Cơ sở lý luận và phương pháp luận của chủ nghĩa Mac - Lênin, quan niệm của Đảng Cộng Sản Việt Nam và nhà nước ta

trong khu vực, vùa đảm bảo nguyên tắc công bằng. Trung Quốc dùng biện pháp điều tiết và khống chế vĩ mô và chế định chính sáchphù hợp với khu vực, chỉ dẫn cho các khu vực phát huy được ưu thế, xúc tiến hợp tác kinh tế giữa các vùng kinh tế. Đồng thời thúc đẩy vùng lạc hậu phải tự thân phát triển kinh tế nhằm xoá bỏ được vùnh nghèo và đói nghèo. - Nhanh chóng rút ngắn khoảng cách về thu nhập giữa thành thị và nông thôn. Tăng thu nhập cho nông dân, làm cho nông dân, nông thôn nhanh chóng trở nên giàu có. Điều quan trọng trước tiên là điều tiết thu nhập giữa thành thị và nông thôn, nhanh chóng phát triển kinh tế nông thôn nhằm nâng cao mức thu nhập của quần chúng nhân dân. ở nông thôn, trong quá trình CNH, HĐH cần ngăn ngừa tình trạng thu hẹp đất nông nghiệp, không nhừng điều chỉnh quan hệ phát triển giữa nông nghiệp và công nghiệp, làm thay đổi bất bình đẳng giữa hai khu vực này. Đồng thời từng bước chuyển sang giai đoạn công nghiệp bù đắp lại cho nông nghiệp. - Thông qua ưu thế phát triển của các xí nghiệp để giúp đỡ vùng nghèo chuyển hoá ưu thế về tài nguyên vùng núi thành ưu thế kinh tế: Giá trị kinh tế về tài nguyên thiên nhiên của vùng nghèo vốn rất phong phú nhưng chua được khai thác một cách có hiệu quả, làm cho người ta "khó tin" về "cái nghèo đói của những con người đang sống trên vùng giàu có". Vì vậy, việc cải thiện điều kiện sản xuất của đất đai, khai thác tài nguyên thiên nhiên, phát triển ngành gia công và dịch vụ nhằm chuyển dịch lao động dư thừa trong nông nghiệp trở thành một trong những nhiệm vụ vhủ yếu của công tác xoá đói giảm nghèo. * Một số chương trình xoá đói giảm nghèo. - Xây dựng một số mô hình, cách thức làm giàu thích hợp, chính đáng thông qua sự "đột phá" vào đói nghèo của các vùng, cá nhân hoặc các tập thể , gọi là các điểm "tiên phú". Tức là những người dựa vào bản thân để phát triển, đồng thời dựa vào các trợ giúp khác. Sau đó người giàu làm trước kéo theo những người quanh mình thoát khỏi cảnh nghèo khổ và giàu có sau. Mở rộng chế độ bảo hiểm, tăng cường bảo hiểm cho các cá nhân có lợi cho lớp người sắp đến tuổi hưu tú, khi về hưu không bị rơi vào số nhân khẩu thuộc diện đói nghèo. Cải cách kinh tế kết hợp với phát triển kinh tế, xã hội: Việc phát triển kinh tế phải gắn liền với công tác phát triển giáo dục, văn hoá, vệ sinh y tế... và các vấn đề xã hội. Giải quyết thoả đáng các vấn đề xã hội như đói nghèo thất nghiệp, tội phạm...tương ứng với phát triển kinh tế có tác dụng hỗ trợ lẫn nhau caùng xúc tiến phát triển. - Phát huy sự tham gia của mọi lực lượng xã hội, khai thác được nguồn nhân lực: Người nghèo đói không phải chỉ có thiếu ăn và tiền, mà họ còn thiếu cả văn minh và hiện đại. Giúp đỡ người nghèo đói khắc phục "nghèo đói về văn hoá", bồi dưỡng để tự họ phát triển kinh tế nhằm khai thác được tiềm năng của nguồn nhân lực là cách lựa chọn chính sách xoá đói giảm nghèo tối ưu, có lợi cho việc nâng cao năng lực cạnh tranh của những người nghèo đói. Cần phải động viên mọi lực lượng lao động trong các lĩnh vực xã hội tham gia vào việc phát triển xã hội ở mọi lĩnh vực để mở ra nhiều hướng đi, đặc biệt là đầu tư thâm nhập vào công tác giáo dục ở vùng nghèo đói, xa xôi hẻo lánh. - Thu hút vốn đầu tư nước ngoài để phát triển kinh tế: Có các chính sách ưu đãi về ngân hàng, thuế....nhằm khuyến khích đầu tư vào các công trình cơ sở hạ tầng, về kỹ thuật cao, đặc biệt là nguồn năng lượng, giao thông vận tải...Thực hiện chính sách có liên quan đến công tác phát triển miền núi và giúp đỡ người nghèo. Khuyến khích các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài vào khai thác kinh tế ở vác vùng đất hoang, hầm mỏ.... - Tranh thủ các khoản viện trợ quốc tế để xoá đói giảm nghèo: Phải tập trung tương đối vào tăng quĩ giúp đỡ người nghèo ( bao gồm quĩ viện trợ của nước ngoài) và sử dụng có hiệu quả vào thực tiễn. Từ đó sẽ tranh thủ được ngày càng nhiều hơn sự hiểu biết và giúp đỡ cho công tác xoá đói giảm nghèo. 3.1.3. Một số chính sách hạn chế sự phân hoá giàu nghèo ở Nhật Bản. * Tập trung cao độ cho phát triển kinh tế- cơ sở chủ yếu để giảm phân hóa giàu nghèo: Với quan điểm " Phát triển kinh tế là cơ sở để xoá đói giảm nghèo", từ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai, Nhật Bản đã liên tục đề ra các biện pháp hữu hiệu để phát triển kinh tế như: chính sách chống độc quyền, thành lập Tổng cục các xí nghiệp vừa và nhỏ ...Đồng thời tiến hành cải cách ruộng đất với mục tiêu xoá bỏ trở ngại về kinh tế, nhằm khôi phục và củng cố các thiên hướng dân chủ, xoá bỏ sự kìm hãm kinh tế với đày đọa nhân dân. Với biện pháp cải cách kiên quyết và khéo léo, mục tiêu đưa "ruộng đất cho người cày" được thực hiện tốt. Đến tháng 8-1950 chỉ 1% nông dân lĩnh canh thu tô và tỷ lệ nông dân không có ruộng chỉ còn có 4% năm 1955. Sau khi kết thúc thời kì khôi phục kinh tế, Nhật Bản tập trung cho mục tiêu " Tăng gấp đôi thu nhập " với mức tăng trưởng bình quân đạt 7,2%/ năm. Nhật Bản đã thực hiện tốt mục tiêu này, mới có 8 năm của mục tiêu nền kinh tế Nhật Bản đã tăng trưởng 11% năm. Những năm 80 và năm 90, Nhật Bản sử dụng nhiều chính sách để phát triển kinh tế đi đôi với giảm phân hoá giàu nghèo, trong đó có cả chính sách thắt lưng, buộc bụng, tài chính, phúc lợi........ Nhờ tập trung cao độ cho tăng trưởng kinh tếmà Nhật Bản đã tạo dựng được cơ sở vật chất cần thiết để đảm bảo cuộc sống người dân, góp phần giảm bớt số nghèo, cho phép xã hội có điều kiện để thực hiện giảm phân hoá bằng các biện pháp cụ thể như phúc lợi xã hội , thuế khoá ....chính vì vậy năm 1946 thu nhập bình quân đầu người của Nhật bản mới là 170 USD đến năm 1995 đã tăng lên 315 USD. * Chính sách thuế - Chính sách thuế thu nhập cá nhân từ việc làm: Cũng giống như đa số các nước khác, với mục tiêu điều tiết thu nhập, giảm chênh lệch giàu nghéo thông qua thuế, Nhật Bản sủ dụng thuế luỹ tiến đối với thu nhập cá nhân. Tức là thu nhập càng cao thì mức thuế càng cao. Tuy nhiên, so với một số nước phát triển ở Tây Âu và Mỹ thì mức điều tiết của Nhật Bản còn chưa mạnh. Bảng so sánh điều tiết chế độ thuế (Số liệu năm 1981) Tên nước Tỷ lệ mức thuế bình quân (ETAX)% Tỷ lệ tính thuế luỹ tiến (PTAX)% Tỷ lệ hiệu quả của chế độ thuế (RITAX)% Pháp 8,7 39,8 11 Đức 23,8 14,8 9 Thụy Điển 29,6 13,9 18 Anh 16,9 14,2 8 Mỹ 21,0 19,8 