Đánh giá quan hệ di truyền trên quần thể lúa hồi giao chất lượng cao OM6976*5/KDML105

31 Trường Đại học Cần Thơ; 2 Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Công nghệ cao Đồng bằng sông Cửu Long Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 2(111)/2020 ĐÁNH GIÁ QUAN HỆ DI TRUYỀN TRÊN QUẦN THỂ LÚA HỒI GIAO CHẤT LƯỢNG CAO OM6976*5/KDML105 Hồ Văn Được1, Bùi Phước Tâm1, Phạm Thị Bé Tư1, Nguyễn Thị Lang2 TÓM TẮT Quần thể lai hồi giao OM6976*5/KDML105 ở thế hệ BC4F2 được sử dụng để đánh giá mối quan hệ di truyền giữa các cá thể thông qua việc xây dựng bản đồ di truyền (GGT). Các dòng con lai được kiểm tra các gen định vị trên 12 nhiễm sắc thể của cây lúa thông qua bộ chỉ thị phân tử liên kết (SSR). Qua phân tích bản đồ GGT ở thế hệ BC4F2 xác định được 1 dòng BC4F2-44 mang gen waxy đồng hợp tử và có 100% gen được đánh dấu trên 12 nhiễm sắc thể giống với cá thể mẹ. Ở thế hệ BC4F3, có 110 dòng BC4F3 (D191-D300) được phát triển từ dòng triển vọng BC4F2-44 trên đồng ruộng trong vụ Đông Xuân 2016 - 2017 và chọn ra được 02 dòng có tiềm năng năng suất cao và phẩm chất tốt là D296 (7,17 tấn/ha) và D233 (7,13 tấn/ha). Các dòng này được đề xuất thử nghiệm và phát triển diện rộng. Từ khóa: Quan hệ di truyền, chỉ thị phân tử, chất lượng cao, gen waxy, graphical genotyping (GGT) I. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong công tác chọn tao giống lúa, lai hồi giao là phương pháp chuyển một hoặc một vài gen mục tiêu từ giống cho gen (donor) sang giống nhận gen (recipient) trong khi vẫn giữ lại các đặc tính quan trọng của giống nhận. Việc ứng dụng chỉ thị phân tử (MABC - Marker Assisted Back Crossing) cho phép giải mã di truyền của con lai ở mỗi thế hệ, rút ngắn thời gian chọn tạo, do đó tăng hiệu quả chọn lọc gen trên một đơn vị thời gian (Hospital, 2003). MABC đã được sử dụng trong nhiều nghiên cứu tạo chọn giống lúa chất lượng cao trước đây (Hasan et al., 2015; Nguyen Thi Lang and Bui Chi Buu, 2004). Mối quan hệ di truyền trong quần thể còn được xem xét và phát triển không chỉ các gen trên nhiễm sắc thể mục tiêu, mà nó còn được mở rộng ra trên toàn bộ 12 nhiễm sắc thể. Phương pháp lập bản đồ quan hệ di truyền GGT (Graphical Geno Typing) do Young và Tanksley đề xuất (1989) và sau đó, Van-Berllo (2008), Milne và cộng tác viên (2010) đã xây dựng phần mềm chuyên dụng GGT 2.0. Đây là phần mềm ứng dụng do nhóm tác giả của Đại học Wageningen phát triển, khi đó các alen thể hiện đồng hợp trội, đồng hợp lặn, dị hợp ở tất cả các con lai trong một quần thể, cho phép công tác chọn lọc các cá thể quy tụ những gen mong muốn một cách có hiệu quả nhất trong một thời gian ngắn nhất. II. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Vật liệu nghiên cứu Giống mẹ là OM 6976 và giống bố là Khao Daw Mali 105 (KDML105). Giống đối chứng: IR50404. Quần thể lai hồi giao BC4F2 (OM6976*5/KDML105) bao gồm 50 cá thể. Tổng cộng 27 chỉ thị phân tử SSR (Simple Sequence Repeat) bao phủ trên 12 nhiễm sắc thể của cây lúa được dùng trong thí nghiệm, bao gồm: RM1, RM583 (NST1); RM240, RM6 (NST2); RM347, RM7345 (NST3); RM471, RM241 (NST4); RM440, RM1024 (NST5); RM469, Wx, RM402, RM162, RM1031 (NST6); RM1204, RM6152 (NST7); RM339, RM256 (NST8); RM257, RM6051 (NST9); RM304, RM228 (NST10); RM7557, RM167 (NST11); RM512, RM463 (NST12) (Nguồn: http:// www.gramene.org). 2.2. Phương pháp nghiên cứu 2.2.1. Phương pháp ly trích DNA và khuếch đại gen bằng PCR DNA được ly trích theo phương pháp SDS (Sodium Dodecyl Sulfate) và khuếch đại gen theo phương pháp PCR (Polymerase Chain Reaction) với chỉ thị SSR (IRRI, 2006). 2.2.2. Lập bản đồ quan hệ di truyền GGT Lập bản đồ GGT theo Van-Berllo (2008) thông qua các bước như sau: (1) Nhập dữ liệu trên phần mềm Excel: mã hóa gen của quần thể với A, B là kiểu gen đồng hợp tử của cây bố mẹ; H là kiểu gen dị hợp tử; U là kiểu gen chưa được xác định. (2) Nhập dữ liệu vào cửa sổ GGT: chuyển đổi dữ liệu Excel sang dữ liệu GGT. (3) Xử lý số liệu trong GGT. (4) Đăng xuất kết quả. 2.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 6 đến tháng 10 năm 2018 tại Viện Lúa Đồng bằng sông Cửu Long. 4Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 2(111)/2020 III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1. Kết quả khuếch đại các gen mục tiêu trên 12 nhiễm sắc thể của cây lúa Các cá thể BC4F2 của quần thể hồi giao OM6976*5/ KDML105 được đánh giá mức độ di truyền so với mẹ (OM6976) và bố (KDML105) dựa trên một số chỉ thị phân tử được đánh dấu trên nhiễm sắc thể mục tiêu (NST6) và 11 nhiễm sắc thể khác. Các cá thể được mong đợi chỉ mang gen waxy giống cá thể bố, còn các gen khác thì giống với cá thể mẹ. Kết quả trên bảng 1 cho thấy có sự đa dạng di truyền rất phong phú của các dòng con lai so với bố mẹ. Điều này có thể giải thích do sự phân ly độc lập và tổ hợp tự do của các gen tính trạng làm cho quần thể con lai có hệ gen phong phú mặc dù đều xuất phát từ một cá thể bố và một cá thể mẹ. 3.2. Chọn lọc các cá thể BC4F 2 của quần thể lai hồi giao OM6976*5/KDML105 trên nhiễm sắc thể mục tiêu Trên nhiễm sắc thể số 6 (nhiễm sắc thể mục tiêu) (Nguyễn Thị Lang, 2004), gen waxy định vị ở vị trí 8,2 cm liên kết với chỉ thị phân tử Wx. Trong số 50 cá thể thể BC4F2, có 8 cá thể cây lúa (BC4F2-8, BC 4 F 2 -18, BC 4 F 2 -24, BC 4 F 2 -25, BC 4 F 2 -36, BC 4 F 2 -38, BC 4 F 2 -44 và BC 4 F 2 -49) biểu hiện mang gen waxy và các gen khác đồng hợp giống như cây mẹ (OM6976) (Hình 1). Hình 1. Sự đa dạng di truyền của 50 cá thể trong quần thể lai hồi giao OM6976*5/KDML105 ở thế hệ BC4F2 trên nhiễm sắc thể số 6 Ghi chú: NST: Nhiễm sắc thể; Màu đen: kiểu gen theo cây bố (KDML 105); Màu xám: kiểu gen theo cây mẹ (OM6976); Màu trắng: kiểu gen dị hợp tử; Mũi tên: đánh dấu các cá thể được lựa chọn, 1 - 50: các cá thể của quần thể lai hồi giao OM6976*5/KDML105. 