Đầu tư trực tiếp nước ngoài trong ngành công nghiệp ô tô

ªu thô kh«ng ®¸ng kÓ nªn gi¸ thµnh cña c¸c liªn doanh cao h¬n so víi gi¸ thµnh xe nhËp khÈu. §©y còng lµ trë ng¹i lín cho s¶n phÈm « t« l¾p r¸p t¹i ViÖt Nam x©m nhËp thÞ tr­êng quèc tÕ. ( Xem b¶ng 10 ) B¶ng 10: Gi¸ xe míi ë ViÖt Nam vµ ë Mü n¨m 1997-98 §¬n vÞ: USD H·ng KiÓu Gi¸ t¹i ViÖt Nam Gi¸ t¹i Mü Gi¸ ViÖt Nam so víi Mü (%) TOYOTA Corolla 24.000 13.000 185 Daimler- Benz Mercedes- E- series 74.500 45.000 166 Marda 626 31.330 20.500 153 BMW 3- Series 49.000 35.000 140 BMW 5-Series 78.000 15.000 173 Trung b×nh 163 Nguån: Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 3.2. HiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi C¸c liªn doanh « t« ViÖt Nam ®· ®ãng gãp mét khèi l­îng vèn lín cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc nhµ, víi tæng sè vèn thùc hiÖn tÝnh ®Õn hÕt ngµy 30/6/01 lµ 326,813 triÖu USD chiÕm 2,39% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn trªn toµn quèc. §©y lµ mét tû lÖ t­¬ng ®èi cao, b­íc ®Çu kh¼ng ®Þnh vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam. a. VÒ lao ®éng Cho ®Õn nay, cïng víi viÖc ra ®êi cña c¸c liªn doanh s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p « t«, nh÷ng c¸n bé, c«ng nh©n viªn c«ng t¸c t¹i c¸c c«ng ty liªn doanh ®· phÇn nµo n¾m ®­îc quy tr×nh c«ng nghÖ l¾p r¸p « t« c¸c lo¹i vµ ®­îc ®µo t¹o c¬ b¶n ®Ó cã thÕ ®¶m tr¸ch ®­îc nh÷ng c«ng ®o¹n l¾p r¸p. Mét ®iÒu quan träng lµ mét sè c¸n bé ®· ®­îc tiÕp xóc víi ph­¬ng ph¸p qu¶n lý khoa häc cã tr×nh ®é tiªn tiÕn, lµ nh÷ng nh©n tè ban ®Çu ®Ó x©y dùng, ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam. B¶ng 11: Tæng sè lao ®éng ViÖt Nam trong c¸c liªn doanh s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p « t« ViÖt Nam §¬n vÞ: Nguêi TT Tªn doanh nghiÖp Tæng sè lao ®éng ®Õn 30/6/02 1 C«ng ty LD Toyota 371 (9) 2 C«ng ty LD Vindaco 133 (4) 3 C«ng ty LD Ford ViÖt Nam 260 (3) 4 C«ng ty LD VMC 557 (14) 5 C«ng ty LD Hino Motors VN 34 (2) 6 C«ng ty Vidamco-Daewoo 410 (4) 7 C«ng ty LD Suzuki 166 (2) 8 C«ng ty LD Isuzu 124 (4) 9 C«ng ty LD Mercedes 382 (3) 10 C«ng ty LD Mª K«ng 304 (5) 11 C«ng ty LD VinaStar 231 (9) Tæng céng 2.972 (59) Nguån: Bé C«ng NghiÖp Sè trong ngoÆc lµ ng­êi n­íc ngoµi Tuy nhiªn, do ®Æc tÝnh vÒ c«ng nghÖ, s¶n xuÊt « t« lµ mét ngµnh kh«ng dïng nhiÒu lao ®éng nªn hiÖn c¶ 11 liªn doanh míi chØ sö dông 2.972 lao ®éng ViÖt Nam. Nh­ vËy, dù ¸n sö dông lao ®éng ViÖt Nam nhiÒu nhÊt còng chØ lµ 557 ng­êi mÆc dï sè lao ®éng n­íc ngoµi ®­îc sö dông trong ngµnh còng kh«ng ph¶i lµ cao (nhiÒu nhÊt lµ dù ¸n cña c«ng ty VMC sö dông 14 ng­êi n­íc ngoµi trªn tæng sè 571 ng­êi). Cã thÓ nãi, víi møc vèn thùc hiÖn tõng dù ¸n lªn ®Õn hµng chôc triÖu USD nh­ hiÖn nay th× con sè nµy lµ kh«ng ®¸ng kÓ, kh«ng gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu viÖc lµm cho x· héi. b. VÒ thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ HÇu hÕt c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®­îc bªn n­íc ngoµi gãp vµo liªn doanh ®Òu s¶n xuÊt trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 vµ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp hµng ®Çu thÕ giíi nªn chÊt l­îng cßn tèt, c«ng suÊt cao vµ cho phÐp s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm hiÖn ®¹i. Tuy nhiªn 100% c¸c d©y chuyÒn c«ng nghÖ nµy míi chØ dõng ë d¹ng CKD2 (mét sè linh kiÖn ch­a ®­îc l¾p r¸p vµo khung s¶n phÈm), IKD1 (tû lÖ néi ®Þa ho¸ d­íi 10%) sÏ kh«ng kÝch thÝch nhiÒu viÖc s¶n xuÊt c¸c chi tiÕt, phô tïng trong n­íc ph¸t triÓn mµ chñ yÕu lµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ l¾p r¸p. Thªm vµo ®ã, toµn bé c«ng t¸c R&D ®­îc tiÕn hµnh t¹i c¸c h·ng n­íc ngoµi, kh«ng thùc hiÖn t¹i ViÖt Nam, nªn c¸c kü s­ ViÖt Nam hÇu nh­ chØ dËp khu«n lµm theo mäi sù chØ dÉn tõ phÝa n­íc ngoµi, kh«ng cã nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn n¨ng lùc c¸ nh©n. Nh÷ng nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy cã thÓ kÓ ®Õn nh­: - Thø nhÊt, tr×nh ®é tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ cña chóng ta cßn h¹n chÕ - Thø hai, nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi muèn cã mét sù phô thuéc nhÊt ®Þnh tõ phÝa ViÖt Nam, nªn chñ yÕu chuyÓn giao c«ng nghÖ l¾p r¸p kh«ng thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ s¶n xuÊt chi tiÕt, phô tïng Vµ mét nguyªn nh©n kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ Nhµ n­íc cßn thiÕu nh÷ng chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch còng nh­ hç trî c«ng t¸c R&D cña c¸c c¬ së nghiªn cøu c«ng nghÖ trong n­íc ®Ó n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña phÝa ViÖt Nam trong liªn doanh. NÕu so víi møc chi phÝ c¬ héi hµng n¨m Nhµ n­íc ph¶i chÞu do ­u ®·i thuÕ cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi (trung b×nh 500 triÖu USD/n¨m) th× møc ®é chuyÓn giao vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ mµ chóng ta nhËn ®­îc nh­ hiÖn nay hoµn toµn kh«ng t­¬ng xøng. ViÖt Nam vÉn ch­a lµm chñ ®­îc c«ng nghÖ s¶n xuÊt « t« hiÖn cã vµ bÞ phô thuéc vµo quyÕt ®Þnh s¶n xuÊt cña bªn n­íc ngoµi. c. VÒ nép ng©n s¸ch C¸c liªn doanh l¾p r¸p vµ s¶n xuÊt « t« ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc th«ng qua viÖc ®ãng thuÕ xuÊt nhËp khÈu, thuÕ GTGT, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ lîi tøc,… Tæng møc ®ãng gãp cña c¸c liªn doanh vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc tÝnh ®Õn hÕt ngµy 30/6/01 lµ 154.323.000 USD. NÕu tÝnh theo ph­¬ng ph¸p sè b×nh qu©n gi¶n ®¬n, th× møc ®ãng gãp b×nh qu©n n¨m trong giai ®o¹n 1996-2000 lµ 30.864.600 USD/ n¨m. Nh­ vËy, mÆc dï kinh doanh kh«ng mÊy hiÖu qu¶ nh­ng møc ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch cña ngµnh vÉn cao h¬n rÊt nhiÒu ngµnh kh¸c (ngµnh may chØ nép 17,06 triÖu USD/n¨m). Riªng n¨m 2000, do sè l­îng s¶n phÈm tiªu thô t¨ng ®ét biÕn, c¸c liªn doanh s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p « t« ë ViÖt Nam ®· ®ãng gãp cho ng©n s¸ch sè tiÒn kû lôc lµ 45.467.846 USD. B¶ng 12 : Tæng c¸c kho¶n nép ng©n s¸ch cña c¸c liªn doanh s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p « t« ViÖt Nam §¬n vÞ: USD Tªn liªn doanh 2000 1/1/2000-30/6/2001 Tæng C«ng ty LD Toyota 14.527.952 41.874.152 C«ng ty LD Vindaco 1.147.499 476.029 3.958.637 C«ng ty LD Ford VN 4.105.000 2.303.000 9.611.000 C«ng ty LD VMC 5.776.300 2.737.200 33.961.736 C«ng ty LD Hino Motors VN 26.502 103.397 646.419 C«ng ty Vidamco-Daewoo 5.560.000 4.061.000 16.417.000 C«ng ty LD Suzuki 5.610.000 2.957.000 33.318.000 C«ng ty LD Isuzu 1.423.064 1.265.355 4.469.042 C«ng ty LD Mercedes- benz 2.403.842 2.826.035 14.467.978 C«ng ty LD Mª K«ng 1.332.687 1.737.922 14.188.135 C«ng ty LD VinaStar 3.555.000 3.199.000 18.414.000 Tæng céng 45.467.846 21.665.938 191.326.099 Nguån: Bé C«ng NghiÖp 4. Tån t¹i vµ nguyªn nh©n 4.1. Tån t¹i vÒ mÆt tµi chÝnh a. VÒ s¶n l­îng C«ng suÊt