13 Nhật Bản 13,5 9,7 8 Mặc dù Nhật Bản đã sớm áp dụng chính sách thuế thu nhập để tạo nguồn thu và điều tiết phân phối, song xung quanh vấn đề này còn nhiều ý kiến khác nhau. Đặc biệt sự chậm chễ cải cách thuế so với thực tế đang thay đổi và còn nhiều điều bất hợp lý khi tính thúe thu nhập. - Thuế thu nhập từ tài sản: Ngoài khoản thu nhập từ việc làm, người dân còn rất nhiều khoản thu nhập khác. Vì vậy để điều tiết và giảm bớt phân oá giàu nghèo, Nhật Bản đã phải đánh thuế vào thu nhập từ tài sản cá nhân. * Chính sách về phúc lợi xã hội - Bảo hiểm xã hội và chăm sóc sức khoẻ: Từ năm 1961, Nhật Bản đã xây dựng một hệ thống bảo hiểm xã hội công cộng toàn diện, kết hợp với trợ cấp hưu trí lẫn bảo hiểm trên phạm vi cả nước. Hệ thống này được mở rộngvào những năm 70 khi nền kinh tế phát triển nhanh chón, nhu cầu mới về bảo hiểm tăng lên. Nhà nước không chỉ tăng chi phí bảo hiểmmà còn mở rộng hưởng bảo hiểm cũng như các lĩnh vực bảo hiểm: Tăng bảo hiểm y tế, trợ cấp hưu trí, trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp. Trong năm tài chính 1989 đạt 44.600 tỷ yên. Khoản chi phí này lên tới 362.200 yên/người, trợ cấp hưu chí chiếm tới 22.700 tỷ yên (chiếm 50,9%), chăm sóc sức khỏe 17.350 tỷ yên (38,9%) và các khoản khác 4.550 tỷ yên (chiếm 10,2%). - Chính sách hưu chí và trợ cấp: Theo quy định chung, thông thường khi người lao động ở Nhật Bản dù ở các xí nghiệp tư nhân hay nhà nướckhi về hưu đều nhận được trợ cấp hưu trí. Số lượng trợ cấp phụ thuộc vào số năm làm việc của người nghỉ hưu, nơi bảo hiểm và quỹ bảo hiểm người đó tham gia. Thực tế, số lượng chi phí cho chính sách này là rất lớn. Nếu như chi phí cho trợ cấp hưu trí so với thu nhập quốc dân ở mức 7,1% trong năm 1989 thì theo dự báo lên tới16,9% năm 2010. Thông thường trong cơ cẩutợ cấp này hỗ trợ y tế chiếm 55-60%, hỗ trợ sinh hoạt chiếm hơn 30%. * Chính sách phát triển vùng. - Chính sách phi tập trung hoá trong việc phát triển vùng: Chính sách này được chính phủ Nhật Bản sử dụng thể hiện qua 3 giải pháp sau: + Khuyến khích các vùng phát huy lợi thế so sánh của mình. Chẳng hạn phát triển thành phố công nghiệp Kita-Kyushu để xây dựng các ngành hoá chất: xây dựng thành phố Toyota gồm Nagaoya, tổ hợp thép Nipon ở gần Iwate, giấy Oji ở Komakomai vùng Hockaido. Đồng thời khuyến khích xây dưng các xí nghiệp đơn lẻ ở các thị trấn, các thành phố nhỏ. Để quá trình phi tập trung hoá kinh tế được thực hiện có hiệu quả nhằm hạn chế sự chênh lệch giàu nghèo giữa các vùng. Chính phủ đã ban hành nhiều luật và biện pháp cụ thể: Kế hoạch quốc gia năm 1962 về phát triển công bằng các vùng: Luật bố trí lại công nghiệp được phê chuẩn năm 1972. Nhà nước khuyến khích các công ty tập trung vào vùng nhất định. Để thực hiện phi tập trung, Nhà nước đã có nhiều chế độ về ưu đãi cho vay vốn, giảm lãi suất..... + Phi tập trung hoá được thực hiện chính ngay ở các vùng có mức độ tập trung cao. Để thực hiện chủ trương này, các vùng, thành phố chú trọng vào việc mở rộng các thành phố vệ tinh, các vùng ngoại vi..... + Xây dựng các khu công nghệ cao, khuyến khích phát triển các ngành ít ô nhiễm. Theo đó, nhiều thành phố mới có nhiều cơ sở sản xuất hiện đại đã được xây dựng. - Phân cấp quyền hạn, trách nhiệm cho chính quyền địa phương: Cùng với các vùng chính sách giao nhiều quyền lợi hơn do chính quyền cấp địa phương, cấp vùng giúp họ có sự chủ động hơn trong các hoạt động tạo ra sự bình đẳng trong các tầng lớp dân cư ở địa phương mình, Nhà nước còn có chủ trương điều tiết thuế giữa các vùng, cấp một khoản thuế cho địa phương. - Hỗ trợ cho khu vực nông nghiệp, nông thôn: Để thực hiện chính sách này chính phủ Nhật Bản đã sử dụng hai biện pháp chính là: + Duy trì và ổn định sản xuất ở khu vực nông nghiệp. + Sử dụng biện pháp bảo hộ của Nhà nước đối với sản phẩm nông nghiệp: Chính sách trợ giá cho sản xuất lương thực ( Nhà nước thu mua thóc gạo với giá cao sau đó bán ra với giá thấp ), dự trữ lương thực...giúp nhà nông an tâm sản xuất và giảm sự phân hoá giữa thành thị và nông thôn. 3.1.4.Bài học kinh nghiệm. Từ việc phân tích những chính sách hạn chế sự phân hoá giàu nghèo ở các nước trên thế giới ta có thể rút ra một số bài học kinh nghiệm sau: * Thúc đẩy nhanh nhịp độ tăng trưởng kinh tế đồng thời thực hiện xoá đói giảm nghèo: Thực tiễn phát triển kinh tế ở nhiều nước cho thấy, tăng trưởng kinh tế là điều kiện tiên quyết để thực hiện xoá đói giảm nghèo. Mặt khác, hạn chế sự nghèo đói tuyệt đối của một bộ phận dân cư lại là tiền đề để đẩy nhanh nhịp độ tăng trưởng kinh tế. Kinh nghiệm của Nhật Bản, Trung Quốc đã chỉ rõ điều đó. * Tăng thêm quyền bình đẳng cho mọi thành viên trong xã hội. Ngoài những bất công xã hội,bất bình đẳng và nghèo khổ tràn lan là nguyên nhân làm cho nền kinh tế chậm phát triển vì chúng làm lãng phí tiềm năng của con người. Bởi vậy, việc phân phối tư liệu sản xuất rộng không đảm bảo cho việc làm ổn định và công bằng, xoá bỏ các hình thức phân biệt đối xử đem lại lợi ích cho đa số các thành viên trong xã hội, tạo điều kiện cho nhiều người cùng được hưởng sự thịnh vượng mà họ đã có công đóng góp tạo dựng. Tất cả đều là những yếu tố quan trọng của việc xoá bỏ nghèo khổ. * Tạo việc làm đầy đủ là một trong những giải pháp quan trọng nhất trong thời kì đầu công nghiệp hoá. Điều này có thể thực hiện thông qua các biện pháp và các chương trình kinh tế-xã hội như phát triển các ngành công nghiệp và dịch vụ cần nhiều lao động, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, phát triển công nghiệp nông thôn, các ngành sản xuất nông sản hàng hoá và chế biến nông sản , các chương trình tạo việc làm. * Tăng cường các cơ hội cho người nghèo. Xóa bỏ nghèo khổ đòi hỏi người nghèo phải có vốn sản xuất để duy trì kế sinh nhai bền vững. Nhưng họ cũng cần có cơ hội để phát triển hơn nữa quyền tự chủ thông qua sự giáo dục, chăm sóc y tế và cung cấp nước sạch, vệ sinh và việc kiểm soát các nguồn lực công cộng thường chi phối đời sống của họ. * Phát triển giáo dục: Đây là một yếu tố cơ bản để thúc đẩy tăng trưởng và giảm bất bình đẳng xã hội. Đầu tư cho giáo dục, phát triển nguồn nhân lực là nhân tố chủ yếu để tăng trưởng bền vững bởi vì nó đóng góp trực tiếp thông qua hiệu quả, tăng năng suất lao động, giảm bất bình đẳng và thu nhập. Kinh nghiệm của Nhật Bản về việc tăng cường phổ cập giáo dục, nâng cao dân trí cho các tầng lớp dân cư, đặc biệt là ở khu vực nông thôn, đã góp