Đề án Bàn về thuế giá trị gia tăng và hạch toán thuế giá trị gia tăng ở Việt Nam hiện nay

«ng cô kinh tÕ quan träng. ThuÕ _ Mét trong nh÷ng c«ng cô kinh tÕ s¾c bÐn, nã lµ mét kho¶n thu ng©n s¸ch chñ yÕu ®Ó ®¶m b¶o c¸c nhu cÇu chi tiªu cho c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi cña mét Quèc gia. §èi víi n­íc ta hiÖn nay vµ trong nh÷ng n¨m sau nµy, thuÕ ph¶i tiÕp tôc trë thµnh c«ng cô tµi chÝnh quan träng gióp Nhµ n­íc ®iÒu hµnh qu¶n lý, ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. Mét chÝnh s¸ch thuÕ ®óng ®¾n, thèng nhÊt sÏ ®¶m b¶o sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, gãp phÇn x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. MÆt kh¸c thuÕ gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ §Êt n­íc còng nh­ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. LuËt thuÕ GTGT thay thÕ luËt thuÕ doanh thu ®· lçi thêi kh«ng cßn phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ më cöa hiÖn nay, ®­îc b¾t ®Çu ¸p dông tõ ngµy 1/1/ 1999 t¹i ViÖt Nam, ®Õn nay ®· ®­îc h¬n 5 n¨m. §©y lµ mét luËt thuÕ tiªn tiÕn vµ cã nhiÒu ­u ®iÓm. Trªn thùc tÕ viÖc ¸p dông luËt thuÕ nµy ®· mang l¹i t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn nÒn kinh tÕ song còng ®·_ ®ang vµ sÏ g©y ra mét sè nh÷ng x¸o trén trong nÒn kinh tÕ, lµm ph¸t sinh nhiÒu vÊn ®Ò bÊt hîp lý trong c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ cña nhµ n­íc còng nh­ h¹ch to¸n kÕ to¸n thuÕ ë c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. ViÖc gian lËn thuÕ GTGT ngµy cµng ®­îc tæ chøc tinh vi, cã hÖ thèng. Sè liÖu gÇn ®©y cho thÊy viÖc hoµn thuÕ khèng lªn ®Õn hµng tr¨m tû ®ång nh»m “rót ruét” cña ng©n s¸ch nhµ n­íc lµm mÊt c«ng b»ng trong nghÜa vô thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn hµnh vi gian lËn thuÕ do LuËt thuÕ GTGT vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt cßn nhiÒu bÊt cËp so víi t×nh h×nh thùc tÕ. XuÊt ph¸t tõ nhËn thøc trªn em m¹nh d¹n chän nghiªn cøu ®Ò tµi “Bµn vÒ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ h¹ch to¸n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë ViÖt Nam hiÖn nay”. Do giíi h¹n vÒ mÆt thêi gian, hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan kh¸c nªn bµi viÕt nµy kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o. Em ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy NguyÔn H÷u §ång ®· nhiÖt t×nh h­íng dÉn gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Néi dung phÇn 1. Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ thuÕ GTGT vµ h¹ch to¸n thuÕ GTGT I. lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thuÕ GTGT 1. Trªn thÕ giíi C¸ch ®©y kho¶ng 50 n¨m, vµo n¨m 1954, n­íc Ph¸p ¸p dông thÝ ®iÓm mét lo¹i thuÕ mµ ng­êi Ph¸p gäi lµ La taxesur la valeur ajoutÐe,gäi lµ TVA,cßn ng­êi Mü gäi lµ Valuedaded tax (viÕt t¾t lµ VAT) gäi t¾t lµ gi¸ trÞ gia t¨ng,t¹m dÞch ra TiÕng ViÖt lµ thuÕ trÞ gi¸ t¨ng thªm hay thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng,cã ng­êi cßn gäi lµ thuÕ doanh thu cã khÊu trõ ë kh©u tr­íc.ChØ mét n¨m sau,TAV ®· ¸p dông chÝnh thøc t¹i Ph¸p ®Ó thay thÕ thuÕ s¶n xuÊt vµ mét vµi s¾c thuÕ gi¸n thu kh¸c.Ngµy nay c¸c quèc gia thuéc khèi Liªn minh ch©u ¢u(EU) vµ mét sè c­êng quèc kinh tÕ ph¸t triÓn(nh­ §øc,NhËt,Canada) ®· chÝnh thøc thùc thi thuÕ TVA t¹i ®Êt n­íc m×nh.ThuÕ GTGT ngµy nay ®· ®­îc ¸p dông ë trªn 100 quèc gia vµ vïng l·nh thæ 2. T¹i ViÖt Nam ChuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þmh h­íng XHCN,§¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®ang thùc hiÖn nh÷ng ®­êng lèi ®æi míichÝnh s¸ch kinh tÕ,®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc,tiÕn tíi xu h­íng toµn cÇu hãa.V× thÕ thuÕ doanh thu kh«ng cßn phï hîp n÷a vµ cÇn ®­îc thay thÕ b»ng mét lo¹i thuÕ míi hiÖn ®¹i ®· ®­îc ¸p dông ë hÇu hÕt c¸c n­íc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi lµ thuÕ GTGT. Ngµy 05-07-1993,theo quyÕt ®Þnh sè 486TC/Q§/BTC cña Bé tµi chÝnh,thùc hiÖn thÝ ®iÓm thuÕ GTGT ë mét sè doanh nghiÖp quèc doanh thuéc c¸c ngµnh cã qu¸ tr×nh chuyÓn tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng th­êng xuyªn ph¶i tr¶i qua nhiÒu c«ng ®o¹n(nh­ s¶n xuÊt xim¨ng,s¶n xuÊt sîi,dÖt,s¶n xuÊt®­êng). Cã tÊt c¶ 11 doanh nghiÖp ®¨ng kÝ vµ thùc hiÖn thÝ ®iÓm.TiÕp theo,Nhµ n­íc liªn tôc thùc hiÖn c¶i c¸ch thuÕ b­íc 1(1990-1996) vµ c¶i c¶i c¸ch thuÕ b­íc 2. Sau mét thêi gian tæ chøc triÓn khai thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT,t¹i kú häp Quèc héi kho¸ IX kú häp thø 11 dù th¶o luËt thuÕ GTGT ®· ®­îc th«ng qua D­íi sù chØ ®¹o cña chÝnh phñ, c¸ ban so¹n th¶o ®· tÝch cùc chuÈn bÞ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt thuÕ. §Õn ngµy 31-12-1998 (tr­íc ngµy luËt thuÕ GTGT cã hiÖu lùc thi hµnh) vÒ c¬ b¶n ®· cã ®ñ c¸ v¨n b¶n h­íng dÉn thùc hiÖn luËt thuÕ nµy. Ngµy 1-1-1999 t¹i ViÖt Nam,luËt thuÕ GTGT chÝnh thøc ®­îc ¸p dông trªn toµn quèc theo NghÞ ®Þnh sè18/1998/N§-CP ngµy 11-5-98 vµ th«ng t­ sè 89/1998/TT-BTC. II. Lý thuyÕt ¸p dông thuÕ GTGT 1. Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra trong qu¸ tr×nh ¸p dông thuÕ GTGT 1.1.VÒ vÊn ®Ò lùa chän ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ ë ViÖt Nam dïng 2 ph­¬ng ph¸p, ®ã lµ ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp vµ ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ.Theo NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ sè 158/2003/N§-CP ngµy 10-12-2003 söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu luËt thuÕ GTGT sè 01/2003/QH11 ngµy 17-06-2003 quy ®Þnh: * Ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng chØ ¸p dông ®èi víi c¸c ®èi t­îng sau: - C¸ nh©n s¶n xuÊt,kinh doanh lµ ng­êi ViÖt Nam vµ tæ chøc ,c¸ nh©n n­íc ngoµi kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng theo luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ch­a thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ kÕ to¸n,ho¸ ®¬n,chøng tõ ®Ó lµm c¨n cø tÝnh thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. - C¬ së kinh doanh mua,b¸n vµng b¹c,®¸ quý,ngo¹i tÖ thuéc ®èi t­îng ®­îc ¸p dông tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ph¶i nép theo ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng.Tr­êng hîp c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ cã ho¹t ®éng kinh doanh mua,b¸n vµng b¹c,®¸ quý,ngo¹i tÖ th× ®­îc tÝnh vµ kª khai thuÕ ph¶i ®­îc nép riªng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh mua,b¸n vµng b¹c,®¸ quý,ngo¹i tÖ theo ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng. * Ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ¸p dông ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh,trõ c¸c ®èi t­îng ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng theo quy ®Þnh trªn. 1.2. VÒ vÊn ®Ò lùa chän sè l­îng thuÕ suÊt cña thuÕ GTGT Theo quy ®Þnh hiÖn nay,cã ba møc thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®­îc ¸p dông(0%,5%,10%).C¨n cø vµo møc thuÕ suÊt quy ®Þnh t¹i §iÒu 7 cña luËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ GTGT sè 07/2003/QH 11 ngµy17-06-2003, Bé tµi chÝnh h­íng dÉn nguyªn t¾c x¸c ®Þnh thuÕ suÊt cña hµng ho¸, dÞch vô: ThuÕ suÊt thuÕ GTGT ®­îc ¸p dông thèng nhÊt ë c¸c kh©u: nhËp khÈu,s¶n xuÊt,kinh doanh th­¬ng m¹i. Tr­êng hîp thuÕ suÊt thuÕ GTGT do c¬ quan h¶i quan tÝnh thuÕ ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu theo danh môc hµng ho¸ nhËp khÈu kh¸c víi møc thuÕ suÊt thuÕ GTGT quy ®Þnh t¹i Th«ng t­ h­íng dÉn thi hµnh vÒ thuÕ GTGT th× c¬ së kinh doanh khi tiªu thô néi ®Þa ph¶i tÝnh thuÕ theo ®óng møc, thuÕ suÊt thuÕ quy ®Þnh t¹i th«ng t­ ®­îc x¸c ®Þnh theo nguyªn t¾c lo¹i trõ : hµng ho¸ kh«ng quy ®Þnh cô thÓ trong nhãm thuÕ suÊt 5% th× ¸p dông thuÕ suÊt 10%. 1.3. VÒ vÊn ®Ò miÔn,gi¶m thuÕ GTGT §iÒu 28 LuËt thuÕ GTGT quy ®Þnh nh÷ng c¬ së s¶n xuÊt, x©y dùng, vËn t¶i ph¶i nép thuÕ GTGT cao h¬n thuÕ doanh thu trong nh÷ng n¨m ®Çu mµ bÞ thua lç th× ®­îc xÐt gi¶m thuÕ trong tõng n¨m d­¬ng lÞch. Møc xÐt gi¶m thuÕ GTGT t­¬ng øng víi lç cña n¨m xÐt gi¶m thuÕ, nh­ng tèi ®a kh«ng qu¸ 50% sè thuÕ GTGT ph¶i nép. 2. Nh÷ng ­u ®iÓm cña thuÕ GTGT ThuÕ GTGT chØ ®¸nh vµo gi¸ trÞ t¨ng thªm cña s¶n phÈm ë tõng kh©u s¶n xuÊt vµ l­u th«ng. Nã cã khÊu trõ thuÕ ë c¸c giai ®o¹n tr­íc do ®ã tr¸nh ®­îc tÝnh trïng lÆp trong ho¹t ®éng thu thuÕ ThuÕ GTGT lµ mét kho¶n thu céng thªm vµo gi¸ nªn chØ ®¸nh vµo ng­êi tiªu dïng cuèi cïng,kh«ng ®¸nh vµo