ: TÝnh trung b×nh chung mçi tr­êng d¹y nghÒ c«ng lËp vµ ngoµi c«ng lËp cã tõ 30-40 gi¸o viªn. Theo ®¸nh gi¸ cña bé lao ®éng th­¬ng binh x· héi th× tû lÖ ®éi ngò gi¸o viªn ®¹t tiªu chuÈn trong c¸c tr­êng d¹y nghÒ lµ 63,6%. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, theo xu h­íng ®æi míi, mét l­îng lín ®éi ngò gi¸o viªn ë c¸c tr­êng d¹y nghÒ ®· ®­îc bæ sung, ®µo t¹o l¹i båi d­ìng kiÕn thøc kü n¨ng, ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o míi. Do ®ã chÊt l­îng cña ®éi ngò gi¸o viªn ®· ®­îc n©ng cao h¬n so víi thêi kú tr­íc. §Æc biÖt lµ c¸c tr­êng d¹y nghÒ cã sù ®Çu t­ hîp t¸c quèc tÕ ®· t¹o ra b­íc chuyÓn míi vÒ n©ng cao chÊt l­îng cña c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ. B¶ng 3: Quy m« vµ tèc ®é ®µo t¹o nghÒ . N¨m Dµi h¹n Ng¾n h¹n Tæng sè Sè l­îng (ngh×n HS) Tèc ®é t¨ng (%) Sè l­îng (ngh×n HS) Tèc ®é t¨ng (%) Sè l­îng (ngh×n HS) Tèc ®é t¨ng (%) 1997 57 390 447 1998 75,6 32,6 450 15,3 525,6 17,5 1999 97,1 28,4 529,9 31,7 690 31,2 2000 130,2 34 622 11,6 792,2 14,8 2001 126,1 -3,1 761,2 14,9 887,3 12 2002 146,5 16,1 858,5 12,7 1005 13,2 2003 176,36 20,3 897,7 4,5 1074,1 6,8 Nguån: Tæng côc d¹y nghÒ Tõ n¨m 1997 ®Õn n¨m 2003, ChÝnh phñ thùc hiÖn nhiÒu gi¶i ph¸p tÝch cùc vµ ®ång bé h¬n nªn ®µo t¹o nghÒ cã b­íc t¨ng tr­ëng ®ét ph¸, ®Æc biÖt ®µo t¹o nghÒ dµi h¹n t¨ng nhanh (n¨m 2000 t¨ng 34 %, n¨m 2003 t¨ng 20,3 %), ®¸p øng ®­îc mét phÇn c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ c«ng nh©n lµnh nghÒ tr×nh ®é cao vµ kÜ thuËt viªn cho thÞ tr­êng lao ®éng. Quy m« c«ng nh©n kü thuËt cã b»ng cã xu h­íng t¨ng nhanh. HiÖn nay vµ c¸c n¨m s¾p tíi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng chuyªn m«n kÜ thuËt theo h­íng t¨ng c«ng nh©n kÜ thuËt b¸n lµnh nghÒ, ®©y lµ xu h­íng tÝch cùc phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng lao ®éng. B¶ng 4 : CÊp tr×nh ®é qua ®µo t¹o n¨m 1999 vµ 2004 ( ngh×n ng­êi ). N¨m S¬ cÊp, chøng chØ nghÒ, CNKT kh«ng b»ng CNKT cã b»ng THCN C§, §H trë lªn 1999 1453,05 889,03 1593,55 1306,09 2004 4680,94 1543,07 2306,29 2431,66 Nh­ vËy, sè l­îng lao ®éng qua ®µo t¹o ®· t¨ng lªn theo h­íng cã lîi.N¨m 1999 cã sè ng­êi ®ñ 15 tuæi trë lªn cã b»ng c«ng nh©n kÜ thuËt lµ 889,03 ngh×n ng­êi, ®Õn n¨m 2004 lµ 1543,07 ngh×n ng­êi t¨ng 73,56%. C«ng nh©n cã chøng chØ nghÒ, s¬ cÊp vµ t­¬ng ®­¬ng còng t¨ng nhanh. N¨m 1999 lµ 1453,05 ngh×n ng­êi, ®Õn n¨m 2004 lµ 4680,94 ngh×n ng­êi.T×nh h×nh nµy ®­îc minh ho¹ qua biÓu ®å sau: BiÓu ®å 5: CÊp tr×nh ®é lao ®éng qua ®µo t¹o Nguån: Thèng kª lao ®éng –viÖc lµm, Bé L§TBXH, 1999-2004 2.2 ChÊt l­îng ®µo t¹o nghÒ. ChÊt l­îng ®µo t¹o nghÒ hiÖn ®ang cßn tån t¹i c¸c vÊn ®Ò vÒ: Néi dung, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ch­a theo kÞp sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt kinh doanh, ch­a ®æi míi, b¾t nhÞp ®­îc víi chuÈn mùc ®µo t¹o nghÒ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn, trang bÞ kiÕn thøc míi vµ ®µo t¹o kÜ n¨ng thùc hµnh cßn h¹n chÕ. Tr­íc t×nh h×nh nµy, ChÝnh phñ ®· quan t©m vµ chØ ®¹o thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc ®Ó ®¸p øng qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ vµ ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc- kÜ thuËt cña nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ trong c¸c ngµnh nghÒ cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh (nh­: May mÆc, dÖt, da giÇy, ®iÖn tö, tin häc, c¬ khÝ chÕ t¹o, ®ãng tµu, x©y dùng, giao th«ng, viÔn th«ng, kÜ thuËt ®iÖn, l¾p m¸y) do ®ã ®· n©ng cao ®­îc chÊt l­îng. §µo t¹o nghÒ ë møc ®é nhÊt ®Þnh, phÇn nµo ®· t¸c ®éng ®Õn kh¶ n¨ng t×m viÖc lµm cña häc sinh sau khi ra tr­êng. HiÖn nay kho¶ng 70% häc sinh, sinh viªn sau khi tèt nghiÖp ®· t×m ®­îc viÖc lµm trong ®ã cã nh÷ng nghÒ ®¹t trªn 90% nh­: X©y dùng, c¬ khÝ, hµn, may mÆc, giao th«ng, b­u chÝnh viÔn th«ng. Thùc tÕ qu¶n lý lao ®éng ë n­íc ta trong c¸c n¨m chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cho thÊy, ®µo t¹o lao ®éng CMKT lµ nh©n tè quan träng bËc nhÊt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông nguån nh©n lùc. §µo t¹o CMKT lµ nh©n tè t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong tÊt c¶ c¸c ngµnh nghÒ, lÜnh vùc vµ nÒn kinh tÕ. ë c¸c ngµnh cã tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o lín h¬n th× n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n, n¨ng suÊt lao ®éng cña khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng ( tÝnh b»ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp/ sè lao ®éng lµm viÖc, gi¸ so s¸nh 1994) n¨m 2003 ®¹t gÇn 23 triÖu ®ång/ lao ®éng. Tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng b×nh qu©n cña khu vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng cña thêi k× 1986- 2003 kho¶ng 7,3%/ n¨m. Trong khi ®ã n¨ng suÊt lao ®éng khu vùc n«ng l©m, ng­ nghiÖp (tÝnh b»ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt/sè lao ®éng lµm viÖc cña n«ng, l©m, ng­ nghiÖp, gi¸ so s¸nh 1994) n¨m 2003 chØ ®¹t 6,8 triÖu ®ång, tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng hµng n¨m cña ngµnh nµy thêi k× 1986-2003 lµ 2,7%/n¨m. §Æc biÖt ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc chuyªn m«n kÜ thuËt cao cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh tíi n¨ng suÊt lao ®éng. N¨ng suÊt lao ®éng ®­îc quyÕt ®Þnh bëi tr×nh ®é nh©n lùc nhê cã sù ph¸t triÓn c¸c chç lµm viÖc cã tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ tr×nh ®é qu¶n lý hiÖn ®¹i, n¨ng suÊt lao ®éng cao kÐo theo sù ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµnh nghÒ. Trong nh÷ng ngµnh, khu vùc cã n¨ng suÊt lao ®éng kh¸ cao vµ cao