Củng cố hoạt động các công ty cho thuê tài chính

Củng cố hoạt động các công ty cho thuê tài chính Hiện nay, việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế để đạt được một mô hình hợp lý đảm bảo thúc đẩy kinh tế tăng trưởng, nâng cao sức cạnh tranh trong hội nhập kinh tế thế giới là một trong những nội dung của chiến lược phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Để thực hiện tốt nội dung này, cần huy động nhiều nguồn lực mà quan trọng nhất là vốn. Nhu cầu vốn nhất là vốn trung, dài hạn để đầu tư phát triển kinh tế xã hội đang là vấn đề được quan tâm giải quyết hàng đầu. Kết quả hoạt động Thời gian qua, việc phát triển thị trường vốn và tiền tệ nhằm thu hút các nguồn vốn trong xã hội, giảm mạnh các hình thức bao cấp trong cung ứng vốn là để từng bước giải quyết nhu cầu trên. Sự ra đời của các định chế tài chính đa dạng bên cạnh hệ thống ngân hàng như các công ty tài chính, công ty bảo hiểm, công ty cho thuê tài chính, các quỹ đầu tư, quỹ hỗ trợ phát triển, nhằm đảm bảo có thêm nhiều chủ thể cung ứng vốn cho nền kinh tế. Bên cạnh hoạt động tín dụng của ngân hàng thì các công ty cho thuê tài chính cũng là một kênh dẫn vốn trung, dài hạn hữu hiệu. Thật vậy, luật pháp đã công nhận cho thuê tài chính (CTTC) là hoạt động tín dụng trung, dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác. Đối với nền kinh tế, phương thức tài trợ này đã đa dạng hóa hoạt động tín dụng lại có những ưu điểm như: đối với bên đi thuê nhận tài sản (100% vốn vay) mà không phải thế chấp hoặc chỉ cần ký quỹ một số tiền nhỏ tương đương 5-10% giá trị tài sản. Đối với bên cho thuê thì phương thức này hạn chế được rủi ro, đảm bảo vốn vay được sử dụng đúng mục đích, an toàn. Ở Việt Nam, hoạt động này ra đời trong thời gian gần đây trên cơ sở Nghị định 64/CP của Chính phủ ban hành ngày 9.10.1995. Hiện nay, trên cả nước có 8 công ty CTTC hoạt động dưới 3 loại hình gồm : -5 công ty CTTC trực thuộc các ngân hàng thương mại (NHTM), đều thành lập năm 1998 gồm: Công ty CTTC của Ngân hàng công thương; Công ty CTTC của Ngân hàng ngoại thương; Công ty CTTC của Ngân hàng đầu tư & phát triển và 2 công ty CTTC của Ngân hàng nông nghiệp. -2 công ty CTTC 100% vốn nước ngoài là: Công ty CTTC Kexim, 100% vốn của Hàn Quốc, thành lập năm 1996; công ty CTTC ANZ-VTRAC 100% vốn của Ngân hàng ANZ (Úc) và tập đoàn V- Trac (Mỹ), thành lập năm 2000. -1 công ty CTTC liên doanh giữa Ngân hàng công thương Việt Nam và 4 đối tác nước ngoài là công ty VILC, thành lập năm 1996. Đến nay, các công ty CTTC bước đầu đã ổn định, hoạt động có hiệu quả và đang từng bước mở rộng dần thị phần. Chỉ tính riêng trong năm 2001 lợi nhuận ròng của các công ty CTTC đã là 40,4 tỷ đồng (trừ 2 công ty vốn nước ngoài bị thua lỗ). Để củng cố hoạt động của các công ty CTTC, ngày 02.5.2001 Chính phủ đã ban hành Nghị định 16/2001/NĐ-CP thay thế nghị định 64/CP và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã có Thông tư 08/2001/TT-NHNN ngày 6.9.2001 hướng dẫn thực hiện nghị định trên. Hiện nay nguồn vốn hoạt động của các công ty CTTC chủ yếu là vốn tự có và vốn huy động. Về vốn tự có thì mức vốn pháp định do Chính phủ quy định đối với các công ty CTTC trong nước là 50 tỷ đồng và công ty vốn nước ngoài 100% là 5 triệu USD. Tính đến 30.6.2002 tổng số vốn điều lệ của 8 công ty CTTC là 670,4 tỷ đồng chiếm 29,88 % tổng nguồn vốn. Về vốn huy động thì theo quy định của nghị định 16, các công ty CTTC chỉ được nhận tiền gởi có kỳ hạn trên một năm và phát hành các loại giấy tờ có giá nếu được sự đồng ý của Ngân hàng Nhà nước, ngoài ra còn có thể huy động từ tiền ký quỹ của khách hàng thuê và đi vay của các ngân hàng thương mại. Tính đến 30.6.2002 tổng vốn huy động của 8 công ty CTTC là 1.550,6 tỷ chiếm 70,12% tổng nguồn vốn. Các công ty CTTC đã sử