phần quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội và giảm nghèo đó. * ổn định chính trị, hoà bình và an ninh: Phần lớn người nghèo thường bị lạm dụng và bị bóc lột, đặc biệt là phụ nữ, ngay cả khi không có xung đột vũ trang. Tuy nhiên, ổn định về chính trị, sự đảm bảo an ninh lâu dài vẫn là cơ sở chính cho sự phát triển thực sự của con người, kể cả người nghèo. * Tham gia phát triển: Quá trình phát triển thực sự đòi hỏi sự cộng đồng ở địa phương, có tiếng nói trong việc đưa ra các quyết định quan trọng ảnh hưởng đến cuộc sống của họ thông qua các cơ cấu chính trị cởi mở và có đủ tin cậy từ cấp hội đồng làng xã đến cấp quốc tế. Tăng cường khả năng tham gia của con người vào thay đổi xã hội thực sự có liên quan tới phát triển. * Tăng cường vai trò của chính phủ trong việc thực hiện xoá đói giảm nghèo hạn chế sự phân hoá giàu nghèo. Xoá đói giảm nghèo sẽ không thể đạt được nếu không có sự can thiệp tích cực và hiệu qủa của Nhà nước, đặc biệt là các nước đang phát triển. Đó là một hệ thống các chính sách đồng bộ của chính phủ Trung ương và địa phương nhằm can thiệp trực tiếp và gián tiếp trong việc cải thiện đời sống của bộ phận dân cư nghèo khổ và đưa họ hội nhập với tiến trình phát triển chung của xã hội. Các chính sách cụ thể nhằm xoá đói giảm nghèo, hạn chế sự chênh lệch về mức sống giữa các tầng lớp dân cư được đề cập ở trên cho ta thấy được điều đó. * Bên cạnh những biện pháp chủ yếu trên còn một số biện pháp mà nhiều nước đã thực hiện: - Sử dụng thuế thu nhập để phân phối lại mức chênh lệch thu nhập giữa người có thu nhập cao với người có thu nhập thấp. - Hạn chế mức độ tập trung, sở hữu đất đai trong tay một số ít người giàu. - Khống chế mức lương tối thiểu và bảo đảm nhu cầu cơ bản của người nghèo. - Phát triển cân đối giữa các vùng, tránh tình trạng phát triển quá mất cân đối giữa nông thôn và thành thị hoặc chỉ tập trung phát triển một số đô thị lớn. - Huy động các nguồn lực khác nhau chủa chính phủ, tư nhân, các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức quốc tế để thực hiện các chương trình xoá đói giảm nghèo, chương trình phát triển nông thôn, cải tạo đất đai, xây dựng vùng kinh tế mới, chương trình hỗ trợ các dân tộc thiểu số.... Như vậy, qua việc phân tích những chính sách của các quốc gia trên thế giới nhằm hạn chế sự giàu nghèo, ta đã rút ra một số bài học kinh nghiệm. Vậy những bài học đó có được áp dụng vào thực trạng Việt Nam không ?. Để trả lời câu hỏi này ta cần xem xét một số biện pháp, chính sách để triển khai nhằm hạn chế sự phân hoá giàu nghèo ở nước ta trong những năm gần đây. 3.2. Quan điểm chủ yếu giải quyết vấn đề phân hóa giàu nghèo ở nước ta hiện nay: Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mac-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh (" Tôi chỉ có một ham muốn, ham muốn tột bậc là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân tộc ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành.") và trải qua các kì Đại Hội Đảng, ta có thể thấy những quan điểm chủ yếu của Đảng và Nhà Nước ta là: 3.2.1. Quan điểm phát triển trong việc giải quyết sự PHGN ở nước ta: Để giải quyết vấn đề PHGN, đặc biệt là vấn đề người nghèo, không nên xem một cách phiến diện, mà phải nhìn nhận, giải quyết từ nhiều góc độ, trong đó phải đặt giải quyết mối quan hệ lợi ích giữa các tầng lớp, nhóm xã hội nhằm đảm bảo công bằng xã hội, trong tổng thể mục tiêu phát triển xã hội và con người hay phải nghiên cứu, giải quyết vấn đề PHGN trong mối quan hệ với sự phát triển. Dựa trên những nghiên cứu của Hêghen và đặc biệt là Mac về "sự phát triển" ta thấy được đặc tính cơ bản của sự " phát triển" là sự hài hoà thoả mãn về vật chất, toại nguyện về tinh thần, giữa tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội, giữa hiệu quả sản xuất kinh doanh và an toàn môi trường sinh thái, giữa dân chủ xã hội và trật tự kỷ cương, gia đình và xã hội, truyền thống và hiện đại...Như vậy sự phát triển trong thể hài hoà mà tự nhiên- xã hội- con người kết hợp đồng bộ với mặt kinh tế- kỹ thuật- văn hoá... vận động đi lên bằng nội lực của mình, đảm bảo ổn định vững chắc, tương lai, hiện tại. Đó là sự phát triển bền vững và chỉ với sự phát triển bền vững mới có tiến bộ xã hội. Thành công của quá trình đổi mới ở Việt Nam trong những năm qua đã chứng minh tính đúng đắn của chiến lược phát triển là: tăng trưởng nhanh về kinh tế và không ngừng làm phong phú hơn, sâu sắc hơn quan điểm vừa ra sức phát triển kinh tế, vừa quan tâm giải quyết tốt những vấn đề xã hội, trong đó con người chiếm vai trò là chủ thể, động lực nhằm tạo ra sự cân đối, hài hoà đồng bộ giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Như vậy, việc hoạch chính sách xã hội nói chung, chính sách giải quyết PHGN nói riêng cần phải đứng trên quan điểm phát triển thì mới giải quyết được các vấn đề xã hội ( y tế, giáo dục, an ninh, quốc phòng....) do chúng có mối quan hệ khăng khít với nhau. 3.2.2. Quan điểm công bằng trong việc giải quyết PHGN ở nước ta: Lý luận và thực tiễn đều khẳng định, công bằng xã hội là sự ngang bằng nhau giữa người với người không phải về phương diện bất kì nào mà chính là về một phương diện hoàn toàn xác định: quan hệ giữa nghĩa vụ và quyền lực cống hiến và hưởng thụ theo nguyên tắc: cống hiến ngang nhau thì hưởng thụ ngang nhau. Theo một số nhà nghiên cứu đã khẳng định rằng phân phối theo lao động trước sau vẫn là tiêu chí, nguyên tắc quan trọng bậc nhất của công bằng. Nguyên tắc phân phối theo lao động không chỉ đúng trong xã hội chủ nghĩa, mà đúng trong cả thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Tuy nhiên, nếu trước đây chúng ta coi phân phối theo lao động là tiêu chí duy nhất của sự công bằng thì ngày nay trong điều kiện chuyển sang nền KTTT, thì ngoài phân phối theo lao động, còn phân phối theo nguồn vốn, theo tài sản đóng góp vào sản xuất, vào cống hiến của người lao động thì mới có sự phân phối công bằng. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII đã chỉ rõ: " Thực hiện nhiều hình thức phân phối, lấy phân phối theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế là chủ yếu, đồng thời phân phối dựa trên mức đóng góp các nguồn lực vào kết quả sản xuất kinh doanh và phân phối thông qua phúc lợi xã hội, đi đôi với chính sách điều tiết hợp lý, bảo hộ của người lao động- Văn kiện Đại Hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng. Tuy nhiên, không có nghĩa là giàu có mới thực hiện được công bằng, hơn thế nữa càng nghèo khó thì càng cần động viên và tổ chức xã hội thương yêu đùm bọc, chia sẻ lẫn nhau, đó là sự thể hiện công bằng xã hội, và đạo lý xã hội góp phần giữ vững ổn định xã hội. Trước đây Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nhấn mạnh:" không sợ thiếu, chỉ sợ không công bằng" Từ nhận thức trên đây cho ta thấy công bằng xã hội vừa là mục tiêu đồng thời vừa là động lực quan trọng của sự phát triển. Trong việc hoạt định các chính sách xã hội hoá nói chung, quan điểm chỉ đạo đối với việc giải quyết sự PHGN nói riêng, do đó phải chú ý tới mối quan hệ biện chứng giữa sự tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội. Đây là nguyên tắc cơ bản, quan trọng nhất. Nguyên tắc này cần phải được hiểu đầy đủ, cụ thể, khoa học hơn và phải gắn với thực tiễn xây dựng và phát triển KTTT. ở nước ta, nguyên tắc này thực hiện tốt sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ cho sự phát triển bền vững và ổn định xã hội, trở thành động lực quan trọng trong việc khuyến khích làm giàu chính đáng, điều tiết, giảm thiểu sự chêch lệch giàu nghèo ở nước ta hiện nay. 3.2.3. Quan điểm lợi ích trong việc giải quyết sự PHGN ở nước ta hiện nay: Công bằng xã hội có vai trò góp phần hoàn thiện hoá nhân tố con người với tính cách động lực của sự phát triển kinh tế, đồng thời góp phần vào quá trình phát huy nguồn lực con người trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Điểm mấu chốt của việc phát huy nguồn lực con người là giải quyết hài hoà các mối quan hệ lợi ích. Mặc dù được thể hiện dưới những hình thức lợi ích giai cấp, lợi ích dân tộc, lợi ích cộng đồng... nhưng lợi ích nói chung không bao giờ nằm ngoài con người cá nhân. Chỉ khi có sự chuyển hoá, thống nhất giữa lợi ích chung và lợi ích riêng thì con người các nhân mới trở thành con người xã hội trong hoạt động. Khi đó, lợi ích của mỗi con người mới là động lực trực tiếp của sự tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội. Trong nền sản xuất xã hội, mọi người đều có quan hệ đến lợi ích kinh tế. Lợi ích kinh tế có liên quan đến nhu cầu con người, song không phải mọi nhu cầu của con người đều là lợi ích kinh tế. Angghen cho rằng : " ở đâu không có lợi ích chung thì ở đó không thể có sự thống nhất về mục đích và càng không thể có sự thống nhất về hành động được vì lợi ích là "động lực gốc" , "động lực của mọi động lực ". Chính vì vậy để kích thích tính tích cực của người lao động, phải đặc biệt quan tâm tác động đến lợi ích cá nhân, trong đó đặc biệt là lợi ích kinh tế. Tuy nhiên, thực tế thực hiện chủ trương này trogn thời gian vừa qua cũng là biểu hiện một số lệch lạc cần khắc phục. Vì vậy vấn đề không chỉ là tìm mọi cách kích thích lợi ích, nhất là lợi ích cá nhân, mà điều quan trọng hơn phải biết kích thích nó một cách hợp lý, sao cho việc thực hiện lợi ích của người này không thể làm tổn hại đến lợi ích của người khác, nhất là không làm tổn hại đến lợi ích của tập thể, xã hội. Do đó, để mở đường giải phóng mọi tiềm năng xã hội, giải phóng sức sản xuất, nhân tố quan trọng bậc nhất là nhận thức và vận dụng đúng các quan hệ lợi ích, như những " động lực gốc" thúc đẩy sự phát triển xã hội, trong đó lợi ích cá nhân của người lao động là động lực trực tiếp để thực hiện và phát triển lợi ích của nhóm, tập thể và của cải xã hội, đồng thời kết hợp hài hoà giữa các lợi ích ấy trong từng giai đoạn phát triển nhất định của đất nước. Tôn trọng quy luật lợi ích và sử dụng nó để giải quyết sự PHGN là bước chuyển có ý nghĩa quan trọng, đặt đúng vị trí và tầm với của các tất yếu kinh tế trong giải quyết các vấn đề xã hội nói chung, khuyến khích làm giàu và xoá đói giảm nghèo nói riêng. 3.2.4. Quan điểm về giới trong việc giải quyết vấn đề PHGN: Một số quan điểm truyền thông cho rằng người phụ nữ chỉ có trách nhiệm ở nhà, " nâng khăn sửa túi " cho chồng, phải lệ thuộc vào người chồng vì theo quan niệm " đàn ông nông nổi giếng khơi, đàn bà sâu sắc như cơi đựng trầu". Chính vì vậy, trên thực tế, phụ nữ ở nhiều nơi, kể cả trong những nước có nền kinh tế phát triển ( Nhật Bản, Hàn Quốc....) hay những nước đang phát triển hay chậm phát triển ( các nước ở Châu phi, các nước vùng Tây á...), hàng ngày họ luôn phải gánh chịu hậu quả nặng nề của sự phân biệt đối xử và thiếu công bằng, xã hội. Trong tổng số 1,1 tỷ người trên thế giới đang sống dướ múc nghèo khổ thì phụ nữ chiếm 70%, đặc biệt là ở Châu phi và Châu á Thái Bình Dương, trong đó 2/3 số người mù chữ là phụ nữ. Riêng đối với Việt Nam, phụ nữ chiếm 51,8% dân số và 52% lực lượng lao động, 80% sống ở nông thôn, chất lượng nguồn nhân lực nữ kém. Trong điều kiện phát triển nền KTTT, là nơi đòi hỏi tính cạnh tranh thích nghi cao, tính năng động của phụ nữ còn rất hạn chế so với nam giới, cụ thể là: khả năng cạnh tranh của lao động nữ trên thị trường lao động yếu hơn nam, sức khoẻ yếu hơn nam, chi phí xã hội thường lớn hơn nam 10-15... Như vậy, xét về mặt xã hội phụ nữ là lực lượng cơ bản tham gia tái sản xuất sức lao động xã hội, đặc biệt là chất lượng sức lao động. Mà chất lượng của tái sản xuất sức lao động xã hội là yếu tố quyết định chủ yếu của phát triển nguồn nhân lực theo yêu cầu của nền kinh tế hiện đại. Rõ ràng việc giải quyết vấn đề PHGN phải gắn liền với việc giải quyết vấn đề phụ nữ, nhằm đảm bảo công bằng của xã hội, đảm bảo nam nữ bình đẳng. Như vậy phải xem phụ nữ như một cá thể, là một nhân cách, một thành viên tích cực trong cộng đồng xã hội. Trong đó có việc giải quyết vấn đề PHGN. Việc nhìn nhận một cách đúng đắn về giới sẽ tạo ra sự ổn định xã hội, và là động lực của sự phát triển và tiến bộ xã hội. 3.2.5. Quan điểm xã hội hoá trong việc giải quyết vấn đề PHGN. Trong lý luận về xây dựng chế độ mới ở nước ta, ngay từ những ngày đầu cách mạng, Hồ Chí Minh đã nêu ra quan điểm:" Mục đích làm cho người nghèo thì đủ ăn, người đủ ăn thì khá giàu, người khá giàu thì giàu thêm- Cách làm: Đem tài dân, sức dân, của dân làm lợi cho dân." Hồ Chí Minh còn chỉ dẫn: Chính phủ đề ra chính sách, phái cán bộ về hướng dẫn, thế là giúp đỡ. Nhưng đó là phụ. Lực lượng nhân dân tổ chức nhau lại là chính. Thực tiễn cuộc sống ngày càng chứng minh lời chỉ dẫn đó là vô cùng đúng đắn. Từ đó ta thấy rằng " con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp giải phóng xã hội và giải phóng chính bản thân mình. Đó cũng là quan điểm của Đảng ta"lấy dân làm gốc hay"," Cách mạng là sự nghiệp quần chúng", giải phóng xã hội và đồng thời giải phóng chính bản thân mình trong sự nghiệp xây dựng CNXH. Theo đó để giải quyết vấn đề PHGN, đặc biệt là vấn đề đói nghèo không chỉ là trách nhiệm riêng của nhà nước mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội, cộng đồng cũng như chính bản thân của người nghèo. Xã hội hoá giải quyết các vấn đề xã hội thực sự là yếu tố mới, rất tiến bộ mà chỉ có ở chế độ XHCN mới có thể thực hiện được trách nhiệm của nhà nước là tạo cơ chế và chính sách, tạo hành lang pháp luật để định hướng các hoạt động bảo đảm xã hội của các tổ chức binh lính và xã hội, của các cá nhân hảo tâm...