th× chÊt l­îng nh©n lùc th­êng cao h¬n so víi c¸c ngµnh, khu vùc cã n¨ng suÊt lao ®éng trung b×nh vµ thÊp. Khu vùc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã n¨ng suÊt lao déng cao gÊp 20 lÇn so víi c«ng nghiÖp ngoµi quèc doanh, ë ®ã lao ®éng phæ th«ng chØ chiÕm tØ lÖ 19,8%, trong khi con sè nµy ë khu vùc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ 39,2%, ®Æc biÖt trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao (c«ng nghÖ th«ng tin, ®iÖn tö viÔn th«ng) cã n¨ng suÊt lao ®éng cao, sö dông ®Õn 51,8% lao ®éng cao ®¼ng vµ ®¹i häc trë lªn. Tuy nhiªn còng cÇn thÊy r»ng, hiÖn nay c«ng t¸c ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kÜ thuËt cña n­íc ta còng cßn nh÷ng tån t¹i nªn t¸c ®éng h¹n chÕ ®Õn sö dông lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Cô thÓ lµ: - Tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o chuyªn m«n kÜ thuËt cßn thÊp. - ChÊt l­îng ®µo t¹o ch­a cao, ch­a theo kÞp c¸c chuÈn mùc ®µo t¹o cña quèc tÕ. - Ch­a khai th¸c ®­îc ®Çy ®ñ tiÒm n¨ng cña lao ®éng chuyªn m«n kÜ thuËt, n¨m 2004 tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng trong ®é tuæi lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ lµ 5,6%. Tû lÖ thÊt nghiÖp cña lùc l­îng lao ®éng ®· qua ®µo t¹o rÊt ®¸ng kÓ, n¨m 1999 lµ 2,96%, n¨m 2000 lµ 2,32%, n¨m 2004 lµ 2,04% trong lùc l­îng lao ®éng cña c¶ n­íc. T×nh tr¹ng lao ®éng thiÕu viÖc lµm cña khu vùc n«ng th«n kh¸ phæ biÕn. N¨m 2004 tû lÖ thêi gian lao ®éng ®­îc sö dông lùc l­îng lao ®éng th­êng xuyªn ë khu vùc n«ng th«n lµ 79,1%. - Tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ quèc d©n ®· h¹n chÕ kÝch thÝch ®µo t¹o lao ®éng CMKT. - Tr×nh ®é qu¶n lÝ, ®µo t¹o nh©n lùc h¹n chÕ. Nh­ vËy, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông lao ®éng vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng phô thuéc vµo rÊt nhiÒu nh©n tè, ®ßi hái ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp ®Ó khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng cña lao ®éng CMKT vµ t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. Trong ®ã, ®µo t¹o míi, ®µo t¹o l¹i, ®µo t¹o n©ng cao CMKT cho ng­êi lao ®éng vµ sö dông ®Çy ®ñ nguån nh©n lùc CMKT lµ nh©n tè cùc k× quan träng ®Ó kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. 3. §µo t¹o trong doanh nghiÖp HiÖn nay, theo diÒu tra cña bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ t¹i 63.000 doanh nghiÖp ë 36 tØnh thµnh phè cña ViÖt Nam cã 43,4% sè c¸n bé l·nh ®¹o trong doanh nghiÖp cã tr×nh ®é häc vÊn d­íi THPT, chØ cã 2,99% sè chñ doanh nghiÖp lµ th¹c sÜ, tiÕn sÜ. §éi ngò qu¶n lý cña doanh nghiÖp ch­a ®­îc ®µo t¹o, n©ng cao chuyªn m«n, tr×nh ®é v¨n ho¸ lµm ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. L­îng c«ng nh©n trong c¸c doanh nghiÖp trong tæng LLL§ chiÕm mét bé phËn kh«ng nhá. Tuy nhiªn, l­îng c«ng nh©n ®· qua ®µo t¹o cßn ë møc ®é khiªm tèn (24,8%). §Æc biÖt t×nh trang mÊt c©n ®èi nghiªm träng trong ®µo t¹o gi÷a “thÇy vµ thî” vµ t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trong ®µo t¹o ë c¸c ngµnh nghÒ lµm cho c¸c doanh nghiÖp bÞ thiÕu hôt l­îng c«ng nh©n cã tr×nh ®é tay nghÒ chuyªn m«n vµ kÜ n¨ng lµm viÖc. VÝ dô: Ngµnh ®ãng tµu ViÖt Nam nhu cÇu lao ®éng mçi n¨m kho¶ng 10 ngh×n c«ng nh©n, trong khi 4 tr­êng cao ®¼ng kÜ thuËt cña ngµnh mçi n¨m chØ cung øng ®­îc 4-5 ngh×n c«ng nh©n. Theo kh¶o s¸t cña c«ng ty phÇn mÒm Quang Trung (TPHCM) trong qu¸ tr×nh xin viÖc cã tíi 72% sè øng viªn thiÕu kinh nghiÖm thùc tiÔn, 46% øng viªn thiÕu kiÕn thøc chuyªn m«n, 42% kh«ng biÕt lµm viÖc theo nhãm vµ kÐm ngo¹i ng÷, 41% kÐm kÜ n¨ng lµm viÖc, kh«ng biÕt c¸ch diÔn ®¹t vµ 28% kh«ng tù tin trong c«ng viÖc.khi ®­îc tuyÓn vµo c¸c doanh nghiÖp, l­îng lao ®éng nµy hÇu nh­ kh«ng ®­îc ®µo t¹o l¹i, ®µo t¹o míi vµ n©ng cao. HiÖn nay c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiªn nay chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá. L­îng vèn ®Çu t­ cho ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn cßn ch­a nhiÒu. Ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong doanh nghiÖp víi møc l­¬ng trung b×nh thÊp do ®ã viÖc häc tËp ®Ó n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tuy l­¬ng cña ng­êi lao ®éng cã kh¸ h¬n nh­ng l¹i mÊt thêi gian lµm thªm giê, t¨ng ca. §iÒu ®ã khiÕn cho thêi gian nghØ ng¬i vµ häc tËp cña ng­êi lao ®éng bÞ thu hÑp. Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam tr×nh ®é c«ng nghÖ ch­a cao do ®ã cßn x¶y ra viÖc chia nhá d©y chuyÒn s¶n xuÊt, mçi ng­êi lao ®éng chØ ®¶m nhËn mét c«ng viÖc nhá, viÖc häc tËp vµ n©ng cao kü n¨ng, tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt kh«ng ®­îc c¸c nhµ qu¶n lý quan t©m. §©y còng lµ mét trong nh÷ng lý do khiÕn cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp Ýt ®­îc ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn. II. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m t¨ng c­êng c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë n­íc ta trong tiÕn tr×nh héi nhËp §µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc gi÷ vÞ trÝ quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng nguån nh©n lùc. Trong tiÕn tr×nh héi nhËp hiÖn nay, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc lµ mét phÇn h÷u c¬ cña chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nh»m t¹o ra nguån nh©n lùc tr×nh ®é cao ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc. VÊn ®Ò ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc kh«ng nh÷ng lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch mµ cßn mang tÝnh chÊt chiÕn l­îc l©u dµi. §¶ng vµ Nhµ n­íc coi ®©y lµ quèc s¸ch hµng ®Çu cña ®Êt n­íc, ®iÒu nµy ®· ®­îc kh¼ng ®Þnh trong ®¹i héi §¶ng lÇn thø X. ChÝnh v× vËy, ®Ó cã ®­îc ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é cao th× ph¶i cã nh÷ng hÖ thèng gi¶i ph¸p ®ång bé, khoa häc vµ cã tÝnh kh¶ thi cao. 1. Hoµn thiÖn ®æi míi toµn diÖn hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o. HÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o lu«n gi÷ vai trß chÝnh trong vÊn ®Ò: x©y dùng vµ hoµn thiÖn gi¸ trÞ nh©n c¸ch con ng­êi ViÖt Nam ; nã lµ c¸i n«i cña tri thøc, nu«i d­ìng mäi tÇng líp thanh niªn, häc sinh, sinh viªn - thÕ hÖ trÎ chñ nh©n t­¬ng lai x©y dùng ®Êt nø¬c, lµ n¬i ®µo t¹o ra ®éi ngò trÝ thøc, c¸c nhµ khoa häc vµ c«ng nghÖ, c¸c nhµ qu¶n lý vµ kinh doanh giái, c¸c chuyªn gia ®Çu ngµnh trong mäi lÜnh vùc. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay ®©y lµ ®éi ngò cã thÓ ®¸p øng mét c¸ch tèt nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ mäi yªu cÇu ®Æt ra trong tiÕn tr×nh héi nhËp. ChÝnh v× vËy ph¶i hoµn thiÖn vµ ®æi míi toµn diÖn hÖ thèng gi¸o dôc ®µo t¹o, n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc, ®æi míi c¬ cÊu tæ chøc, c¬ chÕ qu¶n lý, néi dung, ph­¬ng ph¸p d¹y vµ häc; thùc hiÖn “chuÈn ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, x· héi ho¸” gi¸o dôc. Ph¶i thùc hiÖn “chÊn h­ng nÒn gi¸o dôc ViÖt Nam” bëi v× thùc tÕ nh÷ng n¨m qua cho thÊy gi¸o dôc ViÖt Nam cã nhiÒu bÊt cËp, yÕu kÐm nh­: Nh÷ng tiªu cùc, bÖnh thµnh tÝch trong gi¸o dôc kh¸ nÆng nÒ, dÉn ®Õn nh÷ng hiÖu qu¶ xÊu g©y bÊt b×nh trong d­ luËn x· héi vµ lµm ¶nh h­ëng xÊu ®Õn sù ph¸t triÓn cña nguån nh©n lùc ViÖt Nam. Do vËy chÊn h­ng nÒn gi¸o dôc lµ nhiÖm vô bøc thiÕt ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trong giai ®o¹n hiÖn nay, trªn c¬ së ®ã n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc vµ chÊn h­ng d©n téc, ph¸t triÓn ®Êt n­íc. §ång thêi ph¶i t¹o ra mét sù chuyÓn ®æi m¹nh mÏ vÒ m« h×nh gi¸o dôc: thay thÕ m« h×nh gi¸o dôc khÐp kÝn tr­íc ®©y b»ng m« h×nh gi¸o dôc më, n¨ng ®éng, t¹o ra mét x· héi häc tËp , häc tËp suèt ®êi, ®µo t¹o liªn tôc. §Ó thùc hiÖn thµnh c«ng sù nghiÖp CNH, H§H, song song víi viÖc ch¨m lo c¶i thiÖn møc sèng d©n c­, n©ng cao thÓ chÊt cña ng­êi d©n nãi chung vµ cña ng­êi lao ®éng nãi riªng, chóng ta ph¶i ®Çu t­ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nh»m n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn gi¸o dôc vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam ®· nªu c¸c môc tiªu c¬ b¶n lµ: N©ng cao chÊt l­îng toµn diÖn con ng­êi ViÖt Nam, sö dông cã hiÖu qu¶ ®éi ngò lao ®éng hiÖn cã, nhÊt lµ sè lao ®éng ®· qua ®µo t¹o, h×nh thµnh ®éi ngò lao ®éng chÊt l­îng cao, cã c¬ cÊu vµ tr×nh ®é ®¸p øng yªu cÇu héi nhËp. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, gi¸o dôc ®µo t¹o ®­îc coi lµ vÊn ®Ò then chèt nh»m t¹o ra nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é chuyªn m«n, cã kü n¨ng vµ cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng phôc vô sù nghiÖp CNH,H§H ®Êt n­íc. §Æc biÖt ph¶i ph¸t triÓn m¹nh hÖ thèng gi¸o dôc nghÒ nghiÖp ®Ó ®ñ søc ®¸p øng yªu cÇu cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ g¾n víi kinh tÕ tri thøc vµ kÞp thêi cung cÊp ®ñ nguån nh©n lùc ®­îc ®µo t¹o nghÒ cho c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c vïng kinh tÕ ®éng lùc vµ cho xuÊt khÈu lao ®éng vèn hiÖn ®ang thiÕu hôt nghiªm träng do nhiÒu n¨m qua lÜnh vùc ®µo t¹o nghÒ bÞ xem nhÑ, thËm chÝ bÞ thu hÑp l¹i. §æi míi hÖ thèng gi¸o dôc ®¹i häc vµ sau ®¹i häc ®Ó ®µo t¹o c¸c nhµ khoa häc, c¸c chuyªn gia giái, chuyªn gia ®Çu ®µn cho c¸c lÜnh vùc, ®ång thêi n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ó võa nghiªn cøu s¸ng t¹o khoa häc, c«ng nghÖ míi võa øng dông cã hiÖu qu¶ nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi vµo ViÖt Nam mét c¸ch phï hîp. 1.1. X©y dùng c¬ së gi¸o dôc ®µo t¹o chÊt l­îng cao. §Ó ®µo t¹o nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao ph¶i tËp trung nguån lùc x©y dùng mét sè c¬ së gi¸o dôc ®µo t¹o ®¹t chuÈn mùc khu vùc vµ quèc tÕ, cã t¸c dông lµm mÉu vµ kÝch thÝch ®èi víi toµn hÖ thèng, sau ®ã t¨ng nhanh sè l­îng c¸c c¬ së lo¹i nµy, cô thÓ: -X©y dùng ë mçi tØnh /thµnh phè mét sè tr­êng phæ th«ng, tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp, tr­êng d¹y nghÒ chÊt l­îng cao -X©y dùng trong ph¹m vi c¶ n­íc mét sè tr­êng ®¹i häc theo c¸c chuÈn mùc quèc tÕ vÒ c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ vµ ®éi ngò. C¸c c¬ së gi¸o dôc ®µo t¹o ®¹i häc chÊt l­îng cao ph¶i kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ®µo t¹o víi nghiªn cøu khoa häc vµ triÓn khai c«ng nghÖ. - X©y dùng hÖ thèng gi¸o dôc kh«ng chÝnh quy ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, t¹o mèi liªn hÖ th­êng xuyªn gi÷a ng­êi cã nhu cÇu häc tËp vµ c¸c c¬ së gi¸o dôc ®µo t¹o; cung cÊp cho mäi ng­êi th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ c¸c ch­¬ng tr×nh hiÖn cã ®Ó hä lùa chän theo nhu cÇu cña m×nh; h×nh thµnh c¬ chÕ ®¸nh gi¸, kiÓm tra chÊt l­îng trong häc tËp vµ gi¶ng d¹y. - Më réng ph­¬ng thøc gi¸o dôc tõ xa ®Ó thu hót ®èi t­îng häc tËp vµ t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp nhËn gi¸o dôc ®µo t¹o cña d©n c­ kh¾p miÒn ®Êt n­íc. - Hoµn chØnh m¹ng l­íi c¸c tr­êng d¹y nghÒ, trung häc chuyªn nghiÖp, ®¹i häc vµ cao ®¼ng trong c¶ n­íc. KhuyÕn khÝch x©y dùng c¸c tr­êng ®¹i häc cao ®¼ng d©n lËp t­ thôc ë nh÷ng n¬i tr­êng c«ng lËp kh«ng ®¸p øng ®ñ nhu cÇu ®µo t¹o. - HiÖn ®¹i ho¸ c¬ së vËt chÊt cña tr­êng häc: b¶o ®¶m diÖn tÝch ®Êt ®ai vµ s©n ch¬i, b·i tËp cho c¸c tr­êng. Ban hµnh chuÈn quèc gia vÒ tr­êng