Đề án Bàn về cách tính khấu hao tài sản cố định và phương pháp kế toán khấu hao tài sản cố định theo chế độ hiện hành trong các doanh nghiệp

lêi nãi ®Çu §Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh, doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã ba yÕu tè:T­ liÖu lao ®éng, ®èi t­îng lao ®éng vµ lao ®éng. Tµi s¶n cè ®Þnh (TSC§) lµ t­ liÖu lao ®éng, lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n cña s¶n xuÊt. Trong bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× TSC§ lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh. TSC§ ph¶n ¸nh n¨ng lùc s¶n xuÊt, øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt cña doanh nghiÖp. §Ó t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ quan t©m ®Õn vÊn ®Ò cã vµ sö dông TSC§ mµ ®iÒu quan träng lµ ph¶i t×m ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó b¶o toµn, ph¸t triÓn vµ n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ sö dông TSC§, muèn vËy c¸c doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng ®­îc chÕ ®é qu¶n lý khoa häc toµn diÖn ®Ó cã thÓ sö dông hîp lý, ®Çy ®ñ vµ ph¸t huy hÕt c«ng suÊt cña TSC§ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, thu håi nhanh vèn ®Çu t­ ®Ó t¸i s¶n xuÊt trang thiÕt bÞ vµ ®æi míi c«ng nghÖ. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p mµ c¸c doanh nghiÖp sö dông ®Ó thu håi vèn ®Çu t­ vµo TSC§ lµ trÝch khÊu hao. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao ¸p dông thèng nhÊt hiÖn nay vµ viÖc qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn khÊu hao ®ang lµ mét vÊn ®Ò ®Æt ra cña c¸c doanh nghiÖp, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt. MÆt kh¸c viÖc tÝnh khÊu hao TSC§ cßn cã mèi quan hÖ, liªn quan ®Õn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, tiÕn bé khoa häc kü thuËt, t¸i s¶n xuÊt …. V× thÕ em ®· chän ®Ò tµi “Bµn vÒ c¸ch tÝnh khÊu hao TSC§ vµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n khÊu hao TSC§ theo chÕ ®é hiÖn hµnh trong c¸c doanh nghiÖp ” lµm ®Ò ¸n nghiªn cøu m«n häc. I. nh÷ng vÊn ®Ò chung 1. Vai trß, ®Æc ®iÓm cña TSC§ trong s¶n xuÊt kinh doanh. TSC§ lµ c¬ së ®iÒu kiÖn kü thuËt kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong bÊt kú mét nÒn kinh tÕ quèc d©n nµo còng nh­ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp. TSC§ ph¶n ¸nh n¨ng lùc hiÖn cã, tr×nh ®é vµ tiÕn bé khoa häc kü thuËt cña ta. TSC§, ®Æc biÖt lµ m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt lµ ®iÒu kiÖn quan träng cÇn thiÕt ®Ó t¨ng s¶n l­îng, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi khoa häc kü thuËt ®· trë thµnh lùc l­îng s¶n xuÊt trùc tiÕp th× TSC§ lµ yÕu tè quan träng ®Ó t¹o ra søc c¹nh tranh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. §Ó qu¶n lý tèt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông TSC§ nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn, tèi ®a ho¸ gi¸ trÞ doanh nghiÖp th× cÇn ph¶i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña TSC§ trong qu¸ tr×nh sö dông. §ã lµ: - TSC§ tham gia vµo nhiÒu chu kú SXKD vÉn gi÷ nguyªn ®­îc h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cho ®Õn khi h­ háng kh«ng sö dông ®­îc n÷a (®èi víi TSC§ h÷u h×nh). - Trong qu¸ tr×nh tham gia vµo s¶n xuÊt, TSC§ bÞ hao mßn dÇn vµ gi¸ trÞ cña nã chuyÓn dÞch dÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt trong kú. -TSC§ ë doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i, cã nh÷ng lo¹i cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ nh­ nhµ cöa m¸y mãc thiÕt bÞ…cã nh÷ng lo¹i kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt thÓ hiÖn mét l­îng gi¸ trÞ ®· ®­îc ®Çu t­ chi tr¶, mçi lo¹i ®Òu cã ®Æc ®iÓm vµ yªu cÇu qu¶n lý kh¸c nhau. 2. Hao mßn vµ khÊu hao TSC§ TSC§ trong qu¸ tr×nh sö dông bÞ hao mßn c¶ vÒ mÆt gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt. * Hao mßn TSC§: Lµ sù gi¶m dÇn gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña TSC§ do tham gia vµo ho¹t ®éng kinh doanh, do bÞ hao mßn tù nhiªn, do tiÕn bé khoa häc kü thuËt, ... trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña TSC§. Hao mßn TSC§ ®­îc thÓ hiÖn d­íi hai d¹ng: - Hao mßn h÷u h×nh: Lµ sù hao mßn vËt lý trong qu¸ tr×nh sö dông do bÞ cä s¸t, bÞ ¨n mßn, bÞ h­ háng tõng bé phËn. - Hao mßn v« h×nh: Lµ sù gi¶m gi¸ trÞ cña TSC§ do tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®· s¶n xuÊt ra nh÷ng TSC§ cïng lo¹i cã nhiÒu tÝnh n¨ng víi n¨ng suÊt cao h¬n vµ chi phÝ thÊp h¬n. §Ó thu håi l¹i gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ ng­êi ta tiÕn hµnh trÝch khÊu hao TSC§. * KhÊu hao TSC§: Lµ qu¸ tr×nh kÕ to¸n ph©n bæ gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ vµo chi phÝ theo mét c¸ch thøc hîp lý vµ phï hîp nh»m cã ®­îc lîi Ých tõ viÖc sö dông TSC§.ViÖc ph©n bæ gi¸ trÞ cña TSC§ vµo chi phÝ lµ phï hîp víi nguyªn t¾c chi phÝ vµ doanh thu . Nh­ vËy, hao mßn TSC§ lµ mét hiÖn t­îng kh¸ch quan lµm gi¶m gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ sö dông cña TSC§, cßn khÊu hao lµ mét biÖn ph¸p chñ quan trong qu¶n lý nh»m thu håi l¹i gi¸ trÞ ®· hao mßn. - Môc ®Ých cña khÊu hao: + Nh»m thu håi l¹i vèn ®· ®Çu t­ vµo TSC§. + Gióp doanh nghiÖp cã nguån vèn ®Ó ®Çu t­ mua s¾m l¹i TSC§ khi cÇn thiÕt. - ý nghÜa cña khÊu hao: + VÒ mÆt kinh tÕ: KhÊu hao cho phÐp doanh nghiÖp ph¶n ¸nh ®­îc gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n ®ång thêi lµm gi¶m lîi nhuËn rßng cña doanh nghiÖp, do ®ã gi¶m thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i nép. + VÒ mÆt kÕ to¸n: KhÊu hao lµ viÖc ghi nhËn sù gi¶m gi¸ cña TSC§. * Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§: ThÓ hiÖn phÇn vèn ®Çu t­ ch­a thu håi ë TSC§. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ = Nguyªn gi¸ TSC§ - Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ ë ®©y cÇn ph©n biÖt gi÷a gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ trªn sæ s¸ch vµ gi¸ trÞ cßn l¹i thùc cña TSC§. Gi¸ trÞ cßn l¹i thùc cña TSC§ lµ gi¸ thÞ tr­êng cña TSC§ vµo thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ vµ ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: NG1 = NG0 x H1 x H0 Trong ®ã: NG1 : Nguyªn gi¸ ®¸nh gi¸ l¹i. NG0 : Nguyªn gi¸ ban ®Çu. H1 : HÖ sè tr­ît gi¸. H0 : HÖ sè hao mßn v« h×nh. HÖ sè tr­ît gi¸ b×nh qu©n sÏ do c¬ quan tµi chÝnh cña Bé chñ qu¶n x¸c ®Þnh mçi n¨m, tõ ®ã cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§: GCL = NG1 x ( 1 - MKH ) Trong ®ã: - GCL : Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ t­¬ng øng víi nguyªn gi¸ ®¸nh gi¸ l¹i. - MKH : Tæng møc khÊu hao TSC§ cho tíi thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ l¹i. Nh­ vËy, bªn c¹nh viÖc theo dâi gi¸ trÞ cßn l¹i trªn sæ s¸ch, cÇn ph¶i theo dâi gi¸ trÞ cßn l¹i thùc cña TSC§ ®Ó cã thÓ ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh thanh lý, nh­îng b¸n, n©ng cÊp, hoÆc ®Çu t­ míi TSC§. II. c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao C¸c ph­¬ng ph¸p khÊu hao ¸p dông ë ViÖt Nam. ViÖc tÝnh khÊu hao TSC§ cã thÓ tiÕn hµnh theo nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau. ViÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p khÊu hao nµo lµ tuú thuéc vµo quy ®Þnh cña nhµ n­íc vÒ chÕ ®é qu¶n lý tµi s¶n ®èi víi doanh nghiÖp vµ yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp. 1.1. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®Òu ( Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo thêi gian ): Møc khÊu hao Nguyªn gi¸ TSC§ Nguyªn gi¸ Tû lÖ khÊu hao = = x n¨m cña TSC§ Sè n¨m sö dông TSC§ b×nh qu©n b×nh qu©n n¨m Møc khÊu hao th¸ng cña TSC§ = Møc khÊu hao n¨m / 12 VÝ dô minh ho¹: Mét TSC§ trÞ gi¸ 150 triÖu, thêi gian sö dông dù tÝnh 5 n¨m, tû lÖ khÊu hao 20% / n¨m. - Møc khÊu hao ph¶i tÝnh 1 n¨m = 150/ 5 = 30 ( triÖu ®ång ) - Møc khÊu hao ph¶i tÝnh 1 th¸ng = 30/ 12 = 2,5 ( triÖu ®ång ) * ¦u, nh­îc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông: - ¦u ®iÓm: §¬n gi¶n, dÔ tÝnh. NÕu sö dông khÊu hao ®Òu nh­ mét ®ßn bÈy kinh tÕ sÏ cã t¸c dông trong viÖc tËn dông vµ n©ng cao hiÖu suÊt sö dông TSC§ ®Ó gi¶m chi phÝ khÊu hao trong mét ®¬n vÞ s¶n phÈm. - Nh­îc ®iÓm: + Ph­¬ng ph¸p nµy cè ®Þnh møc khÊu hao theo thêi gian nªn khi TSC§ kh«ng sö dông vÉn ph¶i tÝnh vµ trÝch khÊu hao. + Thêi gian thu håi vèn chËm. + Trong qu¸ tr×nh sö dông, cµng vÒ sau TSC§ bÞ háng nhiÒu, chi phÝ söa ch÷a, b¶o d­ìng còng ph¸t sinh nhiÒu h¬n. Trong khi ®ã th× l­îng s¶n phÈm lµm ra th­êng kh«ng t¨ng, thËm chÝ cßn gi¶m ®i so víi thêi kú ®Çu. §iÒu nµy ®· lµm ¶nh h­ëng ®Õn sù c©n ®èi gi÷a chi phÝ vµ doanh thu trong kú. H¬n n÷a, ngoµi hao mßn h÷u h×nh, trong qu¸ tr×nh trùc tiÕp tham gia vµo SXKD, TSC§ cßn chÞu sù hao mßn v« h×nh ( do tiÕn bé cña KHKT ). + Thêi gian h÷u dông cña TSC§ lµ con sè ­íc tÝnh, do vËy tû lÖ khÊu hao còng lµ con sè ­íc tÝnh t­¬ng ®èi. - §iÒu kiÖn ¸p dông: Cã thÓ ¸p dông cho mäi TSC§. 1.2. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo s¶n l­îng: Møc khÊu hao ph¶i S¶n l­îng hoµn Møc khÊu hao b×nh qu©n = x tÝnh trong n¨m thµnh trong n¨m trªn 1 ®¬n vÞ s¶n l­îng Trong ®ã: Møc KH b×nh qu©n Sè KH ph©n tÝch trong thêi gian sö dông = trÝch trong n¨m S¶n l­îng tÝnh theo c«ng suÊt thiÕt kÕ VÝ dô minh ho¹: Còng vÉn vÝ dô nh­ trªn, TSC§ nguyªn gi¸ 150 triÖu ®ång, thêi gian sö dông 5 n¨m, sè l­îng s¶n phÈm theo kÕ ho¹ch 150.000 s¶n phÈm, tû lÖ khÊu hao 20%/ n¨m. §Ó thÊy râ h¬n ¶nh h­ëng cña s¶n l­îng tíi møc khÊu hao ta gi¶ sö cã hai ph­¬ng ¸n sau: §¬n vÞ tÝnh: 1000 ® N¨m Chi phÝ KH 1 ®¬n vÞ sp ph­¬ng ¸n 1 ph­¬ng ¸n 2 S¶n l­îng Møc KH KH luü kÕ GTCL S¶n l­îng Møc KH KH luü kÕ GTCL 1 1 40.000 40.000 40.000 110.000 35.000 35.000 35.000 115.000 2 1 40.000 40.000 80.000 70.000 30.000 30.000 65.000 85.000 3 1 35.000 35.000 115.000 35.000 35.000 35.000 105.000 50.000 4 1 35.000 35.000 150.000 0 20.000 20.000 125.000 30.000 5 1 35.000 35.000 185.000 0 20.000 20.000 145.000 10.000 Céng 185.000 185.000 140.000 140.000 NÕu s¶n l­îng thùc tÕ lín h¬n kÕ ho¹ch do viÖc tËn dông n¨ng lùc s¶n xuÊt cña thiÕt bÞ, t¨ng ca, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng th× víi ph­¬ng ¸n 1 chØ sau 4 n¨m doanh nghiÖp ®· thu håi vèn ( 150 triÖu ). Sè s¶n phÈm lµm ra n¨m thø 5 ®· kh«ng ph¶i chÞu chi phÝ khÊu hao n÷a. §©y lµ kÕt qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p mµ doanh nghiÖp ®· ph¶i t×m kiÕm, thùc hiÖn trong 4 n¨m ®Çu. Theo ph­¬ng ¸n 2: S¶n xuÊt ra víi