Đánh giá khả năng cạnh tranh trên thị trường nội địa của ngành sản phẩm sữa Việt Nam

hÝ ®¹i lý vµ thuÕ VAT so víi lÊy nguyªn liÖu nhËp lµ s÷a bét hoµn nguyªn. Cã lîi nhuËn chñ yÕu ë Viamilk lµ c¸c s¶n phÈm kem, s÷a chua, vµ s÷a t­¬i hoµn nguyªn ®i tõ s÷a bét gµy nguyªn liÖu nhËp. §iÒu nµy lµ mét khã kh¨n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n­íc, nÕu Nhµ n­íc can thiÖp qu¸ s©u ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c x· héi, h¹n chÕ nhËp khÈu nguyªn liÖu sÏ ®­a c¸c doanh nghiÖp vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n. C«ng ty Vinamilk ®· cã nh÷ng cè g¾ng lín trong s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®ãng gãp cho x· héi mçi n¨m mét t¨ng (nép ng©n s¸ch t¨ng b×nh qu©n 19,66% n¨m trong 3 n¨m 1997-2000). Trong khi ®ã c¸c c«ng ty cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sau h¬n 5 n¨m s¶n xuÊt ch­a cã b¸o c¸o l·i. Hµng n¨m, Vinamilk thu mua ®­îc phÇn lín s÷a t­¬i nguyªn liÖu trong n­íc. N¨m 2001, thu mua 63.168 tÊn s÷a nguyªn liÖu, t­¬ng ®­¬ng kho¶ng 8.000 tÊn s÷a bét nguyªn liÖu nhËp, tiÕt kiÖm trªn 10 triÖu USD tiÒn nhËp nguyªn liÖu. H¬n n÷a, viÖc tæ chøc tèt m¹ng l­íi thu mua s÷a trong vïng nguyªn liÖu cã t¸c ®éng rÊt tÝch cùc thóc ®Èy viÖc ch¨n nu«i bß s÷a. §iÒu nµy ®Æt ra vÊn ®Ò lµ nÕu chØ chó träng vµo môc tiªu x· héi, ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a trong n­íc th× sÏ lµm tæn h¹i ®Õn ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a. Nh­ng nÕu ®Ò cao lîi nhuËn cho ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a th× chØ cÇn nhËp nguyªn liÖu vµo s¶n xuÊt l¹i cho gi¸ thµnh s¶n xuÊt thÊp h¬n. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ph¶i cã chÝnh s¸ch kÕt hîp gi÷a nguyªn liÖu nhËp khÈu vµ nguyªn liÖu trong n­íc mét c¸ch hîp lý. iv/kÕt luËn: HiÖn nay ph¶i nãi r»ng hiÖn t¹i s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam nãi chung c¹nh tranh ®­îc lµ nhê b¶o hé cña ChÝnh phñ. NÕu bá qua hµng rµo b¶o hé nµy, th× s¶n phÈm cña chóng ta kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh so víi hµng nhËp khÈu. Nh­ng trong thêi gian tíi, cã mét sè nhãm s¶n phÈm s÷a cã kh¶ n¨ng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh víi hµng ngo¹i nhËp: ®ã lµ nhãm s¶n phÈm s÷a t­¬i, bét dinh d­ìng, s÷a ®Æc. Trong ®ã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao vµ æn ®Þnh nhÊt lµ nhãm s¶n phÈm bét dinh d­ìng 1.Nh÷ng thuËn lîi: C«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a lµ mét trong Ýt ngµnh c«ng nghiÖp ë ViÖt Nam cã tr×nh ®é c«ng nghÖ tiªn tiÕn, trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i víi tr×nh ®é tù ®éng ho¸ cao. PhÇn lín ®­îc trang bÞ tõ c¸c c«ng ty næi tiÕng trªn thÕ giíi. ThÞ tr­êng trong n­íc cßn rÊt réng lín ®èi víi c¸c s¶n phÈm s÷a. §ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn nªn thÞ tr­êng sÏ cßn tiÕp tùc më réng h¬n vÒ quy m« vµ sù ®a d¹ng. Nguån lao ®éng chóng ta cßn rÊt nhiÒu cã thÓ sö dông vµo ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a. NhÊt lµ lao ®éng nhµn rçi ë n«ng th«n hiÖn nay ®ang thiÕu ®Êt vµ c«ng cô canh t¸c, sÏ ®­îc h­íng vµo ch¨n nu«i bß s÷a, ph¸t triÓn nguyªn liÖu. Nguån cung cÊp trong n­íc vÒ s÷a t­¬i nguyªn liÖu cßn rÊt h¹n chÕ, hiÖn t¹i chØ ®¸p øng kho¶ng 13% nhu cÇu cña c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Nh­ng dù b¸o trong thêi gian tíi, kho¶ng n¨m 2010 chóng ta sÏ tù tóc ®­îc kho¶ng 40% (theo nguån cña ViÖn quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ n«ng nghiÖp- Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n) nguyªn liÖu do m« h×nh ch¨n nu«i bß s÷a hiÖn nay míi b¾t ®Çu ph¸t huy hiÖu qu¶ vµ cã kh¶ n¨ng sÏ thu hót thªm n«ng d©n tham gia vµo lÜnh vùc ch¨n nu«i bß s÷a. Cã kh¶ n¨ng n¨m 2005 thay thÕ ®­îc 20%, n¨m 2010 thay thÕ ®ùoc 35-40% khèi l­îng s÷a ph¶i nhËp khÈu hµng n¨m phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt trong n­íc. Cã kh¶ n¨ng gi¶m gi¸ s¶n phÈm b»ng ph­¬ng ph¸p t¨ng phÇn s¶n xuÊt néi ®Þa ho¸. Chñ yÕu lµ néi ®Þa ho¸ phÇn ®Çu vµo kh¸c cho s¶n phÈm khi kh«ng thÓ tù tóc ®­îc vÒ nguyªn liÖu. NhÊt lµ phÇn bao b× s¶n phÈm. C¸c nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo s¶n xuÊt kh¸c nh­ s÷a ®Ëu nµnh, bét g¹o, bét tr¸i c©y, bét thÞt hiÖn t­¬ng ®èi thuËn lîi h¬n so víi ®Çu vµo lµ s÷a. Lµ mét trong nh÷ng thµnh phÇn kh«ng thÓ thiÕu trong c¬ cÊu thµnh phÇn dinh d­ìng cña nhãm s¶n phÈm bét dinh d­ìng. Víi nguån nguyªn liÖu nh­ vËy kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ l©u dµi ë nhãm nµy lµ rÊt kh¶ quan. Trong thêi gian nµy Nhµ n­íc vµ c¸c ban ngµnh cã liªn quan ®ang tiÕn hµnh x©y dùng bé Tiªu chuÈn chÊt l­îng s¶n phÈm s÷a cho c¶ s¶n phÈm trong n­íc vµ s¶n phÈm nhËp khÈu. Nh­ vËy chÊt l­îng s¶n phÈm trong n­íc vµ s¶n phÈm n­íc ngoµi sÏ ®­îc kiÓm tra chÆt chÏ h¬n. T¨ng uy tÝn vÒ chÊt l­îng cho s¶n phÈm s÷a trong n­íc. 2.Nh÷ng khã kh¨n: ChÊt l­îng s¶n phÈm s÷a cña ViÖt Nam hiÖn nay vÉn ®­îc th¶ næi, cßn tuú theo c¸ch lµm cña tõng c«ng ty. Nªn nÕu c«ng ty cã ch¹y theo lîi nhuËnÇm kh«ng quan t©m ®Õn chÊt l­îng s¶n phÈm th× vÉn kh«ng chÞu bÊt cø mét biÖn ph¸p sö lý nµo, ®iÒu nµy còng ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn t©m lý ng­êi mua. Lùc l­îng lao ®éng trong ngµnh ph¶i lµ lùc l­îng lao ®éng lµnh nghÒ, cã kÜ thuËt vµ kinh nghiÖm trong qu¶n lý kinh doanh vµ ®iÒu hµnh s¶n xuÊt. Nh×n chung, lùc l­îng lao ®éng ®­îc ®µo t¹o cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp chØ kho¶ng 20%, (trong tæng sè lao ®éng). Trong khi ®ã t¹i C«ng ty Vinamilk, chØ tÝnh riªng c«ng nh©n kÜ thuËt ®· chiÕm tíi 50% tæng lao ®éng toµn c«ng ty. Tøc lµ nguån lao ®éng hiÖn nay mÆc dï rÊt råi rµo nh­ng lùc l­îng kÜ thuËt theo nhu cÇu cña c¸c c«ng ty s¶n xuÊt th× rÊt h¹n chÕ. PhÇn lín nguån nguyªn liÖu vÉn ph¶i nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi ®Ó chÕ biÕn, nªn tÝnh tù chñ cña ngµnh cßn ch­a cao, phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng trong s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ë trong n­íc cßn thÊp. Trong thêi gian tíi dù b¸o, gi¸ s¶n phÈm s÷a bét gµy n­íc ngoµi ®ang cã chiÒu h­íng gia t¨ng, tøc lµ gi¸ nguyªn liÖu nhËp khÈu sÏ t¨ng lªn dÉn ®Õn t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt. Ph©n lín trang thiÕt bÞ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i nh­ng l¹i kh«ng ®ång ®Òu, s¶n phÈm s¶n xuÊt ra cßn kÐm vÒ chÊt l­îng do bé phËn nghiªn cøu vµ qu¶n lý chÊt l­îng ®­îc x©y dùng ch­a hiÖu qu¶. §Ó gi¶m bít ngo¹i tÖ nhËp khÈu, h¹ gi¸ thµnh (ngoµi viÖc nhËp khÈu s÷a bét nguyªn liÖu) phôc vô cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp liªn quan kh¸c còng cÇn tÝch cùc ®¸p øng vËt t­ nguyªn liÖu vµ trang thiÕt bÞ phôc vô cho kh©u ch¨n nu«i bß s÷a vµ chÕ biÕn thµnh phÈm (c¸c m¸y c«ng t¸c phôc vô trång vµ chÕ biÕn cá, m¸y v¾t s÷a, phô liÖu cho s¶n xuÊt vµ nhÊt lµ c¸c s¶n phÈm bao b×, nh·n m¸c cho s¶n phÈm s÷a…). ThÕ nh­ng thùc tÕ nh÷ng ngµnh nµy ë ViÖt Nam cßn t­¬ng ®èi trÎ, gÇn ®©y míi b¾t ®Çu ph¸t triÓn. ch­¬ng iii mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho ngµnh s¶n phÈm s÷a viÖt nam