häc. TÊt c¶ c¸c tr­êng ®Òu cã tñ s¸ch, th­ viÖn vµ c¸c trang bÞ tèi thiÓu ®Ó thùc hiÖn c¸c thÝ nghiÖm trong ch­¬ng tr×nh. Thay thÕ, bæ sung c¬ së vËt chÊt vµ thiÕt bÞ cho c¸c tr­êng d¹y nghÒ, trung häc chuyªn nghiÖp vµ ®¹i häc. Ph¸t triÓn nhanh vµ qu¶n lý tèt ký tóc x¸ cña häc sinh, sinh viªn. - X©y dùng mét sè th­ viÖn, phßng thÝ nghiÖm träng ®iÓm vµ tr¹m s¶n xuÊt thö cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Bæ sung th­êng xuyªn s¸ch vµ t¹p chÝ chuyªn ngµnh ®Ó c¸c tr­êng cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn nh÷ng thµnh tùu míi cña khoa häc vµ c«ng nghÖ. §Çu t­ cho c¸c th­ viÖn ®Ó t¨ng c­êng tµi liÖu tham kh¶o, s¸ch b¸o trong vµ ngoµi n­íc vµ hiÖn ®¹i ho¸ trang thiÕt bÞ phôc vô th­ viÖn. - T¨ng nhanh nguån nh©n lùc tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn x©y dùng, biªn so¹n, ch­¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa, tµi liÖu, ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ë c¸c tr­êng ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. - Ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt vµ trang thiÕt bÞ cho c¸c c¬ së gi¸o dôc tõ xa. §¸p øng tèt nhu cÇu vÒ trang thiÕt bÞ cña ch­¬ng tr×nh tin häc trong gi¸o dôc, ®µo t¹o nguån nh©n lùc. 1.2. C¶i c¸ch néi dung, ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc ®µo t¹o. - ThiÕt kÕ néi dung gi¸o dôc ®µo t¹o phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña tõng cÊp ®µo t¹o theo h­íng ®¶m b¶o tÝnh c¬ b¶n hiÖn ®¹i nh­ng tinh gi¶n, võa søc; t¨ng tÝnh thùc tiÔn vµ thùc hµnh. - C¸c néi dung ®µo t¹o ph¶i cËp nhËt c¸c tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ ®ang ®­îc ®æi míi ¸p dông trong nÒn kinh tÕ; x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh liªn th«ng gi÷a c¸c cÊp tr×nh ®é ®µo t¹o. - §­a c«ng nghÖ th«ng tin vµo tr­êng häc b»ng c¸ch tËn dông c¸c nguån ®Çu t­ ®Ó trang bÞ vµ x©y dùng c¸c phßng m¸y vi tÝnh, thiÕt kÕ c¸c ch­¬ng tr×nh m«n häc m¸y tÝnh phï hîp cho c¸c lo¹i tr­êng. T¨ng c­êng sö dông m¸y tÝnh trong d¹y häc ë nh÷ng vïng cã ®iÒu kiÖn, tiÕn tíi sö dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó thay ®æi ph­¬ng ph¸p d¹y vµ häc. ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p tiªn tiÕn vµ ph­¬ng tiÖn hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh d¹y vµ häc. - Tæ chøc cho häc sinh tham gia c¸c h×nh thøc gi¸o dôc thÓ chÊt néi, ngo¹i khãa, c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸ x· héi. T¨ng c­êng n¨ng lùc giao tiÕp, kÜ n¨ng vµ th¸i ®é hîp t¸c trong c«ng viÖc. 1.3. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ®éi ngò gi¸o viªn, gi¶ng viªn. - X©y dùng ®éi ngò gi¸o viªn ®ñ vÒ sè l­îng, ®¹t chuÈn quèc gia vµ quèc tÕ vÒ chÊt l­îng cho c¸c tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng. Theo tÝnh to¸n, muèn ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu chung vÒ chÊt l­îng nguån lao ®éng cã tr×nh ®é cao th× ®Õn n¨m 2020, tû lÖ gi¸o viªn vµ sinh viªn sÏ ph¶i ®¹t 1/19, ®éi ngò giao viªn cã tr×nh ®é kh¸ ph¶i ®¹t 60% trong tæng sè gi¸o viªn lµ th¹c sÜ, 35% lµ tiÕn sÜ chuyªn ngµnh. - Cã kÕ ho¹ch, ch­¬ng tr×nh th­êng xuyªn thùc hiÖn båi d­ìng, ®µo t¹o, n©ng cao, chuÈn ho¸ ®éi ngò gi¸o viªn theo yªu cÇu chøc danh ë c¸c cÊp bËc, ngµnh ®¹o t¹o. Sö dông ph­¬ng ph¸p s­ ph¹m t­¬ng t¸c trong viÖc båi d­ìng gi¸o viªn, t¨ng c­¬ng n¨ng lùc tù nghiªn cøu, tù ®µo t¹o cña gi¸o viªn, trªn c¬ së ®ã ®Ó thùc hiÖn hiÖu qu¶ viÖc ®æi míi néi dung, ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o nguån nh©n lùc. 1.4. C¸c gi¶i ph¸p vÒ thu hót häc sinh, sinh viªn tham gia häc tËp. - T¨ng nhanh vÒ sè l­îng sinh viªn ®µo t¹o c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng th«ng qua viÖc më réng m¹ng l­íi tr­êng ®µo t¹o, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®µo t¹o, ®ång thêi t¨ng c­êng sù qu¶n lý nhµ n­íc ®èi cíi c«ng t¸c ®µo t¹o ®Ó kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng sinh viªn tèt nghiÖp. - Cã chÝnh s¸ch thu hót häc sinh giái vµo tr­êng d¹y nghÒ, tr­êng ®¹i häc, cao ®¼ng, tr­êng trung häc chuyªn nghiÖp. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sinh viªn häc tËp trong tr­êng ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ tèt nhÊt. Cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch häc sinh häc tËp vµ say mª nghiªn cøu nh­: MiÔn gi¶m häc phÝ cho con em gia ®×nh chÝnh s¸ch, gia ®×nh khã kh¨n. cã phÇn th­ëng khuyÕn khÝch cho häc sinh kh¸, giái, xuÊt s¾c… 1.5. Gi¶i ph¸p vÒ ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc trong c¸c tr­êng ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt. Ph¸t triÓn ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc trong c¸c tr­êng ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt mét mÆt gãp phÇn ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ cña c¶ n­íc, mÆt kh¸c cã t¸c dông n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ cßn t¹o ®iÒu kiÖn vµ c¬ héi cho sù héi nhËp quèc tÕ. - KhuyÕn khÝch c¸c tr­êng ®¹i häc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng: Gi¸o dôc ®µo t¹o, nghiªn cøu khoa häc vµ cung cÊp dÞch vô cho x· héi. Gi¶ng viªn ®¹i häc võa cã nhiÖm vô ®µo t¹o, võa cã nhiÖm vô nghiªn cøu vµ t­ vÊn chuyÓn giao khoa häc c«ng nghÖ. Cã chÕ ®é hîp lý ®Ó ®¶m b¶o cho gi¶ng viªn tham gia nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ cã thu nhËp t­¬ng xøng víi kÕt qu¶ c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu triÓn khai. - X©y dùng ë c¸c tr­êng ®¹i häc mét sè phßng thÝ nghiÖm träng ®iÓm, mét sè trung t©m khoa häc c«ng nghÖ träng ®iÓm cÊp quèc gia vµ cÊp ngµnh. - T¨ng c­êng quan hÖ quèc