3.3. Chọn lọc các cá thể BC4F 2 của quần thể lai hồi giao OM6976*5/ KDML105 trên 12 nhiễm sắc thể của cây lúa Tám cá thể được chọn khi đánh giá trên nhiễm sắc thể mục tiêu (nhiễm sắc thể số 6) được kiểm tra các gen định vị trên toàn bộ 12 nhiễm sắc thể (Hình 1). Kết quả cho thấy rằng mặc dù trên nhiễm sắc thể mục tiêu, 8 cá thể hoàn toàn phù hợp với mục tiêu chọn lọc, tuy nhiên khi đánh giá trên 12 nhiễm sắc thể, các dòng này lại biểu hiện sự thừa hưởng gen 125 100 75 50 25 0 RM469 2.3 Wx 8.2 RM402 25.6 RM162 60.1 RM1031 122.3 KDM L105 OM 6976 5049484746454443424140393837363534333231302928272625242322212019181716151413121110987654321 5Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 2(111)/2020 từ bố mẹ rất khác nhau. Mục tiêu của chọn lọc dòng hồi giao trong thí nghiệm này là mong muốn tìm kiếm được các cá thể hoàn toàn giống với cá thể mẹ nhưng mang thêm gen waxy. Như vậy, chỉ có 1 dòng duy nhất được chọn lọc là dòng BC4F2-44. Dòng này mang gen waxy và tỷ lệ đồng hợp gen theo cá thể mẹ (trừ gen mục tiêu) là 100% (Hình 2). Hình 2. Sự đa dạng di truyền các gen từ bố mẹ của quần thể lai hồi giao OM6976*5/KDML105 ở thế hệ BC4F2 trên 12 nhiễm sắc thể Ghi chú: NST: Nhiễm sắc thể; Màu đen: kiểu gen theo cây bố (KDML105); Màu xám: kiểu gen theo cây mẹ (OM6976); Màu trắng: kiểu gen dị hợp tử; Mũi tên: đánh dấu cá thể được lựa chọn, 1 - 50: các cá thể của quần thể lai hồi giao OM6976*5/KDML105. 3.4. Đánh giá và chọn lọc cá thể BC4F3 của tổ hợp OM6976*5/KDML105 Trong vụ Đông Xuân 2016 - 2017, từ dòng BC4F2-44, 110 dòng BC4F3 (D191-D300) của tổ hợp lai hồi giao OM6976*5/KDML105 được gieo trồng trên đồng ruộng (Hình 3a). Trong đó, 50 dòng được chọn để đánh giá phẩm chất vì dạng hình cây cứng cáp, đẹp, ít nhiễm sâu bệnh. Hàm lượng amylose của các dòng dao động 16,5 - 27,8% và đạt trung bình 23,3% (Bảng 2). Các dòng có hàm lượng amylose tương đương và nhỏ hơn 20% (hàm lượng amylose thấp) bao gồm: dòng BC4F3-195, BC4F3-205, BC4F3-230, BC4F3-233, BC4F3-237, BC4F3-276, BC4F3-285 và BC4F3-296. Qua kiểm chứng độ bền gel và độ trở hồ cho thấy các dòng này đều biểu hiện là các dòng có phẩm chất cơm mềm, dẻo (độ bền gel 74,8 - 93,4 mm, độ trở hồ ở cấp 6 - 7). Tám dòng này tiếp tục được lựa chọn để đánh giá kiểu gen liên quan hàm lượng amylose thấp. Với chỉ thị Wx, 8 dòng lúa (D195, D205, D230, D233, D237, D276, D285 và D296) được khuếch đại kiểu gen liên quan hàm lượng amylose thấp thông qua phương pháp PCR (Hình 3b). Trên gel