khèi l­îng Ýt h¬n so víi kÕ ho¹ch th× sau 5 n¨m, doanh nghiÖp vÉn ch­a thu håi ®ñ vèn ( cßn thiÕu 5 triÖu ®ång ). Do ®ã sÏ ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn kÕ ho¹ch thu håi ®ñ vèn ®Ó t¸i ®Çu t­, t¸i s¶n xuÊt ®¶m b¶o ho¹t ®éng b×nh th­êng cña doanh nghiÖp trong thêi gian tiÕp theo. - ¦u ®iÓm: Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo s¶n l­îng ®· kh¾c phôc ®­îc mét phÇn nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh lµ TSC§ khi sö dông míi ph¶i tÝnh vµ trÝch khÊu hao. Møc trÝch khÊu hao tû lÖ thuËn víi s¶n l­îng s¶n xuÊt. C¸ch tÝnh nµy cã ®Þnh møc khÊu hao trªn mét ®¬n vÞ s¶n l­îng nªn muèn thu håi vèn nhanh, kh¾c phôc hao mßn v« h×nh th× doanh nghiÖp ph¶i t¨ng ca, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. - Nh­îc ®iÓm: Ph¹m vi øng dông hÑp. - §iÒu kiÖn ¸p dông: Nh÷ng TSC§ mµ kÕt qu¶ cña nã ®­îc thÓ hiÖn d­íi d¹ng sè l­îng s¶n phÈm, sè giê, sè qu·ng ®­êng, ... 1.3. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh: HiÖn nay, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i lu«n ®Çu t­ trang bÞ c¬ së vËt chÊt, ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng nghÖ. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã, doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p nh»m thu håi vèn nhanh, tr¸nh hao mßn v« h×nh trong ®ã cã biÖn ph¸p khÊu hao nhanh. Thùc chÊt lµ trong nh÷ng n¨m ®Çu sö dông sÏ tÝnh khÊu hao theo mét tû lÖ cao h¬n tû lÖ b×nh qu©n, nh÷ng n¨m sau sÏ tÝnh khÊu hao theo tû lÖ thÊp h¬n. C¬ së lý luËn thùc tiÔn cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ: Nh÷ng n¨m ®Çu, TSC§ cßn míi, hiÖu suÊt sö dông cao, n¨ng suÊt lao ®éng cao, khèi l­îng s¶n phÈm s¶n xuÊt nhiÒu cßn nh÷ng n¨m sau c¸c bé phËn chi tiÕt bÞ hao mßn, h­ háng ph¶i söa ch÷a thay thÕ, do vËy n¨ng lùc vµ hiÖu suÊt sö dông gi¶m, s¶n phÈm lµm ra Ýt, hao mßn v« h×nh t¨ng. Cã hai ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh: Ph­¬ng ph¸p 1: Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d­ gi¶m dÇn. Møc khÊu hao hµng n¨m ®­îc tÝnh theo c¬ së gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ë thêi ®iÓm ®Çu n¨m vµ tû lÖ khÊu hao TSC§ ®ã sau khi ®· ®iÒu chØnh hÖ sè. Mni = NGni x T®/c Trong ®ã: Mni : Møc khÊu hao TSC§ n¨m thø ni NGni : Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ tÝnh ®Õn ®Çu n¨m thø ni T®/c : Tû lÖ khÊu hao ®· ®­îc ®iÒu chØnh. T®/c = To x H = 1/ N x H H : HÖ sè ®iÒu chØnh. H cã 3 tr­êng hîp: - NÕu N < 5 : H = 1 - NÕu N = 5 – 6 : H = 2 - NÕu N > 6 : H = 2,5 - ThÝ dô minh ho¹: VÉn víi vÝ dô nh­ trªn, N = 5 ta cã H = 2 T®/c = To x H = 1/ N x H = 1/5 x 2 = 0,4 = 40% §¬n vÞ: 1000 ® Sè n¨m sö dông Møc KH tõng n¨m Møc KH luü kÕ Gi¸ trÞ cßn l¹i 1 60.000 60.000 150.000 2 36.000 96.000 90.000 3 21.600 117.600 54.000 4 12.960 130.560 32.400 5 7.776 138.336 19.440 Ph­¬ng ph¸p 2: Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo tæng sè c¸c n¨m: Mni = NG x Tni Trong ®ã: Mni : Møc khÊu hao TSC§ n¨m thø ni Tni : Tû lÖ khÊu hao N: Tæng sè n¨m sö dông cña TSC§ N = - VÝ dô minh ho¹: VÉn nh­ vÝ dô trªn: i = 1: T1 = = i = 2 : T2 = = ......... Sè n¨m sö dông Tû lÖ khÊu hao Møc khÊu hao Gi¸ trÞ cßn l¹i 1 5/15 50.000 100.000 2 4/15 40.000 60.000 3 3/15 30.000 30.000 4 2/15 20.000 10.000 5 1/15 10.000 0 Tæng céng 150.000 * ¦u, nh­îc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh: - ¦u ®iÓm: + Thu håi vèn nhanh, h¹n chÕ sù mÊt gi¸ cña TSC§ do hao mßn g©y ra. + Ho·n tr¶ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ lîi tøc tõ nh÷ng n¨m ®Çu sö dông TSC§ ( v« h×nh dung chiÕm dông vèn nhµ n­íc, vay vèn nhµ n­íc kh«ng tr¶ l·i ) . - Nh­îc ®iÓm: + Møc khÊu hao rÊt cao ë nh÷ng n¨m ®Çu sö dông TSC§ cho nªn kh«ng thÝch hîp ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt mµ ph¶i sau mét thêi gian dµi qu¶ng c¸o míi b¸n ®­îc. + §èi víi ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d­ gi¶m dÇn, doanh nghiÖp kh«ng thu håi ®ñ nguyªn gi¸ cña TSC§. + ViÖc tÝnh to¸n hÕt søc phøc t¹p nªn chØ phï hîp víi doanh nghiÖp nhá. - §iÒu kiÖn ¸p dông: Theo quy ®Þnh cña QuyÕt ®Þnh 51/TTG ngµy 21/1/1995 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®¨ng ký ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh vµ nÕu ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh ph¶i ®¨ng ký víi c¬ quan tµi chÝnh xÐt duyÖt. §iÒu kiÖn lµ: + Kinh doanh cã l·i. + TSC§ cã tiÕn bé KHKT nhanh, chÞu sù t¸c ®éng cña hao mßn v« h×nh nhanh. + TSC§ ho¹t ®éng cao h¬n n¨ng suÊt b×nh th­êng. + Cã kÕ ho¹ch ®Çu t­ ®æi míi phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. + TSC§ ®Çu t­ x©y dùng mua s¾m b»ng vèn vay, TSC§ thuª tµi chÝnh, nhËn gãp liªn doanh. ë n­íc ta hiÖn nay, theo QuyÕt ®Þnh sè 166/1999/Q§-BTC ngµy 30/12/1999 vÒ “ Ban hµnh chÕ ®é qu¶n lý, sö dông vµ trÝch khÊu hao TSC§ “ quy ®Þnh ph­¬ng ph¸p khÊu hao TSC§ ¸p dông thèng nhÊt cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc tõ ngµy 1/1/2000 lµ ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo ®­êng th¼ng. Trong quyÕt ®Þnh nµy, cã quy ®Þnh vÒ khung thêi gian sö dông TSC§ cho tõng nhãm TSC§, c¨n cø vµo ®ã mµ doanh nghiÖp x¸c ®Þnh sè n¨m sö dông cho tõng nhãm TSC§. Do vËy, hiÖn nay ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo ®­êng th¼ng lµ ph­¬ng ph¸p ®­îc ¸p dông phæ biÕn nhÊt. 2. C¸c ph­¬ng ph¸p khÊu hao ¸p dông trªn thÕ giíi: T¹i mét sè n­íc, mét sè bÊt ®éng s¶n: ®Êt ®ai, lîi thÕ th­¬ng m¹i,... vµ c¸c bÊt ®éng s¶n tµi chÝnh kh«ng trÝch khÊu hao trong ®êi phôc vô cña nã mµ nh÷ng bÊt ®éng s¶n nµy ®­îc kÕ to¸n trÝch dù phßng gi¶m gi¸. Víi nh÷ng TSC§ cã trÝch khÊu hao th× gi¸ trÞ ph¶i khÊu hao cña TSC§ ®­îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ thµnh cña tµi s¶n bÊt ®éng trõ ®i gi¸ trÞ tËn dông ( hay gi¸ trÞ phÕ liÖu ). §iÒu nµy kh¸c víi mét sè n­íc trong ®ã cã n­íc ta lµ tÝnh gi¸ trÞ khÊu hao cña tµi s¶n chÝnh lµ gi¸ thµnh cña tµi s¶n bÊt ®éng ®ã. 2.1. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao b×nh qu©n ( Straight – line method ) Møc khÊu hao n¨m Nguyªn gi¸ - Gi¸ trÞ phÕ liÖu = cña TSC§ Sè n¨m h÷u dông VÝ dô: Mét m¸y mãc trÞ gi¸ 550$, thêi gian sö dông ­íc tÝnh lµ 5 n¨m vµ gi¸ trÞ thu håi ­íc tÝnh lµ 50$ th× møc khÊu hao hµng n¨m tÝnh theo ph­¬ng ph¸p b×nh qu©n lµ: Møc khÊu hao n¨m cña TSC§ = = 100$ 2.2. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo s¶n l­îng ( Units-of-production method ): Møc khÊu hao tÝnh Nguyªn gi¸ - Gi¸ trÞ thu håi = cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm S¶n l­îng ­íc tÝnh Møc khÊu hao = S¶n l­îng s¶n x Møc khÊu hao tÝnh n¨m xuÊt 1 n¨m cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm 2.3. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh ( Accelerated depreciation method ): * Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo sè d­ gi¶m dÇn ( Declining-blance method ): Theo ph­¬ng ph¸p nµy, gi¸ trÞ thu håi kh«ng ®­îc tÝnh ®Õn, tû lÖ khÊu hao ®­îc tÝnh b»ng c¸ch nh©n ®«i tû lÖ khÊu hao theo ph­¬ng ph¸p trung b×nh. Tû lÖ nµy ®­îc tÝnh hµng n¨m cho c¸c gi¸ trÞ ghi sæ gi¶m dÇn cña TSC§. C¸ch thøc x¸c ®Þnh møc khÊu hao: - TÝnh tû lÖ khÊu hao theo ph­¬ng ph¸p trung b×nh cña TSC§. - Nh©n ®«i tû lÖ nµy. - Vµo cuèi mçi n¨m sö dông cña tµi s¶n vËn dông tû lÖ nh©n ®«i nµy cho gi¸ trÞ ghi sæ cßn l¹i cña TSC§. VÝ dô: Mét TSC§ cã gi¸ trÞ 5000$, cã thêi gian sö dông ­íc tÝnh lµ 5 n¨m, gi¸ trÞ thu håi lµ 500$. Ta cã: - Tû lÖ khÊu hao hµng n¨m theo ph­¬ng ph¸p khÊu hao trung b×nh lµ 20% - Tû lÖ khÊu hao theo sè d­ gi¶m dÇn lµ: 2 x 20% = 40% TÝnh c¸c møc khÊu hao hµng n¨m nh­ tr×nh bµy trªn b¶ng: §¬n vÞ tÝnh: USD Sè n¨m sö dông Møc khÊu hao hµng n¨m Gi¸ trÞ cßn l¹i KhÊu hao luü kÕ 1 2.000 5.000 2.000 2 1.200 3.000 3.200 3 720 1.800 3.920 4 432 1.080 4.352 5 259,2 648 4611,2 Theo ph­¬ng ph¸p sè d­ gi¶m dÇn, gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§ kh«ng bao giê b»ng 0. Do ®ã, khi TSC§ ®­îc b¸n, trao ®æi, tËn thu, gi¸ trÞ cßn l¹i ®­îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh l·i lç cña viÖc chuyÓn nh­îng. Nh­ng nÕu mét TSC§ cã gi¸ trÞ thu håi th× TSC§ kh«ng ®­îc khÊu hao qu¸ gi¸ trÞ sö dông. * Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo tæng sè c¸c n¨m ( Sum-of-the years-digits –method ): Theo ph­¬ng ph¸p tæng sè c¸c n¨m, c¸c sè n¨m cña thêi gian h÷u dông cña tµi s¶n ®­îc céng l¹i víi nhau, tæng cña chóng trë thµnh mÉu sè cña d·y c¸c tû sè ®­îc dïng ®Ó ph©n bæ tæng møc khÊu hao cho c¸c n¨m trong thêi gian sö dông cña TSC§. Lùa chän ph­¬ng ph¸p khÊu hao t¹i c¸c doanh nghiÖp ( theo kÕ to¸n ph¸p ) Ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®­îc lùa chän nªn lµ ph­¬ng ph¸p cho phÐp doanh thu vµ chi phÝ phï hîp cao nhÊt víi nhau. VÝ dô nÕu doanh thu ®­îc tao ra bëi chÝnh mét TSC§ kh«ng thay ®æi suèt thêi gian h÷u dông cña TSC§ th× ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®­îc ¸p dông nªn lµ ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®Òu theo thêi gian. Ng­îc l¹i, nÕu doanh thu cao hoÆc thÊp h¬n trong nh÷ng n¨m ®Çu sö dông TSC§ th× ph­¬ng ph¸p khÊu hao gi¶m dÇn nªn ®­îc ¸p dông . Sau ®©y lµ hai quan ®iÓm vÒ viÖc lùa chon ph­¬ng ph¸p khÊu hao trong c¸c doanh nghiÖp. Quan ®iÓm thø nhÊt, cho r»ng bëi v× khã cã thÓ dù ®o¸n ®­îc doanh thu ph¸t sinh trong thêi gian tíi, do v¹y, ph­¬ng ph¸p ®­îc ¸p dông nªn lµ ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®Òu theo thêi gian. Quan ®iÓm thø hai, cho r»ng ph­¬ng ph¸p nµo ¸p dông mµ cã thÓ gióp Ých cho môc tiªu thuÕ th× nªn ®­îc lôa chän, bëi chóng gióp Ých cho viÖc ®¬n gi¶n trong c«ng t¸c h¹ch to¸n. III. c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn møc khÊu hao 1. Nguyªn gi¸ TSC§ * Nguyªn gi¸ TSC§ lµ toµn bé c¸c chi phÝ thùc tÕ ®· chi ®Ó cã TSC§ cho ®Õn khi ®­a tµi s¶n vµo ho¹t ®éng b×nh th­êng ( nh­: Gi¸ mua thùc tÕ TSC§, chi phÝ vËn chuyÓn, bèc dì,...) * X¸c ®Þnh nguyªn gi¸ cho TSC§ - TSC§ h÷u h×nh: + TSC§ lo¹i mua s¾m ( míi hoÆc cò ): NG =Gi¸ mua + ThuÕ NK + Chi phÝ l¾p ®Æt + ThuÕ tr­íc b¹ - Sè tiÒn gi¶m gi¸ (theo H®¬n) (nÕu cã) (vËn chuyÓn,...) (nÕu cã) (nÕu cã) Gi¸ mua: NÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng(VAT)ph¶i nép theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ th× gi¸ mua lµ gi¸ ch­a tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. NÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc doanh nghiÖp mua TSC§ sö dông cho phóc lîi sù nghiÖp hay ®Ó s¶n xuÊt mÆt hµng