Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ phục vụ đời sống, sản xuất trên địa bàn thành phố Pleiku

KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT26 T Ạ P C H Í K H O A H Ọ C C Ô N G N G H Ệ V À M Ô I T R Ư Ờ N G Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 có nhiều tác động đến đời sống xã hội trên nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực nông nghiệp; mặt khác do biến đổi khí hậu ngày càng ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất nông nghiệp, đồng thời do yêu cầu tăng dân số trong những thập niên tới làm biến đổi sâu sắc ngành nông nghiệp trên toàn cầu. Cách mạng Công nghiệp 4.0 đã và đang tác động đến nhiều lĩnh vực, đặc biệt là nông nghiệp. Khi mà sự tăng trưởng nông nghiệp vẫn theo chiều rộng, dựa vào tăng diện tích, tăng vụ, sử dụng nhiều lao động, vật tư thì đây được cho là cơ hội để Việt Nam đổi mới công nghệ và gia tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp. Nông nghiệp 4.0 hay nông nghiệp thông minh là việc tích hợp những đặc trưng trên có vai trò đặc biệt quan trọng trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Nông nghiệp thông minh sẽ thúc đẩy năng suất và hiệu quả thông qua việc hướng dẫn nông dân đưa ra các quyết định tốt nhất Chương trình phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đã ứng dụng công nghệ tự động, bán tự động trong sản xuất lúa, ngô, rau quả, bò sữa, lợn giống, thủy sản. Hiện chương trình đang tiếp tục ứng dụng các công nghệ tự động hóa, công nghệ tưới tiết kiệm, công nghệ Đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ phục vụ đời sống, sản xuất trên địa bàn thành phố Pleiku ThS. PHAN THỊ HOÀI THƯƠNG Phòng Kinh tế TP. Pleiku gen, công nghệ nano, công nghệ chế biến sâu trong sản xuất giống, hoàn thiện quy trình sản xuất, bảo quản và chế biến sản phẩm. Năm 2017, được sự quan tâm đầu tư của tỉnh và thành phố Pleiku, dự án áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ và chương trình khuyến nông đã triển khai 25 lớp tập huấn kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi và các mô hình trình diễn đạt hiệu quả cao và được người dân học hỏi, nhân rộng. 1. Chương trình khuyến nông Hình 1: Công tác tập huấn kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi 1.1. Mô hình trồng xen cây ăn quả trong vườn cà phê nhằm cân bằng hệ sinh thái vườn cây - Quy mô: 4 ha KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 27 S Ố 0 4 N Ă M 2 0 18 Hình 3: Cây bơ phát triển sau 6 tháng trồng 1.2. Hỗ trợ đánh giá giám sát chứng nhận rau VietGAP cho vùng sản xuất tại An Phú và đào tạo, chứng nhận VIETGAP cho vùng sản xuất rau - Hỗ trợ đánh giá giám sát chứng nhận VIETGAP cho tổ sản xuất rau Phú An (09 hộ sản xuất rau) với diện tích 4,2 ha tại xã An Phú. - Đào tạo kiến thức và cấp giấy chứng nhận kiến thức về VietGAP cho 50 hộ dân sản xuất rau trên địa bàn xã Trà Đa. - Cấp chứng nhận VIETGAP cho tổ sản xuất rau Thôn Tôi (11 hộ sản xuất rau) với diện tích 5,5 ha tại xã Trà Đa. * Kết quả đạt được: Việc đào tạo, chứng nhận VIETGAP cho vùng sản xuất rau đã giúp người dân sản xuất rau theo sự quản lý chặt chẽ, ghi chép các chi tiết từ khâu xử lý đất trồng, nguồn nước tưới, sử dụng phân bón, thuốc BVTV, khâu thu hoạch, bảo quản và cung cấp một lượng