Đánh giá kết quả phẫu thuật trật khớp cùng đòn bằng nẹp móc tại bệnh viện Saigon-ITO

201 Phản biện khoa học: TS. Lê Nghi Thành Nhân đÁNH GIÁ KẾT quả PHẫu THuậT TRậT KHỚP CÙNG đÒN BẰNG NẸP MÓC TẠI BỆNH VIỆN sAIGON-ITO Phan Văn Ngọc, Nguyễn Văn Huệ, Nguyễn Thành Chơn, Lê Chí Dũng Bệnh viện SAIGON_ITO Email: bsphanngoc@gmail.com Ngày nhận: 28 - 8 - 2014 Ngày phản biện: 19 - 9 -2014 Ngày in: 08 - 10 - 2014 Phan Van Ngoc, Nguyen Van Hue, Nguyen Thanh Chon, Le Chi Dung AbstrAct Background: Acromioclavicular dislocation is common seen in traffic accident, working accident, sportive accident Many types of operative procedures have been used to treat acromioclavicular joint dislocation including coracoacromial ligament reconstruction, ligament transposition, haubange However, the hook plate is one of good stable devices in the treatment of acute acromioclavicular joint dislocation. Objective: Evaluation the results for surgical treatment of acute acromioclavicular joint dislocation using the hook plate at Hospital SaiGon-ITO. Materials and methods: Prospective study on 21 patients acromioclavicular joint dislocation from March 2012 to April 2014. Results: Clinical assessment was conducted at least nine months post-operatively using the constant scoring system. Results showed that 14 patients had excellent results, 04 good, two fair and one failure. Conclusion: Using the hook plate for treatment of acromioclavicular joint dislocation acute has the advantages of minor wound, easy operation, little influence on the function of shoulder reliable restoration of the stability of shoulder joint and and early rehabilitation. Ñaët vaán ñeà: Traät khôùp cuøng ñoøn thöôøng gaëp trong caùc tai naïn haøng ngaøy nhö: tai naïn giao thoâng, tai naïn lao ñoäng, chaán thöông theå thao Hieän nay coù nhieàu phöông phaùp ñieàu trò traät khôùp cuøng ñoøn nhö taùi taïo daây chaèng, chuyeån vò trí daây chaèng, xuyeân kirschner + neùo eùp chæ theùp theo kieåu soá 8 Tuy nhieân, trong nhöõng tröôøng hôïp traät khôùp cuøng ñoøn môùi neïp moùc laø phöông tieän coá ñònh cho keát quaû khaû quan. Muïc tieâu: Ñaùnh giaù keát quaû phaãu thuaät traät khôùp cuøng ñoøn baèng neïp moùc taïi Beänh vieän SAIGON_ ITO. Ñoái töôïng vaø phöông phaùp: Nghieân cöùu tieán cöùu treân 21 beänh nhaân traät khôùp cuøng ñoøn môùi, töø thaùng 03 naêm 2012 ñeán thaùng 04 naêm 2014. Keát quaû: Beänh nhaân ñöôïc theo doõi ít nhaát 09 thaùng sau phaãu thuaät vaø ñöôïc ñaùnh giaù theo Thang ñieåm Constant. Keát quaû cho thaáy 15 beänh nhaân raát toát, 03 beänh nhaân toát, 02 beänh nhaân khaù vaø 01 beänh nhaân coù keát quaû keùm. Keát luaän: Duøng neïp moùc trong ñieàu trò traät khôùp cuøng ñoøn môùi coù nhieàu tieän lôïi, ñöôøng moå nhoû, phaãu thuaät deã daøng, ít aûnh höôûng ñeán chöùc naêng khôùp vai, coá ñònh khôùp vöõng chaéc vaø taäp luyeän phuïc hoài chöùc naêng sau moå sôùm. Tóm TắT I. ĐặT VấN Đề: Khớp cùng đòn bao gồm đầu ngoài xương đòn , mõm cùng của xương bả vai và hệ thống dây chằng quạ đòn, quạ cùng và cùng đòn [1]. Trật khớp cùng đòn thường gặp trong các tai nạn hàng ngày như tai nạn giao thông, tai