i/ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn ngµnh s¶n phÈm s÷a viÖt nam: 1.C¨n cø x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn ngµnh s÷a ViÖt Nam: 1.1. Dù b¸o vÒ nhu cÇu thÞ tr­êng tiªu thô s÷a: *ThÞ tr­êng quèc tÕ: ViÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng quèc chñ yÕu nh×n nhËn d­íi gãc ®é t¸c ®éng cña thÞ tr­êng nµy tíi gi¸, sè l­îng vµ chÊt l­îng nguyªn liÖu nhËp khÈu. C¬ quan kinh tÕ n«ng nghiÖp Australia gäi t¾t lµ “ABARE”, khi nghiªn cøu vÒ t×nh h×nh thÞ tr­êng tiªu thô s÷a trong nh÷ng n¨m tíi ®· ®­a ra mét sè nhËn ®Þnh nh­ sau: Nhu cÇu tiªu dïng s¶n phÈm s÷a gia t¨ng ®¸ng kÓ t¹i c¸c thÞ tr­êng chñ yÕu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi,“ABARE” ®· ®­a ra c¸c sè liÖu dù b¸o cña “Rabobank International” vÒ møc t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña c¸c s¶n phÈm s÷a vµ møc t¨ng tr­ëng t¹i c¸c thÞ tr­êng, khu vùc trªn thÕ giíi trong thêi kú 2000-2006. Gi¸ c¶ c¸c s¶n phÈm s÷a cã xu h­íng t¨ng: Gi¸ s÷a bét gÇy trªn thÞ tr­êng thÕ giíi b¾t ®Çu t¨ng tõ gi÷a n¨m 2000. §Õn cuèi th¸ng 7 n¨m 2000 gi¸ m«t tÊn s÷a bét ®· lªn ®Õn 2000 USD, t¨ng 31% so víi ®Çu n¨m. ABARE còng nhËn ®Þnh r»ng gi¸ s÷a bét gÇy cßn cã thÓ tiÕp tôc t¨ng trong mét vµi n¨m tíi víi møc b×nh qu©n kho¶ng 6%/n¨m. Nguyªn nh©n lµ do: Do nhu cÇu tiªu dïng s÷a trªn thÞ tr­êng thÕ giíi gia t¨ng, nhÊt lµ t¨ng nhanh t¹i c¸c n­íc thuéc khu vùc §«ng ¸ trong khi viÖc më réng s¶n xuÊt s÷a cña c¸c n­íc EU, Newzealand, Australia…l¹i diÔn ra m«t c¸ch chËm trÔ, khiÕn cho l­îng s÷a bét gÇy dù tr÷ t¹i c¸c khu vùc gi¶m m¹nh. T¹i c¸c kho dù tr÷ cña EU, l­îng dù tr÷ ®· gi¶m tõ 276.000 tÊn trong th¸ng 8/1999 xuèng cßn 40.000 tÊn vµo th¸ng 7/2000. T¹i Mü, l­îng dù tr÷ cßn t­¬ng ®èi cao trong mïa hÌ n¨m 2000, nh­ng ®Õn th¸ng 8 n¨m ®ã chØ cßn 192.000 tÊn. Mét nguyªn nh©n kh¸c kh«ng kÐm phÇm quan träng lµm t¨ng gi¸ s÷a bét gÇy lµ do cã viÖc gi¶m sù trî gi¸ xuÊt khÈu mÆt hµng nµy ë c¸c n­íc EU. T¹i c¸c n­íc nµy, kÓ tõ th¸ng 10/1999 ®Õn th¸ng 6/2000, møc trî gi¸ xuÊt khÈu ®· gi¶m 35%. ë mü, tõ th¸ng 6/2000 ®· x¸c ®Þnh h¹n ng¹ch xuÊt khÈu cho s¶n phÈm s÷a hµng n¨m, trong ®ã viÖc trî gi¸ ®­îc quy ®Þnh trong ph¹m vi cña ch­¬ng tr×nh “Dairy Export Incentive Program” (DEIP), khiÕn cho l­îng xuÊt khÈu cña Mü gi¶m xuèng. Mét ®iÓm ®Æc biÖt n÷a cña thÞ tr­êng c¸c s¶n phÈm s÷a thÕ giíi lµ sù gia t¨ng tÝch tô, trong ®ã diÔn ra sù toµn cÇu ho¸ c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt nµy b»ng c¸c xÝ nghiÖp s¶n xuÊt s÷a kh¸c vµ sù ph¸t triÓn nhanh cña tõng c«ng ty. Theo nghiªn cøu cña c¸c chuyªn gia “Rabobank International”, tÝnh tõ th¸ng 1/1998 ®Õn th¸ng 9/2000, trong ngµnh c«ng nghiÖp s÷a ®· diÔn ra 397 tr­êng hîp s¸p nhËp hoÆc mua l¹i c¸c c«ng ty. Qu¸ tr×nh tÝch tô trong ngµnh s÷a diÔn ra kh«ng chØ trong néi bé c¸c n­íc EU mµ cßn lan sang c¸c n­íc kh¸c. §ång thêi, rÊt nhiÒu c«ng ty t¨ng c­êng tiÒm lùc cña m×nh t¹i Nam Mü. HiÖn nay, dÉn ®Çu vÒ s¶n l­îng c¸c s¶n phÈm s÷a trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lµ tËp ®oµn “Nestle”. Trong 2-3 n¨m trë l¹i ®©y, thÞ tr­êng thÕ giíi ghi nhËn sù ph¸t triÓn m¹nh cña tËp ®oµn “Parmalat” cña Italy (HiÖn ®· cã mÆt t¹i tØnh B×nh D­¬ng-ViÖt Nam). Tr­íc nh÷ng dù b¸o vÒ ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng thÕ giíi trong nh÷ng n¨m võa qua vµ 5-6 n¨m tíi, ngµnh c«ng nghiÖp S÷a cña ViÖt Nam sÏ ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng nh­ thÕ nµo? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy, cÇn thÊy râ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt sau ®©y: Ngµnh c«ng nghiÖp s÷a cña ViÖt Nam sinh sau, ®Î muén vµ v« cïng nhá bÐ so víi c¸c “®¹i gia” trªn thÕ giíi, trong khi ®ã nhu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr­êng néi ®Þa míi ph¸t triÓn vµ cßn nhiÒu tiÒm n¨ng lín bëi møc tiªu dïng s÷a cña ng­êi d©n ViÖt Nam cßn qu¸ thÊp so víi thÕ gií vµ cßn ph¶i mÊt nhiÒu n¨m phÊm ®Êu ®Ó ngµnh nµy ®¸p øng ®­îc møc tiªu dïng cña ng­êi d©n ViÖt Nam ®¹t b»ng c¸c n­íc trong khu vùc chø ch­a nãi g× theo kÞp møc c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. MÆt kh¸c, c¬ së nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp s÷a lµ ®µn bß s÷a th× ViÖt Nam vèn tõ x­a ch­a cã truyÒn thèng ch¨n nu«i lo¹i bß nµy. Trong khi ®ã, ®µn bß s÷a hiÖn nay míi ®­îc du nhËp cßn qu¸ nhá bÐ. L­îng s÷a cña ®µn bß míi ®¸p øng kho¶ng 13% nhu cÇu nguyªn liÖu, cßn l¹i gÇn 90% vÉn ph¶i nhËp khÈu tõ s÷a bét gÇy vÒ chÕ biÕn. Tãm l¹i, tõ ph©n tÝch trªn ta thÊy trong thêi gian tíi gi¸ ngyuªn liÖu s÷a trªn thÕ giíi tiÕp tôc t¨ng cao, s¶n l­îng xuÊt khÈu cña c¸c n­íc cã truyÒn thèng tr­íc ®©y sÏ gi¶m xuèng do nhu cÇu sö dông s÷a t¨ng trong khi søc t¨ng cña s¶n l­îng kh«ng theo kÞp. §iÒu nµy hoµn toµn rÊt bÊt lîi cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a cña ViÖt Nam nh­ng l¹i lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a ph¸t triÓn, do c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt trong n­íc ph¶i ®Þnh h­íng mét phÇn nguyªn liÖu trong n­íc ®Ó gi÷ kh¸ch hµng. *ThÞ tr­êng trong n­íc: Theo sè liÖu thèng kª cña Côc khuyÕn n«ng – KhuyÕn l©m (Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n), møc tiªu thô b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi ë ViÖt Nam (quy ra s÷a t­¬i ), víi hÖ sè co d·n tiªu dïng s÷a cña ViÖt Nam theo nhãm chuyªn gia cña Tæ chøc Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc trong thêi kú 2001-2010 sÏ ®¹t kho¶ng 0,95. Theo dù b¸o cña ViÖn ChiÕn l­îc – Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, møc t¨ng tr­ëng thu nhËp quèc d©n giai ®o¹n 2001 – 2005 cña ViÖt Nam sÏ ®¹t kho¶ng 7,5%/n¨m, giai ®o¹n 2006 – 2010 ®¹t7%/n¨m. NÕu hÖ sè co d·n vÒ nhu cÇu s÷a trong thêi kú trªn lµ 0,95 th× møc t¨ng tr­ëng vÒ tiªu thô s÷a t¹i thÞ tr­êng néi ®Þa trong 10 n¨m tíi sÏ ®¹t kho¶ng 6,9%/n¨m. Trªn c¬ së ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh tæng nhu cÇu tiªu thô s÷a cña thÞ tr­êng trong n­íc ®Õn n¨m 2005-2010 nh­ sau: B¶ng 14: Dù b¸o tæng nhu cÇu tiªu thô s÷a cña thÞ tr­êng néi ®Þa §¬n vÞ 2000 2005 2010 Tèc ®é t¨ng tr­ëng bq/n¨m (%) Nhu cÇu tiªu thô s÷a TÊn 460.000 644.000 901.600 6,9 (Nguån: Theo dù b¸o cña ViÖn ChiÕn Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­) Theo dù b¸o nh­ b¶ng d­íi ®©y, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n n¨m thêi kú 2000 - 2010 lµ 6,9%, thÊp h¬n giai ®o¹n 1996 - 2000 lµ 10,6% nh­ng tÝnh theo s¶n l­îng, m¨n 2010 s¶n l­îng cao h¬n gÇn gÊp ®«i so víi n¨m 2000 (s¶n l­îng lµ 460.000 tÊn). TiÕp ®ã lµ dù b¸o cña ViÖn ChiÕn l­îc - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vÒ quy m« d©n sè, ®Õn n¨m 2005 vµ 2010 møc tiªu thô s÷a b×nh qu©n ®Çu ng­êi t¹i c¸c thêi ®iÓn sau: B¶ng 15: Tiªu thô s÷a b×nh qu©n ®Çu ng­êi ChØ sè §¬n vÞ 2000 2005 2010 D©n sè Ng­êi 77.685.500 83.352.000 88.758.000 Nhu cÇu tiªu thô s÷a TÊn 460.000 644.000 901.600 Møc tiªu thô b×nh qu©n/ng­êi kg(lÝt)/ng 5,9 7,73 10,16 (Nguån: ViÖn ChiÕn l­îc - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­) Theo sè liÖu trªn, n¨m 2010 møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ng­êi lµ 10,16 lÝt nhiÒu h¬n gÇn gÊp ®«i so víi n¨m 2000 víi møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ng­êi lµ 5,9 lÝt/ng­êi. Tøc lµ mçi ngµy mçi ng­êi b×nh qu©n sö dông hoµn ®¹t tiªu chuÈn cña Nhµ n­íc vÒ nhu cÇu dinh d­ìng quy ®Þnh, lµ mçi ng­êi dïng 7 lÝt vµ b¶o ®¶m an ninh dinh d­ìng quèc gia ®Õn 2010 (tæng nhu cÇu lµ 637.000 tÊn víi møc hao hôt lµ 63.700 tÊn, nh­ vËy tæng cÇu lµ 701.000). 