rau an toàn cho người dân trên địa bàn thành phố. 1.3. Mô hình tưới nước tiết kiệm cho rau Những năm gần đây, do diễn biến bất thường của thời tiết nên sản xuất nông nghiệp ở Gia Lai nói chung và Pleiku nói riêng luôn phải đối mặt với tình trạng khô hạn, thiếu nước cung cấp cho cây trồng thậm chí ngay cả trong mùa mưa. Trong khi đó, hầu hết nông dân sản xuất thường chỉ tưới nước theo kinh nghiệm khối lượng nước vượt quá yêu cầu. Vì vậy, mô hình tưới tiết kiệm nhằm áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để thay đổi tập quán canh tác của người dân, tiết kiệm được nguồn nước khan hiếm như hiện nay. Nâng cao hiệu quả kinh tế, giảm chi phí đầu tư, nhân công, thời gian... - Quy mô: 8.000 m2 - Địa điểm thực hiện: 7 hộ dân có đủ diện tích, đất thoát nước tốt, có nguồn nước tưới đầy đủ, có nhân lực, có tâm huyết tại phường Thắng Lợi, xã Chư Á. * Kết quả đạt được: Hệ thống tưới phun mưa lắp đặt hoàn thành tại 7 hộ thực hiện mô hình, hệ thống hoạt động tốt, cụ thể: - Hình thức trồng: Trồng xung quanh và trong vườn cà phê. - Địa điểm triển khai: Tại xã Ia Kênh, xã Gào. - Phòng Kinh tế đã hỗ trợ giống cây bơ, sầu riêng, phân bón vô cơ, kỹ thuật. - Tổ chức hội nghị triển khai, tổng kết, đánh giá kết quả thực hiện, tổ chức tuyên truyền trong nhân dân để người dân học tập nhân rộng mô hình. - Mô hình trồng xen cây ăn quả trong vườn cà phê nhằm cân bằng hệ sinh thái vườn cây nhằm mục đích chắn gió, che bóng, chống xói mòn, cân bằng hệ sinh thái và nâng cao thu nhập và hiệu quả trên một diện tích trồng cà phê. Hiện nay, cây ăn quả sinh trưởng, phát triển tốt. Hình 2: Công tác giao, nhận cây giống, vật tư nông nghiệp thực hiện mô hình KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT28 T Ạ P C H Í K H O A H Ọ C C Ô N G N G H Ệ V À M Ô I T R Ư Ờ N G - Năng suất lao động cao do quá trình tưới được tự động hoá, tăng gấp chục lần so với tưới thông thường. - Cho phép dùng phân hoá học, các chất khử trùng đã hoà tan trong nước để rải xuống mặt ruộng một cách đều và hiệu quả hơn. - Tiết kiệm nước rất nhiều. Hệ số sử dụng nước đạt từ 90-95% và rất có ý nghĩa với vùng hiếm nước hay lấy nước khó khăn. Tưới phun có thể cho phép tưới chính xác diện tích cần tưới với đúng lưu lượng yêu cầu, và đảm bảo tính hiệu quả của lượng nước tưới - Thoả mãn yêu cầu sinh lý của cây trồng về nước cũng như lớp đất có bộ rễ cây hoạt động, và bề mặt lá đều được tưới và làm sạch bụi bám trên lá rất hữu ích cho sinh trưởng phát triển của cây. Điều hoà tiểu khí hậu (chống nóng, lạnh, sương muối cho cây trồng). 1.4. Mô hình nuôi heo thịt địa phương cho các hộ nghèo - Quy mô: 36 con (03con/hộ). - Đối tượng thực hiện: 12 hộ nghèo thuộc địa bàn xã Ia Kênh, xã Chư Á. - Mô hình này giúp các hộ nghèo thoát nghèo trong năm 2017, UBND xã Chư Á, xã Ia Kênh đã phối hợp với UBMTTQVN thành phố tiến hành lên danh sách và khảo sát nhu cầu của các hộ nghèo. Trên cơ sở đó, Phòng Kinh tế phối hợp với cán bộ nông nghiệp, cán bộ lao động thương binh và xã hội của xã kiểm tra, hướng dẫn các hộ sửa sang lại chuồng trại, chuẩn bị các điều kiện cần thiết để nhận nuôi heo. Tổ chức tập huấn kỹ thuật chăm sóc và phòng trị bệnh trên đàn heo cho 30 người tham dự. - UBMTTQVN thành phố đã cấp kinh phí trực tiếp cho UBND các xã để