tÕ nh»m tranh thñ sù tµi trî cña c¸c n­íc, c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn c«ng t¸c ®µo t¹o vµ nghiªn cøu cña c¸c tr­êng. - §­a lùc l­îng khoa häc c«ng nghÖ cña c¸c tr­êng ®¹i häc tham gia vµo thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ, ®Èy m¹nh c«ng t¸c th«ng tin, qu¶ng c¸o giíi thiÖu n¨ng lùc vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c tr­êng. C¸c tr­êng ®¹i häc mét mÆt ®Çu t­ thµnh lËp c¸c tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh vµ dÞch vô phï hîp víi n¨ng lùc vµ së tr­êng cña m×nh, mÆt kh¸c më réng quan hÖ liªn doanh, liªn kÕt víi c¸c tr­êng ®¹i häc kh¸c, víi c¸c viÖn nghiªn cøu vµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn c¬ së ®ã ®Ó t¨ng c¸c nguån thu tõ c¸c ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ, dÞch vô t­ vÊn, s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c tr­êng cho môc ®Ých ph¸t triÓn ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. 1.6. Ph¸t triÓn quan hÖ quèc tÕ trong gi¸o dôc ®µo t¹o. Ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc ho¹t ®éng hîp t¸c quèc tÕ trong ®µo t¹o : - Hîp t¸c trong ®æi míi ch­¬ng tr×nh, s¸ch gi¸o khoa; ®æi míi ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc; n©ng cao tr×nh ®é ®éi ngò gi¶ng viªn; t¹o ®iÒu kiÖn cho gi¶ng viªn vµ häc sinh, sinh viªn cã nhiÒu c¬ héi tiÕp cËn víi trÝ thøc, nÒn ®µo t¹o cña khu vùc vµ thÕ giíi. - Liªn doanh, liªn kÕt x©y dùng c¸c c¬ së ®µo t¹o ®¹i häc, trung häc chuyªn nghiÖp, d¹y nghÒ t¹i ViÖt Nam( kÓ c¶ c¬ së 100% vèn n­íc ngoµi) nh»m h×nh thµnh hÖ thèng c¬ së ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kÜ thuËt cã uy tÝn trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. - Nhµ n­íc giµnh mét kho¶n ng©n s¸ch thÝch ®¸ng cho ®µo t¹o ë n­íc ngoµi phôc vô nh÷ng môc tiªu ­u tiªn, ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh c«ng nghÖ mòi nhän, ®ång thêi tiÕp tôc khai th¸c vµ tËn dông c¸c nguån trî cÊp b»ng häc bæng ®Ó cö c¸n bé vµ häc sinh, sinh viªn giái ®i ®µo t¹o ë n­íc ngoµi. - Ph¸t huy hiÖu qu¶ ph­¬ng thøc ®µo t¹o tõ xa b»ng viÖc tranh thñ kinh nghiÖm vµ c«ng nghÖ ®µo t¹o cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi trong lÜnh vùc nµy, t¨ng c­êng ®Çu t­ trang thiÕt bÞ kÜ thuËt tiªn tiÕn th«ng qua c¸c dù ¸n hîp t¸c. - Hîp t¸c ®Çu t­ x©y dùng mét sè trung t©m c«ng nghÖ cao trong c¸c c¬ së ®µo t¹o chÊt l­îng cao; nhËp thiÕt bÞ khoa häc, thiÕt bÞ thÝ nghiÖm tiªn tiÕn ®Ó t¨ng c­êng c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vµ phôc vô ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kÜ thuËt. 2. §µo t¹o chuyªn m«n kÜ thô©t g¾n víi viÖc lµm. 2.1. §µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt g¾n víi viÖc lµm - X©y dùng kÕ häach ®µo t¹o dùa trªn c¬ së ph©n tÝch nhu cÇu nh©n lùc chuyªn m«n kü thuËt cña thÞ tr­êng lao ®éng. X©y dùng vµ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nh©n lùc g¾n víi c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nh©n lùc chuyªn m«n kü thuËt cho xuÊt khÈu lao ®éng . - Hoµn chØnh hÖ thèng th«ng tin ®µo t¹o, th«ng tin thÞ tr­êng lao ®éng. Ph¸t triÓn c¸c tæ chøc t­ vÊn vµ h­íng nghiÖp cho häc sinh chän ngµnh nghÒ tr­íc khi vµo c¸c tr­êng ®¹i häc vµ chuyªn nghiÖp; th«ng tin cho ng­êi tèt nghiÖp vÒ thÞ tr­êng viÖc lµm trong vµ ngoµi n­íc. - Ban hµnh hÖ thèng chuÈn ngµnh nghÒ lµm c¬ së cho viÖc x©y dùng ch­¬ng tr×nh, ®¸nh gi¸ vµ x¸c nhËn kÕt qu¶ ®µo t¹o. - Nhµ n­íc thµnh lËp c¸c tæ chøc cã thÈm quyÒn ®¸nh gi¸ vµ c«ng nhËn c¸c chøc danh nghÒ nghiÖp, lµm c¬ së ph¸p lý cho viÖc tuyÓn dông lao ®éng vµ thóc ®Èy ng­êi lao ®éng tham gia c¸c tr­êng, líp ®µo t¹o. + C¸c gi¶i ph¸p vÒ tµi chÝnh cho ®µo t¹o nh©n lùc chuyªn m«n kü thuËt §Ó t¨ng c­êng nguån tµi chÝnh cho ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt, mét mÆt nhµ n­íc ph¶i t¨ng dÇn ®Çu t­ cho ®µo t¹o nh©n lùc chuyªn m«n kü thuËt, ®ång thêi cã c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ nguån tµi chÝnh cho ph¸t triÓn hÖ thèng gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, sö dông c¸c nguån tµi chÝnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶, lµm cho tµi chÝnh trë thµnh mét c«ng cô ®¾c lùc ®Ó ph¸t triÓn vµ ®¶m b¶o chÊt l­îng gi¸o dôc ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. Ngoµi ra ph¶i t¨ng c­êng huy ®éng nhiÒu nguån tµi chÝnh kh¸c tõ x· héi vµ n­íc ngoµi ®Ó ®Çu t­ cho gi¸o dôc vµ ®µo t¹o nh­: thu tõ ng­êi häc; t¨ng hîp lý sè l­îng c¸c tr­êng b¸n c«ng, d©n lËp, t­ thôc; ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp, viÖn nghiªn cøu trong c¸c tr­êng ®¹i häc, øng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu triÓn khai ®Ó s¶n xuÊt cña c¶i vËt chÊt vµ t¹o ra thu nhËp cho nhµ tr­êng, thµnh lËp c¸c tr­êng ®µo t¹o cã vèn n­íc ngoµi. + N©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý gi¸o dôc, ®µo t¹o chuyªn m«n kü thuËt. §æi míi qu¶n lý gi¸o dôc, ®µo t¹o theo h­íng: - Hoµn chØnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ ®µo t¹o, d¹y nghÒ. - T¨ng c­êng chøc n¨ng thanh tra, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch vµ quy ®Þnh. - T¨ng c­êng c«ng t¸c dù b¸o vµ x©y dùng kÕ ho¹ch ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt. §­a ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kü thuËt vµo quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¶ n­íc, cña tõng ngµnh vµ tõng ®Þa ph­¬ng. Cã chÝnh s¸ch ®iÒu tiÕt qui m« vµ c¬ cÊu ®µo t¹o cho phï hîp víi nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, kh¾c phôc t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi trong tõng thêi kú. -T¨ng c­êng quyÒn tù chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña c¸c tr­êng, thµnh lËp vµ nhanh chãng triÓn khai ho¹t ®éng cña c¸c héi ®éng kiÓm ®Þnh chÊt l­îng ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng ®µo t¹o cña c¸c cÊp tr×nh ®é. - Tæ chøc ®µo t¹o vµ båi d­ìng th­êng xuyªn vÒ kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng qu¶n lý, lËp kÕ ho¹ch cho c¸n bé qu¶n lý c¸c tr­êng; sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn, thiÕt bÞ kÜ thuËt thÝch hîp ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý. - X©y dùng hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý ®µo t¹o lao ®éng chuyªn m«n kÜ thuËt, gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ ra quyÕt ®Þnh nhanh chãng vµ ®óng ®¾n. 2.2. Phèi kÕt hîp ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p cña Nhµ n­íc, doanh nghiÖp, c¸ nh©n ng­êi lao ®éng trong ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. 2.2.1. Nhµ n­íc. §Ó ®¸p øng nhu cÇu bæ sung nguån nh©n lùc cho c¸c ngµnh kinh tÕ, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu chuyªn gia, xuÊt khÈu lao ®éng trong qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ n­íc ta vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc vµ phï hîp nh»m khai th¸c triÖt ®Ó tiÒm n¨ng lao ®éng, n©ng dÇn gi¸ trÞ lao ®éng ViÖt Nam ®Ó tham dù vµo thÞ tr­êng lao ®éng quèc tÕ, t¹o c¬ héi gi¶i quyÕt viÖc lµm vµ æn ®Þnh thÞ tr­êng lao ®éng trong n­íc. Nhµ n­íc gi÷ vai trß quan träng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nãi chung trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. - Trªn c¬ së nghiªn cøu, ®iÒu tra, kh¶o s¸t vÒ thùc tr¹ng ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc n­íc ta vµ c¨n cø vµo nh÷ng yªu cÇu vÒ chÊt l­îng nguån nh©n lùc trong ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng quèc tÕ, Nhµ nø¬c cÇn x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc nãi chung, lµ ®Þnh h­íng cho c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc cña c¸c Bé, ban, ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ c«ng t¸c ®µo t¹o nghÒ cña hÖ thèng c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ c¶ n­íc. §ång thêi nhµ n­íc cÇn t¨ng c­êng ®Çu t­ cho c«ng t¸c ®µo t¹o ph¸t triÓn c¸n bé, c«ng chøc (kÓ c¶ cho viÖc göi ®i ®µo t¹o vµ båi d­ìng ë n­íc ngoµi), ®Çu t­ cho hÖ thèng c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ (trang bÞ c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ gi¶ng d¹y vµ häc tËp, ®Çu t­ cho båi d­ìng gi¶ng viªn). - Tæ chøc s¾p xÕp l¹i hÖ thèng c¸c c¬ së ®µo t¹o nghÒ c¶ n­íc theo h­íng ®¬n gi¶n trong qu¶n lý; ®æi míi néi dung, ph­¬ng ph¸p vµ danh môc ngµnh nghÒ ®µo t¹o theo h­íng tiÕp cËn ®Õn tr×nh ®é vµ ph­¬ng ph¸p cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi, n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o, t¹o thuËn lîi cho giao l­u, di chuyÓn lao ®éng trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ; ph¸t huy vai trß tù chñ cña mçi c¬ së ®µo t¹o nghÒ trong viÖc x©y dùng uy tÝn, th­¬ng hiÖu vµ liªn doanh, liªn kÕt trong c«ng t¸c ®µo t¹o; chó träng bè trÝ c¸c c¬ së ®µo t¹o h­íng ngµnh nghÒ ®µo t¹o sang c¸c lo¹i h×nh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. - Nhµ n­íc cÇn cã ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nh©n lùc chuyªn m«n kÜ thuËt cho c¸c ngµnh nghÒ chÞu sù t¸c ®éng lín, nhÊt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay khi mµ ViÖt Nam ®· chÝnh thøc trë thµnh viªn cña tæ chøc WTO. - Më réng ®µo t¹o nh©n lùc chuyªn m«n kÜ thuËt thuéc c¸c ngµnh nghÒ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô mµ khu vùc FDI cã sù ph¸t triÓn m¹nh sau gia nhËp WTO, kÓ c¶ trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ còng nh­ dÞch vô.T¨ng nhanh nguån nh©n lùc chuyªn m«n kÜ thuËt ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c môc tiªu chiÕn l­îc xuÊt khÈu lao ®éng trong bèi c¶nh thuËn lîi míi.Trong ®ã cÇn më réng thÞ tr­êng lao ®éng ra nhiÒu n­íc.TiÕp cËn vµ më réng thÞ tr­êng Ch©u ¢u, B¾c Mü, Hoa Kú, trªn c¬ së khai th¸c c¸c thuËn lîi vÒ ­u ®·i di chuyÓn lao ®éng gi÷a c¸c thµnh viªn WTO. - TiÕp tôc hoµn thiÖn thÓ chÕ, tiªu chuÈn lao ®éng phï hîp víi th«ng lÖ chung cña WTO, t¹o ®iÒu kiÖn cho lao ®éng n­íc ta héi nhËp vµo thÞ tr­êng lao ®éng c¸c n­íc thµnh viªn WTO. - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thÞ tr­êng lao ®éng, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn hÖ thèng trung gian cña thÞ tr­êng lao ®éng nh­: C¸c trung t©m giíi thiÖu viÖc lµm, dÞch vô t­ vÊn nghÒ nghiÖp, ph¸p luËt lao ®éng, hÖ thèng t­ vÊn vµ hç trî ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i nghÒ nghiÖp cho ng­êi lao ®éng trong bèi c¶nh gia t¨ng tÝnh di ®éng lao ®éng sau gia nhËp WTO. Con ng­êi chÝnh lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. V× vËy nhµ n­íc ph¶i ®Æc biÖt quan t©m h¬n n÷a ®Õn ®êi sèng vËt chÊt tinh thÇn cña nh©n d©n, mét mÆt cã c¸c chÝnh s¸ch n©ng cao chØ sè ph¸t triÓn con ng­êi(HDI), mÆt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hä tù lùc v­¬n lªn. §Çu t­ trùc tiÕp cho ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn con ng­êi chÝnh lµ hiÖu qu¶ l©u dµi trong viÖc ph¸t huy nh©n tè con ng­êi trong sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 2.2.2 Trong c¸c doanh nghÞªp. Khi chóng ta më cöa vÊn ®Ò c¹nh tranh giµnh nguån lùc “con ng­êi “ rÊt khèc liÖt. Khi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi vµo, c¸c cuéc c¹nh tranh sÏ diÔn ra, c¸c doanh nghiÖp sÏ dïng l­¬ng ®Ó thu hót ng­êi lao ®éng giái, cho nªn c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã chiÕn