cña 11 liªn doanh l¾p r¸p « t« t¹i ViÖt Nam lµ 148.900 xe mét n¨m. Trong khi ®ã, l­îng xe tiªu thô cña 11 liªn doanh l¾p r¸p « t« n¨m 2001 míi ®¹t kho¶ng 19.000 xe, tøc lµ t­¬ng ®­¬ng víi 12,7% c«ng suÊt thiÕt kÕ. Liªn doanh b¸n ®­îc nhiÒu xe nhÊt lµ Toyota víi 5.586 xe ®­îc b¸n ra n¨m 2001, b»ng 27,93% c«ng suÊt thiÕt kÕ. Nh­ng liªn doanh khai th¸c hiÖu qu¶ nhÊt c«ng suÊt cña nhµ m¸y lµ Vidamco-Deawoo víi 2.860 xe b¸n ra trªn 9500 xe theo c«ng suÊt thiÕt kÕ, còng chØ ®¹t 29,80%. Còng trong n¨m nµy, liªn doanh Hino Motors ViÖt Nam chØ b¸n ®­îc 105 xe vµ cã hiÖu qu¶ thÊp nhÊt chØ lµ 4,04%. Con sè nµy tuy cã kh¶ quan h¬n so víi n¨m 2000 (víi l­îng xe b¸n ra ®¹t 13.957 xe, t­¬ng ®­¬ng 9,37% c«ng suÊt thiÕt kÕ) nh­ng ®Ó nghÜ ®Õn viÖc thu ®­îc lîi nhuËn vµ gi¶m gi¸ b¸n th× c¸c liªn doanh cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng nµy lµ: * ThÞ tr­êng nhá, s¶n l­îng nhá l¹i cã qu¸ nhiÒu nhµ s¶n xuÊt « t« ViÖt Nam víi d©n sè h¬n 80 triÖu ng­êi lµ thÞ tr­êng tiªu thô ë møc trung b×nh trong khu vùc. Song nÕu so s¸nh vÒ thu nhËp th× víi møc thu nhËp kho¶ng 400 USD/ ng­êi/n¨m th× thÞ tr­êng ViÖt Nam chØ ë møc ph¸t triÓn thÊp. Theo mét sè nghiªn cøu, ®Ó thÞ tr­êng « t« cã søc mua thùc sù th× thu nhËp cña ng­êi d©n ph¶i ë møc xÊp xØ tõ 4.500 USD/ng­êi/n¨m. ThÞ tr­êng néi ®Þa ch­a ph¸t triÓn lµ nh©n tè chÝnh t¹o ra t×nh tr¹ng cung v­ît qu¸ cÇu. Ngµnh c«ng nghiÖp « t« chØ cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ khi ®­îc x©y dùng theo ph­¬ng thøc s¶n l­îng lín vµ Ýt chñng lo¹i. Sè chñng lo¹i xe sÏ t¨ng dÇn trªn c¬ së ph¶i ®¹t ®­îc qui m« s¶n xuÊt kinh tÕ. HiÖn t¹i hµng n¨m ta l¾p r¸p ®­îc kho¶ng vµi ngµn xe nh­ng ®· cã tíi h¬n 30 kiÓu xe kh¸c nhau, mçi kiÓu xe chØ s¶n xuÊt vµi tr¨m chiÕc mçi n¨m, con sè ®ã qu¸ nhá kh«ng cho phÐp ®Çu t­ c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ cã chÊt l­îng. Trong khi ®ã ®Ó cã s¶n l­îng ®¹t ®­îc quy m« kinh tÕ, ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó hÊp dÉn c¸c nhµ cung cÊp linh kiÖn phô tïng ®Çu t­ vµo ViÖt Nam th× sè l­îng cña mét lo¹i s¶n phÈm còng ph¶i ë mét con sè nhÊt ®Þnh. B¶ng sau ®©y cho thÊy sè l­îng « t« b×nh qu©n cÇn cã (ë NhËt vµ c¸c n­íc ASEAN) ®Ó cã ®iÒu kiÖn h×nh thµnh tæ chøc s¶n xuÊt øng víi mçi lo¹i phô tïng, chi tiÕt cña « t« B¶ng 13: C¸c lo¹i phô tïng « t« cÇn thiÕt cã quy m« s¶n xuÊt lín §¬n vÞ b×nh qu©n: Ngh×n chiÕc « t« TT Tªn phô tïng S¶n l­îng hy väng ®­îc s¶n xuÊt t¹i §«ng Nam ¸ S¶n l­îng s¶n xuÊt cña mét nhµ m¸y t¹i NhËt B¶n 1 M¸y ph¸t ®iÖn 1.250 3.340 2 Bé chia ®iÖn 1.000 3.390 3 M¸y khëi ®éng ®iÖn 933 2.987 4 Xupap 800 2.266 5 §ång hå 567 1.522 6 Cuén d©y ®ãng ®iÖn 562 2.143 7 Ly hîp 390 3.023 8 HÖ thèng l¸i 200 2.100 Nguån: Dù th¶o ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam ®Õn 2010. Tõ b¶ng nµy ta thÊy, s¶n l­îng « t« ViÖt Nam n¨m 2001 míi ®¹t con sè 18.992 xe/n¨m cña c¶ 11 liªn doanh lµ rÊt nhá so víi quy m« b×nh qu©n cÇn cã ®Ó cã thÓ ®Çu t­ s¶n l­îng s¶n xuÊt phô tïng, linh kiÖn cã hiÖu qu¶. MÆt kh¸c, bªn c¹nh nhu cÇu tiªu thô nhá, sè l­îng nhµ s¶n xuÊt « t« ë ViÖt Nam l¹i qu¸ nhiÒu nªn s¶n l­îng b×nh qu©n n¨m cña c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt nhá (kho¶ng 1300 xe/n¨m). Do vËy, viÖc c¸c liªn doanh ch­a ®Çu t­ s¶n xuÊt chi tiÕt phô tïng « t« lµ mét ®iÒu dÔ hiÓu. * C¬ cÊu chñng lo¹i s¶n phÈm ch­a hîp lý: HÇu hÕt c¸c lo¹i « t« cña c¸c liªn doanh FDI ®­a vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam ®Òu lµ lo¹i xe cao cÊp, ®¾t tiÒn, sang träng (v× ®ang ®­îc b¶o hé m¹nh) chØ phï hîp víi møc sèng vµ thu nhËp cao, víi ®iÒu kiÖn ®­êng x¸ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp tiªn tiÕn, ch­a phï hîp víi møc sèng chung vµ h¹ tÇng c¬ së ViÖt Nam. Trong khi ®ã, c¸c lo¹i xe th­¬ng dông phï hîp víi søc mua, víi tr×nh ®é c«ng nghÖ, víi tÝnh ®a dông, phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®­êng giao th«ng cßn kÐm ph¸t triÓn nh­ ë ViÖt Nam th× l¹i ch­a ®­îc quan t©m ®Çu t­ s¶n xuÊt. HÇu hÕt c¸c lo¹i xe nµy vÉn ph¶i nhËp khÈu tõ n­íc ngoµi vµo d­íi h×nh thøc xe ®· qua sö dông (d­íi 4 n¨m) b. VÒ doanh thu vµ lîi nhuËn TÝnh ®Õn 30/6/2001 míi chØ cã 3 liªn doanh thu ®­îc lîi nhuËn , vÊn ®Ò nµy lµ do c«ng t¸c nghiªn cøu chuÈn bÞ ®Çu t­ cßn s¬ sµi C«ng nghiÖp s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p « t« cßn kh¸ míi mÎ ë ViÖt Nam nªn thÞ tr­êng tiªu thô cßn nhiÒu biÕn ®éng, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®iÒu tra, nghiªn cøu tû mû tr­íc khi tiÕn hµnh ®Çu t­. Nh­ng thùc tÕ, hÇu hÕt c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi trong liªn doanh l¾p r¸p vµ s¶n xuÊt « t« kh«ng thùc hiÖn c«ng t¸c nµy mµ chñ yÕu dùa vµo sè liÖu do 1 vµi h·ng hoÆc mét sè tæ chøc nµo ®ã th«ng b¸o. Nh÷ng sè liÖu nµy chØ cã tÝnh chÊt chung, kh«ng cã ®Þnh l­îng cô thÓ, kh«ng tiÕn hµnh ®iÒu tra th­êng xuyªn nªn víi nhiÒu doanh nghiÖp lµ kh«ng phï hîp. Tõ ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®Çu t­ kh«ng hiÖu qu¶ trong nhiÒu n¨m qua. B¶ng 14: HiÖu qu¶ SXKD cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh l¾p r¸p « t« ë ViÖt Nam (L·i lç thùc hiÖn) §¬n vÞ: TriÖu USD Tªn liªn doanh 1999 2000 1/1/2001-30/6/2001 Tæng C«ng ty LD Toyota 5.600.000 15.395.000 18.695.000 C«ng ty LD Vindaco -1.510.592 9.435 -158.068 -4.055.111 C«ng ty LD Ford VN -6.424.000 -2.036.000 1.549.000 -6.911.000 C«ng ty LD VMC -2.250.128 3.878.850 2.226.650 1.462.578 C«ng ty LD Hino Motors VN -688.234 -306.755 -39.370 -1.276.706 C«ng ty Vidamco-Daewoo -2.159.000 732.000 4.399.000 -2.488.000 C«ng ty LD Suzuki 2.486.000 1.608.000 2.542.000 11.093.000 C«ng ty LD Isuz -1.582.311 -1.415.521 524.126 -6.107.888 C«ng ty LD Mercedes- benz -2.151.284 -187.704 2.904.527 -7.895.859 C«ng ty LD Mª K«ng -2.074.657 -3.000.017 -626.684 -11.292.788 C«ng ty LD VinaStar 1.156.000 2.113.000 3.384.000 -1.788.000 Tæng céng -9.608.206 16.790.288 16.705.181 -10.564.744 Nguån: Bé C«ng NghiÖp Vµ ®©y cã lÏ lµ mét trong c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh h×nh thùc hiÖn vèn ®Çu t­ ë nhiÒu liªn doanh ch­a ®­îc nh­ trong dù ¸n ®Ó tr¸nh sù thua lç. Nh­ ta ®· biÕt, khi quy m« thÞ tr­êng thu hÑp víi møc dù ®o¸n trong dù ¸n ®Çu t­, ®Ó h¹n chÕ thiÖt h¹i tõ rñi ro nµy biÖn ph¸p thu hÑp quy m« ®Çu t­ th­êng ®­îc c¸c chñ ®Çu t­ lùa chän. TOYOTA ViÖt Nam víi møc vèn ®Çu t­ thùc hiÖn míi chØ ®¹t 55,06 % so víi tæng vèn ®¨ng ký nh­ng ®ang dÉn ®Çu vÒ møc l·i thùc hiÖn víi 18.695.000USD kÓ tõ ngµy ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ ®Õn cuèi n¨m 2000. Trong khi ®ã FORD ViÖt Nam th× ®i ®Çu trong viÖc thùc hiÖn dù ¸n, ®¹t 100% vèn nh­ng kÓ tõ khi ho¹t ®éng ®Õn 30/6/01, gÇn 3 n¨m ho¹t ®éng th× 80% kho¶ng thêi gian ®ã lµ trong t×nh tr¹ng thua lç. T×nh h×nh nµy x¶y ra t­¬ng tù víi mét sè liªn doanh cã møc thùc hiÖn vèn cao nh­ Liªn doanh MEKONG vµ Liªn doanh Vidamco-Daewoo. ViÖc chËm chÔ trong triÓn khai dù ¸n lµ mét sù