nạn lao động và chấn thương thể thao[2],[3] Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị trật khớp cùng đòn và mỗi phương pháp có những ưu và nhược điểm TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2014 202 riêng. Năm 2008, Thomas Lind và cộng sự công bố kết quả điều trị phẫu thuật cho 16 bệnh nhân trật khớp cùng đòn cấp tính và mạn tính độ III và độ V bằng nẹp móc đạt kết quả tốt là 86,7% [8]. Năm 2009, tại Việt Nam, Nguyễn Ngọc Tuấn và cs đã phẫu thuật cho 40 bệnh nhân trật khớp cùng đòn độ III bằng phương pháp chuyển dây chằng quạ cùng để tái tạo dây chằng quạ đòn bị đứt đạt kết quả tốt là 87,5% [4]. Để tìm hiểu sâu hơn về phương pháp sử dụng nẹp móc cũng như kết quả điều trị. Chúng tôi thực hiện nghiên cứu: "Đánh giá kết quả điều trị phẫu thuật trật khớp cùng đòn bằng nẹp móc tại Bệnh viện SAIGON-ITO" với hai mục tiêu: 1. Nghiên cứu các đặc điểm tổn thương và phân loại trật khớp cùng đòn. 2. Đánh giá kết quả phẫu thuật trật khớp cùng đòn bằng nẹp móc. II. ĐốI TƯợNG Và PHƯơNG PHáP NGHIêN CỨU: Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 03/2012 đến tháng 04/2014 tại Bệnh viện SaiGon- ITO. 2.1. Thiết kế nghiên cứu: Tiến cứu, cắt dọc, mô tả, có phân tích. 2.2. Đối tượng nghiên cứu: Các bệnh nhân trật khớp cùng đòn mới từ độ III trở lên theo Phân độ Rockwood. 2.2.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh: - Bệnh nhân trật khớp cùng đòn mới (dưới 21 ngày). - Bệnh nhân đồng ý phẫu thuật và không có các bệnh lý chống chỉ định phẫu thuật. 2.2.2. Tiêu chuẩn loại trừ: - Trật khớp cùng đòn kèm theo gãy mõm quạ và gãy xương đòn. - Trật khớp cùng đòn hở. - Bệnh nhân đa chấn thương. 2.3. Nhập và xử lý số liệu: Phần mềm SPSS 16.0. 2.4. Dụng cụ: Nẹp móc cùng đòn. Nguồn: tác giả 2.5. Kỹ thuật mổ 2.5.1. Phương pháp vô cảm: tê tùng. 2.5.2. Kỹ thuật mổ: - Bước 1: bệnh nhân nằm ngửa trên bàn mổ, kê vai bên tổn thương. - Bước 2: rạch da dọc theo đầu ngoài của xương đòn l # 4cm. - Bước 3: bộc lộ rõ khớp cùng đòn bị trật và lấy bỏ các mảnh sụn bị vỡ. - Bước 4: nắn xương đòn vào lại vị trí giải phẫu. - Bước 5: luồn móc của nẹp ra phía sau mõm cùng của xương bả vai và bắt vis cố định nẹp vào xương đòn. - Bước 6: khâu phục hồi bao khớp và dây chằng cùng đòn. - Bước 7: khâu phục hồi vết mổ theo 3 lớp từ trong ra ngoài. Phần 3: Phẫu thuật chấn thương chung 203 Trật khớp cùng đòn độ III Sau mổ bằng nẹp móc Sau tháo nẹp 1 tháng Trật khớp cùng đòn độ V Sau mổ bằng nẹp móc Sau tháo nẹp 3 tháng Nguồn: tác giả 2.5.3. Hậu phẫu: - Chăm sóc vết mổ. - Mang đai treo tay sau mổ từ 1-2 tuần. - Tập thụ động và chủ động khớp vai càng sớm càng tốt nếu bệnh nhân không đau. - Tập vật lý trị liệu sau mổ 5 ngày . 2.5.4. X-quang trước và sau mổ III. KếT QUẢ NGHIêN CỨU 3.1. Đặc điểm bệnh nhân: Bảng 3.1 Đặc điểm bệnh nhân Ñaëc ñieåm Giaù trò Tuoåi 18 – 56 tuoåi, (TB 35,7 tuoåi) Giôùi tính Nam: 18 (85,7%); Nöõ: 3 (14,3%) Nguyeân nhaân tai naïn TNGT: 15(71,4%), TNLÑ: 4(19,1%), TNTT: 2(9,5%) Vò trí Phaûi: 16 (76,2%), Traùi: 5 (23,8%) Thôøi gian naèm vieän 2 – 5 ngaøy (TB: 3 ngaøy) TG töø luùc traät khôùp ñeán khi PT 1 – 21 ngaøy (TB: 3 ngaøy) TG phaãu thuaät 45 – 60 phuùt (TB: 52,7 phuùt) TG laáy neïp 6 – 10 thaùng (TB: 7,5 thaùng) TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2014 204 3.2. Phân độ trật khớp cùng đòn theo Rockwood[6]: Ñoä I Ñoä IV Ñoä II Ñoä V Ñoä III Ñoä VI Bảng 3.2 Phân độ Phaân ñoä Soá beänh nhaân Tæ leä (%) Ñoä III 15 71,4 Ñoä IV 0 0 Ñoä V 6 28,6 Ñoä VI 0 0 Toång 21 100 * Nhận xét: trật khớp cùng đòn độ III chiếm tỉ lệ cao nhất: 71,4%. 