agarose 3% ghi nhận 8 dòng lúa này đều biểu hiện băng ở vị trí 220 bp, tương ứng với vị trí băng của KDML105, trong khi đó, giống OM6976 lại biểu hiện băng hình ở vị trí 210 bp. Điều này chứng tỏ rằng 8 dòng lúa có mang gen waxy. Qua đánh giá kiểu hình và kiểu gen liên quan đến hàm lượng amylose cho thấy, 8 dòng lúa (D195, D205, D230, D233, D237, D276, D285 và D296) của tổ hợp hồi giao OM6976*5/KDML105 được chứng minh có hàm lượng amylose thấp. Các dòng này tiếp tục được đánh giá một số đặc tính nông học, các thành phần năng suất và năng suất để chọn ra dòng vừa có amylose thấp vừa có năng suất cao. NST 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 OM6976 KDML105 Consensus Legend A B H 6Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 2(111)/2020 Bảng 1. Phẩm chất các dòng BC4F3 của quần thể OM6976*5/KDML105 trồng trong vụ Đông Xuân 2016 - 2017 STT Tên Ký hiệu AC (%) GC (mm) GT (cấp) STT Tên Ký hiệu AC (%) GC (mm) GT (cấp) 1 BC4F3-193 D193 25,7 ef 38,7 xy 2 29 BC4F3-254 D254 24,5 j 45,0 o-q 2 2 BC4F3-194 D194 26,5 bc 30,5 G 2 30 BC4F3-263 D263 21,9 p 65,6 g 5 3 BC4F3-195 D195 16,5 w 93,4 b 7 31 BC4F3-264 D264 25,0 hi 41,0 t-v 2 4 BC4F3-197 D197 23,9 kl 49,7 k 3 32 BC4F3-267 D267 23,9 kl 43,5 q-s 3 5 BC4F3-198 D198 24,5 j 41,0 t-v 3 33 BC4F3-270 D270 26,0 de 35,0 D 2 6 BC4F3-202 D202 25,2 gh 39,2 w-y 2 34 BC4F3-271 D271 22,7 no 59,5 h 4 7 BC4F3-203 D203 24,2 jk 42,5 st 3 35 BC4F3-272 D272 25,5 fg 37,0 A 2 8 BC4F3-205 D205 18,9 t 88,9 d 6 36 BC4F3-273 D273 27,8 a 30,5 F 1 9 BC4F3-206 D206 22,3 op 59,8 h 4 37 BC4F3-274 D274 25,0 hi 36,3 B 2 10 BC4F3-207 D207 24,5 j 46,2 m-o 2 38 BC4F3-275 D275 25,3 f-h 35,2 C 2 11 BC4F3-220 D220 25,5 fg 38,0 z 2 39 BC4F3-276 D276 17,8 v 91,0 c 7 12 BC4F3-224 D224 24,5 j 45,0 o-q 2 40 BC4F3-278 D278 24,5 j 40,5 u-w 2 13 BC4F3-225 D225 23,5 lm 50,0 k 3 41 BC4F3-279 D279 23,5 lm 44,4 p-r 3 14 BC4F3-226 D226 24,6 ij 47,7 lm 2 42 BC4F3-285 D285 18,7 t 75,5 f 6 15 BC4F3-227 D227 24,5 j 45,3 op 2 43 BC4F3-287 D287 24,5 j 41,2 t 2 16 BC4F3-228 D228 26,3 cd 32,8 E 2 44 BC4F3-288 D288 25,1 gh 38,6 y 2 17 BC4F3-229 D229 25,0 hi 40,2 u-x 2 45 BC4F3-289 D289 23,9 kl 46,5 m-o 3 18 BC4F3-230 D230 18,3 u 91,1 c 6 46 BC4F3-290 D290 22,6 o 55,5 i 4 19 BC4F3-231 D231 22,5 o 59,3 h 5 47 BC4F3-291 D291 24,5 j 42,7 r-t 2 20 BC4F3-232 D232 23,5 lm 47,8 lm 3 48 BC4F3-293 D293 24,0 k 43,2 q-s 2 21 BC4F3-233 D233 18,9 t 75,6 f 6 49 BC4F3-296 D296 20,3 r 74,8 f 6 22 BC4F3-234 D234 23,8 kl 52,5 j 3 50 BC4F3-299 D299 22,5 o 56,3 i 5 23 BC4F3-235 D235 23,2 m 48,4 kl 4 51 KDML105 đ/c 4 15,1 x 98,0 a 7 24 BC4F3-237 D237 19,7 s 78,9 e 6 52 OM6976 đ/c 2 25,4 f-h 53,6 j 2 25 BC4F3-238 D238 23,2 m 47,2 l-n 3 53 IR50404 đ/c 3 26,7 b 45,5 n-p 2 26 BC4F3-242 D242 21,2 q 66,3 g 5 F ** ** - 