l·ng phÝ ®èi víi c¸c nguån lùc dµnh ®Ó ®Çu t­ cho dù ¸n mµ kh«ng ®­îc ®­a vµo khai th¸c. V× vËy, c¸c liªn doanh nªn xem xÐt l¹i ®Ó x©y dùng ®­îc mét chiÕn l­îc kinh doanh phï hîp víi ®iÒu kiÖn ë ViÖt Nam, tranh thñ chiÕm lÜnh thÞ phÇn « t« ViÖt Nam trong thêi gian ®Çu ph¸t triÓn c«ng nghiÖp « t« khi kh¶ n¨ng vèn trong n­íc cßn h¹n hÑp. Bëi lÏ, khi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cña ViÖt Nam ®ñ lín m¹nh th©m nhËp vµo thÞ tr­êng « t« vµ tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ ®· ®Õn th× c¸c c¬ héi thuËn lîi cho c¸c liªn doanh cã thÓ nãi lµ kh«ng cßn ®­îc ®¶m b¶o nh­ hiÖn nay. ViÖc c¸c doanh nghiÖp IKD trong lÜnh vùc l¾p r¸p xe m¸y ViÖt Nam chØ trong vßng 2 n¨m gÇn ®©y ®· nhanh chãng chiÕm ®­îc 86,5% thÞ phÇn, ®Èy c¸c doanh nghiÖp FDI trong lÜnh vùc nµy tõ vÞ trÝ ®éc quyÒn xuèng mét gãc nhá ë thÞ tr­êng cung cÊp xe m¸y ViÖt Nam, cã lÏ còng lµ mét ®iÒu ®¸ng suy nghÜ ®èi víi nh÷ng ng­êi anh em: c¸c dù ¸n FDI trong lÜnh vùc l¾p r¸p vµ chÕ t¹o « t« §øng trªn khÝa c¹nh Nhµ n­íc ViÖt Nam th× ®©y còng lµ sù l·ng phÝ khi kh«ng tËn dông ®­îc tèi ®a nguån lùc FDI mµ kh«ng ph¶i lóc nµo chóng ta còng cã thÓ huy ®éng ®­îc. Do vËy, bªn c¹nh viÖc xem xÐt l¹i chiÕn l­îc kinh doanh cña doanh nghiÖp FDI th× sù phèi hîp chØ ®¹o tõ phÝa c¸c nhµ qu¶n lý vÜ m« ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ cÇn thiÕt ®Ó cã thÓ h¹n chÕ ®¸ng kÓ khã kh¨n nµy. 4.2. C¬ së h¹ tÇng cßn yÕu kÐm a. H¹ tÇng c¬ së cßn yÕu kÐm, m¹ng l­íi ®­êng bé ch­a ph¸t triÓn, quy ho¹ch ®« thÞ ch­a phï hîp MÆc dï sè l­îng « t« l­u hµnh t¹i ViÖt Nam ch­a nhiÒu nh­ng d­êng nh­ nã ®· g©y ra sù qu¸ t¶i ®èi víi hÖ thèng giao th«ng ®­êng bé n­íc ta, nhÊt lµ ë c¸c ®« thÞ lín- n¬i d©n c­ cã nhiÒu kh¶ n¨ng mua xe. Ngoµi ra, do quy ho¹ch ®« thÞ tr­íc ®©y Ýt quan t©m ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng hiÖn ®¹i nh­ « t« nªn kh«ng dù tÝnh tr­íc ®Õn viÖc x©y dùng c¸c b·i ®ç xe. Kh«ng Ýt gia ®×nh cã kh¶ n¨ng mua ®­îc « t« nh­ng l¹i kh«ng cã chç ®Ó . Do ®ã, trong thêi kú x©y dùng c«ng nghiÖp « t«, c¸c nguyªn nh©n nªu trªn ®· ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi sù më réng thÞ tr­êng tiªu thô « t« vµ kÕt qu¶ lµ c¸c liªn doanh s¶n xuÊt « t« ho¹t ®éng víi hiÖu qu¶ thÊp. b. Mét trong nh÷ng trë ng¹i lín cña sù ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« lµ nguån nh©n lùc Chóng ta kh«ng cã ®­îc c¸c kü s­ vµ c¸c nhµ qu¶n lý cao cÊp nªn viÖc tiÕp thu c«ng nghÖ chuyÓn giao míi chØ dõng l¹i ë møc ®é h­íng dÉn dËy nghÒ, vËn dông theo c¸c b­íc ®· ®­îc chØ dÉn; c«ng t¸c nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ trong n­íc hÇu nh­ ch­a cã. Kinh nghiÖm cña Hµn Quèc cho thÊy n¨ng lùc tiÕp thu c«ng nghÖ trong n­íc lµ mét ®iÒu hÕt søc quan träng ®Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp « t«. Tr­íc ®©y, ChÝnh phñ Hµn Quèc ®· cã nh÷ng sai lÇm khi cho r»ng hÔ bá tiÒn ra mua thiÕt bÞ c«ng nghÖ vÒ lµ kü thuËt còng sÏ ®­îc truyÒn vµo theo. C¸c nhµ kinh doanh s¶n xuÊt l¾p r¸p vµ s¶n xuÊt phô tïng Hµn Quèc còng cho lµ nh­ vËy vµ viÖc bá tiÒn ra mµ kh«ng häc ®­îc kü thuËt lµ do sù bª trÔ cña phÝa cung cÊp kü thuËt. V× vËy, viÖc khai th¸c c«ng nghÖ cña Hµn Quèc hiÖn nay vÉn ch­a cã hiÖu qu¶, chÊt l­îng « t« cña Hµn Quèc ch­a cã tÝnh c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Tuy nhiªn, kh¸ch quan mµ nãi viÖc tr«ng chê vµo c¸c ®èi t¸c cung cÊp c«ng nghÖ chuyÓn giao hîp t¸c ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®· chuyÓn giao lµ mét viÖc lµm v« Ých, bëi lÏ kinh nghiÖm chuyÓn giao c«ng nghÖ ë nhiÒu n­íc ch©u ¸ (VÝ dô: NhËt, Trung Quèc,…) chØ ra r»ng c¸c n­íc mua c«ng nghÖ chØ cã thÓ khai th¸c mét c¸ch tèt nhÊt thiÕt bÞ m¸y mãc khi cã kh¶ n¨ng hÊp thô nã mét c¸ch ®Çy ®ñ, n¨ng lùc bªn trong lu«n mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kü thuËt c«ng nghÖ n­íc nhµ. Vai trß ®¹i diÖn cña bªn ViÖt Nam trong liªn doanh lµ thô ®éng nªn viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt khi cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ cña ®èi t¸c n­íc ngoµi cßn chËm ch¹p. Ngoµi ra, nhiÒu c¸n bé ViÖt Nam ®¹i diÖn trong liªn doanh gÇn nh­ chØ cã vai trß ng­êi gi÷ ®Êt, do thiÕu kiÕn thøc chuyªn m«n, kh«ng n¾m v÷ng ph¸p luËt vµ th­¬ng tr­êng nªn thùc sù lµ kh«ng cã vai trß trong qu¶n lý ho¹t ®éng cña liªn doanh. c. C¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc víi ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« ch­a phï hîp ViÖc Nhµ n­íc ta cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ cho c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc s¶n xuÊt, l¾p r¸p « t« lµ ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ c¸c h·ng s¶n xuÊt « t« lín trªn thÕ giíi, nh»m môc ®Ých t¹o dùng c¬ së ban ®Çu ®Ó x©y dùng ngµnh c«ng nghiÖp « t« cña ViÖt Nam. Chóng ta ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o hé (kÓ c¶ thuÕ vµ phi thuÕ) rÊt cao ®èi víi c¸c s¶n phÈm « t«, ®Ó gióp c¸c liªn doanh cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn, cô thÓ lµ: - Tõ n¨m 1999, tæng thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ¸p dông ®èi víi « t« tõ 5 chç ngåi trë xuèng lµ 400%, trªn 5 chç ngåi ®Õn 15 chç ngåi lµ 320%, tõ 16 ®Õn 24 chç ngåi lµ 260% vµ trªn 25 chç ngåi (xe bus) lµ 200%, « t« võa chë ng­êi võa chë hµng lµ 260%. Nh­ vËy, « t« tõ 5 chç ngåi trë xuèng l¾p r¸p trong n­íc ®­îc b¶o hé b»ng thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt lµ 400% so víi gi¸ CIF, trong khi bé linh kiÖn xe « t« nhËp khÈu ®Ó l¾p r¸p ë d¹ng CKD2 chØ ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu 20% vµ 5% thuÕ GTGT. - QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ c¬ chÕ ®iÒu hµnh XNK thêi kú 2001- 2005 cã quy ®Þnh: + CÊm nhËp khÈu « t« ®· qua sö dông: 16 chç ngåi trë xuèng + Xe « t« nguyªn chiÕc tõ 9 chç ngåi trë xuèng do Bé Th­¬ng M¹i cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu (nh­ng thùc tÕ lµ kh«ng cho nhËp) C¸c chÝnh s¸ch thuÕ kÓ trªn cña Nhµ n­íc nh»m tÝch cùc b¶o hé cho ngµnh s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p « t« trong n­íc, ®ã lµ chÝnh s¸ch hîp lý, thÓ hiÖn sù mong muèn nhanh chãng ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ®ñ søc c¹nh tranh khi héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy nhiªn, kh¸ch quan mµ nhËn xÐt c¸c chÝnh s¸ch b¶o hé ®ã còng ®· t¹o c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn cho c¸c bªn liªn doanh thu ®­îc lîi nhuËn cao qua møc thuÕ xuÊt nhËp khÈu chªnh lÖch qu¸ cao gi÷a gi¸ xe nhËp nguyªn chiÕc vµ xe l¾p r¸p trong n­íc. Vµ ®©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n mang l¹i hËu qu¶ ngoµi ý muèn cña Nhµ n­íc lµ: c¸c liªn doanh cã xu h­íng ®Èy lïi tiÕn tr×nh néi ®Þa ho¸ vµ dï ch­a tÝch cùc néi ®Þa ho¸ th× vÉn cã thÓ tiÕp tôc duy tr× s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i trong thêi gian dµi n÷a tr­íc khi tÝnh ®Õn viÖc ph¶i ®Çu t­ s¶n xuÊt