1.2. Dù b¸o t¸c ®éng cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Õn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s÷a cña ViÖt Nam: VÒ lý thuyÕt, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt. Thêi gian qua, nhê kÕt qu¶ cña c¸c thµnh tùu cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ, lùc l­îng s¶n xuÊt ®· lín m¹mh víi tèc ®é nhanh ch­a tõng thÊy. ThÞ tr­êng quèc gia trë nªn nhá hÑp vµ ®Æt ra yªu cÇu ph¶i tæ chøc l¹i thÞ tr­êng trªn ph¹m vi toµn cÇu. Yªu cÇu nµy xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia tiÕp ®Õn lµ sù héi nhËp cña c¸c siªu c­êng vµ ®É trë thµnh trµo l­u cña hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Tham gia vµo tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi ®èi víi ViÖt Nam cßn cã nhiÒu thêi gian, nh­ng viÖc tham gia cña ViÖt Nam vµo tiÕn tr×nh thùc hiÖn khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) mµ néi dung chÝnh lµ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT) ®­îc b¾t ®Çu tõ 1/1/1996 vµ kÕt thóc vµo n¨m 2006 ®Õn nay lµ rÊt khÈn tr­¬ng. Theo tiÕn tr×nh nµy, chóng ta ph¶i cam kÕt hoµn thµnh viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu xuèng møc 0-5% vµo ngµy 1/1/2006. ¶nh h­ëng cña tiÕn tr×nh nµy ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Namcòng sÏ diÔn ra víi nh÷ng mÆt tÝch cùc vµ tiªu cùc t­¬ng tù nh­ héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu, tuy míi chØ lµ ¶nh h­ëng cña mét khu vùc trªn thÕ giíi nh­ng còng sÏ dÉn ®Õn nhiÒu lo ng¹i cho toµn nÒn c«ng nghiÖp ViÖt Nam. Song møc ®é th¸ch thøc kh«ng hoµn toµn x¶y ra ngang nhau ®èi víi tÊt c¶ mäi ngµnh c«ng nghiÖp. Riªng ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp s÷a, ®Ó lµm râ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh nµy khi thùc hiÖn AFTA, cô thÓ lµ thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT), cÇn ph¶i xem xÐt nhiÒu mÆt. Thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt trong hiÖp ®Þnh ký kÕt ngµy 15/12/1995 t¹i B¨ng Cèc, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· x©y dùng vµ ban hµnh lÞch c¾t gi¶m thuÕ suÊt thùc hiÖn tõ n¨m 2001 ®Õn 2006 cho h¬n 6.200 dßng thuÕ trong biÓu thuÕ nhËp khÈu hiÖn hµnh cña ViÖt Nam ®· ®­îc tháa thuËn víi c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c trong ASEAN. Theo lÞch tr×nh nµy c¸c s¶n phÈm s÷a bét nguyªn liÖu hiÖn cã møc thuÕ nhËp khÈu tõ 15-30% (tuú theo thµnh phÇn chÊt bÐo vµ hµm l­îng ®­êng trong s÷a ), ®Õn n¨m 2003 møc thuÕ suÊt c¾t gi¶m xuèng cßn tõ 15-20%, n¨m 2004 lµ 15%, n¨m 2005 lµ 10% vµ ®Õn n¨m 2006 cßn 5%. Nh­ vËy ngµnh c«ng nghiÖp s÷a ViÖt Nam sÏ cßn ®­îc b¶o hé b»ng hµng rµo thuÕ quan trong ph¹m vi 4 n¨m n÷a (víi møc b¶o hé gi¶m dÇn). Sau khi dì bá hÕt hµng rµo b¶o hé nµy, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh c«ng nghiÖp s÷a ViÖt Nam sÏ nh­ thÕ nµo? §Ó tr¶ lêi ®­îc c©u hái nµy, cÇn ph©n tÝch mét sè c¨n cø sau ®©y: *§èi víi c¸c n­íc trong khu vùc: Lîi thÕ vÒ nguån nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp s÷a: ViÖt Nam vµ c¸c n­íc trong khu vùc §«ng Nam ¸ thuéc vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi nãng Èm, kh«ng cã truyÒn thèng ch¨n nu«i bß s÷a thuÇn m¸u cho n¨ng suÊt s÷a cao. T­¬ng tù nh­ ViÖt Nam, c¸c n­íc trong khu vùc còng ®ang x©y dùng ®µn bß s÷a lai ®Ó cã thÓ tù tóc mét phÇn nguyªn liÖu cho ngµnh c«ng nghiÖp s÷a. Trong t­¬ng lai, ViÖt Nam còng nh­ c¸c n­íc trong khu vùc chñ yÕu vÉn ph¶i nhËp s÷a bét nguyªn liÖu vÒ chÕ biÕn. Do ®ã, xÐt vÒ lîi thÕ nguyªn liÖu, ViÖt Nam vµ c¸c n­íc ASEAN cã thÓ nãi lµ ngang b»ng, kh«ng cã n­íc nµo cã kh¶ n¨ng v­ît tréi. Lîi thÕ vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ chÊt l­îng s¶n phÈm: trong nh÷ng n¨m qua, C«ng ty S÷a ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu m· bao b×, ®Õn nay c«ng ty ®· cã trªn 90 chñng lo¹i s¶n phÈm. Ngoµi Vinamilk, ë ViÖt Nam ®· cã mét sè c¬ së s¶n xuÊt cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi cã danh tiÕng vÒ s÷a nh­: Foremost (Hµ Lan), Nestle (Thôy Sü), Parmalat (Italy)…Do ®ã cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: Tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm cña ngµnh c«ng nghiÖp s÷a ViÖt Nam hiÖn nay ®· ®¹t tr×nh ®é hiÖn ®¹i ngang tÇm víi thÕ giíi vµ khu vùc. Lîi thÕ vÒ gi¸ c¶: C¬ së ®Ó h×nh thµnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt lµ gi¸ nguyªn liÖu, cô thÓ lµ gi¸ thu mua s÷a t­¬i cña n«ng d©n. HiÖn nay Vinamilk vµ mét sè c«ng ty kh¸c thu mua cña n«ng d©n vÒ ®Õn nhµ m¸y 1kg s÷a víi gi¸ 3.550 ®ång t­¬ng ®­¬ng 0,23 USD, trong khi ®ã gi¸ thu mua cña Th¸i Lan lµ 0,3 USD, nÕu mäi chi phÝ s¶n xuÊt kh¸c cña ViÖt Nam ngang b»ng th× gi¸ thµnh s¶n xuÊt s÷a t­¬i cña ViÖt Nam sÏ thÊp h¬n cña Th¸i Lan, ®­¬ng nhiªn vÒ gi¸ c¶, s¶n phÈm s÷a cña ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®­îc. *§èi víi c¸c n­íc ngoµi khu vùc ASEAN: Khi ch­a gia nhËp WTO, ViÖt Nam cßn duy tr× hµng rµo b¶o hé b»ng thuÕ quanvµ phi thuÕ quan nªn c¸c s¶n phÈm s÷a cña c¸c n­íc nµy nhËp khÈu vµo n­íc ta sÏ cßn chÞu møc thuÕ suÊt lµ 30%. Bëi vËy c¸c s¶n phÈm s÷a cña ViÖt Nam vÉn cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh. 2. Quan ®iÓm, ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn ngµnh s¶n phÈm s÷a: Quan ®iÓm ph¸t triÓn: Tõ ph©n tÝch ë Ch­¬ng I vµ nh÷ng dù b¸o trªn, ta nhËn thÊy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s÷a trong thêi gian tíi lµ rÊt quan träng. C¬ b¶n lµ do møc tiªu thô s÷a cña ng­êi d©n hiÖn cßn qu¸ thÊp so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s÷a cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc n©ng cao chÕ ®é dinh d­ìng cña ng­êi d©n, ®iÒu nµy sÏ cã t¸c dông gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao thÓ träng nßi gièng cña ng­êi ViÖt Nam. Thø hai, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s÷a sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triªn ch¨n nu«i ®µn bß s÷a, lµm chuyÓn ®æi c¬ cÊu tõ thuÇn canh sang ®a canh cña ngµnh n«ng nghiÖp, ®ãng gãp tÝch cùc vµo ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña khu vùc n«ng th«n, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp. Víi ý nghÜa ®ã, quan ®iÓm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s÷a lµ: 1.Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s÷a nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr­êng trong n­íc lµ chÝnh. Tranh thñ bèi c¶nh chÝnh trÞ ®Æc biÖt cña thÕ giíi, gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng xuÊt khÈu hiÖn t¹i. Dµnh sù quan t©m ®Çu t­ h­íng vµo mét sè nhãm s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh: s¶n phÈm s÷a t­¬i, bét dinh d­ìng, s÷a ®Æc. 2.Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s÷a cÇn ph¶i g¾n chÆt víi viÖc ph¸t triÓn ®µn bß s÷a nh»m t¨ng dÇn tû lÖ tù tóc nguyªn liÖu trong n­íc gi¶m dÇn tû lÖ s÷a bét nguyªn liÖu nhËp khÈu. 3.§Ó t¨ng nhanh s¶n l­îng chÕ biÕn, cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ®Çu t­ vµo c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a. Tuy nhiªn, cÇn t¹o ®iÒu kiÖn dµnh nhiÒu ­u tiªn cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n nghiªm tóc, trung thùc vµ thùc sù quan t©m ®Õn viÖc ®Çu t­ ph¸t triÓn ®µn bß s÷a trong n­íc. §èi víi nh÷ng thµnh phÇn hoÆc nh÷ng doanh nghiÖp chØ quan t©m vµo ViÖt Nam ®Ó chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, cÇn cã biÖn ph¸p h¹n chÕ. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn : C¨n cø vµo nhu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr­êng, c¨n cø vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm s÷a ViÖt Nam tr­íc xu thÕ héi nhËp vµ c¨n cø vµo c¸c quan ®iÓm ph¸t triÓn, ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a thêi kú 2001 - 2002 nh­ sau: 1.TiÕp tôc ®Çu t­ míi vµ ®ång bé c¸c c¬ s¬ s¶n xuÊt s½n cã nh»m ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô trong n­íc ®Ó ®Õn n¨m 2005 vµ 2010 ®¹t møc b×nh qu©n 8 vµ 10 kg t­¬ng øng trªn ®Çu ng­êi. Ch­a cÇn thiÕt më réng quy m« s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn ®ang ho¹t ®éng v× c¸c doanh nghiÖp nµy vÉn ch­a sö dông hÕt c«ng xuÊt s¶n xuÊt. 2.Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a theo h­íng t¨ng dÇn tû lÖ, sö dông nguyªn liÖu s÷a t­¬i trong n­íc vµ gi¶m dÇn tû lÖ nguyªn liÖu s÷a bét ngo¹i nhËp. Theo h­íng nµy, viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a cÇn ph¶i g¾n chÆt víi viÖc ph¸t triÓn ®µn bß s÷a trong n­íc. C¸c c¬ së s¶n xuÊt s÷a ph¶i cã ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ cô thÓ vµo viÖc ph¸t triÓn ®µn bß s÷a, viÖc x©y dùng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a cÇn g¾n liÒn víi c¸c vïng tËp trung ch¨n nu«i bß s÷a, ®Ó ®Õn n¨m 2005 ViÖt Nam cã thÓ tù tóc ®­îc 20% nguyªn liÖu vµ ®Õn n¨m 2010 lµ sÊp xØ 40% nhu cÇu nguyªn liÖu tõ s÷a v¾t cña ®µn bß s÷a trong n­íc. 3.VÒ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt: cÇn tiÕp tôc ®æi míi c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ ë mét sè kh©u trong d©y chuyÒn s¶n xuÊt, ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé vµ tr×nh ®é hiÖn ®¹i cña thÕ giíi. 4.VÒ c«ng t¸c qu¶n lý: cÇn coi träng chÊt l­îng s¶n phÈm, phÊn ®Êu gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt xuèng møc thÊp nhÊt, kh«ng ngõng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, c¶i tiÕn mÉu m· bao b× ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh vµ tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. 5.Cã nh÷ng gi¶i ph¸p l©u dµi trong viÖc gi¶m dÇn s¶n xuÊt nh÷ng nhãm s¶n phÈm s÷a kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®Ó dµnh nguån ph¸t triÓn cho nh÷ng lÜnh vùc kh¸c thuËn lîi h¬n (hay cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¬n). ii/gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh s¶n phÈm s÷a viÖt nam: 1.Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng: Môc tiªu cña ngµnh S÷a lµ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña thÞ tr­êng néi ®Þa. do vËy, ®Ó s¶n phÈmViÖt Nam ®i vµo cuéc sèng cña nh©n d©n lao ®éng th× chÊt l­îng s÷a ph¶i ®¶m b¶o, gi¸ thµnh ph¶i thÊp vµ cã thÓ c¹nh tranh víi hµng nhËp ngo¹i. Cñng cè c¸c ®¹i lý s÷a ®· cã, t¨ng c­êng kiÓm so¸t, më réng m¹ng l­íi ph©n phèi, thùc hiÖn ph­¬ng thøc b¸n lÎ ®Õn tËn ph­êng, x· trªn c¶ n­íc. C¸c mÆt hµng s÷a ph¶i ®a d¹ng chñng lo¹i: s÷a bét cho trÎ em ph©m theo ®é tuæi, s÷a t­¬i tiÖt trïng, s÷a chua c¸c lo¹i, s÷a ®Æc cã ®­êng, c¸c lo¹i bét dinh d­ìng… C¸c doanh nghiÖp nªn t¨ng c­êng quü qu¶ng c¸o s¶n phÈm, tiÕp thÞ, bao b× s¶n phÈm ®Ñp, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm, hÊp dÉn thÞ hiÕu tiªu dïng, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i. §iÒu quan träng lµ c¸c doanh nhiÖp ph¶i x©y dùng cho m×nh ®­îc th­¬ng hiÖu s¶n phÈm S÷a, ®©y lµ mét qu¸ tr×nh ®Çu t­ l©u dµi, ®­îc vun ®¾p x©y dùng mét c¸ch nhÊt qu¸n theo mét chiÕn l­îc. B¾t ®Çu tõ viÖc nh­ x©y dùng logo, font ch÷, mµu s¾c, khÈu hiÖu, ®Þnh vÞ, th­¬ng hiÖu,…®Õn x©y dùng mét h×nh ¶nh tèt ®Ñp víi kh¸ch hµng. th­¬ng hiÖu sÏ lµ dÊu hiÖu ®Ó kh¸ch hµng nhËn biÕt vÒ s¶n phÈm, chÊt l­îng, gi¸ c¶ vµ h×nh ¶nh cña doanh nghiÖp nµy so víi mét doanh nhiÖp kh¸c. Nhµ n­íc nªn x©y dùng chÝnh s¸ch “ S÷a häc ®­êng”. môc tiªu cña chÝnh s¸ch nµy lµ ®­a s÷a vµo c¸c tr­êng häc, khuyÕn khÝch häc sinh, sinh viªn uèng s÷a ®Ó n©ng cao thÓ lùc, trÝ tuÖ, t¹o thãi quen uèng s÷a ngay tõ bÐ, ®ång thêi më réng thÞ tr­êng tiªu thô s÷a. Cã thÓ lÊy vÝ dô vÒ ch­¬ng tr×nh s÷a häc ®­êng cña Trung quèc ®Ó nghiªn cøu, häc tËp kinh nghiÖm. T¹i Trung Quèc, chÝnh s¸ch s÷a häc ®­êng ®­îc x©y dùng thèng nhÊt bëi c¸c bé ngµnh cã liªn quan nh­ Bé N«ng nghiÖp, C«ng nghiÖp, Gi¸o dôc, Tµi chÝnh, Y tÕ, Côc kiÓm tra chÊt l­îng s¶n phÈm. chÝnh phñ ®øng ra chØ ®¹o, tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng ®Òu thµnh lËp “V¨n phßng s÷a häc ®­êng”. Trong chÝnh s¸ch s÷a häc ®­êng Nhµ n­íc kh«ng bao cÊp mµ hç trî mét phÇn víi c¸c quy ®Þnh sau: +ChØ ®Þnh c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt s÷a häc ®­êng (cã quy ®Þnh mÉu m· riªng). +S¶n phÈm s÷a häc ®­êng kh«ng ®­îc b¸n trªn thÞ tr­êng. +XÝ nghiÖp s¶n xuÊt s÷a häc ®­êng chØ thu tiÒn b»ng gi¸ thµnh s¶n xuÊt kh«ng lÊy l·i. +Nhµ tr­êng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm trong tuyªn truyÒn vµ b¸n s÷a cho häc sinh, sinh viªn, kh«ng thu l·i. S÷a häc ®­êng ®­îc miÔm gi¶m thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. g¾n c¸c ch­¬ng tr×nh cña c¸c tæ chøc quèc tÕ, c¸c nhµ tµi trî vµo ch­¬ng tr×nh s÷a häc ®­êng. 2.Gi¶i ph¸p vÒ nguån lùc s¶n xuÊt: 2.1.Gi¶i ph¸p vÒ nguån nguyªn liÖu: Tõ quan ®iÓm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp s÷a sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ch¨n nu«i ®µn bß s÷a, lµm chuyÓn ®æi c¬ cÊu tõ thuÇn canh sang ®a canh cña ngµnh n«ng nghiÖp, ®ãng gãp tÝch cùc vµo ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña khu vùc n«ng th«n, thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp. Do vËy, cã thÓ coi gi¶i ph¸p vÒ nguån nguyªn liÖu còng ®ång thêi lµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ò ph¸t triÓn nghÒ ch¨n nu«i . 