kh«ng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng th× gi¸ mua lµ gi¸ cã tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. + TSC§ do x©y dung c¬ b¶n hoµn thµnh NG = Gi¸ thµnh thùc tÕ hoÆc gi¸ trÞ quyÕt to¸n c«ng tr×nh bµn giao + TSC§ nhËn gãp liªn doanh liªn kÕt: NG = Gi¸ trÞ vèn gãp ®­îc Héi ®ång liªn doanh ®¸nh gi¸ + Chi phÝ l¾p ®Æt ch¹y thö + TSC§ do nhµ n­íc cÊp: Do nhµ n­íc cÊp: NG = Gi¸ ghi trªn sæ cña ®¬n vÞ cÊp + Chi phÝ ch¹y thö l¾p ®Æt CÊp trªn cÊp: NG = Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TS + Hao mßn luü kÕ ( nÕu cã ) + Chi phÝ vËn chuyÓn l¾p ®Æt ch¹y thö. + TSC§ ®­îc cho, biÕu tÆng, viÖn trî: NG = Gi¸ thÞ tr­êng cña TSC§ t­¬ng ®­¬ng céng c¸c kho¶n chi phÝ kh¸c nÕu cã. - TSC§ v« h×nh: + QuyÒn sö dông ®Êt. + Chi phÝ thµnh lËp doanh nghiÖp. + Chi phÝ vÒ b»ng ph¸t minh, s¸ng chÕ, b¶n quyÒn t¸c gi¶. + Chi phÝ vÒ lîi thÕ kinh doanh. + TSC§ v« h×nh kh¸c nh­ quyÒn thuª nhµ, quyÒn ®Æ nh­îng , m¸c nh¹n hiÖu…. NG = Sè tiÒn doanh nghiÖp bá ra ®Ó cã ®­îc TSC§ v« h×nh ®ã. TSC§ thuª tµi chÝnh Riªng ®èi víi lo¹i TSC§ nµy ch­a thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp nh­ng doanh nghiÖp cã nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý qu¶n lý, b¶o d­ìng,gi÷ g×n vµ sö dông nh­ TSC§ cña doanh nghiÖp. Nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ thuª gièng nh­ ®¬n vÞ chñ së h÷u tµi s¶n. -TSC§ thuª ho¹t ®éng: Nguyªn gi¸ TSC§ thuª tµi chÝnh ph¶n ¸nh ë ®¬n vÞ thuª gièng nh­ ®¬n vÞ chñ së h÷u tµi s¶n. * C¸c tr­êng hîp thay ®æi nguyªn gi¸ TSC§: - §¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ TSC§. - N©ng cÊp TSC§: N©ng cao n¨ng lùc, kÐo dµi tuæi thä. - Th¸o dì mét hay mét sè bé phËn cña TSC§. - §iÒu chØ gi¸ ­íc tÝnh 2. Thêi gian sö dông: * Thêi gian sö dông cña TSC§ lµ thêi gian doanh nghiÖp dù kiÕn sö dông TSC§ vµo kinh doanh trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng phï hîp víi c¸c th«ng sè kü thuËt cña TSC§ vµ c¸c yÕu tè kh¸c cã liªn quan ®Õn sù ho¹t ®éng cña TSC§. ë ®©y cÇn ph©n biÖt gi÷a thêi gian h÷u dông vµ thêi gian sö dông ( thêi gian kh¶ dông ). Thêi gian h÷u dông cña TSC§ lµ ®é dµi thêi gian mµ TSC§ sÏ ®­îc sö dông trong c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. VÝ dô: Mét m¸y c«ng cô cã thêi gian sö dông tõ 7 ®Õn 10 n¨m, doanh nghiÖp cã thÓ cã kÕ ho¹ch ®æi m¸y kh¸c sau 5 n¨m. Trong tr­êng hîp nµy, m¸y c«ng cô cã thêi gian h÷u dông lµ 5 n¨m. Thêi gian h÷u dông cña mét TSC§ th­êng khã dù ®o¸n v× mét sè nh©n tè nh­ sù hao mßn, h­ háng, kh«ng t­¬ng xøng vµ lçi thêi. * C¨n cø x¸c ®Þnh thêi gian sö dông h÷u h×nh cña TSC§ - X¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§ h÷u h×nh: + Tuæi thä kü thuËt cña TSC§ theo thiÕt kÕ + HiÖn tr¹ng TSC§ ( thêi gian TSC§ ®· qua sö dông, thÕ hÖ TSC§ tÝnh tr¹nh thùc tÕ cña TSC§, ...) + Tuæi thä kinh tÕ cña TSC§ Riªng ®èi víi TSC§ cßn míi ( ch­a qua sö dông ), TSC§ ®· qua sö dông mµ gi¸ trÞ thùc tÕ cßn tõ 98% trë lªn ( so víi gi¸ b¸n cña TSC§ míi cïng loaÞ hoÆc cña lo¹i TSC§ t­¬ng ®­¬ng trªn thÞ tr­êng ), doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo khung thêi gian sö dông TSC§ qui ®Þnh t¹i phô lôc 1 ban hµnh kÌm theo “ ChÕ ®é qu¶n lý, sö dông vµ trÝch khÊu hao TSC§” 166/1999/Q§-BTC ngµy 30/12/1999. - X¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§ v« h×nh: Doanh nghiÖp tù x¸c ®Þnh thêi gian sö dông TSC§ v« h×nh trong kho¶ng thêi gian tõ 5 ®Õn 40 n¨m. - Thêi gian sö dông TSC§ trong mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt: + §èi víi dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi theo h×nh thøc BOT, thêi gian sö dông TSC§ ®­îc x¸c ®Þnh theo thêi gian ho¹t ®éng cßn l¹i cña dù ¸n. + §èi víi hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (BCC) cã bªn n­íc ngoµi tham gia hîp ®ång, sau khi kÕt thóc thêi h¹n hîp ®ång, bªn n­íc ngoµi thùc hiÖn chuyÓn giao kh«ng båi hoµn cho nhµ n­íc ViÖt Nam, th× thêi gian sö dông cña TSC§ chuyÓn giao ®­îc x¸c ®Þnh theo thêi gian ho¹t ®éng cßn l¹i cña dù ¸n. 3. Gi¸ trÞ thu håi ( víi ph­¬ng ph¸p khÊu hao ¸p dông trªn thÕ giíi ) Gi¸ trÞ thu håi cña TSC§ lµ sè tiÒn sÏ thu håi ®­îc khi TSC§ hÕt thêi gian sö dông. Gi¸ trÞ thu håi chØ x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c khi b¸n hoÆc thanh lý tµi s¶n, cho nªn khi tÝnh møc khÊu hao hµng n¨m, gi¸ trÞ thu håi chØ lµ con sè ­íc tÝnh. 4.Mèi quan hÖ gi÷a khÊu hao TSC§ víi c¸c yÕu tè: -ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp:Nh­ chung ta biÕt ®Ó thu håi l¹i gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§, doanh nghiÖp ph¶i trÝch khÊu hao do dã khÊu hao TSC§ lµ qu¸ tr×nh ph©n bæ gi¸ trÞ hao mßn vµo chi phÝ theo mét c¸ch hîp lý vµ nã lµ kho¶n chi phÝ ®­îc h¹ch to¸n vµo gi¸ vèn hµng b¸n ®Ó trõ vµo doanh thu do ®ã lµm cho thu nhËp chÞu thuÕ cña doanh nghiÖp gi¶m dÉn ®Õn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp gi¶m. MÆt kh¸c nÕu doanh nghiÖp ¸p dông ph­¬ng ph¸p kh¸u hao nhanh theo tæng sè c¸c n¨m th× co thÓ ®­îc nhµ n­íc hoµn tr¶ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, thuÕ lîi tøc tõ nh÷ng n¨m ®Çu sö dông TSC§. -TiÕn bé khoa häc kü thuËt:Nh­ chóng ta ®­îc biÕt tiÕn bé khoa häc kü thuËt nã ¶nh h­ëng ®Õn hao mßn v« h×nh TSC§ bëi