27 BC4F3-243 D243 23,1 mn 58,5 h 4 CV (%) 1,07 1,89 - 28 BC4F3-249 D249 22,3 op 55,7 i 4 Ghi chú: AC: Hàm lượng amylose; GC: Độ bền thể gel (mm); GT: Nhiệt độ trở hồ (cấp 1 - 7); ** khác biệt có ý nghĩa thống kê 99%. Hình 3. Quần thể ngoài đồng (a) và kết quả sản phẩm PCR của các dòng BC4F3 của quần thể hồi giao OM6976*5/KDML105 với chỉ thị Wx trên gel agarose 3% (b) Ghi chú: M: thang chuẩn DNA (1 Kb); P1: OM6976; P2: KDML105; 1-8: các cá thể BC4F3 lần lượt là: D195, D205, D230, D233, D237, D276, D285 và D296. (a) (b) M P1 P2 1 2 3 4 5 6 7 8 7Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 2(111)/2020 Các dòng lúa có thời gian sinh trưởng khá ngắn (100 - 105 ngày) so với giống bố KDML105. Chiều cao cây dao động từ 105 - 123 cm. Các dòng nở bụi khá tốt. Chiều dài bông đạt trung bình và chênh lệch không nhiều giữa các dòng (20,8 - 24,2 cm). Trong vụ đông xuân, các dòng lúa có số hạt chắc khá cao và tỷ lệ lép không khác biệt lớn. Khối lượng 1000 hạt khác biệt có ý nghĩa giữa các dòng, dao động trong khoảng 24 - 29 g. Về năng suất, năng suất biến thiên rất khác nhau, năng suất chênh lệch từ 3,60 - 7,17 tấn/ha. Các dòng có năng suất cao trên 7 tấn/ha bao gồm: D296 (7,17 tấn/ha) và D233 (7,13 tấn/ha). Hai dòng này là các dòng triển vọng vì vừa có hàm lượng amylose thấp (cơm mềm dẻo) và vừa cho năng suất khá cao (Bảng 3). Bảng 2. Các đặc tính nông học và năng suất của các dòng BC4F3 và bố mẹ trồng trong vụ Đông Xuân 2016 - 2017 Tên dòng TGST 1 (ngày) Chiều cao cây (cm) Số bông/ bụi (bông) Chiều dài bông (cm) Số hạt chắc/ bông (hạt) Tỷ lệ hạt lép/ bông (%) Khối lượng 1000 hạt (g) Năng suất (tấn/ha) D195 100 105 106,9d 7,0de 24,2b 174,7ab 21,45a 24,40c 5,10d D205 100 - 105 116,8bc 9,6bc 22,9b-d 144,7a-c 32,86a 29,22a 3,93ef D230 100 - 105 107,7d 10,8ab 23,7bc 115,9bc 29,21a 30,21a 6,17bc D233 100 - 105 117,7b 6,8de 23,1b-d 192,2a 25,45a 29,36a 7,13ab D237 100 - 105 105,4d 9,2b-d 23,1b-d 152,7a-c 24,50a 26,47b 5,67cd D276 100 - 105 106,9d 6,7e 21,2cd 167,2ab 28,68a 24,64c 4,97de D285 100 - 105 122,6b 9,7bc 20,9d 117,3bc 28,96a 27,28b 4,80de D296 100 - 105 107,6d 7,6c-e 23,0b-d 133,7a-c 25,14a 26,59b 7,17ab KDML105 115 - 120 137,2a 12,7a 20,8d 93,7c 20,08a 24,63c 3,60f OM6976 100 - 110 110,0cd 11,3ab 29,6a 132,7a-c 30,40a 25,80bc 7,67a F - ** ** ** ** ns ** ** CV (%) - 2,10 9,24 4,02 16,02 28,91 2,13 6,46 Ghi chú: 1: TGST - Thời gian sinh trưởng, ** - khác biệt có ý nghĩa thống kê 99%, ns - không khác biệt có ý nghĩa thống kê. IV. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ Việc phân tích các gen được đánh dấu trên 12 nhiễm sắc thể thông qua bản đồ GGT giúp cho việc chọn lọc các dòng hồi giao hiệu quả hơn so với việc chỉ đánh giá gen mục tiêu. Phân tích GGT giúp nhà chọn giống có cái nhìn tổng quát hơn về quần thể lai tạo. Qua đánh giá, các dòng có triển vọng vừa có năng suất cao và hàm lượng amylose thấp bao gồm D296 và D233. Các dòng này được đề xuất tiếp tục chọn lọc thành các dòng thuần để phát triển trên diện rộng. TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Thị Lang, 2004. Nghiên cứu gen waxy trên hạt gạo bằng marker phân tử. Tạp chí Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, 9: 1170-1171. Gramene, accessed on 29/5/2018. Available from: marker_view?action=view_feature_type&feature_ type_id=14. Hasan M, Rafii MY, Ismail MR, Mahmood M, Rahim HA, Alam MA, Ashkani S, Malek MA, Latif MA, 2015. Review: Agricultrure and environmental biotechnology. Biotechnology & Biotechnological Equipment, 29 (2): 237-254. Hospital F, 2003. Marker-assisted breeding. In: Newbury HJ (ed) Plant molecular breeding. Blackwell Publishing and CRC Press, Oxford/Boca Raton, pp 30-59. International Rice Research Institute (IRRI), 2006. Training document “Molecular Breeding Course”. IRRI, Manila, Philipines. Milne, I., P. Shaw., G. Stephen., M. Bayer., L. Cardle., W.T.B. Thomas., A.J. Flavell. and D. Marshall, 2010. Flapjack-graphical genotype visualization. Bioinformatics 26: 3133-3134. Nguyen Thi Lang, Bui Chi Buu, 2004. Quantitative analysis on amylose content by DNA markers through backcross populations of rice (Oryza sativa L.). Omonrice, 12: 13-18. Van-Berllo, 2008. GGT 2.0: Versatile software for visualization and analysis of genetic data. J Hered, 99 (2): 232-236. Young ND, Tanksley SD, 1989. Restriction fragment length polymorphisms maps and the concept of graphical genotypes. Theoretical and Applied Genetics, 77 (1): 95-101. 8Tạp chí Khoa học Công nghệ Nông nghiệp Việt Nam - Số 2(111)/2020 Graphical genotyping of a backcross population of OM9676/KDML105 for development of yield and quality rice lines Ho Van Duoc, Bui Phuoc Tam, Pham Thi Be Tu, Nguyen Thi Lang Abstract In the BC4F2 generation, the backcross population of OM6976*5/KDML105 was evaluated the genetic relationship between individuals through graphical genotyping (GGT). The generations of backcross rice lines were tested for the genes covering all 12 rice chromosomes by linked molecular markers. Analysis of the GGT map in the BC4F2 generation showed that one line (BC4F2-44) carrying the homogenous waxy gene as well as 100% of marked genes in the maternal individual on 12 chromosomes. In the BC4F3 generation, the elite line (BC4F2-44) developed into 110 BC4F3 lines (D191-D300) and grew on field in Winter-Spring crop season of 2016 - 2017. The high yield and good quality rice lines were selected as D296 (7.17 tons/ha) and D233 (7.13 tons/ha). These lines were proposed for extensive development. Keywords: Genetic relation, molecular marker, good quality, waxy gene, graphical genotyping (GGT) Ngày nhận bài: 07/02/2020 Ngày phản biện: 19/02/2020 Người phản biện: TS. Nguyễn Thế Cường Ngày duyệt đăng: 27/02/2020 ĐÁNH GIÁ SINH TRƯỞNG, NĂNG SUẤT VÀ CHẤT LƯỢNG CỦA GIỐNG LÚA THƠM HDT10 TẠI TÍCH GIANG, PHÚC THỌ, HÀ NỘI Phùng Thị Thu Hà1, Đỗ Thị Thanh Hoa2 TÓM TẮT Giống lúa thơm HDT10 do Viện Cây lương thực và Cây thực phẩm chọn tạo được đánh giá so sánh với các giống lúa thuần Khang Dân 18 (KD18), Bắc Thơm số 7 (BT7), Hương Thơm số 1 (HT1) đang được gieo trồng tại Tích Giang - Phúc Thọ - Hà Nội trong vụ Xuân và vụ Mùa năm 2017. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Giống lúa HDT10 là giống ngắn ngày (thời gian sinh trưởng trong vụ Xuân 134 ngày, vụ Mùa 105 ngày), chiều cao cây đạt từ 112 - 114 cm, phù hợp với với cơ cấu lúa đại trà tại Tích Giang - Phúc Thọ, có thể gieo cấy cả ở vụ Xuân và vụ Mùa. Giống lúa HDT10 thể hiện ưu điểm trội hơn ở ngoài đồng ruộng so với các giống lúa thuần tại địa phương: năng suất giống HDT10 (đạt 55,0 -59,1 tạ/ha) cao hơn hẳn các giống KD18, BT7, HT1, ở cả vụ Xuân và vụ Mùa và ít sâu bệnh hại. HDT10 cho hạt gạo trắng và có mùi thơm, cơm mềm và dính như BT7 và HT1. Giống HDT10 thích hợp để thay thế các giống lúa thuần đang trồng tại vùng đất Tích Giang - Phúc Thọ - Hà Nội. Từ khóa: Chất lượng, giống lúa HDT10, lúa thơm, năng suất, Tích Giang - Phúc Thọ 1 Bộ môn Thực vật, Khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam 2 Học viên K25 Khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam I. ĐẶT VẤN ĐỀ Lúa là cây luơng thực chiếm vị trí quan trọng của một nửa dân số thế giới, đặc biệt là ở châu Á, châu Phi và Nam Mỹ. Lúa có sản lượng đứng hàng thứ ba trên thế giới sau ngô và lúa mì, góp phần đảm bảo an ninh lương thực cho con người và ảnh hưởng đến tình trạng nghèo đói trên thế giới. Ở Việt Nam, cây lúa có một bề dày về nền văn minh lúa nước, với khoảng 80% hộ gia đình nông thôn trong cả nước tham gia sản xuất lúa gạo (Đỗ Đình Thuận, 2001). Sản xuất lúa gạo đã ảnh hưởng tới thu nhập và đời sống của trên 70% dân số Việt Nam, cũng như ảnh hưởng tới sự ổn định chính trị - xã hội trong nước. Trong đó, các giống lúa thơm chất lượng cao đặc biệt được ưa chuộng và ưu tiên phát triển. Các giống lúa thơm nhập nội từ Trung Quốc vào nước ta như Bắc thơm số 7 (BT7), Hương thơm số 1 (HT1) là những giống lúa thơm ngắn ngày, chất lượng nhưng chống chịu kém với một số sâu bệnh hại chính như rầy nâu, bệnh đạo ôn, đặc biệt là bệnh bạc lá và đang có biểu hiện suy thoái (Nguyễn Xuân Dũng và ctv., 2010; Phạm Văn Cường và ctv., 2015). Chính vì vậy, việc chọn tạo các giống lúa thơm, chất lượng cao mới, đáp ứng yêu cầu của thực tế sản xuất đang là hướng ưu tiên phát triển.