mua 6.000 kg thức ăn tinh cho các hộ tham gia mô hình với tổng số tiền là 72 triệu đồng. * Kết quả thực hiện:Đàn heo sinh trưởng và phát triển ổn định, bình quân mỗi con đạt 45 kg. Hiện nay, một số hộ đã bán bớt những con heo lớn, tổng số đàn heo con sinh sản thêm 50 con. 1.5. Mô hình nuôi bò cái sinh sản cho các hộ nghèo - Quy mô: 20 hộ(mỗi hộ nuôi 01 con). - Đối tượng tham gia: 20 hộ nghèo trên địa bàn xã Chư Á, xã Ia Kênh. - Lựa chọn đối tượng tham gia thực hiện mô hình: Phòng Kinh tế phối hợp với Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố, UBND 02 xã thống nhất chọn 20 hộ nghèo tại 02 xã để tham gia thực hiện mô hình nuôi bò cái lai Zêbu nhằm mục đích tạo điều kiện an sinh cho các hộ thoát nghèo, xây dựng Chương trình MTQG xây dựng nông thôn Mới. Qua quá trình xét chọn đối tượng tham gia mô hình, đã chọn được 13 hộ tại xã Ia Kênh, 07 hộ tại xã Chư Á. - Hỗ trợ con giống, vật tư hỗ trợ mô hình: + Con giống: Phòng Kinh tế ký kết hợp đồng với công ty TNHH Thương mại Bình An - tỉnh Gia Lai cung cấp bò cái lai Zêbu đảm bảo chất lượng theo yêu cầu của mô hình (từ 16 đến 24 tháng tuổi, có lý lịch rõ ràng, được đánh số tai theo quy định, được kiểm dịch theo đúng quy định) và phối hợp với chính quyền địa phương, các hộ tham gia thực hiện mô hình bốc thăm và giao 20 con bò cái lai Zêbu giống cho 20 hộ dân tham gia mô hình, trọng lượng bình quân mỗi con bò cái giống trên 130 kg/con. + Vật tư: Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố đã cấp kinh phí trực tiếp cho UBND các xã (1 triệu đồng/1 con bò) để hỗ trợ vốn đối ứng mua thức ăn cấp cho từng hộ tham gia mô hình; Phòng Kinh tế hỗ trợ thuốc thú y, thuốc sát trùng , 01 số loại thuốc trị bệnh, đá liếm. - Người dân thực hiện các công đoạn làm chuồng, đảm bảo thức ăn xanh, bổ sung thêm thức ăn tinh và các chi phí phát sinh trong quá trình chăm sóc bò. - Công tác theo dõi, hướng dẫn kỹ thuật: Để đảm bảo cho sự thành công của mô hình và tạo điều kiện cho các hộ tham gia xây dựng mô hình nắm bắt tốt hơn các kỹ thuật chăn nuôi bò cái lai Zêbu, phòng Kinh tế đã phân công cán bộ chuyên môn theo dõi, hướng dẫn trực tiếp KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 29 S Ố 0 4 N Ă M 2 0 18các hộ tham gia thực hiện dự án trong quá trình triển khai mô hình. * Kết quả đạt được: Sau gần 01 năm triển khai, với sự nhiệt tình của các hộ, cán bộ phụ trách nông nghiệp và UBND các xã, bước đầu mô hình đã triển khai nhanh chóng, đúng mục tiêu kế hoạch đề ra. Đến nay, nhìn chung đàn bò giống đã thích nghi và phát triển tốt, việc triển khai mô hình là động lực giúp người ĐBDTTS ổn định sản xuất, giúp họ có cơ hội vươn lên thoát nghèo. 2. Dự án áp dụng tiến bộ KHCN Năm 2017, trên địa thành phố Pleiku có 01 dự án áp dụng tiến bộ KHCN: Trồng dâu tây trong nhà lưới và trồng cà chua ghép trên gốc cà tím kết hợp với tưới tiết kiệm. - Trồng dâu tây trong nhà lưới kết hợp với tưới tiết kiệm: Sử dụng giống dâu tây Mỹ lai đá, trồng dâu tây trong chậu và sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt cho từng chậu dâu tây. - Trồng cà chua ghép trên gốc cà tím kết hợp với tưới tiết kiệm: Sử dụng giống ghép (gốc ghép: Cà tím EG 203... là các giống chuyên dùng cho gốc ghép kháng bệnh héo rũ vi khuẩn  (Ralstonia solanacearum); ngọn