l­îc ®µo t¹o, gi÷ nh÷ng ng­êi cã n¨ng lùc lµm cho m×nh, gi÷ nh­ thÕ nµo tuú vµo tõng doanh nghiÖp, kh«ng cã bµi to¸n chung cho tÊt c¶. Song song víi c¸c chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cña nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch riªng cho tæ chøc m×nh. §èi víi doanh nghiÖp, gi¶i ph¸p chÝnh ®Ó chñ ®éng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh, thÝch øng nhanh víi viÖc thùc hiÖn c¸c hiÖp ®Þnh ®a ph­¬ng cña WTO lµ t¨ng c­êng ®Çu t­ cho ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, ®µo t¹o nh©n lùc kÜ thuËt, tay nghÒ cao, cã tr×nh ®é ngo¹i ng÷ vµ ph¸p luËt quèc tÕ. CÇn më réng quü ®µo t¹o ®Ó th­êng xuyªn ®µo t¹o n©ng cao, ®µo t¹o l¹i chuyªn m«n kÜ thuËt vµ ngo¹i ng÷ cho ng­êi lao ®éng, h×nh thµnh ®éi ngò nh©n lùc theo tiªu chuÈn lao ®éng cña c¸c thµnh viªn WTO. Trong c¸c doanh nghiÖp viÖc ®¹o t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc gi÷ vai trß quan träng nh»m sö dông tèi ®a nguån nh©n lùc hiÖn cã vµ n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ cña tæ chøc. §µo t¹o vµ ph¸t triÓn lµ ®iÒu kÞªn quyÕt ®Þnh ®Ó mét tæ chøc cã thÓ tån t¹i, ®øng v÷ng vµ ®i lªn trong c¹nh tranh. ChÝnh v× vËy, c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¶i hoµn thiÖn bé m¸y tæ chøc lµm c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, hoµn thiÖn vµ ®æi míi ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn cho tæ chøc m×nh. §©y lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i trong viÖc sö dông nguån nh©n lùc trong doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp cÇn phèi kÕt hîp ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. Doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch nhu cÇu ®¹o t¹o. Nhu cÇu ®µo t¹o ph¶i dùa trªn c¬ së ph©n tÝch sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c tiªu chuÈn cÇn cã cña c¸n bé c«ng nh©n viªn trong c¬ cÊu tæ chøc ë hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai ®Ó c¸c nh©n sù cã thÓ ®¶m nhiÖm vÞ trÝ c«ng t¸c, c«ng viÖc trong c¬ cÊu tæ chøc ®ã vµ c¸c kiÕn thøc, n¨ng lùc, kinh nghiÖm hiÖn t¹i cña c¸c c¸n bé trong c«ng ty. Doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch nhu cÇu ph¸t triÓn nh©n sù c¨n cø trªn c¬ së kÕ ho¹ch ph¸t triÓn c¬ cÊu trong t­¬ng lai. Doanh nghiÖp dùa vµo nh÷ng kÕt qu¶ x¸c ®Þnh c¸n bé tiÒm n¨ng cã thÓ ®¶m ®­¬ng vÞ trÝ c«ng t¸c míi trong t­¬ng lai hoÆc cÇn thuyªn chuyÓn c¸n bé ®Ó cã thÓ tËn dông tèi ®a kh¶ n¨ng cña c¸c c¸n bé ®Ó tõ ®ã x©y dùng kÕ ho¹ch ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn phï hîp, khoa häc . * Gi¸o viªn. Chóng ta biÕt r»ng chÊt l­îng ®µo t¹o phô thuéc rÊt lín vµo ®éi ngò gi¸o viªn. V× vËy, viÖc sö dông ®éi ngò gi¸o viªn nh­ thÕ nµo ®Ó võa ®¶m b¶o ®­îc kiÕn thøc cho häc viªn võa ®¶m b¶o tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ lµ hÕt søc cÇn thiÕt, tuú tõng ®èi t­îng ®µo t¹o bè trÝ gi¸o viªn cã sù linh ho¹t: §èi víi c«ng nh©n n©ng bËc thî, mét sè kü s­ ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ, tr¸nh t×nh tr¹ng lµm gi¸n ®o¹n c«ng viÖc mµ hä ®ang thùc hiÖn. Doanh nghiÖp cã thÓ sö dông nh÷ng nh©n viªn l©u n¨m giµu kinh nghiÖm trùc tiÕp lµm gi¸o viªn h­íng dÉn cßn ®èi víi lÜnh vùc phøc t¹p ®ßi hái cã sù hiÓu biÕt cao vÒ tr×nh ®é khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ ®ang ph¸t triÓn tõng ngµy th× doanh nghiÖp nªn mêi c¸c chuyªn gia trong ngµnh vÒ h­íng dÉn. * VÒ c¬ së vËt chÊt trang thiÕt bÞ cho c«ng t¸c ®µo t¹o. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc th× viÖc ®Çu t­ trang thiÕt bÞ c¬ së vËt chÊt mét c¸ch ®ång bé cho c¸c líp häc lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, trang thiÕt bÞ phôc vô cho c«ng t¸c nµy lµ kh¸ tèn kÐm nªn viÖc ®Çu t­ trang thiÕt bÞ ph¶i cã träng ®iÓm vµ mang tÝnh ®ång bé. * VÒ h×nh thøc vµ ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o. + §èi víi c¸c nh©n viªn kü thuËt lµm viÖc th× kh¶ n¨ng tay nghÒ vµ kinh nghiÖm ®ßi hái rÊt cao. V× vËy, ngoµi viÖc häc tËp vµ n©ng cao tay nghÒ, c¸c kho¸ häc lý thuyÕt ng¾n h¹n th× ph­¬ng ph¸p kÌm cÆp chØ b¶o t¹i chç lµ rÊt hiÖu qu¶. Doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i tay nghÒ, tr×nh ®é cña c¸c nh©n viªn vµ tõ ®ã biÕt ®­îc c¸c nh©n viªn yÕu kÐm ë khÝa c¹nh nµo ®Ó tiÕn hµnh ®µo t¹o. C¸c nh©n viªn giái giµu kinh nghiÖm sÏ ®­îc giao nhiÖm vô kÌm cÆp c¸c nh©n viªn cßn yÕu hay c¸c nh©n viªn míi vµo nghÒ. ngoµi ra cã thÓ cö c«ng nh©n kü thuËt ®i häc t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc chÝnh quy hay ph­¬ng ph¸p häc tËp theo nhãm cã sö dông tµi liÖu. + §èi víi c¸c nh©n viªn lµm viÖc t¹i v¨n phßng nh­: KÕ to¸n, v¨n th­ cÇn cã sù chÝnh x¸c, nhanh nh¹y vµ cã kh¶ n¨ng giao tiÕp øng xö. Doanh nghiÖp nªn chñ ®éng mêi c¸c chuyªn gia vÒ tËp huÊn nghiÖp vô cho c¸c nh©n viªn nµy ®Ó cã thÓ n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o gióp hä ®¹t kÕt qu¶ cao trong häc tËp còng nh­ hoµn thµnh tèt c«ng viÖc cña b¶n th©n. + Víi nh©n viªn kinh doanh: CÇn trang bÞ nh÷ng kü n¨ng giao tiÕp, sù hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ ngµnh nghÒ vµ lÜnh vùc kinh doanh nªn ¸p dông ph­¬ng ph¸p ®µo t¹o theo t×nh huèng, truyÒn ®¹t kinh nghiÖm vµ ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o trong gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. + §èi víi c¸c nhµ qu¶n trÞ: Doanh nghiÖp nªn chän nh÷ng c¸n bé giái cã kinh nghiÖm trong qu¶n lý nh»m h­íng dÉn, ®µo t¹o nh÷ng ®èi t­îng sÏ ®­îc bæ nhiÖm vµo vÞ trÝ qu¶n lý. Doanh nghiÖp nªn tæ chøc c¸c cuéc héi th¶o theo nhãm nh­ vËy sÏ gióp c¸c häc viªn n¾m b¾t vÊn ®Ò nhanh h¬n trong qu¸ tr×nh héi