v× nhê tiÕn bé khoa häc kü thuËt mµ TSC§ ®­îc s¶n xuÊt ra ngµy cµng nhiÒu tÝnh n¨ng víi n¨ng suÊt cao h¬n vµ víi chi phÝ Ýt h¬n do ®ã nã co t¸c ®éng ®Õn khÊu hao TSC§. -T¸i s¶n xuÊt TSC§:Bëi v× môc ®Ých cña khÊu hao lµ thu håi vèn ®Çu t­ vµo TSC§ vµ t¸i ®Çu t­ vµ ®æi míi , mua s¾m TSC§, n©ng cÊp vµ b¶o d­ìng TSC§ v× vËy khÊu hao TSC§ chÝnh lµ trÝch lËp nguån vèn khÊu hao dïng ®Ó t¸i s¶n xuÊt TSC§. Ngoµi ra khÊu hao TSC§ cßn cã mèi quan hÖ vãi rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c trong doanh nghiÖp. IV. tæ chøc h¹ch to¸n khÊu hao 1. C¨n cø x¸c ®Þnh khÊu hao: - Thùc tr¹ng TSC§ cña doanh nghiÖp - C¸c kÕ ho¹ch t¨ng, gi¶m TSC§ trong kú - ChÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh nhµ n­íc 2. C¸c nguyªn t¾c tÝnh khÊu hao: - Nguyªn t¾c trßn th¸ng: Theo chÕ ®é kÕ to¸n cña ViÖt Nam, ®Ó d¬n gi¶n trong c¸ch tÝnh th× TSC§ t¨ng trong th¸ng, th¸ng sau míi trÝch khÊu hao,TSC§ gi¶m trong th¸ng, th¸ng sau míi th«i kh«ng ph¶i tÝnh khÊu hao. Do vËy, ®Ó x¸c ®Þnh khÊu hao th¸ng sau th× ph¶i c¨n cø vµo t×nh h×nh t¨ng gi¶m cña th¸ng nµy. V× sè khÊu hao th¸ng nµy chØ kh¸c th¸ng tr­íc trong tr­êng hîp biÕn ®éng t¨ng gi¶m TSC§, cho nªn ®Ó gi¶m bít c«ng viÖc tÝnh sè khÊu hao t¨ng thªm hoÆc gi¶m bít trong th¸ng vµ c¨n cø vµo sè khÊu hao ®· trÝch th¸ng tr­íc ®Ó x¸c ®Þnh sè khÊu hao ph¶i trÝch th¸ng nay theo c«ng thøc nh­ sau: Sè KH ph¶i Sè KH ®· trÝch Sè KH t¨ng Sè KH gi¶m = + - trÝch th¸ng nµy trong th¸ng tr­íc trong th¸ng tr­íc trong th¸ng tr­íc Riªng ®èi víi TSC§ ®Çu t­ b»ng nguån kinh phÝ sù nghiÖp th× thùc hiÖn tÝnh khÊu hao theo nguyªn t¾c trßn n¨m. - Nh÷ng TSC§ kh«ng tham gia vµo ho¹t ®éng kinh doanh th× kh«ng ph¶i tÝnh khÊu hao. - Kh«ng tÝnh vµ trÝch khÊu hao ®èi víi nh÷ng TSC§ ®· khÊu hao hÕt nh­ng vÉn sö dông vµo ho¹t ®éng kinh doanh. 3. Chøng tõ khÊu hao TSC§ Chøng tõ gia t¨ng gi¶m: biªn b¶n + thÎ TSC§. - Chøng tõ nghiÖp vô: B¶ng tÝnh vµ ph©n bæ khÊu hao. V. H¹ch to¸n khÊu hao TSC§ 1. Tµi kho¶n sö dông - TK 211: TSC§ h÷u h×nh + Bªn nî: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh t¨ng lªn trong kú. + Bªn cã: Nguyªn gi¸ TSC§ h÷u h×nh gi¶m ®i trong kú. + D­ nî: Nguyªn gi¸ TSC§ hiÖn cßn cuèi kú. - TK 213: TSC§ v« h×nh + Bªn nî: TSC§ v« h×nh t¨ng lªn. + Bªn cã: Nguyªn gi¸ TSC§ v« h×nh gi¶m ®i trong kú. + D­ nî: Nguyªn gi¸ TSC§ hiÖn cßn cuèi kú. - TK 214: Hao mßn TSC§ + Bªn nî: Hao mßn TSC§ gi¶m trong kú. + Bªn cã: Hao mßn TSC§ t¨ng trong kú. + D­ cã: Gi¸ trÞ hao mßn cña TSC§ hiÖn cã. TK 214 cã 3 tµi kho¶n cÊp 2: TK 2141: Hao mßn TSC§ h÷u h×nh TK 2142: Hao mßn TSC§ thuª dµi h¹n TK 2143: Hao mßn TSC§ v« h×nh. - TK 009: Nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n + Bªn nî: Ph¶n ¸nh nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n t¨ng do: TrÝch khÊu hao Thu håi vèn khÊu hao c¬ b¶n ®· ®iÒu chuyÓn hoÆc cho vay + Bªn cã: Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m nguån vèn khÊu hao: §Çu t­ ®æi míi TSC§ Tr¶ nî vay ®Çu t­ TSC§ §iÒu chuyÓn vèn khÊu hao cho ®¬n vÞ kh¸c hoÆc cho vay + D­ nî: Nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n hiÖn cßn. §èi víi nh÷ng TSC§ ®­îc ®Çu t­ b»ng nguån KPSN cña Nhµ n­íc th× sö dông thªm TK 466: Kinh phÝ ®· h×nh thµnh tµi s¶n. 2. H¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô trÝch khÊu hao a) §èi víi TSC§ s¶n xuÊt kinh doanh §Þnh kú, trÝch khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ SXKD: Nî TK 627 ( 6274 ) Nî TK 641 ( 6414 ) Nî TK 642 ( 6424 ) Nî TK 241 Cã TK 214 ( 2141, 2143 ) §ång thêi ghi: Nî TK 009: Tæng sè khÊu hao ®· trÝch b) TSC§ ®Çu t­ b»ng nguån kinh phÝ sù nghiÖp, quü khen th­ëng, quü phóc lîi, khi hoµn thµnh sö dông cho ho¹t ®éng sù nghiÖp, dù ¸n hoÆc c¸c ho¹t ®éng phóc lîi c«ng céng th× kh«ng trÝch khÊu hao TSC§ vµo chi phÝ SXKD mµ chØ tÝnh hao mßn TSC§ 1 n¨m 1 lÇn vµo thêi ®iÓm cuèi n¨m: Nî TK 4313: NÕu dïng cho ho¹t ®éng phóc lîi Nî TK 466: NÕu dïng cho ho¹t ®éng sù nghiÖp, dù ¸n Cã TK 214 §iÒu chuyÓn TK cho sö dông néi bé ( cÊp d­íi ®­îc nhËn tõ cÊp trªn ): Nî TK 211 Cã TK 214 Cã TK 466 c) §èi víi TSC§ ®i thuª * TSC§ thuª tµi chÝnh - §èi víi doanh nghiÖp ®i thuª: Nî TK 627; 641; 642; 241 Cã TK 214 ( 2142 ) - §èi víi doanh nghiÖp cho thuª: Nî TK 635 Cã TK 228 * TSC§ thuª ho¹t ®éng - Bªn cho thuª ghi: Nî TK 635 Cã TK 214 ( 2141; 2143 ) 3. H¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô ghi gi¶m khÊu hao: a) §èi víi TSC§ s¶n xuÊt kinh doanh * Tr­êng hîp nh­îng b¸n, thanh lý hoÆc TSC§ ph¸t hiÖn thiÕu khi kiÓm kª - §èi víi TSC§ ch­a khÊu hao hÕt: Nî TK 214 Nî TK 811 Cã TK 213; 211 - §èi víi TSC§ ®· khÊu hao hÕt: Nî TK 214 Cã TK 211; 213 * Tr­êng hîp gi¸ trÞ hao mßn do TSC§ chuyÓn thµnh c«ng cô dông cô Trong tr­êng hîp nµy, cÇn c¨n cø vµo gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ ®Ó ghi c¸c bót to¸n cho phï hîp. - NÕu gi¸ trÞ cßn l¹i nhá, sÏ ph©n bæ vµo chi phÝ kinh doanh. Nî TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn Nî TK 627 ( 6273 ) Nî TK 641 ( 6413 ) Nî TK 642 ( 6423 ) Cã TK 211 - NÕu gi¸ trÞ cßn l¹i lín sÏ ®­a vµo chi phÝ tr¶ tr­íc. Nî TK 214 Nî TK 142 ( 1421 ): Gi¸ trÞ cßn l¹i Cã TK 211 b) §èi víi TSC§ ®Çu t­ b»ng nguån kinh phÝ sù nghiÖp. - Khi nh­îng b¸n thanh lý, thiÕu