thùc sù t¹i ViÖt Nam. C¸c biÖn ph¸p hç trî cßn ch­a ®ång bé, thÞ tr­êng trong n­íc ch­a ®­îc b¶o hé mét c¸ch thÝch ®¸ng, nhÊt lµ c¸c lo¹i xe t¶i, xe buýt ®ang bÞ c¸c lo¹i xe ®· qua sö dông nhËp khÈu qu¸ nhiÒu lÊn ¸t trªn thÞ tr­êng. C¸c liªn doanh hÇu nh­ kh«ng tiªu thô ®­îc lo¹i xe nµy vµ c¸c d©y chuyÒn l¾p r¸p xe ph¶i ngõng ho¹t ®éng hoÆc chØ ho¹t ®éng cÇm chõng d. C¸c liªn doanh ch©m thùc hiªn néi ®Þa ho¸ Theo th«ng t­ sè 215 ngµy 8/2/1995 cña UBNN vÒ hîp t¸c vµ ®Çu t­ (nay lµ Bé KH vµ §T) vµ còng ®­îc c¸c liªn doanh FDI cam kÕt thùc hiÖn (trong c¸c dù ¸n xin giÊy phÐp ®Çu t­ liªn doanh s¶n xuÊt « t« ë ViÖt Nam ) lµ: “ChËm nhÊt tõ n¨m thø n¨m kÓ tõ ngµy b¾t ®Çu s¶n xuÊt, ph¶i sö dông linh kiÖn s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam víi tØ lÖ Ýt nhÊt lµ 5% gi¸ trÞ xe vµ sÏ t¨ng dÇn tõng n¨m ®Ó ®Õn n¨m thø 10 ®¹t tØ lÖ Ýt nhÊt 30% gi¸ trÞ xe.” Tuy nhiªn, mÆc dï cam kÕt nh­ trªn, nh­ng trªn thùc tÕ viÖc thùc hiÖn néi ®Þa ho¸ rÊt chËm ch¹p vµ Ýt triÓn väng. Lý do kh«ng thùc hiÖn ®­îc c¸c môc tiªu vÒ néi ®Þa ho¸ mµ c¸c liªn doanh ®­a ra lµ: thÞ tr­êng « t« ViÖt Nam qu¸ nhá bÐ v× cã qu¸ nhiÒu nhµ s¶n xuÊt, v× xe ®· qua sö dông vÉn ®­îc nhËp,… TØ lÖ néi ®Þa ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp FDI míi ®¹t cao nhÊt lµ 8%, thÊp nhÊt lµ 2% trong ®ã phÇn gi¸ trÞ hµn, s¬n, l¾p r¸p lµ chñ yÕu, tØ lÖ sö dông phô tïng linh kiÖn trong n­íc ch­a ®­îc bao nhiªu so víi cam kÕt ban dÇu cña c¸c liªn doanh (chØ míi sö dông mét sè Ýt c¸c chi tiÕt, lÜnh vùc s¶n xuÊt trong n­íc nh­ acquy, s¨m-lèp, ghÕ ngåi,…) Trªn c¬ së ®Ênh gi¸ trªn ta cã thÓ ®i ®Õn kÕt luËn nh­ sau: Sè l­îng c¸c liªn doanh FDI lµ qu¸ nhiÒu so víi thÞ tr­êng xe cao cÊp ë ViÖt Nam cßn nhá, trong khi ®ã thÞ tr­êng xe phæ th«ng ë ViÖt Nam ®ang cã nhu cÇu lín nh­ng l¹i thiÕu nhµ s¶n xuÊt vµ cung cÊp. Gi¸ c¸c lo¹i xe cao cÊp cßn qu¸ cao so víi gi¸ xe thÕ giíi vµ søc mua cña ng­êi d©n ViÖt Nam TØ lÖ néi ®Þa ho¸ cßn qu¸ thÊp-tiÕn tr×nh thùc hiÖn néi ®Þa ho¸ chËm, sè l­îng nhµ cung cÊp phô tïng cßn qu¸ Ýt vµ chØ cung cÊp ®­îc c¸c bé phËn ®¬n gi¶n, Ýt quan träng cña « t« . C¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc mµ chñ yÕu lµ chÝnh s¸ch b¶o hé qua thuÕ cÇn hiÖu chØnh l¹i theo h­íng khuyÕn khÝch vµ ®Èy m¹nh néi ®Þa ho¸ thùc sù, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt « t« trong n­íc, nhanh chãng tiÕn ®Õn s¶n xuÊt « t« mang th­¬ng hiÖu ViÖt Nam. §Ó ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ®Ých thùc ViÖt Nam chóng ta cÇn ®Þnh h­íng cho ngµnh c«ng nghiÖp « t« víi chiÕn l­îc vµ gi¶i ph¸p nh­ d­îc tr×nh bµy ë ch­¬ng sau. Ch­¬ng III ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ngµnh c«ng nghiÖp « t« I. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 Dù b¸o nhu cÇu « t« ë ViÖt Nam ThÞ tr­êng « t« ViÖt Nam cßn rÊt nhá bÐ so víi c¸c n­íc ASEAN vµ thÕ giíi. Hai lý do chÝnh lµm cho thÞ tr­êng « t« ViÖt Nam khã ph¸t triÓn tr­íc m¾t còng nh­ 5, 10 n¨m tíi lµ: - Møc sèng cßn qu¸ thÊp, b×nh qu©n GDP míi chØ ®¹t trªn 350 USD lµ qu¸ thÊp ch­a t¹o nªn søc mua lín vÒ « t«. - H¹ tÇng c¬ së cßn yÕu kÐm, ®­êng x¸ ch­a ph¸t triÓn, quy ho¹ch ®« thÞ ch­a phï hîp (nhµ kh«ng cã chç ®Ó « t«, ®­êng phè Ýt cã chç ®ç « t«), mÆc dï sè l­îng « t« cña ta theo ®Çu ng­êi cßn ch­a nhiÒu. Dù b¸o thÞ tr­êng xe phæ th«ng H­íng ph¸t triÓn ®Õn n¨m 2020 do Bé GTVT so¹n th¶o (4/2000) nhu cÇu vµ thÞ tr­êng vÒ sè l­îng xe chë kh¸ch lµ nh­ sau: + T¨ng tr­ëng h»ng n¨m 9,1% cho giai ®o¹n 2001 - 2010 vµ 7,8% cho giai ®o¹n 2010 - 2020. + Thay thÕ sè « t« ph¶i thanh lý h»ng n¨m lµ 5% (tøc lµ « t« cã tuæi tõ 20 n¨m trë lªn). + Riªng cho giai ®o¹n 2001 - 2003 cÇn thay thÕ sè « t« ph¶i ng­ng ho¹t ®éng theo QuyÕt ®Þnh sè 890/12-04-1999/ Q§- BGTVT vÒ viÖc “Ban hµnh vÒ tiªu chuÈn ngµnh” lµ 6.000 « t« kh¸ch. (2000 xe/n¨m). Nhu cÇu vÒ xe t¶i n«ng dông lµ vµo kho¶ng 35.000 - 40.000 xe /n¨m (xem phô lôc) 1.2. Dù b¸o thÞ tr­êng xe « t« cao cÊp Trong b¶n dù th¶o chiÕn l­îc ph¸t triÓn nghµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 ®· dù b¸o nhu cÇu « t« ViÖt Nam ®Õn 2010: NhiÒu tËp ®oµn « t« lín cña thÕ giíi ®· nghiªn cøu vµ dù b¸o sù ph¸t triÓn cña « t« ViÖt Nam. C¨n cø chñ yÕu ®Ó hä dù b¸o nhu cÇu « t« lµ møc thu nhËp quèc d©n tÝnh theo ®Çu ng­êi. Mitsubishi (Sè xe/n¨m) GM (Sè xe/n¨m) Xe cao cÊp 17.300 12.800 Xe phæ th«ng 63.600 47.200 Tæng 80.900 60.000 Tõ nh÷ng nghiªn cøu t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam, tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c n­íc Ch©u ¸ ®· x©y dùng c«ng nghiÖp « t« trong nh÷ng n¨m qua, ViÖn Nghiªn cøu Mitsubishi ®· ®­a ra dù b¸o: N¨m 2005, ë ViÖt Nam sÏ cã kho¶ng 650.000 xe « t«, trong ®ã 60% lµ xe th­¬ng dông, (xe t¶i, c¸c lo¹i xe bus, c¸c lo¹i xe th«ng th­êng) cßn l¹i 40% lµ xe con. Tû lÖ t¨ng tr­ëng trung b×nh hµng n¨m cña xe con lµ 6,7%, xe th­¬ng dông lµ 18%, tõ ®ã thÊy n¨m 2005 nhu cÇu « t« ViÖt Nam hµng n¨m lµ 81.000 xe/n¨m, trong ®ã 80% lµ xe th­¬ng dông (63.000 xe/n¨m). H·ng xe GM cña Mü còng ®­a ra dù b¸o nhu cÇu thÊp h¬n (xem b¶ng trªn). C«ng ty Toyota dù b¸o nhu cÇu xe c¸c lo¹i kho¶ng 60.000 xe/n¨m vµo n¨m 2005, gÇn nh­ dù b¸o cña GM. Nh­ vËy, ta cã thÓ dù b¸o r»ng, nhu cÇu thÞ tr­êng « t« ViÖt Nam ®Õn 2005 sÏ kho¶ng 13.000 - 17.500 xe con/n¨m vµ tõ 47.000 - 63.500 xe th­¬ng dông/n¨m, tæng nhu cÇu sÏ lµ 65.000 - 80.000 xe c¸c lo¹i. 2. Môc tiªu cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam 2.1.Môc tiªu tr­íc m¾t VÒ c¸c lo¹i xe phæ th«ng (xe t¶i nhá n«ng th«n, xe kh¸ch phæ th«ng, xe taxi phæ th«ng,...) - §¸p øng nhu cÇu trong n­íc kho¶ng 40 - 50% vÒ sè l­îng vµ ®¹t tû lÖ néi ®Þa hãa ®Õn 55% vµo n¨m 2005, (b¾t ®Çu s¶n xuÊt ®éng c¬ vµ hép sè vµo n¨m 2003 - 2005) - §¸p øng 100% nhu cÇu trong n­íc vÒ sè l­îng vµ ®¹t tû lÖ néi ®Þa hãa ®Õn 85% vµo n¨m 2010, (riªng ®éng c¬ tû lÖ néi ®Þa hãa ®¹t 50% - 70%, vµ hép sè ®¹t 90%). - VÒ c¸c lo¹i xe chuyªn dông: + §¸p øng 20 - 30% nhu cÇu trong n­íc vÒ sè l­îng, ®¹t tû lÖ néi ®Þa hãa 40 - 45% vµo n¨m 2005 (nhËp ngo¹i c¸c phÇn ®éng c¬, hÖ chuyÒn ®éng, hÖ ®iÒu khiÓn, khung gÇm,...). + §¸p øng 50 - 60% nhu cÇu trong n­íc vÒ sè l­îng, ®¹t tû lÖ néi ®Þa hãa 60% vµo n¨m 2010 (phÇn ®éng c¬ ®¹t tû lÖ néi ®Þa hãa 50% - 70% vµ hép sè ®¹t 90%). b. VÒ c¸c lo¹i xe cao cÊp: - §¸p øng 100% nhu cÇu c¸c lo¹i xe du lÞch cao cÊp, ®¹t tû lÖ néi ®Þa hãa 15 - 20% vµo n¨m 2005 vµ 35 - 40% vµo n¨m 2010. - §¸p øng 80% nhu cÇu c¸c lo¹i xe th­¬ng dông cao cÊp (xe t¶i, xe bus,...), ®¹t tû lÖ néi ®Þa hãa 30% vµo n¨m 2005 vµ 45 - 50% vµo n¨m 2010. 2.2. Môc tiªu l©u dµi S¶n xuÊt c¸c lo¹i xe phæ th«ng, xe cao cÊp, phô tïng vµ linh kiÖn « t« tháa m·n cho nhu cÇu néi ®Þa vµ xuÊt khÈu vµo c¸c n¨m 2015 - 2020. 