3.3. Kết quả điều trị: 3.3.1. Diễn biến gần sau mổ: Bảng 3.3 Diễn biến gần sau mổ Dieãn bieán veát moå Soá beänh nhaân Tæ leä % Lieàn da thì ñaàu 20 95,2% Nhieãm truøng 1 4,8% Toång 21 100% * Nhận xét: phần lớn bệnh nhân liền vết mổ thì đầu (20), 01 bệnh nhân nhiễm trùng nông. 3.3.2. Đánh giá kết quả xa: 3.3.2.1. Bảng điểm Constant trước và sau phẫu thuật: 1: Tình traïng chung 2: Tình traïng ñau 3: Hoaït ñoäng haøng ngaøy 4: Theå thao & giaûi trí 5: Coâng vieäc Biểu đồ 3.1 Bảng điểm Constant trước và sau phẫu thuật * Nhận xét: theo thang điểm Constant tình trạng bệnh nhân sau phẫu thuật cải thiện rất tốt. 3.3.2.2. Thời gian theo dõi sau mổ: Bảng 3.4 Thời gian theo dõi sau mổ Thôøi gian (thaùng) Soá beänh nhaân Tyû leä % < 12 4 19,0% 12 – 24 16 76,2% >24 1 4,8% Toång 21 100% * Nhận xét: thời gian theo dõi ngắn nhất 9 tháng, thời gian theo dõi dài nhất là 25 tháng, TB 14 tháng. 3.3.2.3. Thời gian tập luyện phục hồi chức năng sau mổ: Biểu đồ 3.2 Thời gian tập luyện PHCN sau mổ * Nhận xét: thời gian tập VLTL sau mổ phụ thuộc vào đánh giá của PTV và tình trạng chung của bệnh nhân, sớm nhất 3 ngày , muộn nhất 7 ngày, trung bình 5 ngày. Phần 3: Phẫu thuật chấn thương chung 205 3.3.2.4. Biên độ vận động của khớp vai: Biểu đồ 3.3: Biên độ vận động của khớp vai * Nhận xét: dạng vai > 1600: 5 BN (23,8%); 120 -1600: 15 BN (71,4%); < 1200: 1BN (4,8%). 3.3.2.5. Kết quả X-Quang của khớp vai theo thời gian theo dõi: Bảng 3.5 Kết quả X-Quang của khớp vai theo thời gian theo dõi Thôøi gian Sau PT 2 tuaàn Sau PT 6 tuaàn Sau PT 12 tuaàn Laàn khaùm cuoáiPhaân loaïi Khoâng traät 21 cas 100% 21 cas 100% 21 cas 100% 20 cas 95,2% Baùn traät 0 0 0 0 0 0 01 ca 4,8% Traät hoaøn toaøn 0 0 0 0 0 0 0 0 Biểu đồ 3.4: Kết quả X-Quang của khớp vai theo thời gian theo dõi. * Nhận xét: kết quả khám lần cuối cho thấy có 01 trường hợp bán trật sau tháo nẹp 01 tháng (bệnh nhân lớn tuổi, đến mổ vào ngày thứ 21 sau chấn thương). 3.3.2.6. Xếp loại kết quả sau mổ: theo thang điểm Constant [10] Biểu đồ 3.5: Xếp loại kết quả sau mổ * Nhận xét: Tỉ lệ tốt và rất tốt chiếm 85,7%, 1 TH bán trật khớp sau tháo nẹp 01 tháng được xếp loại kém. IV. BàN LUẬN: 4.1 Đặc điểm bệnh nhân: - Phần lớn chấn thương gặp ở lứa tuổi trẻ, chủ yếu là nam giới, thời gian nằm viện ngắn. - Nguyên nhân chủ yếu là TNGT, cơ chế chấn thương trực tiếp, thường gặp vai (P). - Bệnh nhân được phẫu thuật sau chấn thương sớm, trung bình 03 ngày, thời gian PT ngắn, thời gian lấy nẹp TB khoảng 7,5 tháng. 4.2 Phân độ: trong thời gian nghiên cứu chúng tôi không gặp trường hợp nào trật độ IV và VI, chủ yếu trật độ III (71,4%). 