Đồng thời phải khích lệ và tạo điều kiện vươn lên của bản thân đối tượng (người nghèo), để hoà nhập vào cộng đồng, vào xã hội. Như vậy từ việc phân tích lý luận và xem xét thực trạng Việt Nam hiện nay chúng ta có thể thấy năm quan điểm để giải quyết sự phân hoá giàu nghèo ở nước ta hiện nay là rất đúng đắn và phù hợp với thời đại. Các quan điểm này có mối quan điểm biện chứng với nhau có cùng mục tiêu là làm cho dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh. Tuy nhiên các quan điểm này phải được thể hiện trong các chính sách xã hội cụ thể nhằm tác động đến mọi mặt của đời sống con người, kha thác khả năng của từng nhóm xã hội, từng giai tầng, và của cả cộng đồng dân tộc vào quá trình phát triển chung của đất nước. 3.3. Những giải pháp chủ yếu giải quyết vấn đề phân hoá giàu nghèo ở nước ta hiện nay. Đảng và nhà nước ta đã áp dụng một số chính sách nhằm hạn chế sự phân hoá giàu nghèo, nâng coa đời sống của người dân, xoá đói giảm nghèo. Nhưng nó chỉ mang tính cấp bách, tạm thời. Việc xây dựng đất nước theo con đường XHCN là một chặng đường rất khó khăn, gian khổ và cần rất nhiều thời gian vì vậy chúng ta phải có những chính sách mang tính chiến lược về lâu dài, đó chính là ổn định kinh tế chính trị xã hội. 3.3.1. Những giải pháp cơ bản, lâu dài nhằm hạn chế sự PHGN * Giải pháp chính trị. Theo cuốn "Kinh tế học phát triển" và qua nghiên cứu thực trạng xu hướng phát triển của PHGN ở nước ta trong quá trình chuyển đổi phát triển nền KTTT những năm gần đây co thấy để điều tiết quá trình này theo mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh theo định hướng XHCN,cần phải tiến hành đồng thời và biết kết hợp chặt chẽ giữa các giải pháp về mặt kinh tế, chính trị, văn hoá-xã hội...Trong đó giải pháp chính trị có một vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giải quyết vấn đề PHGN. Chính thực tiễn chính trị Việt Nam và trình độ phát triển xã hội Việt Nam trong điều kiện quá độ lên CNXH nói chung. Thực tiễn giải quyết sự PHGN từ đổi mới tới nay nói riêng đã khẳng định vị trí, vai trò to lớn của giải pháp chính trị và đòi hỏi phải nhận thức ngày càng sâu sắc hơn bản chất của chính trị cũng như vai trò của định hướg chính trị trong quá trình giải quyết sự PHGN trước mắt cũng như lâu dài ở nước ta. Thực chất của giải pháp chính trị đó là tạo ra môi trường chính trị ổn định để phát triển và tăng trưởng kinh tế, đồng thời thực hiện công bằng xã hội, xây dựng nền dân chủ XHCN, tức là tạo môi trường dân chủ, công bằng cho nhân dân lao động, trong đó có người nghèo, để họ..... nhóm đối tượng trở thành chủ thể có vị trí trong xã hội. Đồng thời phát huy tính tích cực của người lao động nói chung, người nghèo nói riêng vượt qua đói nghèo, vươn lên làm giàu một cách chính đáng cho bản thân và hoà vào sự phát triển chung của toàn xã hội. Chính môi trường dân chủ, công bằng là đảm bảo chắc chắn nhất cho các quyền cơ bản của công dân: Dân sinh, dân trí, dân quyền...Trên cơ sở đó tạo nên sự đồng thuận xã hội làm nền tảng cho khối đại đoàn kết dân tộc. Để thực hiện vai trò, giải pháp chính trị trong việc giải quyết sự PHGN cần hướng vào một số nhiệm vụ chính sau: - Thứ nhất: Giữ vững ổn định chính trị để tăng trưởng và phát triển kinh tế một cách bền vững, nhanh chóng của đất nước vượt qua "ngưỡng" nghèo. Để đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới theo định hướng XHCN, đảm bảo vững chắc những điều kiện cho nước ta bước vào thời kỳ phát triển mới theo hướng CNH, HĐH, vừa tận dụng tốt những thuận lợi, thời cơ vừa vượt qua những thách thức và nguy cơ đặt ra trên con đường phát triển, chúng cần đặc biệt quan trọng giữ vững ổn định chính trị. Đây là vấn đề mà tầm quan trọng của nó ở vị trí chiến lược đọi với sự phát triển, có ảnh hưởng trực tiếp tới sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, phát triển kinh tế và văn hoá, thực hiện các mục tiêu và đổi mới ở nước ta. Hiện nay, nước ta đang trong quá trình chuyển đổi cơ chế nền kinh tế chuyển biến quan niệm, nhận thức của mọi người,các quan hệ lợi ích đều biến động, các loại mâu thuẫn có khả năng phát sinh, thì giữ vững ổn định chính trị, xã hội ngày càng có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Không thực hiện được môi trường cính trị ổn định, mọi chiến lược cũng như kế hoạch phát triển kinh tế- xã hội đều khó thực hiện . Và nếu không giữ vững ổn định chính trị theo định hướng XHCN thì xu thế tự phát, vô chính phủ tiểu tư sản, tụt hậu về kinh tế suy đồi về văn hoá sẽ nảy sinh, xã hội không ổn định,các mục tiêu: Độc lập, dân giàu, nước mạnh sẽ không thực hiện được. Để chính trị ổn định, chúng ta cần những yếu tố nào ?. + Nhân tố chủ quan đảm bảo cho việc thực hiện thành công nhiệm vụ nói trên ở nước ta hiện nay trước tiên và tích chất quyết định chính là vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam...Trong hoàn cảnh nước ta hiện nay Đảng cộng sản nắm vai trò lãnh đạo thực sự phải là đội tiên phong có bản lĩnh chính trị vững vàng, dựa trên nền tảng lý luận Mac-Lenin và tư tưởng Hồ Chí Minh, có khả năng phát triển những nguyên lý, lý luận về cách mạng XHCN trong điều kiện cụ thể của đất nước, có năng lực tổ chức thực tiễn và tổng kết thực tiễn để tìm ra quy luật và những khuynh hướng vận động mang tính quy luật của đời sống xã hội.Vì vậy xây dựng Đảng vững mạnh là trách nhiệm của toàn Đảng, nhà nước và toàn dân. + Nhà nước: Cần có một nhà nước pháp quyền XHCN thật sự của dân, do dân vì dân, đủ sức mạnh với luật pháp chặt chẽ, với các cơ quan chức năng gọn nhẹ nhưng hiệu lực cao, với những cán bộ công chức ngày càng tinh thông nghiệp vụ quản lý nhà nước về mọi mặt đời sống xã hội. Nhà nước thay mặt Đảng và nhân dân thể hiên quyền lực với trí