3. Quan ®iÓm c¬ b¶n x©y dùng chiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam 3.1. X©y dùng ngµnh c«ng nghiÖp « t« lµ viÖc l©u dµi §Ó ph¸t triÓn c«ng nghiÖp « t« cÇn ph¶i cã mét thêi gian dµi, c¸c n­íc T©y ¢u ph¶i mÊt h¬n 100 n¨m, NhËt B¶n h¬n 50 n¨m, Hµn Quèc h¬n 30 n¨m, vµ ViÖt Nam còng khã cã thÓ lµm nhanh h¬n vµ ch­a thÓ cã c«ng nghiÖp « t« lín m¹nh ngay ®­îc v×: * ThÞ tr­êng néi ®Þa rÊt nhá, møc sèng thÊp, søc mua rÊt h¹n hÑp. GDP theo ®Çu ng­êi hiÖn nay chØ ë møc 350 - 400 USD/n¨m th× ch­a thÓ sím cã nÒn c«ng nghiÖp « t« ph¸t triÓn ®­îc. Th¸ng 7 n¨m 1998 trong nghiªn cøu cña Timothy J. Sturgeon Gi¶ng viªn Tr­êng ®¹i häc Masachusetts Hoa Kú, khi nghiªn cøu vÒ triÓn väng c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam, kÕt luËn døt kho¸t mét nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ: mét n­íc ph¶i ®¹t ®­îc GDP b×nh qu©n ®Çu ng­êi kho¶ng 1.000 USD/n¨m, ®Ó t¹o thÞ tr­êng ®ñ lín ®¶m b¶o cho c«ng nghiÖp « t« cã lîi nhuËn vµ møc 4.000 USD/n¨m ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn c«ng nghiÖp « t« ph¸t triÓn nhanh. Tõ kÕt luËn ®ã ta thÊy r»ng, nÕu muèn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp « t« theo m« h×nh cña c¸c n­íc T©y ¢u, th× ph¶i mÊt 25 ®Õn 30 n¨m n÷a ViÖt Nam míi héi ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t«. * ThÞ tr­êng thÕ giíi ®· b·o hßa. Trªn thÕ giíi, s¶n xuÊt « t« ®· d­ thõa n¨ng lùc, cung lín h¬n cÇu. Sù ph¸ s¶n, sôp ®æ vµ s¸p nhËp cña c¸c tËp ®oµn lín vÒ « t« trªn thÕ giíi lµ minh chøng râ nhÊt cho thùc tÕ cung lín h¬n cÇu vµ sù c¹nh tranh khèc liÖt trong s¶n xuÊt « t« thÕ giíi. Trªn thÕ giíi còng nh­ ë ViÖt Nam, sÏ chØ cßn l¹i c¸c tËp ®oµn cùc lín vÒ s¶n xuÊt « t« sÏ trô l¹i ®­îc trong t­¬ng lai. * C¬ së h¹ tÇng kü thuËt cña ViÖt Nam cßn rÊt kÐm (kh«ng thÓ kh¾c phôc trong mét sím mét chiÒu ®­îc), ®­êng x¸ chËm ph¸t triÓn, ®« thÞ vµ nhµ ë chËt hÑp kh«ng cã chç ®ç xe, ®Ó xe. Nh­ng dï víi tÊt c¶ khã kh¨n kÓ trªn còng kh«ng cã nghÜa lµ ViÖt Nam ngay tõ b©y giê kh«ng nªn vµ kh«ng thÓ x©y dùng vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t«. Do ý nghÜa vµ vÞ trÝ ®Æc biÖt cña ngµnh c«ng nghiÖp « t«, ®Ó CNH - H§H ®Êt n­íc, ViÖt Nam kh«ng thÓ kh«ng x©y dùng ngµnh c«ng nghiÖp « t« cho riªng m×nh. Con ®­êng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam lµ: kh«ng thÓ theo c¸ch ®i cña ¢u, Mü, NhËt v× kh«ng thÓ c¹nh tranh ®­îc, v× kh«ng ai ®Çu t­ vµo ViÖt Nam ®Ó råi ta c¹nh tranh l¹i víi b¶n th©n hä. Ta còng kh«ng thÓ ®i theo c¸ch ®i cña c¸c n­íc ASEAN v× thêi ®iÓm lÞch sö ®· hoµn toµn ®æi kh¸c, c¬ héi cho c¸c n­íc ASEAN c¸ch ®©y 30 - 35 n¨m sÏ kh«ng cßn n÷a ®èi víi ViÖt Nam. Quan ®iÓm vÒ s¶n phÈm Phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng vµ møc sèng cña ViÖt Nam, ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam h×nh thµnh hai lo¹i s¶n phÈm: + Lo¹i xe « t« cao cÊp chñ yÕu phôc vô cho c¸c ®èi t­îng lµ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, c¸c thÞ d©n cã møc sèng cao, cho nhu cÇu du lÞch, v¨n hãa, ngo¹i giao,... + Lo¹i xe « t« phæ th«ng, phôc vô cho thÞ tr­êng c¶ n­íc, mµ tr­íc hÕt lµ c¸c nhu cÇu vËn t¶i nhá hµng hãa, n«ng s¶n, trªn c¸c tuyÕn ®­êng x·, liªn huyÖn, liªn x·,... cho nhu cÇu ®i l¹i cña ng­êi d©n víi møc sèng thÊp vµ trung b×nh... 3.3. Quan ®iÓm vÒ thu hót vèn ®Çu t­ Nguyªn t¾c lµ: + TËn dông tèi ®a n¨ng lùc s½n cã cña Tæng c«ng ty VEAM, c¸c Tæng c«ng ty c¬ khÝ giao th«ng (Bé GTVT) vµ cña c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng; + §Çu t­ chiÒu s©u vµ më réng s¶n xuÊt c¸c c¬ së s½n cã. + Phèi hîp vµ hîp t¸c tèi ®a víi c¸c liªn doanh ®ang cã ë ViÖt Nam, ®Ó tËn dông c¸c c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ s½n cã vµ gi¶m chi phÝ ®Çu t­ míi vµ trïng l¾p. §Çu t­ míi tõng b­íc ë nh÷ng kh©u c«ng nghÖ c¬ b¶n, quyÕt ®Þnh chÊt l­îng, phï hîp víi s¶n l­îng, víi nhu cÇu thÞ tr­êng. Quan ®iÓm vÒ khoa häc c«ng nghÖ Xe phæ th«ng ë ViÖt Nam ph¶i ®¶m b¶o kü thuËt lµ hµng ®Çu sau ®ã lµ mü thuËt vµ tiÖn nghi. Do ®ã ph¶i: - An toµn cao nhÊt cho ng­êi sö dông xe vµ ng­êi ®i ®­êng. - §¬n gi¶n, dÔ sö dông, dÔ b¶o d­ìng, b¶o qu¶n vµ dÔ kiÕm vµ dÔ thay thÕ phô tïng phï hîp víi tr×nh ®é phæ th«ng cña ng­êi sö dông xe. - VÒ néi thÊt vµ tiÖn nghi: hiÖn ®¹i vµ sang träng ë møc ®é võa ph¶i vµ thÝch hîp, nh­ng kh«ng ®­îc qu¸ th« thiÓn, xÊu xÝ vµ mÊt mü quan. - §¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ m«i tr­êng vµ « nhiÔm: ån, khÝ x¶. 4. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« 4.1. ChiÕn l­îc s¶n phÈm S¶n xuÊt 2 lo¹i xe: lo¹i xe phæ th«ng, xe chuyªn dïng vµ lo¹i xe cao cÊp a- S¶n xuÊt c¸c lo¹i xe phæ th«ng mµ thÞ tr­êng trong n­íc ®ang cã nhu cÇu lín, c¸c c­êng quèc « t« vµ c¸c liªn doanh « t« hiÖn cã ë ViÖt Nam kh«ng lµm hoÆc hÇu nh­ kh«ng lµm. §ã lµ c¸c lo¹i xe th­¬ng dông nhá ®¬n gi¶n, rÎ tiÒn, phï hîp víi ®­êng x¸, víi ®iÒu kiÖn sö dông ë ViÖt Nam, víi søc mua cßn thÊp cña n«ng d©n ViÖt Nam vµ cña kinh tÕ t­ nh©n sÏ ph¸t triÓn nhanh trong giai ®o¹n ®Çu cña thÕ kû 21. Lo¹i xe phæ th«ng vµ lo¹i xe chuyªn dïng bao gåm c¸c lo¹i xe: + Xe t¶i nhá n«ng th«n. + Xe taxi phæ th«ng. + Xe chë kh¸ch nhá, liªn huyÖn, liªn x·. + Xe buýt ®­êng dµi liªn tØnh. + C¸c lo¹i xe chuyªn dïng: Xe chë xi m¨ng, xe chë x¨ng, xe ®«ng l¹nh, xe chë r¸c, xe phôc vô ngµnh ®iÖn chiÕu s¸ng, xe chë n­íc, phun n­íc röa ®­êng, xe quÐt ®­êng phè,... C¸c lo¹i xe nµy sè l­îng kh«ng nhiÒu nh­ng gi¸ trÞ cao. Ch­¬ng tr×nh “Xe n«ng dông” ®­îc ®Ò ra ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®Õn n¨m 2005 còng thuéc lo¹i xe phæ th«ng kÓ trªn. - S¶n xuÊt c¸c lo¹i xe chuyªn dïng, ®Æc chñng mµ ta cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c c­êng quèc « t« trªn thÕ giíi, v× s¶n l­îng nhá, nguån vèn ®Çu t­ Ýt, gi¸ xe ViÖt Nam sÏ thÊp h¬n so víi gi¸ xe c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Lo¹i xe phæ th«ng vµ xe chuyªn dïng sÏ lµ s¶n phÈm chÝnh cña c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam bªn c¹nh c¸c lo¹i xe cao cÊp cña 11 Liªn doanh FDI s½n cã. TT Lo¹i xe TÝnh n¨ng s¶n phÈm S¶n l­îng chiÕc/n¨m Ghi chó 1 Xe t¶i nhá n«ng th«n Søc chë 800 - 1000kg, ®Õn 5 tÊn §éng c¬ diezel hoÆc x¨ng 30.000-40.000 Dïng ®éng c¬ x¨ng nhËp ngo¹i dÇn thay thÕ b»ng ®éng c¬ diezel néi ®Þa 2 Xe chë kh¸ch nhá, liªn huyÖn, liªn tØnh. 8 - 25 chç ngåi ®éng c¬ diezel hoÆc x¨ng 5.000-6.500 Dïng khung xe gÇm bÐ vµ ®éng c¬ cña xe t¶i nhá n«ng th«n ë môc trªn 3 Xe taxi phæ th«ng 3000- 4000 4 Xe buýt phæ th«ng lo¹i- 35 chç ngåi 3000- 3500 NhËp ngo¹i khung xe ®éng c¬, hÖ truyÒn ®éng, hÖ tay l¸i 5 C¸c lo¹i xe t¶i chuyªn dông 500- 700 PhÇn cßn l¹i vá xe, ghÕ ®Öm do trong n­íc s¶n xuÊt 6 C¸c lo¹i xe chuyªn dông phôc vô lîi Ých c«ng céng 500- 600 NhËp ngo¹i phÇn khung xe ®éng c¬, hÖ truyÒn ®éng, hÖ tay l¸i vµ c¸c c¬ cÊu bé phËn chuyªn dïng C¸c lo¹i xe phæ th«ng nµy tr­íc hÕt phôc vô thÞ tr­êng néi ®Þa sau ®ã lµ xuÊt khÈu sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn Nam Mü, Ch©u Phi, Trung CËn §«ng vµ ASEAN. C«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam b¾t ®Çu tõ c¸c lo¹i xe phæ th«ng vµ xe chuyªn dïng nµy, dÇn tiÕn ®Õn c¸c lo¹i xe cao cÊp khi møc sèng ®· cao vµ thÞ tr­êng néi ®Þa ®ñ lín. b-S¶n xuÊt c¸c lo¹i xe cao cÊp: Bao gåm c¸c lo¹i xe con cao cÊp, sang träng, tiÖn nghi. C¸c lo¹i xe th­¬ng dông cao cÊp: + Xe t¶i c¸c lo¹i lín nhá. + Xe buýt thµnh phè vµ xe buýt ®­êng dµi. Dßng xe nµy sÏ do c¸c liªn doanh FDI s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p theo nhu cÇ cña thÞ tr­êng . 