2.1.1 Tæ chøc tèt c«ng t¸c gièng bß s÷a: C¶ n­íc ta chØ cã ba c¬ së ch¨n nu«i bß s÷a gièng thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n lµ C«ng ty s÷a Th¶o Nguyªn, N«ng tr­êng bß gièng L©m §ång, Trung t©m nghiªn cøu bß vµ ®ång cá Ba V×. Ba c¬ së nµy cã sè bß gièng gèc kho¶ng gÇn 1000 con nh­ng chÊt l­îng ®· b¾t ®Çu gi¶m sót, n¨ng suÊt s÷a kh«ng cao. §Ó ®¸p øng quy m« ch¨n nu«i ®· x¸c ®Þnh còng nh­ s¶n l­îng s÷a s¶n xuÊt ra, cÇn cã ®µn gièng tèt cã ®ö tiªu chuÈn kü thuËt v¾t s÷a vµ cã n¨ng suÊt s÷a cao. Cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt ®Ó cã ®­îc ®µn gièng tèt, cã thÓ ®­a ra mét vµi vÊn ®Ò quan träng cÇn gi¶i quyÕt tr­íc tiªn nh­ sau: 2.1.1.1CÇn tæ chøc tuyÓn chän l¹i gièng: HiÖn nay trªn c¶ n­íc cã rÊt nhiÒu con bß s÷a thuéc c¸c ®é tuæi kh¸c nhau nh­ng khã cã mét ai, mét nhµ khoa häc nµo cã thÓ x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c mét con bß nµo ®ã thuéc thÕ hÖ thø mÊy vµ lai víi gièng nµo. §©y lµ hËu qu¶ cña viÖc bu«ng láng cña viÖc qu¶n lý gièng vËt nu«i tõ nhiÒu n¨m nay. Trong nh÷ng n¨m tr­íc, viÖc sö dông c¸c nguån tinh lµ hoµn toµn kh«ng cã ®Þnh h­íng vµ thiÕu sù kiÓm so¸t chÆt chÏ nh­ sö dông c¸c nguån tinh s¶n xuÊt trong n­íc, c¸c nguån tinh ®­a tõ n­íc ngoµi vµo d­íi d¹ng quµ biÕu, nhËp khÈu hay ®­a vµo thùc nghiÖm… ®· t¹o ra mét ®µn bß mu«n h×nh mu«n vÎ. Cïng víi nh÷ng hiÖn t­îng trªn, thãi quen cña ch¨n nu«i ®¹i gia sóc theo kiÓu ch¨n th¶ tù do dÉn tíi sù giao phèi trùc tiÕp trong ch¨n nu«i ®· lµm cho con gièng kh«ng ®­îc chän läc tèt, hiÖn t­îng ®ång huyÕt trong ch¨n nu«i th­êng x¶y ra ®· lµm cho n¨ng suÊt s¶n phÈm kh«ng cao. Tr­íc hÕt trªn c¬ së ®µn bß s÷a hiÖn cã cÇn chän läc nh÷ng con cã n¨ng suÊt s÷a cao trªn 10 lÝt/ ngµy ®Ó nu«i lÊy s÷a, cßn l¹i nu«i lÊy thÞt. Ngoµi ra cÇn lùa chän tõ ®µn lai Sind nh÷ng con cã kh¶ n¨ng sinh s¶n vµ cho s÷a ®Ó lai t¹o ®µn bß s÷a. Theo sè liÖu ®iÒu tra n¨m 1998, kh«ng cßn con bß nµo ph¶i lo¹i th¶i do n¨ng suÊt thÊp (trõ bß lai Sind). Tuy nhiªn, sè liÖu ®Çu n¨m 1999 cho thÊy cã kho¶ng trªn 10% sè bß cho s÷a cã n¨ng suÊt d­íi 10 lÝt/ngµy cÇn lo¹i th¶i. §©y còng lµ c¨n cø sö dông trong qu¸ tr×nh chu chuyÓn ®µn ®Ó x¸c ®Þnh quy m«. Riªng bß lai Sind, mÆc dï n¨ng suÊt s÷a thÊp nh­ng còng chØ lo¹i th¶i 10% nh­ c¸c con gièng kh¸c v× tr­íc m¾t môc ®Ých t¹o ra con gièng quan träng h¬n môc ®Ých lÊy n¨ng suÊt s÷a cao (kÓ c¶ nh÷ng con míi chän lµm c¸i nÒn, n¨ng suÊt chØ cã 4,5-5,5 lÝt/ngµy/con). §Ó tiÖn theo dâi, cÇn ®¸nh sè tai víi nh÷ng con ®· ®­îc tuyÓn chän, ®ång thêi lËp hå s¬ lý lÞch cho chóng, trong ®ã cÇn thÓ hiÖn râ tuæi bß, gièng bß, träng l­îng, løa ®Î, ph­¬ng ph¸p phèi tinh, gièng tinh ®· phèi…víi c«ng viÖc nµy, c¸c hé gia ®×nh kh«ng thÓ tù lµm ®­îc nÕu kh«ng cã sù trî gióp cña c¬ quan chøc n¨ng, cù thÓ lµ C«ng ty gièng gia sóc, ViÖn Ch¨n nu«i quèc gia, Dù ¸n bß s÷a cïng víi c¸c tr¹m TTNT cña c¸c huyÖn vµ c¸c nh©n viªn th­êng xuyªn kiÓm tra sè tai cña bß vµ bæ sung nh÷ng con bÞ mÊt sè ®Ó cã thÓ qu¶n lý con gièng mét c¸ch chÆt chÏ. 2.1.1.2 Lai t¹o con gièng míi: C«ng viÖc cã tÝnh l©u dµi lµ ph¶i t¹o ®­îc ®µn gièng míi cã ®ñ n¨ng lùc s¶n xuÊt, v× vËy ph¶i gi¶i quyÕt tËn gèc vÊn ®Ò con gièng. §iÓm xuÊt ph¸t cña viÖc t¹o ra ®µn bß s÷a lµ c«ng t¸c TTNT do ®ã cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ víi c«ng viÖc nµy. B¾t ®Çu tõ n¨m 1995, ch­¬ng tr×nh Sind ho¸ vµ Zªbu ho¸ ®µn bß ®· ®­îc triÓn khai trªn toµn quèc nh»m kh¾c phôc mét phÇn nh­îc ®iÓm cña bß néi tÇm vãc nhá. §Õn nay ch­¬ng tr×nh c¬ b¶n ®· c¶i t¹o ®­îc vÒ mÆt thÓ vãc cho ®µn bß th«ng qua c«ng t¸c TTNT. Do vËy cÇn x©y dùng c¸c tr¹m TTNT t¹i c¸c huyÖn, tØnh víi ®Çy ®ñ c¸c trang thiÕt bÞ vµ ®éi ngò dÉn tinh viªn lµnh nghÒ vµ réng kh¾p. Tr¹m sÏ lµ n¬i b¶o qu¶n mäi vËt t­ thiÕt bÞ vµ cÊp ph¸t cho c¸c dÉn tinh viªn khi thùc hµnh nhiÖm vô . §ång thêi tr¹m ph¶i th­êng xuyªn cã b¸o c¸o ®Ó cã kÕ ho¹ch mua s¾m dù tr÷ hîp lý c¸c liÒu tinh còng nh­ c¸c vËt t­ kh¸c nh»m chñ ®éng cho viÖc phèi tinh cho bß s÷a, n©ng cao tû lÖ phèi ®¹t kÕt qu¶. 2.1.2 Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thøc ¨n: 2.1.2.1 Thøc ¨n tinh Dùa theo mét sè nghiªn cøu vÒ dinh d­ìng cho bß s÷a ta thÊy, hiÖn nay sö dông c¸m hçn hîp cho bß s÷a lµ phï hîp nhÊt. Tr­íc hÕt, nã ®¶m b¶o sù c©n ®èi dinh d­ìng vµ ®Çy ®ñ c¸c nguyªn tè vi l­îng mµ trong c¸m ng« hay c¸m g¹o cßn thiÕu. Thø hai, nã ®¶m b¶o tÝnh chñ ®éng vµ thuËn tiÖn trong ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i víi quy m« lín. ChÝnh v× vËy, ch¨n nu«i bß s÷a trong n­íc còng nªn h­íng vµo viÖc sö dông thøc ¨n hçn hîp ®· ®­îc chÕ biÕn lµm ®Þnh h­íng sö dông thøc ¨n cho ngµnh. HiÖn nay trªn ®Þa bµn c¶ n­íc ch­a cã c¬ së thøc ¨n nµo dµnh riªng cho bß s÷a nh­ng cã nhiÒu c¬ së chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc. Trong khi ®ã, c«ng nghiÖp chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc ë n­íc ta ®ang cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn rÊt ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lµ c¸c tØnh phÝa Nam. C¸c c«ng ty liªn doanh víi n­íc ngoµi nh­ Proconco, CP-group, C«ng ty TNHH thøc ¨n ch¨n nu«i Hoa Kú (American Fªd Company Ltd)… ®· s¶n xuÊt vµ cung cÊp thøc ¨n cho nhiÒu hé gia ®×nh vµ trang tr¹i ch¨n nu«i cã kÕt qu¶. H¬n n÷a, qua ®iÒu tra vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt thøc ¨n cña c¸c nhµ m¸y chóng t«i thÊy, hiÖn nay c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc míi ph¸t huy ®­îc 10% c«ng xuÊt v× kh«ng cã thÞ tr­êng tiªu thô. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më, viÖc giao l­u hµng ho¸ kh«ng cßn khã kh¨n th× vÊn ®Ò thøc ¨n cho ch¨n nu«i bß s÷a ë c¸c vïng trªn c¶ n­íc còng kh«ng ph¶i lµ khã gi¶i quyÕt. Theo tµi liÖu h­íng dÉn nu«i bß s÷a, th× b×nh qu©n mét bß c¸i v¾t s÷a víi n¨ng suÊt 10- 12 lÝt/ngµy cÇn 4,3 kg c¸m hçn hîp/ngµy. Bß c¹n s÷a vµ bß t¬ cÇn 1-2 kg/ngµy. Nh­ vËy nÕu ®¹t ®­îc quy m« trªn th× l­îng thøc ¨n tinh cÇn cho n¨m 2000 kho¶ng 4000 tÊn vµ n¨m 2010 kho¶ng 6500 tÊn. Víi l­îng thøc ¨n nµy, c¸c c¬ së chÕ biÕn cã kh¶ n¨ng. 2.1.2.2 Thøc ¨n th«: C¸c ®Þa ph­¬ng rµ so¸t l¹i quü ®Êt hiÖn cã, dµnh mét phÇn ®Êt phï hîp ®Ó h­íng dÉn n«ng d©n ph¸t triÓn ®ång cá phôc vô ch¨n nu«i bß s÷a. 2.1.3 T¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n vay vèn: ViÖc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ tÝn dông cã thÓ lµm t¨ng nhanh ®µn bß s÷a trong c¸c hé n«ng d©n, thÓ hiÖn ë quy m« ®µn trong hé còng nh­ sè hé tham gia. Nhµ n­íc cÇn cho n«ng d©n vay vèn víi sè l­îng lín h¬n, l·i suÊt thÊp h¬n vµ thêi gian dµi h¬n míi cã thÓ ph¸t huy hiÖu qu¶ ®ång vèn mét c¸ch thiÕt thùc.L·i suÊt cho vay ch¨n nu«i bß s÷a nªn ­u ®·i. Th«ng qua c¸c tæ chøc tÝn dông nh­ Héi phô n÷, HiÖp héi ch¨n nu«i…, c¸c hé cã nhu cÇu vay vèn cho ch¨n nu«i lµm ®¬n vµ c¸c tæ chøc xem xÐt. Hé nµo ®ñ ®iÒu kiÖn cho vay sÏ ®­îc ®Ò nghÞ, tr¸nh hiÖn t­îng cho vay dµn tr¶i dÉn ®Õn c¸c hé ®­îc vay kh«ng ®ñ kinh phÝ ®©ï t­ cho ch¨n nu«i bß s÷a. Cã thÓ gióp c¸c hé míi tham gia ch¨n nu«i bß s÷a b»ng c¸ch cho mua chÞu con gièng, khi nµo cã s¶n phÈm míi thanh to¸n. 2.1.4 Hç trî vÒ mÆt kü thuËt: Ngoµi vÊn ®Ò dÞch vô vÒ kÜ thuËt gièng, cÇn cã nh÷ng líp tËp huÊn vÒ ch¨n sãc bß s÷a mét c¸ch th­êng xuyªn cho c¸c hé míi tham gia ch¨n nu«i bß s÷a, nh­ v¾t s÷a ®óng giê giÊc vµ cã kho¶ng c¸ch hîp lý, chó ý v¾t s÷a ®óng kü thuËt… VÊn ®Ò cho ¨n còng cÇn cã sù h­íng dÉn tû mû h¬n trong c¸ch phèi hîp thøc ¨n sao cho ®ñ khÈu phÇn vµ ®¸p øng ®­îc ®Æc tÝnh cña bß s÷a. C¸c lo¹i bß kh¸c nhau cÇn cã khÈu phÇn ¨n kh¸c nhau. Chó ý l­îng cá t­¬i trong khÈu phÇn v× nã ¶nh h­ëng lín ®Õn l­îng s÷a s¶n xuÊt ra vµ søc khoÎ cña bß, ®Æc biÖt víi bß ®ang cho s÷a v× cá nµy cã hµm l­îng n­íc cao, nÕu ¨n nhiÒu qu¸ bß sÏ bÞ ch­íng bông ®Çy h¬i, cã thÓ tö vong. C«ng t¸c thó y còng lµ vÊn ®Ò cÇn ®­îc phæ biÕn réng r·i trong c¸c hé ch¨n nu«i. CÇn h­íng dÉn cho c¸c hé ch¨n nu«i ph¸t hiÖn vµ xö lý c¸c bÖnh th«ng th­êng cña bß s÷a. 2.1.5 DÞch vô tiªu thô s¶n phÈm: PhÇn lín c¸c hé hiÖn ch¨n nu«i bß s÷a víi quy m« nhá, l­îng s÷a s¶n xuÊt ra ch­a nhiÒu. ViÖc tiªu thô s÷a theo ph­¬ng thøc trùc tiÕp rÊt khã kh¨n vµ dÔ lµm gi¶m chÊt l­îng s÷a. thùc tÕ trong thêi gian qua viÖc tiªu thô s÷a t­¬i ë hÇu hÕt c¸c hé ch¨n nu«i ph¶i th«ng qua trung gian thu gom. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ c¸c kªnh tiªu thô s÷a ë trªn cho thÊy: chÊt l­îng s÷a phô thuéc phÇn lín vµo qu¸ tr×nh vËn chuyÓn tõ lóc thu gom ®Õn lóc giao cho cöa hµng hoÆc nhµ m¸y. Th­êng th× s÷a ®­îc ®ùng vµo c¸c thïng hoÆc can vµ chë b»ng xe m¸y ®Õn c¸c ®iÓm tiªu thô. Do kh«ng cã dông cô ®ùng s÷a chuyªn dïngvµ kho¶ng c¸ch tõ n¬i s¶n xuÊt ®Õn n¬i tiªu thô kh¸ xa nªn ®· lµm gi¶m phÈm cÊp s÷a. V× vËy gi¸ thu mua s÷a t­¬i bÞ gi¶m, thËm chÝ s÷a cã khi bÞ tr¶ l¹i. §iÒu nµy g©y sù bÊt æn vÒ t©m lý cho ng­êi ch¨n nu«i,hä cho r»ng nhµ m¸y s÷a Ðp cÊp, Ðp gi¸. §èi l¹i, phÝa nhµ m¸y l¹i thiÕu tin t­ëng chÊt l­îng s÷a t­¬i do n«ng d©n s¶n xuÊt. §Ó gi¶i quyÕt tho¶ ®¸ng mèi quan hÖ gi÷a nhµ m¸y vµ ng­êi s¶n xuÊt, t¹o ®iÒu kiÖn kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, cÇn gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò sau: Tæ chøc c¸c ®iÓm thu gom hîp lý t¹i c¸c n¬i cã nhiÒu bß s÷a. C¸c ®iÓm thu gom ph¶i ®­îc trang bÞ dông cô vµ ph­¬ng tiÖn kiÓm tra s÷a mét c¸c khoa häc. Víi nh÷ng n¬i xa trung t©m, cÇn tæ chøc nhãm thu gom, ®ång thêi kiÓm tra ngay chÊt l­îng s÷a tr­íc khi quy tô ®Ó thu hÕt l­îng s÷a s¶n xuÊt ra. Ph¸t huy vai trß nhãm trung gian lµm c«ng t¸c thu gom, c¹nh tranh lµnh m¹nh víi c¸c trung t©m thu gom. Nh×n chung, tõ khi cã s÷a hµng ho¸ th× ®éi ngò lµm c«ng t¸c thu gom ho¹t ®éng rÊt tÝch cùc. Tuy vËy ®«i lóc gi÷a ng­êi s¶n xuÊt, ng­êi thu gom vµ nhµ m¸y s÷a ch­a thùc sù t×m ®­îc tiÕng nãi chung nªn ng­êi s¶n xuÊt lu«n ph¶i chÞu thiÖt thßi nhiÒu nhÊt. T­ nh©n lµm c«ng t¸c thu gom c¹nh tranh víi c¸c trung t©m thu gom b»ng gi¸ c¶. Trong khi trung t©m thu gom kiÓm tra c¸c chØ tiªu vÒ chÊt l­îng s÷a ®Ó ®Þnh gi¸ vµ thu nhËn th× c¸c th­¬ng nh©n kh«ng quan t©m ®Õn chÊt l­îng s÷a, hä nhËn tÊt c¶ c¸c lo¹i s÷a vµ mÆc nhiªn n©ng gi¸ s÷a lªn cao h¬n mét chót gi¸ chuÈn cña trung t©m thu gom. ChÝnh c¸ch lµm nµy cña hä ®· lµm cho mét sè l­îng lín s÷a t­¬i kh«ng ®i qua trung t©m thu gom. C¸c hé t­ nh©n sau khi thu gom xong hä mang nh÷ng s÷a kh«ng ®ñ tiªu chuÈn b¸n ra thÞ tr­êng tù do víi gi¸ cao, sè cßn l¹i b¸n cho nhµ m¸y s÷a ®Ó gi¶i quyÕt hÕt l­îng thu gom ®­îc. §Ó trung t©m ph¸t huy hÕt c«ng suÊt, h¹n chÕ hao mßn v« h×nh th× ph¶i thu hót hÕt l­îng s÷a trong d©n. ViÖc t¨ng gi¸ theo t­ nh©n hay nhËp bõa b·i lµ kh«ng thÓ ®­îc. CÇn th­êng xuyªn kiÓm tra chÊt l­îng vÖ sinh an toµn thùc phÈm víi s÷a. NÕu kh«ng ®¹t tiªu chuÈn ph¶i xö ph¹t kinh tÕ. §iÒu nµy chØ cã thÓ cã hiÖu lùc mét khi ®­îc bªn kiÓm nhiÖm thùc phÈm vµ bªn thó y gióp ®ì. CÇn tËp huÊn cho ng­êi s¶n xuÊt n¾m v÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ vÖ sinh s÷a, nhËn biÕt c¸c th«ng sè cña qu¸ tr×nh kiÓm nghiÖm. Hµng ngµy, khi kiÓm nghiÖm cÇn cã sù chøng kiÕn cña c¸c bªn tham gia hîp ®ång ®Ó tr¸nh sù kh«ng trung thùc g©y ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých cña ng­êi s¶n xuÊt. 2.2.Gi¶i ph¸p vÒ vèn: Nhµ n­íc dù kiÕn sÏ dµnh 4.102,6 tû ®ång ®Ó ph¸t triÓn ngµnh s÷a. Trong ®ã, vèn cho ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu s÷a lµ 2.134,2 tû, vèn cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a giai ®o¹n 2001-2005 lµ 706 tû ®ång ( 47 triÖu USD), giai ®o¹n 2006-2010 lµ 994 tû ®ång (66 triÖu USD). Víi tæng sè vèn ®Çu t­ trong tõng thêi kú nh­ vËy, dù kiÕn 50% vèn huy ®éng b»ng b¸n cæ phiÕu , 50% vay tÝn dông. VÒ ®Çu t­, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu, bªn c¹nh ®ã lµ c¸c c¬ së chÕ biÕn s÷a.. §Çu t­ cã träng ®iÓm vµo c¸c kh©u then chèt cho c¸c s¶n phÈm chñ yÕu, c¶i tiÕn c¸c mÆt hµng, s¶n phÈm míi, mÉu m·, bao b×, nh·n hiÖu hµng ho¸, tiÖn sö dông. N©ng cÊp vµ ë réng c¸c xÝ nghiÖp s÷a hiÖn cã. X©y míi, n©ng cÊp c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a ë c¸c tØnh vµ thµnh phè ®Ó thu mua hÕt s÷a trong vïng nguyªn liÖu. Quy m« nh÷ng nhµ m¸y nµy phô thuéc vµo vïng nguyªn liÖu: §èi víi c¸c vïng träng ®iÓm nh­ Hµ Néi, Tp.Hå ChÝ Minh, B×nh D­¬ng, Méc Ch©u, L©m §ång, H¶i Phßng, CÇn Th¬, Vinh cÇn cã nh÷ng nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a hiÖn ®¹i víi c«ng suÊt lín, t¹o ra c¸c s¶n phÈm s÷a ®a d¹ng, chÊt l­îng cao. §èi víi c¸c vïng cã quy m« tõ 2.000-4.000 con bß s÷a chØ cÇn nh÷ng nhµ m¸y c«ng suÊt nhá cì 3-5 tÊn/ngµy. Mét viÖc rÊt quan träng trong viÖc gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®ã lµ chóng ta ph¶i tù chñ vÒ bao b× s¶n xuÊt. Do vËy cÇn xem xÐt ®Çu t­ nhµ m¸y bao b× phôc vô cho ngµnh S÷a, ®¸p øng viÖc thay ®æi mÆt hµng nhanh, gi¶m nhËp ngo¹i nh÷ng phÇn c«ng ®o¹n mµ ViÖt Nam tù lµm ®­îc, h¹ gi¸ thµnh cña bao b× dÉn tíi h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Gióp ®ì ng­êi ch¨n nu«i b»ng c¸ch ®Çu t­ cho c¸c nhµ m¸y, x­ëng dù tr÷ (ñ cá vµ c¸c phô phÈm), chÕ biÕn thøc ¨n tinh cho bß. §Çu t­ x©y dùng c¸c ®iÓm thu mua s÷a, nhiÒu vïng cã nhu cÇu ch¨n nu«i bß s÷a nh­ng do kh«ng cã ®Þa ®iÓm thu mua nªn ng­êi n«ng d©n kh«ng d¸m ch¨n nu«i bß s÷a. C¶i tiÕn vµ gi¶m thñ tôc hµnh chÝnh vÒ x©y dùng c¬ b¶n, cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o viÖc ®­a ra c¸c c«ng tr×nh míi vµo s¶n xuÊt ®óng tiÕn ®é, ®¸p øng nhanh nhu cÇu cña thÞ tr­êng, kh«ng bÞ lì c¬ héi khi thêi c¬ héi khi thêi c¬ ®Õn. 2.3.Gi¶i ph¸p vÒ nghiªn cøu khoa häc vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ: Nhµ n­íc vµ c¸c ban ngµnh cã liªn quan nªn tËp trung thèng nhÊt x©y dùng tiªu chuÈn gièng bß s÷a, tiªu chuÈn nhËp khÈu (s÷a bét gÇy, s÷a bét bÐo), tiªu chuÈn s÷a t­¬i, c¸c s¶n phÈm s÷a s¶n xuÊt trong n­íc. Tæ chøc rµ so¸t, hiÖu chØnh, bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm liªn quan ®Õn ngµnh S÷a. Nghiªn cøu, x©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn S÷a, tiªu chuÈn ®­îc phÐp hµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh s÷a nÕu thÊy cÇn thiÕt. Nhµ n­íc cÇn tæ chøc kiÓm tra, so¸t xÐt l¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt ph¶i cã ®Çy ®ñ ®¨ng ký hµnh nghÒ. C¬ së ®· ®¨ng ký s¶n xuÊt ph¶i cã ®¨ng ký chÊt l­îng s¶n phÈm. Kiªn quyÕt rót giÊy phÐp hµnh nghÒ ®èi víi c¸c c¬ së kh«ng ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm vµ thua lç kÐo dµi. H×nh thµnh vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc hÖ thèng thèng kª, qu¶n lý, theo dâi ®µn bß s÷a tõ c¬ së ®Õn huyÖn, tØnh, bé. T¨ng c­êng vai trß cña Bé C«ng nghiÖp trong c«ng t¸c qu¶n lý chuyªn ngµnh kinh tÕ kü thuËt. Cñng cè n¨ng lùc nghiªn cøu cña mét sè ViÖn nghiªn cøu ®Ó cã kh¶ n¨ng nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò khoa häc c«ng nghÖ vÒ ch¨n nu«i bß s÷a, thøc ¨n, dinh d­ìng, thó y, vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Thµnh lËp HiÖp héi nu«i bß s÷a, chñ c¬ së chÕ biÕn vµ mét sè nhµ khoa häc, ®Ó gióp nhau ¸p dông tiÕn bé kü thuËt trong ch¨n nu«i vµ tiªu thô s÷a, b¶o vÖ quyÒn lîi cho nhau. ¸p dông tiÕn bé kü thuËt trong c«ng t¸c gièng nh­ trªn ®· ®Ò cËp: nhËp gièng míi cho (gåm c¶ tinh ph«i), nh©n vµ cung cÊp gièng s÷a bß lai cã n¨ng xuÊt cao cung cÊp cho nhu cÇu ch¨n nu«i trong c¶ n­íc. H×nh thµnh vµ t¨ng c­êng n¨ng lùc cho hÖ thèng theo dâi, qu¶n lý gièng bß s÷a tõ c¸c c¬ së ch¨n nu«i, c¸c trang tr¹i, hé lªn tíi c¸c tØnh, Bé. N©ng tû lÖ qu¶n lý bß s÷a tõ 10% n¨m 2000 lªn ®Õn 50% vµo n¨m 2005. TiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ C«ng ty S÷a ViÖt Nam ph¸t hµnh tr¸i phiÕu doanh nghiÖp ®Ó t¹o nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn. H×nh thµnh nh÷ng nhµ ch¨n nu«i bß s÷a chuyªn nghiÖp, ®Ó c¸c hé ch¨n nu«i còng cã cæ phÇn trong c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn s÷a. TuyÓn chän vµ n©ng nhanh c¸c gièng cá cho d©n trång. H­íng dÉn kü thuËt th©m canh, trång xen cá Hoµ Th¶o víi hä §Ëu, ®¶m b¶o n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng cá cao. Ban hµnh vµ h­íng dÉn c¸c quy tr×nh chÕ biÕn, b¶o qu¶n, dù tr÷ thøc ¨n th« ®Ó nu«i bß s÷a: ñ thøc ¨n, b¶o qu¶n cá kh«…sö c¸c nguån phô phÈm n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n nh­ ngän mÝa, rØa ®­êng mËt, b· mÝa, b· bia vµ b· r­îu) lµm thøc ¨n ch« bß. Thùc hiÖn tèt viÖc kiÓm tra n©ng suÊt c¸ thÓ, tiÕn ®Õn kiÓm tra n¨ng suÊt ®êi sau, chän läc nh÷ng bß ®ùc gièng F2 cã 75% m¸u bß HF ®Ó cè ®Þnh ®µn bß lai. N©ng cÊp chÊt l­îng bß ®ùc gièng Hµ Lan thuÇn ®ang sö dông s¶n xuÊt tinh t¹i trung t©m Moncada. NhËp thªm bß ®ùc gièng cao s¶n cho Moncada ®Ó mçi n¨m cã thÓ ®¸p øng 50% yªu cÇu tinh lai t¹o. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm s÷a, nhÊt lµ ®èi víi s÷a bét trÎ em. X©y dùng, ®¨ng ký qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9000 cho s¶n phÈm s÷a, ®Ó cã thÓ hoµ nhËp vµo thÞ tr­êng trong khu vùc, Ch©u ¸. 2.4.Gi¶i ph¸p vÒ lao ®éng: Lao ®éng n«ng nghiÖp d­ thõa cña chóng ta hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu, ruéng ®Êt canh t¸c ngµy cµng bÞ thu hÑp, n«ng d©n muèn t¨ng thu nhËp nhê ch¨n nu«i rÊt nhiÒu, do vËy phÇn lao ®éng tham gia vµo ch¨n nu«i bß s÷a sÏ t¨ng, nh­ng lao ®éng tham gia vµo chÕ biÕn l¹i khã tuyÓn dông h¬n do ®ßi hái ph¶i cã tr×nh ®é kü thuËt. Gi¶i ph¸p ®Ò ra ®¸p øng nhu cÇu vÒ lao ®éng trong ngµnh nh­ sau: §èi víi c¸n bé kü thuËt chÕ biÕn: Lùc l­îng lao ®éng kü thuËt cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn s÷a n¨m 2005 kho¶ng 8.400 ng­êi, n¨m 2010 kho¶ng 12.000 ng­êi. KÕt hîp c¸c khoa ®µo t¹o chuyªn ngµnh t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc. Trong n­íc, cã chÝnh s¸ch tuyÓn mé c¸c sinh viªn tèt nghiÖp ®óng chuyªn ngµnh vÒ lµm viÖc cho ngµnh; Cö c¸n bé ®i ®µo t¹o t¹i nh÷ng n­íc cã truyÒn thèng vÒ s¶n xuÊt s÷a, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm. C¸c ®Þa ph­¬ng kÕt hîp víi c¸c ViÖn Nghiªn cøu, tr­êng dËy nghÒ,…tæ chøc tËp huÊn kü thuËt cho c¸c hé ch¨n nu«i bß s÷a. 3.C¬ chÕ chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn: Ngµnh s¶n xuÊt s÷a c¶ ViÖt Nam nãi vÉn cßn rÊt non trÎ. Do kh«ng nªn ph¸t triÓn mét c¸ch ®¹i trµ, mµ ph¸t triÓn träng t©m vµo mét sè nhãm s¶n phÈm cã triÓn väng vµ cã vai trß tÝch cùc trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. §Ó cã thÓ thùc hiÖn ®­îc ph­¬ng h­íng s¶n xuÊt ®Ò ra, Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt nh­: 3.1.VÒ qu¶n lý ngµnh: Tæ chøc rµ so¸t,hiÖu chØnh, bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈp vµ vÖ sinh an toµn thùc phÈm liªn quan ®Õn ngµnh S÷a. Nghiªn cøu, x©y dùng c¸c quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn S÷a, tiªu chuÈn ®­îc phÐp hµnh nghÒ s¶n xuÊt, kinh doanh s÷a nÕu thÊy cÇn thiÕt. Tiªu chuÈn nµy kh«ng chØ x©y dùng cho s¶n phÈm trong n­íc mµ cßn c¶ ®èi víi s¶n phÈm nhËp khÈu. Tæ chøc kiÓm tra, so¸t xÐt l¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh s÷a theo h­íng c¬ së s¶n xuÊt ph¶i cã ®Çy ®ñ ®¨ng ký hµnh nghÒ, c¬ së ®· ®¨ng ký s¶n xuÊt ph¶i cã ®¨ng ký chÊt l­îng s¶n phÈm. G¾n chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¬ quan ®­îc giao cÊp giÊy phÐp ®¨ng ký hµnh nghÒ víi nhiÖm vô kiÓm tra thùc hiÖn s¶n xuÊt theo tiªu chuÈn, chÊt l­îng ®· ®¨ng ký. Kiªn quyÕt rót giÊy phÐp hµnh nghÒ ®èi víi c¸c c¬ së kh«ng ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn vÒ chÊt l­îng vµ an toµn vÖ sinh thùc phÈm vµ thua lç kÐo dµi. 3.2.ChÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­: KhuyÕn khÝch ®Çu t­ cho vïng ch¨n nu«i bß s÷a ph¸t triÓn nh­ cho vay ­u ®·i, b¶o hiÓm cho n«ng d©n ch¨n nu«i bß s÷a. Chñ trang tr¹i ®­îc thuª ®Êt l©u dµi ®Ó trång cá, cho n«ng d©n chuyÓn diÖn tÝch ®Êt trång lóa kÐm hiÖu qu¶ sang trång cá nh­ miÔn thuÕ ®Êt n«ng nghiÖp tõ 5-7 n¨m. KhuyÕn khÝch cho ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp bæ trî, nhÊt lµ ngµnh s¶n xuÊt bao b×. Ngµnh nµy hiÖn ®ang b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë n­íc ta do nhu cÇu ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm vµ thøc ¨n gia sóc ë ViÖt Nam. PhÇn chi phÝ bao b× trong s¶n phÈm s÷a rÊt cao, trong s¶n phÈm s÷a bét lµ 26%, trong s¶n phÈm s÷a t­¬i lµ 62,5% mµ chi phÝ nµy l¹i dïng cho nhËp khÈu trong khi s¶n phÈm s÷a t­¬i hiÖn nay ®ang lµ s¶n phÈm chñ lùc cña ViÖt Nam. KÝch thÝch ®Çu t­ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp nµy sÏ t¨ng tÝnh tù chñ, gi¶m chi phÝ cña s¶n phÈm c«ng nghiÖp s÷a trong n­íc. 3.3. ChÝnh s¸ch ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi: KiÕn nghÞ kh«ng cÊp giÊy phÐp cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ 100% vèn n­íc ngoµi vµo ngµnh s÷a nÕu kh«ng ®Çu t­ ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu, v× qua thùc tÕ cho thÊy c¸c doanh nghiÖp 100%vèn n­íc ngoµi do vèn ®Çu t­ thiÕt bÞ qu¸ lín, chi phÝ qu¶ng c¸o, tiÕp thÞ lín, Ýt quan t©m ®Õn ®Çu t­ ph¸t triÓn vïng nguyªn liÖu nh­ ®· cam kÕt. BiÖn ph¸p ¸p dông h¹n ng¹ch nhËp khÈu nguyªn liÖu s÷a nªn dÇn dÇn gì bá, v× biÖn ph¸p nµy lµ mét biÖn ph¸p b¶o hé trùc tiÕp cho ngµnh ch¨n nu«i bß s÷a, kh«ng mang l¹i thuËn lîi vÒ l©u dµi mµ ng­îc l¹i lµm gi¶m lîi nhuËn cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Kh«ng nªn b¾t c¸c doanh nghiÖp nµy ph¶i chÞu thiÖt thßi ®Ó thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi. Tèt nhÊt lµ nªn kÕt hîp chÆt chÏ víi chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý ngµnh, thùc hiÖn chÆt chÏ vµ nghiªm tóc Tiªu chuÈn thèng nhÊt cho s¶n phÈm s÷a. Khi thùc hiÖn tiªu chuÈn nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp sÏ ph¶i bæ xung thªm c¸c vi l­îng vµ kho¸ng chÊt cho s¶n phÈm, ®éi chi phÝ s¶n phÈm lªn cao nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c nhãm s¶n phÈm. Vµ trong tr­êng hîp nµy nÕu thuÕ s¶n xuÊt sö dông nguyªn liÖu trong n­íc gi¶m xuèng sÏ khiÕn c¸c doanh nghiÖp trong n­íc quay sang dïng nguyªn liÖu trong n­íc, v× võa ®¶m b¶o chÊt l­îng mµ chi phÝ s¶n xuÊt còng thÊp h¬n. T­íc m¾t, ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh cã 100% vèn n­íc ngoµi thùc hiÖn cam kÕt ®Çu t­ ph¸t triÓn ®µn bß s÷a vµ cã tr¸ch nhiÖm thu mua s÷a t­¬i trong n­íc ®Ó chÕ biÕn vµ san sÎ nghÜa vô cïng c¸c xÝ nghiÖp trong n­íc cïng mét m«i tr­êng c¹nh tranh. 