tuệ của nhân dân lao động và nhân dân thực hiện quyền làm chủ thông qua bộ máy nhà nước. Bởi vậy xây dựng nhà nước là một công tác quan trọng, cơ bản lâu dài trong quá trình xây dựng chính trị ở nước ta. Bên cạnh đó phải xây dựng nhà nước trong sạch vững mạnh, chống quan liêu, tham nhũng, khắc phục mọi biểu hiện dân chủ hình thức, dân chủ cực đoan phạm quyền dân chủ và làm chủ của dân vì những khuyết điểm yếu kém này sẽ làm suy giảm hiệu lực của pháp luật quản lý nhà nước đó chính là trở ngại lớn trên con đường xây dựng XHCN. Cần quán triệt sâu sắc và thực hiện nhất quán các quan điểm chỉ đạo của Đảng về xây dựng nhà nước vững mạnh, nhà nước của dân, do dân và vì dân đáp ứng đòi hỏi của sự nghiệp CNH, HĐH đất nứơc. + Ngoài các cơ quan quản lý nhà nước, chúng ta cần đổi mới tổ chức và hoạt động của các đoàn thể chính trị- xã hội của quần chúng nhân dân. Các tổ chức đoàn thể đó phải được tổ chức rộng rãi trong tất cả các đơn vị kinh tế, các cơ sở dịch vụ nhằm thực hiện các chính sách kinh tế-xã hội của Đảng và nhà nước ta, bảo đảm công bằng xã hội và lợi ích thoả đáng giữa các bên. - Thứ hai: Thực hiện công bằng và dân chủ, tạo động lực thúc đẩy quá trình giải quyết sự PHGN ở nước ta hiện nay. Để xây dựng mội trường chính trị-xã hội lành mạnh trở thành cơ sở bảo đảm và động lực thúc đẩy mọi hành động tích cực của nhân dân ta nhằm xoá đói giảm nghèo, tiến tới mục tiêu dân giàu nứơc mạnh yêu cầu cần phải thực hiện công bằng xã hội và dân chủ. Việc thực hiện công bằng xã hội, đảm bảo dân chủ có tác dụng kích thích mạnh mẽ tính tích cực của người lao động, tạo những động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế-xã hội. Đẩy mạnh thực hiện dân chủ, nhất là dân chủ nông thôn, là biện pháp hàng đầu để giải quyết sự phân hoá giàu nghèo. Trong cách mạng XHCN và công cuộc đổi mới hiện nay, dân chủ XHCN được tăng cường, quyền làm chủ của nhân dân tiếp tục được phát huy trên nhiều lĩnh vực kinh tế, chính trị, xã hội. Quá trình mở rộng dân chủ, thực hiện dân chủ hoá toàn diện các lĩnh vực của đời sống trong hơn một thập kỷ đổi mới vừa qua đã tạo một động lực chính trị. Tinh thần rất to lớn góp phần thúc đẩy sự phát triển của sự nghiệp ta, nó có tác dụng khai thác mọi tiềm năng sáng tạo của xã hội, trong đó con người là tiềm năng quan trọng. Vậy để mở rộng và tăng cường dân chủ XHCN trong những năm trước mắt cần áp dụng một số biện pháp chủ yếu sau: + Nâng cao sự lãnh đạo của Đảng và tăng cường hiệu lực quản lý của nhà nước trước xu hướng PHGN chuyển sang nền KTTT. + Đảm bảo và phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động ở cơ sở như một khâu quan trọng và cấp bách trước mắt của nền dân chủ ở nước ta, góp phần giải quyết sự phân hoá giàu nghèo. Chỉ thị số 30-CT/TW ngày 18/2/.. của ban chấp hành trung ương Đảng đã chỉ rõ: "Khâu quan trọng và cấp bách trước mắt là phát huy quyền làm chủ của nhân dân ở cơ sở, là nơi trực tiếp thực hiện mọi chủ trương chính sách của Đảng và nhà nước, là nơi thực hiện quyền làm chủ của nhân dân một cách trực tiếp và rộng rãi nhất", việc thực hiện, chỉ thị này sẽ mở ra một bước phát triển mới cả về chiều rộng, bề sâu của nền dân chủ ở nông thôn và góp phần thúc đẩy xây dựng nông thôn mới giàu đẹp, văn minh tiến bộ hơn. Như vậy, để vững vàng, ổn định về chính trị chúng ta cần phải xây dựng hệ thống hính trị nhằm đảm bảo mục tiêu dân chủ, đảm bảo cho người dân có môi trường ổn định tự do phát triển nhưng bên cạnh đó muốn giải quyết được sự phân hoá giàu nghèo ta cũng cần phải có giải pháp về kinh tế-xã hội. * Giải pháp kinh tế-xã hội. Những giải pháp kinh tế-xã hội cầm phải bảo đảm: Một mặt thúc đẩy tăng truởng kinh tế, tạo cơ sở vật chất thực hiện các chính sách hội nói chung, mặt khác giải quyết hài hoà lợi ích giữa các giai tầng, tầng lớp trong xã hội...sao cho xây dựng đất nước vững mạnh theo con đường lối XHCN đã chọn. Vậy những giải pháp đó là: - Phát triển nông nghiệp, nông thôn theo hướng CNH, HĐH nhằm đảm bảo sự tăng trưởng ổn định của nền kinh tế quốc dân và là cơ sở quyết định nhất để giải quyết sự PHGN nói chung, xoá đói giảm nghèo nói riêng. Nông thôn Việt Nam chiếm tới 80% dân số, 72% nguồn lao động xã hội, nhưng mới tạo ra 1/3 tổng sản phẩm quốc dân (1996), nhưng lại có hơn 90% người nghèo trong cả nước. Do vậy sự nghiệp CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn không những quan trọng mà còn có ý nghĩa quyết định đối với quy mô và tốc độ CNH, HĐH đất nước, đồng thời cũng là giải pháp thiết thực để giải quyết sự phân hoá giàu nghèo, đặc biệt xoá đói giảm nghèo. Vậy để nhanh tiến trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn chúng ta cần phải: + Phát triển và chuyển dịch có cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn theo hướng CNH, HĐH. + Lựa chọn công nghệ hợp lý đối với nông nghiệp-nông thôn. + Điều chỉnh các chính sách ruộng đất. + Tăng cường đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn bằng mọi nguồn vốn. + Giải quyết " đầu ra" cho nông sản hàng hoá để đẩy mạnh sản xuất hàng hoá nói chung, sản xuất hàng hoá nông phẩm nói riêng. - Nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý kinh tế- xã hội của Nhà Nước trước xu hướng PHGN ở nước ta hiện nay. Do nước ta trong lịch sử là xã hội nửa phong kiến nửa thuộc địa, kinh tế nông nghiệp, sản xuất lạc hậu, trình độ dân trí thấp đa phần là nông dân cho nên để xây dựng CNXH chúng ta cần phải nâng cao vai trò quản lý kinh tế xã hội của nhà nước. Vậy để thực hiện vai trò của mình thì nhà nước ta cần có những chức năng chủ yếu sau: + Định hướng và chỉ đạo sự phát triển của toàn bộ nền kinh tế quốc dân, thông qua việc xây dựng chiến lược kinh tế- xã hội và hệ thống chính sách nhằm giải quyết sự PHGN, đặc biệt coi xoá đói giảm nghèo là chiến lược kinh tế- xã hội. + Tạo môi trường kinh tế- xã hội và khuôn khổ pháp lý ổn định, an toàn cho các hoạt động sản xuất kinh doanh, tạo điều kiện giúp đỡ các thành phần kinh tế. + Phát huy tích cực của KTTT bằng cách duy trì và phát triển quan hệ thị trường, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, tạo động lực cuốn hút mọi người vào phát triển kinh tế xã hội. + Điều tiết lợi ích giữa các thành phần kinh tế, thực hiện công bằng xã hội. Tiến hành cải cách ruộng đất, tạo điều kiện cho người nghèo được vay lãi theo lãi suất ưu đãi, đánh thuế luỹ tiến vào người có thu nhập cao, nhằm hạn chế sự phân biệt giàu nghèo và thực