4.3. Kết quả điều trị: 4.3.1. Diễn biến gần sau mổ: Đa số bệnh nhân đều liền vết mổ kỳ đầu, chỉ có 01 trường hợp nhiễm trùng nông. 4.3.2. Kết quả xa: - Các chỉ số theo Bảng điểm Constant đều có cải thiện rất nhiều sau phẫu thuật, chỉ có 02 trường hợp đau nhẹ khi vận động khớp vai ở tháng thứ 2 sau PT, hết đau sau tháo nẹp. 01 TH bán trật sau khi lấy bỏ nẹp 1 tháng (bệnh nhân 56 tuổi và đến mổ vào ngày 21 sau CT). - Sớm nhất là sau mổ 03 ngày, BN được tập VLTL, muộn nhất là sau 07 ngày. - TG theo dõi ít nhất là 09 tháng sau phẫu thuật, TB là 14 tháng. - Khả năng dạng vai sau PT tốt, hấu hết dạng > 1200 . 4.4. So sánh kết quả với các tác giả khác: Naêm Teân taùc giaû Soá BN Phöông tieän coá ñònh khôùp Keát quaû (toát, raát toát) 2008 Thomas Lind & cs [11] 16 Neïp moùc 86,7% 2009 Nguyeãn Ngoïc Tuaán & cs [4] 40 Chuyeån daây chaèng 87,5% 2014 Chuùng toâi 21 Neïp moùc 85,7% V. KếT LUẬN Từ tháng 03/2012 đến tháng 04/2014 chúng tôi đã có 21 bệnh nhân trật khớp cùng đòn đã được phẫu thuật và theo dõi tại khoa Điều trị Bệnh viện CTCH SAIGON- ITO. Trong đó có 18 nam và 3 nữ với tuổi trung bình 35,7 tuổi trong đó nhỏ nhất là 18 và lớn nhất là 56 tuổi. Chúng tôi rút ra một số kết luận như sau: TẠP CHÍ CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH VIỆT NAM - SỐ ĐẶC BIỆT - 2014 206 - Dùng nẹp móc trong điều trị trật khớp cùng đòn mới có nhiều tiện lợi, đường mổ nhỏ, phẫu thuật dễ dàng, thời gian mổ ngắn, ít ảnh hưởng đến chức năng khớp vai, cố định khớp vững chắc và phục hồi chức năng sau phẫu thuật sớm. - Nếu nghiên cứu đánh giá trong khoảng thời gian dài hơn với cỡ mẫu lớn hơn mà cho kết quả tốt thì đây là phương pháp lựa chọn tốt cho phẫu thuật viên chấn thương chỉnh hình. Tài liệu tham khảo TIẾNG VIỆT: 1. Bộ môn giải phẫu Trường Đại học Y Dược TPHCM (1997), Giải phẫu học tập 1, Nhà xuất bản Y học, tr.51. 2. BùiVăn Đức (2004), “Trật khớp cùng đòn”, Chấn thương chỉnh hình , Chi trên, Nhà xuất bản lao động xã hội, tr. 77. 3. Nguyễn Đức Phúc (2010), “Toác khớp cùng vai đòn”, Kỹ thuật mổ chấn thương chỉnh hình, Nhà xuất bản Y học, tr. 238-239. 4. Nguyễn Ngọc Tuấn (2009), “Tái tạo dây chằng quạ đòn trong điều trị trật khớp cùng đòn độ III hoặc gãy đầu ngoài xương đòn”, Luận văn thạc sĩ y học, Đại học Y Dược TPHCM. TIẾNG ANH: 5. Bricher HP, Julkw M., Thur C. Reconstruction of chronic acromioclavicular joint dislocationt ( Rockwood III – V) using the modified weaver- Dunn method. Swiss surgery 1996; 2: 46-50.. 6. Constant CR, Murley AHG. A clinical method of functional assessment of the shouder . Clin Orthop 1987; 214: 160- 164. 7. Faraj AA, Ketzer B. The use of hook plate in the manegement of acromioclavicular injuries . Acta Orthop Belg 2001; 67; 448-451. 8. Thomas Lind, Samir Ejam, Boe Falkenberg. Surgical treatment of acute and chronic cromioclavicular dislocationt Tossy III and IV using the hook plate Acta orthop. Belg ., 2008, 74, 441-445. 9. Nadarajah R, Mahaluxmivala J, A min A, Goodier DW. Clavicular hook plate: complication of retaining the implant. Injury 2005; 36: 681-683. 10. Sim E, Schwarz N, Hocker K, Berzlanovich A. Repair of complete acromioclavicular separationts using the acromio clavicular hook plate. Clin Orthop 1995; 314: 134-142.