4.2. VÒ tæ chøc s¶n xuÊt a. C¸c lo¹i xe cao cÊp do c¸c liªn doanh FDI s¶n xuÊt. b. C¸c lo¹i xe phæ th«ng Tæ chøc s¶n xuÊt c¸c lo¹i xe phæ th«ng dùa trªn 2 ®¬n vÞ lµ: a - Tæng c«ng ty m¸y ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp ViÖt Nam (Bé C«ng nghiÖp). b - C¸c Tæng c«ng ty c¬ khÝ giao th«ng (Bé Giao th«ng vËn t¶i). * Cô thÓ lµ : + Tæng C«ng ty m¸y ®éng lùc vµ M¸y n«ng nghiÖp (Bé C«ng nghiÖp) chñ tr×, phèi hîp víi c¸c ®¬n vÞ kh¸c ph¸t triÓn viÖc s¶n xuÊt ®éng c¬, hép sè, c¸c hÖ thèng truyÒn ®éng, hÖ thèng l¸i, phanh h·m, c¸c bé phËn c¬ cÊu kh¸c, s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p c¸c lo¹i xe n«ng dông, xe chë kh¸ch phæ th«ng, xe chuyªn dông c¸c lo¹i. Tæng C«ng ty VEAM lµ nhµ cung cÊp chñ yÕu c¸c bé phËn, chi tiÕt, c¬ cÊu, cho c«ng nghiÖp « t« phæ th«ng ViÖt Nam. C¸c Tæng C«ng ty c¬ khÝ giao th«ng (Bé GTVT) chñ tr× s¶n xuÊt c¸c lo¹i xe bus tõ 25 chç trë lªn, c¸c lo¹i xe chuyªn dïng, xe t¶i nhá. Tû lÖ néi ®Þa hãa ban ®Çu cña c¸c lo¹i xe phæ th«ng do 2 Tæng c«ng ty trªn s¶n xuÊt, kh«ng d­íi 35%. §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng l¾p r¸p th­¬ng m¹i trµn lan c¸c lo¹i xe phæ th«ng tõ nay ®Õn 2006, ngoµi c¸c Tæng c«ng ty trªn, c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, muèn s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p c¸c lo¹i xe phæ th«ng kh¸c cÇn cã ý kiÕn tháa thuËn cña Bé C«ng nghiÖp. II. Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ngµnh c«ng nghiÖp « t« N©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt l¾p r¸p « t« Môc tiªu quan träng cña c¸c doanh nghiÖp lµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Tuy nhiªn, khi ®Çu t­ vµo mét ngµnh c«ng nghiÖp cßn qu¸ míi mÎ nh­ c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam th× c¸c liªn doanh hÇu nh­ lµ thÊt b¹i trong viÖc t×m kiÕm lîi nhuËn. §Ó cã thÓ tån t¹i l©u dµi ë thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nµy buéc c¸c liªn doanh ph¶i cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ phï hîp, cô thÓ lµ: Thø nhÊt, ph¶i cã kÕ ho¹ch nghiªn cøu thÞ tr­êng mét c¸ch nghiªm tóc vµ tû mû. §èi víi mçi doanh nghiÖp cÇn cã nh÷ng ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña ®¬n vÞ m×nh, tr¸nh t×nh tr¹ng sö dông sè liÖu b¸o c¸o cña c¸c ®¬n vÞ b¹n hay nh÷ng b¸o c¸o chØ cã tÝnh ®Þnh h­íng cña mét sè tæ chøc trong n­íc. Thø hai, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt « t« nªn tiÕn hµnh nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ lËp kÕ ho¹ch triÓn khai cô thÓ c¸c lo¹i xe trë ng­êi d­íi 15 chç ngåi, xe t¶i d­íi 2 tÊn v× nh÷ng xe nµy cã gi¸ thµnh t­¬ng ®èi, phï hîp víi ®iÒu kiÖn giao th«ng cßn thÊp kÐm cña ViÖt Nam Thø ba, gi¸ b¸n s¶n phÈm cña c¸c liªn doanh hiÖn nay cßn qu¸ cao so víi gi¸ xe t­¬ng tù trªn thÞ tr­êng quèc tÕ lµ mét phÇn lµ do linh kiÖn, phô tïng chñ yÕu lµ nhËp khÈu. C¸c doanh nghiÖp nªn nghÜ ®Õn viÖc ®Çu t­ cho d©y chuyÒn s¶n xuÊt phô tïng linh kiÖn thay cho viÖc nhËp khÈu tõ c«ng ty mÑ, h×nh thøc liªn kÕt trong ®Çu t­ d©y chuyÒn s¶n xuÊt mét sè bé phËn chÝnh cña « t« sÏ lµ hiÖu qu¶ trong hoµn c¶nh hiÖn nay. ViÖc ®Çu t­ cho s¶n xuÊt bé phËn, chi tiÕt « t« võa tranh thñ ®­îc sù ­u ®·i tõ phÝa nhµ n­íc võa gióp ®¬n vÞ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. 2. Thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt linh kiÖn S¶n xuÊt phô tïng (chi tiÕt, côm chi tiÕt, bé phËn) lµ cèt lâi cña s¶n xuÊt « t«. NÕu chØ ®Çu t­ vµo c¸c liªn doanh l¾p r¸p « t« nh­ hiÖn nay th× dï cã l¾p r¸p ®­îc bao nhiªu « t« ®i ch¨ng n÷a còng vÉn lu«n phô thuéc sù cung cÊp phô tïng cña nhµ s¶n xuÊt gèc, vµ kh«ng bao giê lµm chñ ®­îc s¶n xuÊt trong c«ng nghiÖp « t« . Nguyªn t¾c chung ®Ó thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt phô tïng lµ - H¹n chÕ nhËp khÈu « t« nguyªn chiÕc, níi láng vµ cëi më víi s¶n xuÊt phô tïng - §Þnh møc thuÕ thÊp cho c¸c phô tïng cã tØ lÖ néi ®Þa ho¸ cao, c¸c phô tïng xuÊt khÈu, c¸c phô tïng ®¹t tØ lÖ néi ®Þa ho¸ sím h¬n thêi gian quy ®Þnh, phô tïng ®­îc s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ cao… - ¦u tiªn vµ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt c¸c lo¹i phô tïng dïng chung cho c¸c lo¹i xe nh­ s¨m lèp, ¾c quy, kÝnh, ghÕ ®Öm, cßi, ®Ìn, d©y ®iÖn...s¶n xuÊt cíi chÊt l­îng cao, s¶n l­îng lín cho võa nhu cÇu trong n­íc, võa xuÊt khÈu võa trao ®æi lÊy c¸c phô tïng ta ch­a s¶n xuÊt ®­îc. - Møc thuÕ s¶n xuÊt phô tïng thÊp, miÔn hoÆc gi¶m thuÕ nhËp khÈu nguyªn liÖu s¶n xuÊt phô tïng « t«. - §Æt møc thuÕ cao cho phô tïng nhËp nguyªn chiÕc. 3. X©y dùng c¬ cÊu hîp lý ®èi víi nhµ s¶n xuÊt vµ s¶n phÈm §Æc thï cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« lµ chØ cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ khi ®­îc x©y dùng theo ph­¬ng thøc s¶n l­îng lín vµ Ýt chñng lo¹i. Do ®ã, ®Ó cã s¶n l­îng lín, phï hîp víi quy m« s¶n xuÊt kinh tÕ trong t­¬ng lai, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o « t« n­íc ta trong thêi gian tíi nªn gi¶m sè l­îng nhµ s¶n xuÊt, cã thÓ chØ cÇn kho¶ng 3-4 nhµ s¶n xuÊt lín vµ mét vµi nhµ s¶n xuÊt xe chuyªn dïng. Muèn vËy, tr­íc m¾t ph¶i h¹n chÕ sè l­îng kiÓu xe nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ s¶n xuÊt ®¹t s¶n l­îng cao, gi¸ thµnh h¹ vµ ®­a c«ng nghÖ kü thuËt cao vµo s¶n xuÊt víi suÊt ®Çu t­ thÊp. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ®· x¸c ®Þnh trong thêi gian tíi chóng ta cÇn ­u tiªn tËp trung l¾p r¸p, chÕ t¹o c¸c lo¹i xe th­¬ng dông nhá. Theo kinh nghiÖm ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« cña Hµn Quèc còng nh­ nhiÒu n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, viÖc lùa chän 1 lo¹i xe ®Ó tËp trung ®Çu t­ tõ ®ã ph¸t triÓn c«ng nghÖ ®Ó cho ra ®êi c¸c lo¹i xe c¶i tiÕn, hiÖn ®¹i h¬n lµ phï hîp víi nh÷ng n­íc cã nhiÒu h¹n chÕ vÒ nguån lùc nh­ n­íc ta. ¦u thÕ cña xe th­¬ng dông lµ phï hîp víi søc mua, tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng cßn thÊp kÐm, cã kh¶ n¨ng khai th¸c c¶ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt nªn kh¶ n¨ng thu håi tiÒn mua xe vµ nhu cÇu mua xe míi lµ lu«n t¨ng, h¹n chÕ ®­îc t×nh tr¹ng xe cò ®· qu¸ thêi h¹n sö dông vÉn l­u th«ng nh­ hiÖn nay-mét nguyªn nh©n lµm cho cÇu vÒ s¶n phÈm « t« ë n­íc t¨ng chËm ch¹p. Do vËy, chóng ta nªn cã nhiÒu biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vµ hç trî s¶n xuÊt lo¹i s¶n phÈm nµy. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn b¶o hé cao cho s¶n phÈm chóng ta còng ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm chø kh«ng ph¶i chØ l¾p r¸p. Con ®­êng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam ®­îc x¸c ®Þnh lµ con ®­êng dµi, cho nªn kh«ng nhÊt thiÕt chóng ta ph¶i nãng véi mµ cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng ngµnh c«ng nghiÖp « t« theo ®óng nghÜa cña nã. 4. TiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch cã liªn quan 4.1.ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng ChÝnh phñ ph¶i cã chÝnh s¸ch cÊm nhËp khÈu xe nguyªn chiÕc, xe ®· qua sö dông mµ trong n­íc ®· l¾p r¸p ®­îc. Riªng víi c¸c lo¹i s¶n phÈm míi ®Çu t­ d©y chuyÒn l¾p r¸p ë ViÖt Nam, cho phÐp nhËp mét sè l­îng giíi h¹n « t« nguyªn chiÕc ®Ó lµm mÉu cho viÖc nghiªn cøu thÞ tr­êng hoÆc h­íng dÉn c«ng nh©n l¾p r¸p trong x­ëng. VÒ ®iÓm nµy, nhiÒu ng­êi ®øng trªn quan ®iÓm thiÓn cËn b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng sÏ kh«ng t¸n thµnh. Nh­ng vÒ l©u dµi, nÕu chóng ta b¶o vÖ ng­êi tiªu dïng mét c¸ch thô ®éng th× chóng ta sÏ bãp chÕt ngµnh c«ng nghiÖp l¾p r¸p, chÕ t¹o « t« non trÎ cña chóng ta nh­ ®· x¶y ra ë lÜnh vùc s¶n xuÊt « t« ë NewZealand v× ChÝnh phñ cho nhËp xe ®· qua sö dông. ThÞ tr­êng ViÖt Nam vèn qu¸ nhá, nÕu chÝnh s¸ch cÊm nhËp c¸c lo¹i xe kÓ trªn ®­îc thùc hiÖn, sÏ t¹o thÞ phÇn lín cho c¸c liªn doanh l¾p r¸p trong n­íc, ®ång thêi tr¸nh biÕn n­íc ta thµnh mét b·i r¸c cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Ngoµi ra, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« ViÖt Nam míi ph¸t triÓn ch­a l©u, ch¾c ch¾n sÏ tèn nhiÒu phô phÝ, kÐo theo ®ã lµ gi¸ b¸n « t« l¾p r¸p trong n­íc cã nhiÒu kh¶ n¨ng cao h¬n gi¸ thµnh cña chÝnh thµnh phÈm ®ã ®­îc l¾p r¸p, chÕ t¹o ë n­íc ngoµi. Do ®ã, kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng v× môc ®Ých t­ lîi, nhiÒu c¸ nh©n, doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ nhËp lËu c¸c s¶n phÈm nµy vµo trong n­íc, lµm gi¶ phô tïng, g©y rèi lo¹n, mÊt æn ®Þnh thÞ tr­êng. V× vËy, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ cã chñ tr­¬ng, biÖn ph¸p kiªn quyÕt ng¨n chÆn hµng nhËp lËu, lµm chi tiÕt phô tïng gi¶, ®¸nh thuÕ vµ ph¹t nÆng t¹i n¬i tiªu thô xe nhËp lËu. Nhµ n­íc cÇn ban hµnh luËt ph¸p cô thÓ ®Ó gióp c¸c c¬ quan chøc n¨ng thùc thi thuËn lîi, cã hiÖu qu¶ h¬n. 4.2. ChÝnh s¸ch néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm Thêi gian qua, thùc tÕ néi ®Þa ho¸ ë c¸c liªn doanh ch­a lµm tho¶ m·n mong muèn cña ChÝnh phñ ViÖt Nam, ch­a ®ãng gãp nhiÒu vµo ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ quèc gia. Trong thêi gian tíi, ®Ó thóc ®Èy h¬n n÷a qu¸ tr×nh néi ®Þa ho¸, Nhµ n­íc nªn thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch sau: - HiÖn nay, do møc thuÕ suÊt nhËp khÈu chªnh lÖch qu¸ cao gi÷a thuÕ suÊt nhËp khÈu xe nguyªn chiÕc vµ thuÕ suÊt nhËp khÈu linh kiÖn ®Ó l¾p r¸p s¶n phÈm trong n­íc nªn c¸c liªn doanh cã xu h­íng ®Èy lïi tiÕn tr×nh néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm bëi dï ch­a tÝch cùc néi ®Þa ho¸ th× vÉn cã thÓ tiÕp tôc duy tr× s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i trong thêi gian dµi n÷a tr­íc khi tÝnh ®Õn viÖc ph¶i ®Çu t­ s¶n xuÊt thùc sù t¹i ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã viÖc tÝnh thuÕ theo d¹ng rêi ®èi víi linh kiÖn, phô tïng « t« sÏ gÆp khã kh¨n do c¸c chi tiÕt chÕ t¹o phøc t¹p, chi tiÕt kÕt dÝnh víi nhiÒu phô tïng kh¸c Ýt ®­îc s¶n xuÊt, chÕ t¹o. Do vËy, c¸ch tÝnh vµ møc thuÕ nhËp khÈu cÇn ®­îc x©y dùng c¨n cø theo tû lÖ néi ®Þa ho¸: tû lÖ néi ®Þa ho¸ cµng cao th× møc thuÕ nhËp khÈu cµng gi¶m. - Thµnh lËp tæ c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra c¸c liªn doanh l¾p r¸p « t«, nghiªn cøu thÞ tr­êng. Tõ ®ã, ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®Þnh nghiªm ngÆt qu¸ tr×nh néi ®Þa ho¸ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt nµy, ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p xö lý cô thÓ víi c¸c doanh nghiÖp kh«ng tu©n thñ, g©y ¸p lùc néi ®Þa ho¸. Chóng ta thËt sù mong muèn «ng muãn cã nhiÒu dù ¸n ®Çu t­ vµo c«ng nghiÖp chÕ t¹o, nh­ng chóng ta hoµn toµn kh chóng chØ lµ nh÷ng cç m¸y l¾p r¸p c¸c thµnh phÈm, lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ng­êi n­íc ngoµi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam mét c¸ch hîp ph¸p vµ ®ì tèn kÐm. Ng­îc l¹i, chÝnh c¸c dù ¸n n­íc ngoµi muèn ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam ph¶i phôc vô ®­îc lîi Ých chung cña ng­êi ViÖt Nam. - Dï sao vÊn ®Ò néi ®Þa ho¸ còng chØ cã chóng ta quan t©m lµ chÝnh. Do ®ã, muèn néi ®Þa ho¸ cã hiÖu qu¶ cÇn thiÕt ph¶i lËp kÕ ho¹ch bá vèn cña Nhµ n­íc. Vèn nµy ®­îc dïng ®Ó thµnh lËp thªm c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt phô tïng, hç trî cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt chi tiÕt trong n­íc, vµ t¨ng vèn cho bªn ViÖt Nam trong liªn doanh, t¹o nguån quü cho qu¸ tr×nh néi ®Þa ho¸ ë c¸c ®¬n vÞ l¾p r¸p nµy. HiÖn t¹i, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt phô tïng vµ c«ng nghiÖp l¾p r¸p, chÕ t¹o « t« ®· ®­îc ChÝnh phñ liÖt kª vµo danh môc ngµnh s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu, ®©y còng lµ mét khuyÕn khÝch ®¸ng kÓ ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc. ChÝnh s¸ch thuÕ ChÝnh s¸ch thuÕ lµ mét c«ng cô quan träng nhÊt Nhµ n­íc ta sö dông ®Ó ®iÒu tiÕt ho¹t ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« trong thêi gian qua. §Ó ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong c¸c liªn doanh s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p « t« trong thêi gian tíi, chÝnh s¸ch thuÕ cña ViÖt Nam cÇn ph¶i c¶i tiÕn theo c¸c h­íng sau: Mét lµ, ®Þnh møc thuÕ thÊp cho c¸c phô tïng cã tû lÖ néi ®Þa ho¸ cao, c¸c phô tïng xuÊt khÈu, c¸c côm phô tïng ®¹t tû lÖ néi ®Þa ho¸ sím h¬n quy ®Þnh, phô tïng ®­îc s¶n xuÊt b»ng c«ng nghÖ cao. Xem xÐt ¸p dông thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi c¸c mÆt hµng nµy sao cho hîp lý. Hai lµ, bæ sung danh môc mÆt hµng, m· thuÕ vµ møc thuÕ nhËp khÈu ®èi víi vËt t­ nguyªn liÖu sö dông cho s¶n xuÊt phô tïng linh kiÖn s¶n xuÊt mµ trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc. Ba lµ, cïng víi viÖc kh«ng nhËp « t« cò, xe ®· qua sö dông, cÇn thùc hiÖn gi¶m thuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm lµ « t« th­¬ng m¹i vµ xe chuyªn dông ®­îc s¶n xuÊt, l¾p r¸p trong n­íc. C¸c lo¹i xe du lÞch, do gi¸ thµnh cßn cao vµ kh«ng phôc vô nhiÒu môc ®Ých kinh doanh nªn thÞ phÇn ë ViÖt Nam cßn thÊp, cã thÓ t¨ng thuÕ ®Ó h¹n chÕ s¶n xuÊt. Qua ®ã, c©n ®èi l¹i cung cÇu tõng lo¹i s¶n phÈm « t«. Bèn lµ, n¨m 2006 lµ thêi ®iÓm ViÖt Nam ph¶i thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT). §Ó c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ë ViÖt Nam kh«ng bÞ bì ngì, ®ñ søc c¹nh tranh víi c¸c s¶n phÈm ®Õn tõ n­íc ngoµi vµ vÉn kinh doanh cã hiÖu qu¶, tõ n¨m 2003, Tæng côc H¶i quan nªn thùc hiÖn gi¶m dÇn møc thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c chñng lo¹i s¶n phÈm nhËp nguyªn chiÕc tõ n­íc ngoµi mµ ViÖt Nam ch­a tiÕn hµnh s¶n xuÊt, n©ng dÇn ®é khã cña thÞ tr­êng, t¹o tÝnh ®éc lËp, tù chñ cho c¸c doanh nghiÖp. 