dụng nguồn vốn có được cho hoạt động chính của mình là cho thuê tài chính. Tính đến ngày 30.6.2002 dư nợ cho thuê trong toàn hệ thống là 2.021, 7 tỷ đồng chiếm tỷ lệ 90,11% trên tổng tài sản có, trong đó dư nợ quá hạn chỉ chiếm 3,45% tổng dư nợ. Khách hàng của các công ty CTTC chủ yếu là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, các doanh nghiệp và công ty tư nhân mới thành lập. Điều đó chứng tỏ phương thức tài trợ này đã khắc phục những hạn chế của phương thức cho vay bằng tiền và là kênh dẫn vốn hữu hiệu cho các doanh nghiệp chưa đủ điều kiện vay vốn ngân hàng. Nhìn chung, dù mới thành lập, quy mô hoạt động còn khiêm tốn, thời gian hoạt động chưa nhiều song các công ty CTTC đã đi vào nề nếp và phát huy được thế mạnh của riêng mình. Các công ty CTTC đã rất năng động trong việc thực hiện các chức năng của mình nhất là đã xây dựng được một chiến lược khách hàng linh hoạt, hợp lý. Qua đó, chứng tỏ các công ty CTTC đã làm tốt vai trò tạo thêm một kênh tài trợ mới hữu hiệu cho nền kinh tế và góp phần phát triển các dịch vụ tài chính- tín dụng bên cạnh hoạt động truyền thống của các ngân hàng. Những biện pháp củng cố Dù đã đạt được một số kết quả bước đầu như trên đã đề cập, nhưng hoạt động của các công ty CTTC trên thực tế vẫn có những tồn tại nhất định, những vướng mắc trong việc thực hiện các thể lệ, quy định trong các văn bản pháp quy. Do vậy cần có những biện pháp củng cố, hoàn thiện để mô hình này hoạt động có hiệu quả hơn. Các tồn tại vướng mắc này có thể thấy từ cơ chế, chính sách cũng như từ tổ chức và từ nội dung các nghiệp vụ hoạt động của công ty CTTC. 1. Về tổ chức 1.1 Mạng lưới hoạt động của công ty CTTC còn hạn hẹp, toàn hệ thống chỉ có 8 công ty và trụ sở chỉ tập trung ở các thành phố lớn (5 công ty có trụ sở chính ở Hà Nội, 3 công ty có trụ sở chính ở TP.HCM. Mặc dù có một số công ty đã mở các chi nhánh nhưng rất hạn chế. (Công ty CTTC thuộc NH nông nghiệp I mở 1 chi nhánh ở Hải Phòng, công ty CTTC thuộc NH nông nghiệp II mở 2 chi nhánh tại Đà Nẵng và Cần Thơ). So với mạng lưới rộng khắp của ngân hàng thương mại (NHTM) thì mạng lưới của các công ty CTTC quá mỏng. Do vậy, hoạt động của công ty chưa thể đáp ứng rộng rãi nhu cầu vốn trong xã hội nhất là vốn trung, dài hạn. Có nhiều đối tượng muốn mở rộng hoặc chuyển đổi mô hình sản xuất mà không có điều kiện vay vốn ngân hàng, muốn được nhận phương thức tài trợ này nhưng lại ở những nơi mà ngành kinh doanh này chưa vươn tới. Điều này ảnh hưởng đến quy mô và mục tiêu hoạt động của công ty. Cần nhận thấy rằng đây là ngành kinh doanh có nhiều triển vọng và mang lại lợi ích thiết thực đối với nền kinh tế nên cần được phát triển. Trước mắt nếu các công ty CTTC độc lập chưa có điều kiện thì các công ty CTTC trực thuộc các ngân hàng thương mại nên đi đầu trong việc mở rộng mạng lưới ở các địa phương có nhu cầu lớn về vốn đầu tư nhất là những vùng kinh tế nằm trong định hướng phát triển như trung du và miền núi Bắc Bộ, duyên hải Trung Bộ và vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, Tây Nguyên, miền Đông Nam Bộ và đồng bằng sông Cửu Long. 1.2 Mô hình quản trị, kiểm soát của các công ty CTTC cũng có vấn đề cần xem xét. Luật các tổ chức tín dụng (TCTD), Nghị định 16 của Chính phủ và Thông tư 08 của Ngân hàng Nhà nước đều quy định các công ty CTTC phải có hội đồng quản trị (HĐQT) và ban kiểm soát (BKS). Thiết nghĩ, quy định này chỉ nên áp dụng đối với các công ty CTTC độc lập. Riêng đối với các công ty CTTC trực thuộc NHTM thì đây là các công ty con thuộc ngân hàng mẹ do vậy không cần thiết phải áp dụng quy định trên. Việc có riêng một HĐQT và BKS sẽ làm cho tổ chức của công ty cồng kềnh, kém năng động trong điều hành và lãng phí nhân lực. Việc quản trị, kiểm soát sẽ do HĐQT và BKS của ngân hàng mẹ đảm nhiệm.