ghép cà chua: Sử dụng các giống cà chua chống chịu bệnh vi rút, có khả năng ra hoa đậu quả tốt trong điều kiện nhiệt độ cao như cà chua Savior; sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt. - Dâu tây: 1.000 m2. - Cà chua ghép trên gốc cà tím: 4.500 m2. - Địa điểm thực hiện: Tại 04 hộ trên địa bàn xã Trà Đa, xã An Phú, phường Hội Phú, phường Đống Đa - thành phố Pleiku. - Thời gian thực hiện: + Dâu tây: thực hiện vào chính vụ. + Cà chua ghép trên gốc cà tím: thực hiện thành 02 vụ, 01 chính vụ và 01 trái vụ để so sánh hiệu quả kinh tế và khả năng phù hợp mùa vụ của cây cà chua ghép trên gốc cà tím. - Tổ chức 01 lớp tập huấn và chuyển giao công nghệ trồng và chăm sóc cây dâu tây, cà chua ghép trên gốc cà tím kết hợp với tưới tiết kiệm cho 30 người tham dự. - Tổ chức 01 hội thảo tổng kết với 40 người tham dự để tham quan, đánh giá kết quả thực hiện mô hình. - Phòng Kinh tế thành phố Pleiku phối hợp với chính quyền địa phương để tổ chức triển khai lựa chọn hộ đủ điều kiện, chỉ đạo, triển khai, theo dõi quá trình thực hiện. * Đối với mô hình trồng cà chua ghép trên gốc cà tím: Phòng đã triển khai thực hiện dự án cho gia đình ông Tăng Văn Tuyền tại tổ 4, phường Đống Đa (trồng chính vụ) và ông Nguyễn Đình Lang - thôn 5, xã Trà Đa (trồng trái vụ). Khi thực hiện dự án, ngoài việc được cấp 100% cây giống, hệ thống tưới nước nhỏ giọt công nghệ Israel, 2 hộ còn được hỗ trợ một phần các loại phân bón vi sinh, bạt chống cỏ, đồng thời được tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật trồng trọt để đạt hiệu quả nhất. Sau khoảng 4 tháng thử nghiệm giống cà chua ghép trên gốc cà tím, vườn cây của ông Nguyễn Đình Lang với 5.000 cây giống trồng trên diện tích 1.700 m2, ông Tăng Văn Tuyền trồng 9.000 cây cà chua giống ghép trên gốc cà tím trên diện tích 2.800 m2 cho thu hoạch khá ổn định. So với giống cà chua ghép trên gốc cà dại và cây cà chua thực sinh thì giống cà chua mới có sức đề kháng tốt hơn, ít chết yểu và cho năng suất cao hơn. Mặc dù trồng trong điều kiện thời tiết mưa nhiều nhưng cây vẫn sinh trưởng, phát triển tốt, ít sâu bệnh và thời gian cho quả kéo dài hơn. Trung bình thu 3 - 4 tấn cà chua/sào, bán với giá 10.000 đồng/kg, cho thu nhập cao hơn hẳn so với các loại rau màu khác. Ước tính sẽ cho thu hoạch từ 18- 20 tấn/vụ. Đưa khoa học - công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, việc trồng cà KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT30 T Ạ P C H Í K H O A H Ọ C C Ô N G N G H Ệ V À M Ô I T R Ư Ờ N G chua còn nhiều bất cập như chưa có bộ giống tốt cho từng vụ và thích hợp cho từng vùng sinh thái khác nhau. Chính vì vậy, việc tìm ra giống và các biện pháp kỹ thuật phù hợp để trồng trong điều kiện thời tiết không thuận lợi nhằm đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng là cần thiết. Khả năng chống lại bệnh héo rũ và kháng vi khuẩn của gốc cây giống cà tím EG 203 khi kết hợp với ngọn của các giống cà chua chống chịu bệnh vi rút, có khả năng ra hoa đậu quả tốt trong điều kiện nhiệt độ cao của cà chua Savior. Ngoài ra, cùng với phương pháp tưới nhỏ giọt vừa giúp tiết kiệm được nguồn nước, tiết kiệm công lao động lại vừa cung cấp đủ độ ẩm cần thiết đã giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt, đạt năng