th¶o. Ngoµi ra, doanh nghiÖp nªn khuyÕn khÝch c¸c cÊp qu¶n trÞ c¸c ch­¬ng tr×nh hµm thô c¸c khãa häc ®Æc biÖt më t¹i tr­êng ®¹i häc d­íi nhiÒu h×nh thøc: häc ngoµi ra lµm viÖc, häc hµm thô. Doanh nghiÖp cã chÝnh s¸ch hç trî phÇn lín kinh phÝ häc tËp ®iÒu nµy sÏ khÝch lÖ c¸c nh©n viªn tÝch cùc tham gia ®µo t¹o. Bªn c¹nh ®ã, doanh nghiÖp cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch lao ®éng ®­îc ®µo t¹o hîp lý, cã chÕ ®é khen th­ëng kÞp thêi kÕt qña hoc tËp cña c¸c häc viªn ®¹t ®­îc, t¹o m«i tr­êng v¨n ho¸ thuËn lîi, chØ ra c¸c c¬ héi th¨ng tiÕn sau ®µo t¹o ®Ó t¹o ®éng lùc h¬n n÷a ®èi víi c¸c häc viªn tham gia ®µo t¹o. ThÊy ®­îc tÇm quan träng rÊt lín cña viÖc ®¸nh gi¸ sau ®µo t¹o, doanh nghiÖp cÇn chó träng h¬n n÷a vÊn ®Ò nµy ®Ó rót kinh nghiÖm c¶i tiÕn nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o nh©n sù tiÕp theo. §Ó ®¶m b¶o qu¸ tr×nh ®µo t¹o ®¹t kÕt qu¶ tèt nhÊt, c¸c nhµ qu¶n lý cÇn nhí r»ng: ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn lu«n lu«n lµ ch×a kho¸ v¹n n¨ng cho mäi vÊn ®Ò trong doanh nghiÖp. §µo t¹o ph¶i ®óng nhu cÇu, ®óng ng­êi, ®óng c¸ch. Tuy nhiªn, ®µo t¹o míi lµ ®iÒu kiÖn cÇn cho nh©n tµi ph¸t sinh, chØ qua sö dông nh©n tµi míi cã kh¶ n¨ng ph¸t huy. * C¸c gi¶i ph¸p kh¸c: + Thø nhÊt: T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp ®­îc tham gia vµo c«ng t¸c ®µo t¹o nh©n sù. Khi ng­êi lao ®éng ®­îc ®µo t¹o chuyªn ngµnh ®Ó n©ng cao tay nghÒ hay n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nghÒ nghiÖp th× hä sÏ cã c¬ héi kh¼ng ®Þnh m×nh vµ doanh nghiÖp sÏ ph¸t huy n¨ng lùc cña mçi nh©n viªn, tr¸nh t×nh tr¹ng bá sãt nh©n tµi. + Thø hai: KÕt hîp hµi hoµ gi÷a lîi Ých vµ môc tiªu côc bé víi lîi Ých vµ môc tiªu toµn diÖn, gi÷a lîi Ých môc tiªu c¸ nh©n ng­êi lao ®éng víi môc tiªu chung cña toµn doanh nghiÖp. +Thø ba: Nghiªm tóc l¾ng nghe c¸c ®Ò nghÞ, s¸ng kiÕn cña cÊp d­íi vÒ c«ng t¸c ®µo t¹o còng nh­ c¸c lÜnh vùc kh¸c. + Thø t­: T¹o ®éng lùc cho nh©n viªn ®­îc ®µo t¹o. NÕu nh©n viªn cã ®­îc sù tù nguyÖn vµ nhiÖt t×nh tham gia vµo qu¸ tr×nh ®µo t¹o sÏ gióp n©ng cao hiÖu qu¶ lµm viÖc. 2.2.3. §èi víi c¸ nh©n ng­êi lao ®éng. Bªn c¹nh nh÷ng gi¶i ph¸p cña doanh nghiÖp vÒ n©ng cao tÝnh tÝch cùc cña mçi lao ®éng, lµm râ chøc n¨ng nhiÖm vô cho mçi thµnh viªn, lµm cho ng­êi lao ®éng thÊm nhuÇn, n¾m râ vÒ môc tiªu ho¹t ®éng cña tæ chøc m×nh, thÊy râ tr¸ch nhiÖm cña m×nh. §ång thêi ng­êi lao ®éng còng ph¶i thÊy ®­îc viÖc cÇn thiÕt ph¶i tù rÌn luyÖn chÝnh m×nh, chñ ®éng tiÕp cËn vµ häc nh÷ng kiÕn thøc, nh÷ng kü n¨ng nghÒ nghiÖp, kü n¨ng lao ®éng tiªn tiÕn hiÖn ®¹i vµ tÝch luü thªm kinh nghiÖm ®Ó n©ng cao tr×nh ®é cña b¶n th©n. KÕt luËn Thùc tÕ ®· chøng minh vai trß hÕt søc quan träng cña con ng­êi ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi. Trong bÊt k× tæ chøc nµo th× con ng­êi còng lµ yÕu tè quan träng hµng ®Çu. Thµnh c«ng cña tæ chøc kh«ng thÓ t¸ch rêi yÕu tè con ng­êi. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay - ViÖt Nam ®ang trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ th× vÊn ®Ò nh©n lùc lóc nµy cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh trong sù ph¸t triÓn ®i lªn cña quèc gia. §©y lµ vÊn ®Ò ®­îc c¸c quèc gia nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng quan t©m nhÊt. Thùc tr¹ng nguån nh©n lùc cho thÊy: nh©n lùc ë ViÖt Nam lµ kh¸ dåi dµo nh­ng chÊt l­îng so víi mÆt b»ng chung ë khu vùc vµ thÕ giíi lµ ch­a cao, viÖc ph©n phèi sö dông vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ; h¬n n÷a n­íc ta ®ang tiÕn hµnh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nh»m thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nhanh theo kÞp c¸c n­íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. ViÖc ®æi míi kÜ thuËt c«ng nghÖ diÔn ra t­¬ng ®èi dÔ dµng h¬n khi chóng ta t¹o ®­îc nguån vèn (kÓ c¶ ®i vay) vµ dïng vèn ®ã ®Ó nhËp khÈu kÜ thuËt c«ng nghÖ (KT- CN) hiÖn ®¹i tõ c¸c n­íc tiªn tiÕn. §èi víi ng­êi lao ®éng th× kh«ng thÓ nhËp khÈu ®­îc. Muèn cã sù t­¬ng thøc ®ång bé gi÷a kÜ thuËt- c«ng nghÖ vµ con ng­êi ®ßi hái ph¶i cã ®éi ngò lao ®éng kh«ng nh÷ng ®ñ vÒ sè l­îng mµ cßn ph¶i ®¸p øng ®­îc c¶ vÒ chÊt l­îng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu c«ng viÖc hiÖn ®¹i vµ hoµn thµnh tèt môc tiªu chiÕn l­îc ®Æt ra. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: Nh©n lùc lu«n lu«n ®ãng mét vai trß hÕt søc quan träng vµ to lín trong sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Tõ thùc tr¹ng nguån nh©n lùc ë n­íc ta vµ thÊy ®­îc tÇm quan träng cña nã trong tiÕn tr×nh héi nhËp hiÖn nay, cÇn ph¶i sö dông cã hiÖu qu¶ nguån nh©n lùc ®ång thêi ph¶i lµm tèt c«ng t¸c ®µo t¹o nh©n lùc ®Ó cã thÓ thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a yªu cÇu c«ng viÖc trong thêi k× míi vµ víi tr×nh ®é ng­êi lao ®éng. §ßi hái ph¶i cã sù kÕt hîp ®ång bé nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó sö dông nguån nh©n lùc mét c¸ch tèi ­u- lµ ch×a kho¸ gióp ViÖt Nam më thµnh c«ng c¸nh cöa héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ nh©n lùc- NguyÔn Ngäc Qu©n-NguyÔn V©n §iÒm. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ lao ®éng- Tr­êng §¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n Hµ Néi. Qu¶n lý nguån nh©n lùc ë ViÖt Nam-Ph¹m Thµnh NghÞ, Vò Hoµng Ng©n-Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi. T¹p chÝ Lao ®éng vµ c«ng ®oµn. T¹p chÝ Lao ®éng vµ x· héi. T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ. T¹p chÝ Qu¶n lý nhµ n­íc. T¹p chÝ kinh tÕ dù b¸o. T¹p chÝ Con sè vµ sù kiÖn. B¸o lao ®éng vµ x· héi. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn. môc lôc