khi kiÓm kª hoÆc cÊp trªn chuyÓn cho cÊp d­íi: Nî TK 214 Nî TK 466 Cã TK 211; 213 - CÊp ph¸t kinh phÝ n¨m tµi chÝnh b»ng TSC§ ®· sö dông: Nî TK 341: Kinh phÝ cÊp ph¸t Nî TK 214: Gi¸ trÞ hao mßn Cã TK 211; 213 - §èi víi TSC§ ®i thuª tµi chÝnh: Víi TSC§ ®i thuª tµi chÝnh, khi hÕt h¹n thuª ph¶i tr¶ mµ ch­a trÝch ®ñ khÊu hao th× gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ thuª ngoµi ph¶i tÝnh vµo chi phÝ chê ph©n bæ ( nÕu gi¸ trÞ lín ) hoÆc ph©n bæ hÕt vµo chi phÝ kinh doanh trong kú ( nÕu gi¸ trÞ nhá ): Nî TK 214 ( 2142 ) Nî TK 142: Gi¸ trÞ cßn l¹i ( nÕu gi¸ trÞ lín ) Nî TK 627: Gi¸ trÞ cßn l¹i ( nÕu gi¸ trÞ nhá ) Cã TK 212 4. H¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô sö dông nguån vèn khÊu hao *Sè khÊu hao ph¶i nép cho cÊp trªn hoÆc ng©n s¸ch - Tr­êng hîp doanh nghiÖp kh«ng ®­îc hoµn tr¶ l¹i: Nî TK 411 Cã TK 111; 112 Cã TK 3368 ( ®ång thêi ghi ®¬n Cã TK 009: sè ®· nép ) - Tr­êng hîp ®­îc hoµn tr¶ l¹i sau mét thêi gian: + Khi nép vµo khÊu hao cho cÊp trªn hoÆc chuyÓn cho ®¬n vÞ kh¸c: Nî TK 136 ( 1368 ) Cã TK 111; 112 Cã TK 3368 ( §ång thêi ghi Cã TK 009 ) + Khi nhËn l¹i vèn khÊu hao: Nî TK 111; 112 Cã TK 136 ( 1368 ) ( §ång thêi ghi Nî TK 009 ) - CÊp d­íi nhËn vèn khÊu hao cña cÊp trªn ®­a xuèng ®Ó ®Çu t­ mua s¾m TSC§ hoÆc bæ sung vèn kinh doanh: Nî TK 111; 112 Cã TK 411 ( §ång thêi ghi Nî TK 009 ) - Cho vay vèn khÊu hao: Nî TK 128; 228 ( nÕu cho vay bªn ngoµi ) Nî TK 136 ( nÕu cho vay néi bé ) Cã TK 111; 112 ( §ång thêi ghi Cã TK 009 ) - L·i thu ®­îc vÒ cho vay: Nî TK 111; 112; 1388 Cã TK 515 - Khi hÕt h¹n hîp ®ång cho vay doanh nghiÖp thu vèn vÒ: Nî TK 111; 112; 1388 Cã TK 128; 228 Cã TK 515 VI. mét sè vÊn ®Ò vÒ khÊu hao hiÖn nay Theo QuyÕt ®inh sè 166/1999/Q§-BTC ngµy 30 th¸ng 12 n¨m 1999 quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh khÊu hao TSC§ theo ph­¬ng ph¸p ®­êng th¼ng víi møc tÝnh khÊu hao ®­îc quy ®Þnh trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh. ViÖc quy ®Þnh ph­¬ng ph¸p khÊu hao duy nhÊt ®­îc ¸p dông lµ ch­a hîp lý v× nh÷ng lý do sau ®©y: - Mét lµ: TSC§ trong c¸c doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i, nhiÒu nhãm kh¸c nhau, c«ng dông cña tµi s¶n còng nh­ c¸ch thøc ph¸t huy cña tµi s¶n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh cã sù kh¸c nhau. Lîi Ých thu ®­îc tõ viÖc sö dông tµi s¶n còng kh¸c nhau. - Hai lµ: KhÊu hao TSC§ lµ sù ph©n bæ cã hÖ thèng c¸c chi phÝ doanh nghiÖp ®· ®Çu t­ ®Ó cã ®­îc tµi s¶n vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong qu¸ tr×nh sö dông tµi s¶n, ®¶m b¶o phï hîp víi lîi Ých thu ®­îc tõ tµi s¶n ®ã trong qu¸ tr×nh sö dông. - Ba lµ: XuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c cña kÕ to¸n víi néi dung c¬ b¶n lµ: Thu nhËp ph¶i phï hîp víi chi phÝ ®· chi ra trong kú kÕ to¸n mµ chi phÝ khÊu hao lµ mét kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. - Bèn lµ: V× khÊu hao lµ mét yÕu tè chi phÝ cã liªn quan ®Õn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, nÕu quy ®Þnh c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh khÊu hao theo ph­¬ng ph¸p ®­êng th¼ng ®Ó ®¶m b¶o sè liÖu tÝnh thuÕ ®­îc ®óng ®¾n khi thùc hiÖn nh­ vËy ®· cã sù ®ång nhÊt gi÷a kÕ to¸n doanh nghiÖp vµ kÕ to¸n thuÕ, trong khi hÖ thèng kÕ to¸n doanh nghiÖp kh«ng ®ång nhÊt víi kÕ to¸n tÝnh thuÕ. VII. ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p §Ó ®¶m b¶o sè liÖu kÕ to¸n cung cÊp ph¶n ¸nh ®óng thùc tÕ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp còng nh­ t×nh h×nh sö dông tµi s¶n cña doanh nghiÖp, Nhµ n­íc nªn thay ®æi quy ®Þnh vÒ khÊu hao TSC§ theo h­íng sau: - Thø nhÊt: Cho phÐp doanh nghiÖp ®­îc lùa chän ph­¬ng ph¸p khÊu hao phï hîp víi c«ng dông c¸ch thøc sö dông nh»m môc ®Ých thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ trong qu¸ tr×nh sö dông. Cô thÓ nh­ sau: + Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc, c¸c TSC§ v« h×nh ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®­êng th¼ng. +M¸y mãc, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i th­êng g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, tÝnh n¨ng c«ng suÊt bÞ gi¶m dÇn trong qu¸ tr×nh sö dông: Cho phÐp ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo s¶n l­îng hoÆc ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh. + §èi víi c¸c thiÕt bÞ hoÆc dông cô qu¶n lý th­êng chÞu t¸c ®éng cña hao mßn v« h×nh lín nªn ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh. - Thø hai: Cã quy ®Þnh cô thÓ vÒ møc khÊu hao hoÆc ph­¬ng ph¸p khÊu hao phôc vô môc tiªu tÝnh thuÕ, ph¹m vi ¸p dông cña c¸c quy ®Þnh nµy vµo thêi ®iÓm cuèi niªn ®é kÕ to¸n khi tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. - Thø ba: §èi víi tr­êng hîp c¸c doanh nghiÖp cã TSC§ h¹ch to¸n theo hîp ®ång thuª dµi h¹n, ph­¬ng ph¸p khÊu hao còng ®­îc ¸p dông nh­ c¸c TSC§ cïng lo¹i thuéc quyÒn së h÷u cña doanh nghiÖp hoÆc phï hîp víi ®iÒu kiÖn c¸ch thøc sö dông tµi s¶n ®Ó thu lîi. Khi doanh nghiÖp ®­îc phÐp ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p khÊu hao kh¸c nhau dÉn tíi sè liÖu do kÕ to¸n ph¶n ¸nh vÒ chi phÝ khÊu hao sÏ kh¸c víi sè liÖu cña kÕ to¸n thuÕ, do ®ã kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh bÞ ¶nh h­ëng ë møc ®é nhÊt ®Þnh, nh­ng theo quan ®iÓm kÕ to¸n lµ ®­îc phÐp. Còng cã ý kiÕn cho r»ng, ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh sÏ ¶nh h­ëng ®Õn nghÜa vô thuÕ cña doanh nghiÖp ®èi víi ng©n s¸ch Nhµ n­íc. C¸c doanh nghiÖp lîi dông t¨ng møc khÊu hao ®Ó gi¶m thuÕ thu nhËp, song theo em nghÜ th× kh«ng. Môc ®Ých cña khÊu hao lµ thu håi ®ñ vèn ®Çu t­ ë TSC§, ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh trong thêi gian ®Çu møc khÊu hao cao lµm gi¶m thuÕ thu nhËp, nh­ng khi ®· thu håi ®ñ vèn ®Çu t­ TSC§, tµi s¶n vÉn sö dông tèt mµ kh«ng ph¶i trÝch khÊu hao, khi ®ã lîi nhuËn sÏ t¨ng lªn do ®ã thuÕ thu nhËp t¨ng. - Thø t­: Còng cÇn kiÕn nghÞ víi chÝnh phñ nªn nghiªn cøu ®­a ra mét bé luËt vÒ kÕ to¸n thèng nhÊt bao gåm hÖ thèng c¸c chuÈn mùc râ rµng, chi tiÕt. Bé luËt nµy ®­îc ¸p dông chung cho c¶ kÕ to¸n doanh nghiÖp vµ kÕ to¸n thuÕ. * T×nh h×nh sö dông TSC§: Mét trong nh÷ng viÖc lµm cÇn thiÕt gãp phÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý TSC§ vµ t×m h­íng ®Çu t­ ®óng ®¾n lµ ph©n tÝch t×nh h×nh TSC§, gåm: - T×nh h×nh trang bÞ TSC§. - T×nh h×nh sö dông TSC§. - T×nh h×nh nguån vèn cè ®Þnh vµ møc ®é bï ®¾p vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp. Còng cÇn ph¶i nãi thªm r»ng: NÕu chØ gi¸m s¸t TSC§ qua c¸c con sè th× ch­a ®ñ, nhÊt lµ ®èi víi hao mßn. Sæ s¸ch chØ cã thÓ ghi chÐp ®­îc hao mßn h÷u h×nh chø kh«ng biÓu hiÖn ®­îc hao mßn v« h×nh. V× vËy, hµng n¨m c¸c doanh nghiÖp nªn tæ chøc ®¸nh gi¸ l¹i m¸y mãc, thiÕt bÞ chÝnh. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh hao mßn thùc tÕ cña TSC§ ph¶i ®¶m b¶o võa cã tÝnh chÊt khoa häc, võa cã tÝnh chÊt hiÖn thùc, cã ý nghÜa, néi dung, ph­¬ng ph¸p ph¶i phï hîp víi nh÷ng nguyªn t¾c kinh tÕ, kü thuËt cã kÕt hîp cô thÓ víi c«ng t¸c qu¶n lý tµi s¶n hiÖn t¹i. Khi lËp c¸c sè liÖu tÝnh to¸n, cÇn kÕt hîp gi÷a ®iÒu tra ®o l­êng vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cña c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ, kü thuËt còng nh­ c«ng nh©n trùc tiÕp sö dông TSC§. Sè hao mßn míi nµy thùc sù lµ c¨n cø cÇn thiÕt ®Ó cã kÕ ho¹ch ®æi míi vµ trang bÞ thªm TSC§ cho doanh nghiÖp v× nã ®· tÝnh ®Õn sù tiÕn bé cña KHKT ( hao mßn v« h×nh ). KÕt luËn: Cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi vµ sù tiÕn bé nhanh chãng cña khoa häc kü thuËt th× tèc ®é hao mßn TSC§ còng ngµy mét lín. §iÒu ®ã ®Æt ra cho c«ng t¸c qu¶n lý TSC§ nh÷ng yªu cÇu ngµy cµng cao nh­ lµm thÕ nµo ®Ó nhanh chãng thu håi vèn ®Çu t­ vµo TSC§, sö dông nguån vèn khÊu hao nh­ thÕ nµo cho cã hiÖu qu¶?... Dùa trªn c¬ së lý luËn ®· ®­îc häc t¹i tr­êng vµ thêi gian c«ng t¸c thùc tÕ t«i ®· thùc hiÖn ®Ò ¸n nµy. MÆc dï cã nh÷ng nç lùc cña b¶n th©n, nh­ng do kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm thùc tÕ cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn ®Ò tµi cã thÓ cã nh÷ng sai sãt. V× vËy em rÊt mong nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn h­íng dÉn chØ b¶o cña thÇy gi¸o NguyÔn Ngäc Quang, c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n bÌ ®Ó ®Ò ¸n m«n häc ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Môc lôc Lêi më ®Çu 1 I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung. 2 1.Vai trß, ®Æc ®iÓm cña TSC§ trong s¶n xuÊt kinh doanh. 2 2. Hao mßn vµ khÊu haoTSC§. 2 II.C¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao. 4 1. C¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh khÊu hao ¸p dông ë ViÖt Nam. 4 1.1. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao ®Òu. 4 1.2. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo s¶n l­îng. 5 1.3. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh. 7 2. C¸c ph­¬ng ph¸p khÊu hao ¸p dông trªn thÕ giíi. 10 2.1. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao b×nh qu©n. 10 2.2. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao theo s¶n l­îng. 11 2.3. Ph­¬ng ph¸p khÊu hao nhanh. 11 III. C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn møc khÊu hao. 13 1. Nguyªn gi¸. 13 2. Thêi gian sö dông. 14 3. Gi¸ trÞ thu håi. 16 4. Mèi quan hÖ gi÷a khÊu hao TSC§ víi: 16 IV. Tæ chøc h¹ch to¸n khÊu hao. 16 1. C¨n cø x¸c ®Þnh khÊu hao. 16 2. C¸c nguyªn t¾c tÝnh khÊu hao. 16 3. Chøng tõ khÊu hao TSC§. 17 V. H¹ch to¸n khÊu hao TSC§. 17 1. Tµi kho¶n sö dông. 17 2. H¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô trÝch khÊu hao. 18 3. H¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô ghi gi¶m khÊu hao. 20 4. H¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô sö dông nguån vèn khÊu hao. 21 VI. Mét sè vÊn ®Ò khÊu hao hiÖn nay. 22 VII. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p. 23 KÕt luËn 25 Tµi liÖu tham kh¶o Lý thuyÕt vµ thùc hµnh kÕ to¸n tµi chÝnh- chñ biªn : TS. NguyÔn V¨n C«ng. KiÓm to¸n tµi chÝnh- chñ biªn : GS.TS. NguyÔn Quang Quynh. KÕ to¸n c«ng- chñ biªn : PGS.TS. NguyÔn ThÞ §«ng. KÕ to¸n quèc tÕ –chñ biªn : PGS.TS. NguyÔn Minh Ph­¬ng – PGS.TS. NguyÔn ThÞ §«ng. HÖ thèng kÕ to¸n doanh nghiÖp- NXB Tµi ChÝnh 1995. C¸c t¹p chÝ KÕ to¸n- KiÓm to¸n, Tµi ChÝnh. QuyÕt ®Þnh 51/TTg cña thñ t­íng ChÝnh phñ. QuyÕt ®Þnh 166/1999/Q§ - BTC ngµy 30-12-1999. Bèn chuÈn mùc kÕ to¸n míi. Mét sè tµi liÖu kh¸c.