suất cao. * Đối với mô hình trồng dâu tây trong nhà lưới và trồng cà chua ghép trên gốc cà tím kết hợp với tưới tiết kiệm: Phòng đã chuyển giao 7.000 cây giống dâu tây Mỹ lai đá trong nhà lưới cho 2 hộ tại phường Hội Phú và xã An Phú với kỹ thuật trồng trong chậu và tưới bằng công nghệ nhỏ giọt. Giống dâu tây này cũng được đánh giá là phù hợp với khí hậu của Gia Lai, cho quả cứng, đều, đẹp, có thể bảo quản lâu và vận chuyển đi xa, đem lại thu nhập ổn định cho nông dân. Qua dự án trồng dâu tây trong nhà lưới và trồng cà chua ghép trên gốc cà tím kết hợp với tưới tiết kiệm đã tạo ra sản phẩm dâu tây, cà chua an toàn và chất lượng, đảm bảo an toàn thực phẩm dâu tây, cà chua an toàn và chất lượng, đảm bảo an toàn thực phẩm, dễ dàng lưu thông trên thị trường; đồng thời góp phần tạo lập một ngành trồng trọt bền vững với việc giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường và đảm bảo lợi ích xã hội. 4. Đánh giá chung Chương trình khuyến nông, các dự án áp dụng tiến bộ khoa học và công nghệ được triển khai một cách chặt chẽ từ khâu chọn hộ cho đến khâu thực hiện mô hình, có sự phối hợp chặt chẽ giữa Phòng kinh tế, UBMTTQ Việt Nam thành phố Pleiku với UBND các xã, phường trong từng khâu thực hiện như: tổ chức khảo sát lựa chọn hộ gia đình đủ điều kiện, tổ chức triển khai thực hiện công tác tập huấn, kiểm tra, theo dõi hướng dẫn mô hình. Các mô hình trình diễn đã được triển khai thành công, tạo điều kiện cho nhân dân tham quan, học tập kinh nghiệm để nhân rộng. Đối với các lớp tập huấn kỹ thuật, số lượng người tham gia các lớp tập huấn khá đầy đủ, đa số người dân tham gia các lớp tập huấn đều quan tâm đến các nội dung được tập huấn và trao đổi những kinh nghiệm cũng như những thắc mắc trong quá trình sản xuất. Chương trình khuyến nông, dự án áp dụng tiến bộ KHCN đã góp phần thay đổi dần tập quán canh tác lạc hậu, nâng cao ý thức của người dân trong việc ứng dụng các tiến bộ khoa học và kỹ thuật. Giúp họ thay đổi cách nghĩ, cách làm cũ, biết sử dụng giống mới, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đúng quy trình, thâm canh tăng năng suất giống cây trồng, vật nuôi. Từ đó làm tăng năng suất, chất lượng cây trồng, vật nuôi. Góp phần hạ thấp chi phí sản xuất, tăng thu nhập trên 1 đơn vị diện tích, đem lại hiệu quả kinh tế cao góp phần tăng thu nhập, nâng cao đời sống. Tạo được sự lan tỏa thành phong trào hỗ trợ, trao đổi học tập kinh nghiệm sản xuất, giúp đỡ lẫn nhau phát triển kinh tế của các hộ dân trên địa bàn thành phố. Đại đa số các mô hình khuyến nông, các dự án áp dụng tiến bộ KHCN được thực hiện nhìn chung phù hợp với thổ nhưỡng và nhu cầu phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn của thành phố. Các mô hình hầu hết được bà con hưởng ứng rất nhiệt tình. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện chương trình khuyến nông, các dự án áp dụng tiến bộ KHCN vẫn còn một số vấn đề cần khắc phục: Người dân còn trông chờ ỷ lại vào sự hỗ trợ của nhà nước. Trình độ nhận thức của người dân còn hạn chế, đặc biệt là đối với người đồng bào dân tộc thiểu số, nên khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức khoa học kỹ thuật tiên tiến. Một số chưa thực sự chịu khó, thiếu trách nhiệm đã gây khó khăn trong quá trình thực hiện mô hình./.