5. T¨ng c­êng båi d­ìng chuyªn m«n cho c¸n bé qu¶n lý c¬ së s¶n xuÊt, c¸n bé qu¶n lý nhµ n­íc §èi t¸c ViÖt Nam trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt « t« ®Òu lµ nh÷ng c«ng ty c¬ khÝ chÕ t¹o ®Çu ngµnh nh­ : Tæng c«ng ty m¸y ®éng lùc vµ m¸y n«ng nghiÖp, Tæng c«ng ty c¬ khÝ giao th«ng vËn t¶i, c«ng ty c¬ khÝ Sµi Gßn, c«ng ty c¬ khÝ Cê §á, c«ng ty 3983- Bé Quèc phßng,…nªn ng­êi ®¹i diÖn cña c¸c ®èi t¸c nµy ®Òu cã nh÷ng kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ chÕ t¹o m¸y, thËm chÝ cã ng­êi ®­îc tu nghiÖp ë n­íc ngoµi. Nh­ng xÐt t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m qua, ho¹t ®éng s¶n xuÊt chÕ t¹o cßn yÕu kÐm, chÕ t¹o « t« gÇn nh­ kh«ng ph¸t triÓn, l­îng kiÕn thøc nµy cña mäi ng­êi còng ®· dÇn l¹c hËu, cÇn ph¶i ®­îc trang bÞ thªm nh÷ng vÊn ®Ò míi. Thªm vµo ®ã, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái nh÷ng nhµ qu¶n lý kh«ng chØ biÕt vÒ chuyªn m«n mµ cßn ph¶i am t­êng vÒ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vµ cã n¨ng lùc ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh. §iÒu ®ã ®Æt ra vÊn ®Ò cÇn ph¶i liªn tôc më c¸c kho¸ båi d­ìng chuyªn m«n, nghiÖp vô cho c¸c c¸n bé qu¶n lý trong liªn doanh; thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh phèi hîp ®µo t¹o gi÷a c¸c c¬ së s¶n xuÊt « t« trong n­íc víi c¸c viÖn, tr­êng ®¹i häc- n¬i cã c¸c gi¸o s­ tiÕn sÜ cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao. C¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng cña Nhµ n­íc còng nªn ®Þnh kú tæ chøc c¸c líp häc ng¾n ngµy, c¸c héi th¶o víi doanh nghiÖp ®Ó giíi thiÖu nh÷ng quy ®Þnh, ph­¬ng ph¸p qu¶n lý míi, hay d©y chuyÒn c«ng nghÖ míi cho nhµ qu¶n lý ViÖt Nam trong liªn doanh. Song song víi båi d­ìng chuyªn m«n, nghiÖp vô cho c¸n bé qu¶n lý ë c¬ së s¶n xuÊt, Nhµ n­íc còng ph¶i n©ng cao n¨ng lùc chuyªn m«n, tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c viªn chøc lµm viÖc liªn quan ®Õn s¶n xuÊt « t«, th«ng quan mét sè buæi tham quan, kiÕn tËp t¹i c¸c c¬ së s¶n xuÊt tiªn tiÕn ë n­íc ngoµi. C«ng t¸c nµy rÊt quan träng v× nã liªn quan trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña c¶ mét ngµnh kinh tÕ quèc d©n ViÖt Nam. 6. §Èy m¹nh c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng ®­êng bé Mét trong nh÷ng khã kh¨n hiÖn nay ¶nh h­ëng ®Õn viÖc t¨ng cÇu tiªu dïng « t« n­íc ta lµ thùc tr¹ng yÕu kÐm cña hÖ thèng giao th«ng ®­êng bé. Do vËy trong thêi gian tíi, cÇn thiÕt ph¶i c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng giao th«ng ®­êng bé ViÖt Nam. C¸c biÖn ph¸p c¶i thiÖn nªn theo h­íng: - TiÕp tôc kh«i phôc, n©ng cÊp c¸c tuyÕn quèc lé, tØnh lé quan träng cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc. §ã lµ c¸c tuyÕn B¾c- Nam, c¸c tuyÕn nèi c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm, c¸c tuyÕn hµnh lang §«ng- T©y, c¸c trôc nan qu¹t ®Õn c¸c cöa khÈu, c¸c tuyÕn vµnh ®ai vµ c¸c trôc h­íng t©m t¹i bèn thµnh phè lín - ¦u tiªn ®Çu t­ cho giao th«ng n«ng th«n, miÒn nói, tiÕn tíi t¨ng tû lÖ ®­êng cÊp phèi t¹i c¸c khu vùc nµy lªn 50%. Ngµnh giao th«ng c«ng chÝnh cïng mét sè ngµnh kh¸c nh­ cÊp tho¸t n­íc, ®iÖn, ®iÖn tho¹i, m«i tr­êng ®« thÞ,…cÇn ph¶i liªn tôc th«ng tin cho nhau, phèi hîp thùc hiÖn c¸c dù ¸n liªn ngµnh, lËp kÕ ho¹ch ®µo bíi, l¾p ®Æt, san lÊp lßng ®­êng khoa häc, tiÕt kiÖm, khÈn tr­¬ng tr¶ l¹i nguyªn tr¹ng, tr¸nh ®Ó t×nh tr¹ng mÆt ®­êng bÞ ®µo , bÞ dë dang hay san lÊp cÈu th¶. KÕt luËn C«ng nghiÖp « t« lµ mét trong nh÷ng ngµnh ®ßi hái vèn ®Çu t­ lín, nh­ng ®Õn nay ®· cã 170/200 nÒn kinh tÕ cña thÕ giíi ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t«. §iÒu nµy cho thÊy c«ng nghiÖp « t« lµ ngµnh c«ng nghiÖp phæ biÕn trong c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp cña hÇu hÕt c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ. Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ë n­íc ta nh÷ng n¨m qua, ngµnh c«ng nghiÖp « t« ®· tõng b­íc ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. §Õn nay trªn ®Þa bµn c¶ n­íc ®· cã 11 liªn doanh l¾p r¸p vµ s¶n xuÊt « t« víi tæng sè vèn ®Çu t­ ®· thùc hiÖn lµ 326,813 triÖu USD víi n¨ng lùc s¶n xuÊt phôc vô t¨ng thªm lµ 148.900 chiÕc /n¨m, thu hót ®­îc 2972 lao ®éng vµ hµng n¨m bæ sung vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc mét kho¶n thu ®¸ng kÓ. M­êi n¨m n÷a nhu cÇu « t« ViÖt Nam cã thÓ lµ 105.000 xe trong ®ã 30% lµ xe du lÞch, gi¸ trung b×nh 25.000 USD/xe,70% lµ xe th­¬ng dông, gi¸ trung b×nh 35.000 USD/xe th× ta sÏ cã gi¸ trÞ s¶n l­îng lµ 3,55 tû USD. Víi møc phÊn ®Êu 50% néi ®Þa ho¸ th× ta sÏ t¹o ra gi¸ trÞ lµ 1,67 tû USD, t­¬ng ®­¬ng 8,2 triÖu tÊn g¹o xuÊt khÈu hoÆc 13 triÖu tÊn dÇu th« xuÊt khÈu . Bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®¹t ®­îc ë trªn, c¸c liªn doanh s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p « t« ë ViÖt Nam ®ang ®øng tr­íc nhiÒu khã kh¨n: søc mua cña thÞ tr­êng trong n­íc h¹n hÑp trong khi thÞ tr­êng ngoµi n­íc phÇn lín cung ®· v­ît cÇu. §Çu t­ lín, møc s¶n xuÊt kh«ng ®¹t ®­îc dù tÝnh ban ®Çu nªn nhiÒu liªn doanh r¬i vµo t×nh tr¹ng thua lç…§øng tr­íc nh÷ng khã kh¨n, vÊn ®Ò quan träng lµ ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ ®Çu t­ vµo ngµnh, tiÒn ®Ò ph¸t triÓn ngµnh vÒ l©u dµi. Tõ c¸ch ®Æt vÊn ®Ò nh­ vËy, ngoµi c¸c vÊn ®Ò kh¸c, kho¸ luËn ®· cè g¾ng nªu lªn mét sè gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t­ ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp ë n­íc ta trong thêi gian tíi. Tuy nhiªn, do hiÓu biÕt cßn h¹n hÑp, thêi gian nghiªn cøu ch­a nhiÒu nªn kÕt qu¶ cña kho¸ luËn ch¾c ch¾n sÏ cßn nhiÒu h¹n chÕ. RÊt mong ®­îc c¸c thÇy, c« chØ b¶o. Cuèi cïng, em xin ®­îc mét lÇn n÷a ch©n thµnh c¶m ¬n Th¹c sü Ph¹m ThÞ Mai Khanh ®· tËn t×nh h­íng dÉn, gióp ®ì vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó em hoµn thµnh kho¸ luËn nµy. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi - Ts Vò ChÝ Léc- Tr­êng §¹i häc Ngo¹i Th­¬ng 2. Quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh c¬ khÝ ViÖt Nam ®Õn 2010- Bé C«ng NghiÖp 3. Dù th¶o ChiÕn l­îc ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam ®Õn 2010 – Bé C«ng NghiÖp 4. B¸o c¸o Tæng hîp c¸c chØ tiªu Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp l¾p r¸p « t« cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Õn hÕt th¸ng 6/2002 - Bé C«ng NghiÖp 5. T¹p chÝ « t« - xe m¸y sè 1/2000 – sè 11/2002 6. T¹p chÝ C«ng nghiÖp sè 1/1995- sè 26/2002 7. T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi sè 3/97- 10/02 8. Niªm gi¸m thèng kª 2001- Tæng côc Thèng kª 9. Tãm t¾t Niªm gi¸m thèng kª 2001- Tæng côc Thèng kª 10. www.vnexpress.net 11. www.vneconomy.com.vn MôC lôc Lêi më dÇu………………………………………………………………..1 PHô LôC