tµi s¶n ®Çu t­, do ®ã thËt sù khuyÕn khÝch ®Çu t­, s¶n xuÊt ph¸t triÓn. ThuÕ GTGT thËt sù khuyÕn khÝch xuÊt khÈu v× hµng ho¸ xuÊt khÈu kh«ng nh÷ng ph¶i nép thuÕ GTGT mµ cßn ®­îc hoµn tr¶ thuÕ ®Çu vµo. ThuÕ GTGT gãp phÇn b¶o hé hµng ho¸ s¶n xuÊt trong n­íc th«ng qua ®¸nh thuÕ vµo hµng ho¸ nhËp khÈu. ThuÕ GTGT h¹n chÕ ®­îc t×nh tr¹ng thÊt thu thuÕ v× thu tËp trung ngay tõ ®Çu,thu thuÕ ë kh©u sau vµ cßn kiÓm tra ®­îc viÖc nép thuÕ ë kh©u tr­íc.H¬n n÷a thuÕ GTGT cã Ýt møc thuÕ suÊt h¬n thuÕ doanh thu, nªn cã phÇn ®¬n gi¶n,râ rµng vµ dÔ thùc hiÖn h¬n. Th«ng qua thuÕ GTGT tÝnh d©n chñ ®· ®­îc t¨ng c­êng,nã gãp phÇn n©ng cao ý thøc vµ t¹o nÒ nÕp trong viÖc më sæ s¸ch kÕ to¸n vµ l­u gi÷ chøng tõ, ho¸ ®¬n cña c¸c doanh nghiÖp. 3. Nh÷ng nguyªn t¾c cÇn qu¸n triÖt khi thiÕt kÕ thuÕ GTGT [ Ph¶i cã kÕ ho¹ch cô thÓ chi tiÕt triÓn khai thuÕ GTGT , ph¶i cã ®ñ thêi gian chuÈn bÞ triÓn khai, c«ng t¸c tuyªn truyÒn ph¶i thËt tèt, lµm cho ®èi t­îng nép thuÕ hiÓu râ mét c¸ch thÊu ®¸o vÒ thuÕ nµy. [ TÝnh ®¬n gi¶n, chØ nªn ¸p dông mét hoÆc hai møc thuÕ suÊt, trong ®ã cã møc 0%. [ §µo t¹o, huÊn luyÖn c¸n bé thuÕ thùc hiÖn thuÕ GTGT [ Sö dông m¸y vi tÝnh. [ ThiÕt kÕ, x©y dùng quy tr×nh nghiÖp vô míi, [ X©y dùng sæ tay h­íng dÉn nghiÖp vô. III. ThuÕ GTGT ¸p dông t¹i ViÖt Nam Nh­ mét sù kiÖn lín trong lÞch sö tµi chÝnh,viÖc triÓn khai ¸p dông thuÕ GTGT thay thuÕ doanh thu lµ mét ®iÓm mèc ®¸nh dÊu b­íc ngoÆt míi trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thuÕ ë ViÖt Nam. ThuÕ GTGT do cã sù t¸ch b¹ch gi÷a kh©u tr­íc vµ kh©u sau trong quy tr×nh l­u th«ng hµng ho¸,dÞch vô nªn kh«ng cßn xÈy ra t×nh tr¹ng ®¸nh thuÕ trïng lÆp,thuÕ chång thuÕ.Sè thuÕ ph¸t sinh ®éc lËp víi ®é dµi cña quy tr×nh s¶n xuÊt.§Ó thÊy râ,ta xem xÐt vÝ dô thuÕ nµy: Nh­ chóng ta ®· biÕt mét s¶n phÈm ph¶i tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n tr­íc khi ®Õn tay ng­êi tiªu dïng,nÕu ¸p dông thuÕ doanh thu th× tæng sè thuÕ ph¶i nép sÏ qu¸ nÆng vµ v« lý v× do nhiÒu kho¶n thuÕ chång thuÕ, gi¶ sö: Kh©u 1: Nhµ m¸y dÖt A t¹o ra mét mÐt v¶i, b¸n víi gi¸ 10.000 ®/mÐt, thuÕ suÊt thuÕ doanh thu lµ 6%, Kh©u 2: c«ng ty may B mua vÒ,chÕ biÕn thµnh ¸o vµ ®em b¸n cho c«ng ty th­¬ng nghiÖp víi gi¸ 16.000 ® , thuÕ suÊt nghµnh may lµ 6%, Kh©u 3: c«ng ty th­¬ng nghiÖp b¸n lÎ cho ng­êi tiªu dïng víi gi¸ 20.000®, thuÕ suÊt nghµnh th­¬ng nghiÖp : 6%, ThuÕ doanh thu mµ c¸c ®¬n vÞ ph¶i nép nh­ sau: - Nhµ m¸y dÖt A : 6% * 10.000®/mÐt = 600®/mÐt, - C«ng ty may B : 6% * 16.000®/mÐt = 960®/mÐt, - C«ng ty th­¬ng nghiÖp : 6% * 20.000®/mÐt = 1.200®/mÐt, VËy lµ qua ba giai ®o¹n, mét c¸i ¸o ®· ph¶i chÞu thuÕ lµ 2.760®,vµ nÕu cµng qua nhiÒu giai ®o¹n th× thuÕ sÏ cßn t¨ng thªm n÷a.