3.4. ChÝnh s¸ch vÒ thuÕ: §Ó khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ngµnh S÷a chuÈn bÞ cho tiÕn tr×nh héi nhËp, nhÊt lµ nhãm s¶n phÈm s÷a t­¬i, s÷a chua, nÕu sö dông nguyªn liÖu trong n­íc sÏ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm mµ kh«ng ph¶i t¨ng ngo¹i tÖ nhËp nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt. KÕ hîp nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn trªn: KiÕn nghÞ gi¶m thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng s÷a chÕ biÕn cã sö dông s÷a t­¬i nguyªn liÖu thu mua cña n«ng d©n xuèng 3-5% t­¬ng øng víi thuÕ ®Çu vµo. Víi gi¸ thu mua nh­ hiÖn nay ®· ®¶m b¶o cho ng­êi n«ng d©n cã møc l·i lµ 30%. Nh­ng ®ã lµ trong ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ thu mua s¶n phÈm tõ phÝa c¸c c«ng ty chÕ biÕn. BiÖn ph¸p thuÕ nµy ®­a ra sù kÝch thÝch cho c¸c nhµ s¶n xuÊt nªn sö dông nguyªn liÖu s÷a t­¬i t¹i chç ®Ó s¶n xuÊt. Lµm vËy kh«ng nh÷ng kÝch thÝch cho ph¸t triÓn nguyªn liÖu s÷a mµ cßn lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó c¸c c«ng ty h­íng vµo sö dông nguyªn liÖu s÷a t­¬i trong n­íc võa n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm mÈin xuÊt vÉn cã l·i. ThÕ nh­ng ®Ó viÖc nµy x¶y ra ®óng nh­ dù kiÕn, th× Nhµ n­íc ph¶i thùc hiÖn chÆt chÏ ®ång thêi vÒ kiÓm tra tiªu chuÈn chÊt l­îng kÕt hîp víi gi¶m thuÕ cho ®óng lo¹i s¶n phÈm. T¨ng thuÕ nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm s÷a mµ trong n­íc ®· s¶n xuÊt ®­îc tõ 15-20% lªn 35% v× nhËp s÷a bét gµy (c¸c n­íc ASEAN kh«ng ph¶i lµ c¸c n­íc xuÊt khÈu nguyªn liÖu s÷a) vµo ®Ó chÕ biÕn s÷a hoµn nguyªn cho tiªu dïng kh«ng thÓ ®¹t chÊt l­îng dinh d­ìng nh­ s÷a v¾t tõ bß, muèn ®¹t chÊt l­îng nh­ v¾t s÷a bß ph¶i pha thªm c¸c kho¸ng chÊt, vitamin, bÐo…nªn gi¸ thµnh cao h¬n nguyªn liÖu t¹i chç. Víi møc thuÕ nhËp khÈu thÊp nªn lîi nhuËn sau thuÕ cao h¬n tõ 30 ®Õn 35% so víi sö dông nguyªn liÖu trong n­íc. Bªn c¹nh ®ã, miÔn gi¶m thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng cho s÷a häc ®­êng, nÕu Nhµ n­íc muèn thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi mµ kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn lîi Ých kinh tÕ c¬ b¶n cña nhµ s¶n xuÊt. Cã chÝnh s¸ch ­u ®·i thuÕ ®èi víi c¸c xÝ nghiÖp míi ®Çu t­ më réng, c¶i t¹o n©ng cÊp. Gi¶m thuÕ lîi tøc trong nh÷ng n¨m ®Çu t­ ®i vµo ho¹t ®éng. 3.5.Tæ chøc thùc hiÖn: HiÖn nay, viÖc ®iÒu hµnh vÜ m« ë cÊp c¸c Bé cña ChÝnh phñ, ngµnh s¶n xuÊt s÷a do nhiÒu Bé, nhiÒu ngµnh ®iÒu hµnh, chi phèi nªn khã thèng nhÊt. Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓnn«ng th«n phô tr¸ch ph¸t triÓn bß s÷a, Bé C«ng nghiÖp phô tr¸ch chÕ biÕn s÷a, Bé Th­¬ng m¹i cÊp Quota nhËp khÈu s÷a… §©y lµ vÊn ®Ò khã trong ®iÒu hµnh s¶n xuÊt ®Ó c©n ®èi gi÷a s¶n xuÊt s÷a trong n­íc vµ nhËp khÈu s÷a, g¾n s¶n xuÊt víi chÕ biÕn vµ thÞ tr­êng, nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu dïng. V× vËy, ®Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu cña Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh S÷a ph¶i cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c c¬ quan cã liªn quan. Tr­íc hÕt c¸c c¬ quan qu¶n lý nh­ Bé C«ng nghiÖp, Bé Y TÕ, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n, Bé khoa häc c«ng nghÖ m«i tr­êng, Bé Th­¬ng m¹i sím ®Ò ra chñ tr­¬ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó t¨ng c­êng kiÓm tra gi¸m s¸t viÖc kinh doanh s÷a. C¸c c¬ quan kiÓm nghiÖm nh­ Côc KiÓm tra vÖ sinh an toµn thùc phÈm (Bé Y tÕ, Trung t©m y tÕ dù phßng) cña c¸c ®Þa ph­¬ng qu¶n lý chÆt chÏ vµ nghiªm minh trong viÖc cÊp giÊy phÐp kinh doanh vµ kiÓm tra th­êng xuyªn vÖ sinh an toµn thùc phÈm c¸c c¬ së s¶n xuÊt. ChÊm døt ho¹t ®éng cña c¸c c¬ së kh«ng ®¶m b¶o c¸c tiªu chuÈn ®Ò ra. §Ò nghÞ thµnh lËp Héi ®ång s÷a quèc gia ®Ó ®iÒu hµnh vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò chung cña ngµnh nh­ ch¨n nu«i, s¶n xuÊt, tiªu thô, xuÊt nhËp khÈu s÷a cña c¶ n­íc. Héi ®ång sÏ phèi hîp HiÖp héi s÷a cña thÕ giíi ®Ó tiÕp thu thµnh tùu vµ kinh nghiÖm cña céng ®ång quèc tÕ. KÕt luËn Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhu cÇu tiªu thô s¶n phÈm s÷a trong n­íc gia t¨ng nhanh chãng c¶ vÒ sè l­îng vµ chñng lo¹i s¶n phÈm. NÕu nh­ ®Ó c¹nh tranh mét c¸ch lµnh m¹nh gi÷a s¶n phÈm s÷a s¶n xuÊt trong n­íc vµ s¶n phÈm nhËp khÈu trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i th× chóng ta kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Hay nãi c¸ch kh¸c chóng ta ch­a cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ lo¹i hµng nµy so víi c¸c “®¹i gia” tÇm cì trªn thÕ giíi. Nh­ng nÕu xÐt trªn thÞ tr­êng néi ®Þa th× chóng ta kh¸ thuËn lîi vÒ phÇn tiÕt kiÖm chi phÝ b¶o qu¶n vµ vËn chuyÓn so víi c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu. §ã lµ xÐt vÒ tæng thÓ, cßn trong t­¬ng lai chóng ta cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn mét sè nhãm s¶n phÈm s÷a nh­: s÷a t­¬i, bét dinh d­ìng, s÷a ®Æc. Chñ yÕu søch c¹nh tranh cña chóng ta dùa vµo c¹nh trang vÒ gi¸ víi chÊt l­îng trung b×nh. §iÒu nµy còng rÊt phï hîp víi thu nhËp cña ng­êi d©n ViÖt Nam hiÖn nay vµ trong thêi gian tíi. Cô thÓ chóng ta vÉn ph¶i nhËp khÈu phÇn lín nguyªn liÖu n­íc ngoµi ®Ó chÕ biÕn nh­ng t¨ng phÇn kh¶ n¨ng néi ®Þa ho¸ trong s¶n phÈm. C¬ b¶n chóng ta cã thÓ lµm ®­îc nh­ vËy lµ do phÇn ®ãng gãp vµo chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm cña nguyªn liÖu lµ kh«ng cao l¾m. Nh­ng muèn thùc sù ph¸t huy ®­îc søc c¹nh tranh cña mét sè nhãm s¶n phÈm s÷a trong ngµnh th× cÇn ph¶i cã sù ®ãng gãp mét phÇn kh«ng nhá c¸c t¸c ®éng hîp lý tõ phÝa Nhµ n­íc, gi¶m dÇn vßng b¶o hé ®Õn ngµnh kh«ng cã nghÜa lµ bá mÆc hoµn toµn cho ngµnh tù ph¸t triÓn. So víi c¸c n­íc cã ngµnh c«ng nghiÖp s÷a ph¸t triÓn trªn thÕ giíi hiÖn nay, ngµnh s÷a ViÖt Nam cßn qu¸ non trÎ cÇn cã sù quan t©m, t¸c ®éng tÝch cùc tõ phÝa Nhµ n­íc. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Kinh tÕ häc quèc tÕ_NXB Thèng kª. ( Paula. Samuelson - Williamd. Nordhaus) 2. Bµn vÒ c¹nh tranh toµn cÇu_NXB Th«ng tÊn. 3. ChiÕn l­îc c¹nh tranh (cuèn dÞch cña M. Porter). 4. Gi¸o tr×nh ChiÕn l­îc kinh doanh _NXB Thèng kª. 5. Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp s÷a ViÖt Nam giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010 cña Bé C«ng nghiÖp. 6. §Ò ¸n nghiªn cøu ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ chÕ biÕn s÷a t¹i ViÖt Nam 1997-2000 vµ nh÷ng n¨m sau cña Vô N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n thuéc Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­. 7. Ph¸t triÓn ch¨n nu«i bß s÷a trong hé n«ng d©n ngo¹i thµnh Hµ Néi_NXB N«ng nghiÖp. 8. S¶n phÈm b¬ s÷a quèc tÕ. 9. BiÓu thuÕ xuÊt khÈu-nhËp khÈu vµ thuÕ VAT hµng nhËp khÈu n¨m 2002. 10. T¹p chÝ N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n. 11. C¸c sè liÖu n¨m 2002 cña FAO lÊy trªn m¹ng Internet.