hiện xoá đói giảm nghèo. * Giải pháp văn hoá. Kinh nghiệm của các nước đạt thành quả cao về kinh tế ở Đông á cho thấy, các nước đó đều là những nước nghèo, đông dân, muốn nâng cao mức sống, đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế chỉ có một con đường là xây dựng một xã hội có văn hoá cao. Vậy dưới đây là một số biện pháp nhằm xây dựng môi trường văn hoá- xã hội, góp phần giải quyết sự phân hoá giàu nghèo: . Thu hẹp khoảng cách đời sống văn hoá giữa thành thị và nông thôn.Do tình trạng đời sống vật chất khó khăn, thiếu thốn... làm cho một số người ở nông thôn chán nản, bế tắc muốn rời làng quê ra thành thị kiếm sống. Vì vậy cần phải phát triển đời sống văn hóa tinh thần ở nông thôn để thu hẹp khoảng cách văn hoá giữa nông thôn và thành thị. . Nâng cao trình độ dân trí của nhân dân. ở nước ta, phát triển giáo dục nâng cao dân trí trước hết phải xoá mù, tái mù, thực hiện phổ cập giáo dục, đưa lại cho người nghèo quyền "sở hữu trí tuệ". Bên cạnh đó cũng phải đầu tư một bộ phận có chất lượng cao đạt tiêu chuẩn quốc tế nhằm đào tạo nhân tài cho đất nước, tạo ưu thế vượt trội, tạo động lực thúc đẩy quá trình tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội. . Tăng cường giáo dục văn hoá pháp luật và văn hoá dân chủ cho người dân để mọi người có ý thức hơn trong thời đại Việt Nam hòa nhập với cộng đồng quốc tế. 3.3.2. Những giải pháp cấp bách nhằm hạn chế sự PHGN Trên đây chỉ là những chính sách về lâu dài , còn những chính sách, giải pháp cấp bách nhằm hạn chế sự phân hoá giàu nghèo ở nước ta hiện nay, thì xin đề thêm một số chính sách cần làm mà nhà nước ta cần thực thi nhằm hạn chế sự phân hoá giàu nghèo, đó là: - Điều tiết giảm thu nhập tầng lớp dân cư giàu có và tăng thu nhập cho tầng lớp nghèo. . Giảm thu nhập tầng lớp giàu có: Nhà nước đánh thuế thu nhập cá nhân, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế tài sản, thừa kế, đây là loại thuế trực thu luỹ tiến. Theo Michael.P. Todaro thì phần lớn ở các nước đang phát triển, các loại thuế này chỉ nên chiếm khoảng 30% vì nếu cao hơn thì sẽ làm triệt tiêu động cơ chính đáng và nỗ lực của những người có khả năng làm giàu hợp pháp. ở nước ta thuế thu nhập vẫn còn chưa phổ biến vì hệ thống tài chính ngân hàng vẫn chưa được rộng khắp và nhà nước vẫn không thể quản lí được nguồn thu nhập của mỗi cá nhân mà chỉ chủ yếu chỉ dựa trên khai báo. Mặt khác, thu nhập cao chủ yếu tập trung ở các khu đô thị, thành phố lớn chính vì vậy để thực hiện thuế thu nhập một cách triệt để thì các công ty, cơ quan nên lập một tài khoản riêng cho nhân viên công ty mình và gửi tiền lương vào đó, tuy việc này không thực sự là chính xác vì còn những hiện tượng móc ngoặc, "tay trong, tay ngoài" nhưng nó cũng làm tăng độ chính xác trong thuế thu nhập. . Điều tiết tăng thu nhập cho tầng lớp nghèo: Nhà nước dùng tiền ngân sách để hỗ trợ cho người nghèo, những người gặp rủi ro, khuyết tật... thông qua các chương trình kinh tế- xã hội, các quỹ trợ cấp quốc gia, trợ cấp, tín dụng, ưu đãi... Ngoài ra còn các cuộc vận động đóng góp vào quỹ xoá đói giảm nghèo, giúp đỡ vùng thiên tai... Nhà nước còn tăng cường các dịch vụ công như dự án y tế công cộng, bệnh viện miễn phí cho người nghèo, chương trình nước sạch, chăm sóc người già cô đơn, trẻ em mồ côi.Hộ đói nghèo được miễn giảm các khoản đóng góp xã hội do địa phương qui định để xây dựng cơ sở sản xuất, dịch vụ...được miễn giảm các khoản thuế như thuế nông nghiệp, thuế doanh thu.. - Chính sách lao động việc làm Vấn đề việc làm luôn là vấn đề bức xúc trong mọi thời đại. Hiện nay nước ta có khoảng hơn 8 triệu người cần phải giải quyết việc làm nhất là trong tình trạng giá thị trường ngày càng có nhiều biến động và tăng cao như hiện nay. Theo Bộ Lao Động- Thương Binh và Xã hội các giải pháp để giải quyết việc làm trong thời gian tới: . Phát triển kinh tế. . Đẩy mạnh xuất khẩu lao động. . Thực hiện các hoạt động hỗ trợ việcl làm như: Chương trình trợ giá vốn và công nghệ. Phát triển các trung tâm dịch vụ giới thiệu việc làm, tổ chức điều tra, thu nhập thông tin về thị trường lao động. . Giải quyết lao động dôi dư. - Chính sách đối với người có công với cách mạng Phần lớn những người có công với cách mạng có mức sộng thấp hơn mức sống trung bình của xã hội, họ đang phải chịu nhiều thiệt thòi trong cơ chế thị trường. Đảng và nhà nước ta đã đề ra ra các chương trình đểgiúp người có công như: Xây dựng nhà tình nghĩa, lập quỹ đền ơn đáp nghĩa, tặng sổ tiết kiệm tình nghĩa, ổn định cuộc sống thương binh nặng ở gia đình, nhận phụ dưỡng bà mẹ Việt Nam anh hùng. Trong thời gian qua, có hơn 10 vạn ngôi nhà tình nghĩa đã được trao tặng, hơn hai vạn thương binh nặng đã được ổn định đời sống ở gia đình, hơn 1 vạn bà mẹ anh hùng được nhận phụng dưỡng. - Chính sách cứu trợ xã hội. Cứu trợ xã hội là một trong những chính sách góp phần thực hiện công bằng xã hội, chủ yếu là những người gặp rủi ro trong cựôc sống. Chính sách cứu trợ xã hôi thường được thực hiện đối với các trường hợp. + Đối với trẻ em, thanh thiếu niên co nhỡ, cô đơn không nơi nương tựa. Mục tiêu đối với đối tượng này là huy động các nguồn lực xã hội, đảm bảo ổn định cuộc sống cho họ. + Đối với người cao tuổi, thực hiện các biện pháp như bảo đảm chế độ hưu trí, chế độ bảo hiểm, lập các hội câu lạc bộ người cao tuổi. + Đối với người tàn tật, hầu hết những người này gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống. ở nước ta, số người này khá đông do hậu quả của chiến tranh. Nhà nước thực hiện chính sách hỗ trợ và huy động sự đóng góp, trợ giúp các tổ chức xã hội. + Đối với dân tộc thiểu số. Do nhiều nguyên nhân khác nhau đòng bào dân tộc nhất là vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa đang gặp rất nhiều kho khăn. Nhà nước đã và đang tiếp tục thực hiện nhiều giải pháp để phát triển kinh tế xã hội miền núi như các chương trình chiến lược phát triển kinh tế miền núi, các chương trình xoá đói giảm nghèo..v.v. - Điều tiết giá cả, quan hệ cung cầu trên thị trường nhằm bảo đảm ổn định sản xuất và mức sống của những người có thu nhập thấp: Giữ giá hàng hoá thiết yếu ( lương thực, thực phẩm...) đánh thuế tiêu thụ cao vào các mặt hàng xa xỉ (ôtô, tủ lạnh, rượu ngoại...). Điều tiết cung cầu để ổn định giá cả những mặt hàng do tầng lớp nghèo sản xuất. Kiềm chế lạm phát ban hành luật về tiền lương tối thiểu và điều chỉnh kịp tiền lương với mức độ lạm phát v..v... - Cải cách hành chính, lành mạnh hóa bộ máy Nhà nước, ngăn cấm và nghiêm trị các hành vi tiêu cực, nhất là nạn tham nhũng, đầu cơ, buôn lậu, lừa đảo, hối lộ, móc ngoặc giữa công chức Nhà nước với các tầng lớp giàu có v..v.. Hoàn thiện hệ thống tổ chức chỉ đạo điều hành như thành lập ban chỉ đạo xoá đói giảm nghèo từ trung ương xuống địa phương. Ban chỉ đạo thực hiện chương trình phát triển kinh tế xã hội của các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu vùng xa, tăng cường chỉ đạo tập huấn cho đội ngũ cán bộ xoá đói giảm nghèo với chương trình mục tiêu có liên quan như chương trình việc làm, chương trình 327, chương trình về giáo dục, y tế văn hoá.... - Do Việt Nam là đất nước đi lên từ nông nghiệp và chủ yếu trong nền kinh tế Việt Nam lao động trong nông nghiệp chiếm đa số, những hộ nghèo lại thường tập trung chủ yếu ở nông thôn. Mặt khác, hầu hết những người nông dân muốn phát triển kinh tế thì đều không có vốn hoặc không dám mạo hiểm. Chính vì vậy chúng ta phải có chính sách cho vay ưu đãi và có bảo hiểm nông nghiệp thì nền nông nghiệp nước ta mới phát triển và mới giảm bớt sự đói nghèo. + Với chính sách cho vay ưu đãi: Chúng ta phải có chính sách trợ giúp tín dụng cho vay vốn với điều kiện ưu đãi từ nguồn tín dụng của Ngân Hàng phục vụ người nghèo, quĩ xoá đói giảm nghèo, các chương trình xoá đói giảm nghèo.Còn đối với các hộ sản xuất nông nghiệp thì Nhà nước phải có chính sách trợ giúp ruộng đất và tư liệu sản xuất: Điều chỉnh quĩ đất của địa phương để giúp hộ nông dân nghèo thiếu đất, vận động nông dân nghèo thiếu đất di chuyển định cư ở vùng đất mới, hỗ trợ tư liệu sản xuất để tạo việc làm cho các hộ nghèo. + Với bảo hiểm nông nghiệp: Theo báo kinh tế và dự báo số3-2005 thì "bằng mọi cách Việt Nam nên giới thiệu hệ thống BHNN với những người nông dân ngay. Đây là một nhiệm vụ cấp thiết của ngành nông nghiệp Việt Nam bởi một số lí do sau: . Việt Nam thường xuyên có thiên tai và phải chịu tổn thất nghiêm trọng. . Nông dân Việt Nam chủ yếu có quy mô nhỏ và dễ bị tổn thương đối với "cú sốc" này. Do đó, BHNN là một biện pháp có hiệu quả để ổn định thu nhập cho nông dân, đặc biệt đối với người nghèo. BHNN cũng là một kênh hỗ trợ của Chính Phủ có hiệu quả và công bằng cho nông dân, đặc biệt đối với người nghèo. BHNN cũng là một kênh hỗ trợ của Chính Phủ có hiệu quả và công bằng cho nông dân. . Điều quan trọng là nâng cao hiệu quả của ngành nông nghiệp để tăng thu nhập cho hộ gia đình nông thôn. Để làm được điều này nên lựa chọn giải pháp đa dạng hoá nông nghiệp và toàn bộ nền kinh tế nông thôn Việt Nam cần phải được chuyển đổi hoàn toàn. Hộ nông dân có thể chuyển các tập quán sản xuất, cây trồng, vật nuôi mang tính truyền thống, thuận tiện của họ sang các phương thức sản xuất, các cây trồng vật nuôi có giá trị thương mại và có tính cạnh tranh cao. Điều này phụ thuộc vào cách nhìn nhận của họ đối với các rủi ro. Vì vậy các rủi ro của việc chuyển đổi này nên được bảo đảm một cách có hiệu quả bằng BHNN. Điều này có thể giúp nông nghiệp Việt Nam tiếp tục tăng trưởng trong tương lai và xoá dần sự nghèo đói trong nông nghiệp. . Hiện nay, các tổ chức tài chính chính thức của Việt Nam phải đối mặt với khó khăn trong việc cho vay(tiếp cận với khách hàng tiềm năng). Nhu cầu về tín dụng các hộ gia đình nông thôn là rất lớn. Nếu sản xuất nông nghiệp được bảo hiểm, chắc chắn sẽ giúp các tổ chức tài chính có vai trò tốt hơn." Như vậy với hệ thống bảo hiểm nông nghiệp được thành lập và được tổ chức chặt chẽ vớ hệ thống tài chính nông thôn cũng như hệ thống khuyến nông thì sẽ góp phần quan trọng làm tăng hiệu quả trong việc xoá đói giảm nghèo ở nông thôn và hạn chế được sự phân hoá giàu nghèo giữa các thành thị và nông thôn, giữa các vùng kinh tế. kết luận Sự phân hoá giàu và nghèo là hệ quả tất yếu của sự phát triển kinh tế hàng hoá nhiều thành phần. Vì mục tiêu lâu dài của CNXH, cũng như mục tiêu của công cuộc đổi mới, chúng ta xây dựng và phát triển nền KTTT định hướng XHCN là một tất yếu khách quan: một mặt nhằm thúc đẩy phân công lao động xã hội phát triển, tăng trưởng kinh tế, khuyến khích làm giàu chính đáng, xoá đói giảm nghèo, mặt khác định hướng XHCN theo mục tiêu dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh nhằm giảm bất công bình đẳng, tạo cơ hội điều kiện, công bằng xã hội cho mọi người...Vì vậy trên cơ sở phân tích lý luận, về sự PHGN và nghiên cứu thị trạng Việt Nam thì có thể nói: nước ta phát triển, xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN là đúng đắn. Tuy trong quá trình xây dựng này thì xuất hiện một số mặt tiêu cực như phân hoá giàu nghèo làm ảnh hưởng đến mặt văn hoá- xã hội nhưng dựa trên nghiên cứu ta có thể tìm ra nguyên nhân và tìm cách khắc phục một cách kịp thời sao cho chỉ số phân hoá giàu nghèo vẫn đạt mức "chuẩn", cân bằng thì nó vẫn có tác dụng tích cực, góp phần phát triển kinh tế, xã hội. Thực tế, sự phân hoá giàu nghèo này diễn ra ở mọi thời đại, và khó có thể xoá bỏ được nên em chỉ đưa ra một số biện pháp nhằm hạn chế mặt tiêu cực của sự phân hoá giàu nghèo và không làm chệch hướng XHCN. Vì thời gian chuẩn bị có hạn và kiến thức vẫn còn chưa sâu, nên đề tài của em vẫn còn nhiều thiếu sót và chưa chặt chẽ.Em sẽ cố gắng tiếp tục hoàn thiện các luận điểm này để nâng cao hơn nữa nhận thức của mình liên quan tới vấn đề này. Danh mục tài liệu tham khảo - Phạm Văn Dũng (cb)- Kinh tế học phát triển-NXB giáo dục-1997 - Bùi Minh Đạo- Một số vấn đề giảm nghèo ở các dân tộc thiểu số Việt Nam-NXB: Khoa học xã hội-2003 - Giáo trình Kinh tế Chính Trị Mác-Lênin -NXB Chính trị Quốc Gia-2005 - Vũ Văn Hà ( cb )- Phân hoá giàu nghèo ở một số quốc gia khu Châu á- Thái Bình Dương- NXB: Khoa học xã hội-1998 - Nguyễn Thị Hằng (biên soạn) -Kỷ yếu hội thảo vấn đề phân phân phối và phân hoá giàu nghèo trong điều kiện phát triển KTTT theo định hướng XHCN ở nước ta- NXB: Lao Động Xã hội-2004 - Dương Phú Hiệp ( cb) Phân hoá giàu nghèo trong nền kinh tế thị trường Nhật Bản từ năm 1945 đến nay- NXB: Chính Trị Quốc Gia-1999 - Nguyễn Minh Hoà (cb) - Đồng tham gia trong giảm nghèo đô thị- NXB Khoa học xã hội-2003 - Hà Quế Lan- Xoá đói giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số nước ta hiện nay, thực trạng và giải pháp- NXB: Chính Trị Quốc Gia- 2002 - Kế hoạch và dự báo -số 3-2005 trang 58 - Niên Giám Thống Kê- Tổng Cục Thống kê -2005 - Nhân dân số ra tháng 11- 2004 trang 2