§Æc ®iÓm cña thuÕ doanh thu lµ nã n»m trong gi¸ b¸n,råi thuÕ suÊt l¹i ®¸nh lªn chÝnh gi¸ b¸n ®· cã thuÕ doanh thu . Do ®ã , 600® thuÕ cña nhµ m¸y A n»m trong 10.000®; 960® thuÕ cña c«ng ty B n»m trong 16.000®; 1.200® thuÕ cña c«ng ty th­¬ng nghiÖp n»m trong 20.000®. Sè tiÒn thuÕ 960 ® ë kh©u may ®¸nh lªn c¶ 600® ë kh©u dÖt, råi 1.200® kh©u th­¬ng nghiÖp ®¸nh lªn c¶ 960® thuÕ ë kh©u may lÉn 600® thuÕ ë kh©u dÖt. Nh­ vËy, víi c¬ chÕ tÝnh thuÕ kiÓu ®ã, thuÕ ë kh©u sau ®¸nh chång lªn thuÕ ë kh©u tr­íc, lµm ph¸t sinh hiÖn t­îng thuÕ chång lªn thuÕ. V× vËy thuÕ suÊt ®óng ra chØ lµ 6%, nh­ng qua ba giai ®o¹n, møc thuÕ suÊt ®· lªn ®Õn 13,8% (2.760/20.000). Ng­îc l¹i, trong thuÕ GTGT, hiÖn t­îng nµy ®­îc kh¾c phôc bëi thuÕ nµy kh«ng ®¸nh trªn toµn bé gi¸ b¸n cña hµng ho¸, mµ chØ ®¸nh vµo nh÷ng phÇn gi¸ trÞ ch­a tõng bÞ ®¸nh thuÕ. Trong vÝ dô cña chóng ta, 10.000® do nhµ m¸y dÖt t¹o ra ®· nép 600®, nªn khi chuyÓn sang kh©u may, 10.000® nµy kh«ng ph¶i chÞu thuÕ lÇn n÷a, chØ cã phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm ngoµi nã(tøc lµ phÇn gi¸ trÞ 6.000® do c«ng ty may t¹o ra) lµ ch­a chÞu thuÕ. NÕu ®¸nh vµo c«ng ty may, chØ nªn ®¸nh vµo gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra mµ th«i : 6% * 6.000® = 360® vµ khi ®Õn tay ng­êi tiªu dïng, tæng sè thuÕ ph¶i nép lµ : 6% * 20.000® = 1.200®. Qua ph©n tÝch trªn ta cã thÓ hiÓu râ v× sao ph¶i thay thÕ thuÕ doanh thu b»ng thuÕ GTGT , ®ã lµ mét quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n vµ phï hîp, t¹o nªn mÆt b»ng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp cïng h¹ng víi nhau, thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp tÝch cùc tæ chøc, c¬ cÊu l¹i bé m¸y qu¶n lý vµ d©y chuyÒn c«ng nghiÖp, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, ®Çu t­ vµ t¨ng c­êng c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n b»ng viÖc dïng biÖn ph¸p kinh tÕ ®Ó thóc ®Èy ng­êi mua vµ ng­êi b¸n, thùc hiÖn tèt chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ. 1. Kh¸i niÖm thuÕ GTGT Theo ®iÒu 1 cña luËt söa ®æi vµ bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ GTGT sè 07/2003/QH 11 ngµy 17- 06- 2003 cña n­íc CHXHCN ViÖt Nam cã hiÖu lùc tõ ngµy 01- 01- 2004 cã nªu râ kh¸i niÖm vÒ thuÕ GTGT nh­ sau: "ThuÕ GTGT lµ thuÕ tÝnh trªn kho¶n gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng ho¸, dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt,l­u th«ng ®Õn ng­êi tiªu dïng ". 2. §èi t­îng nép thuÕ GTGT §èi t­îng nép thuÕ GTGT lµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT ë ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt nghµnh nghÒ, h×nh thøc tæ chøc kinh doanh(sau ®©y gäi lµ c¬ së kinh doanh) vµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c cã nhËp khÈu hµng ho¸, mua dÞch vô thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng tõ n­íc ngoµi(sau ®©y gäi lµ ng­êi nhËp khÈu). 3. §èi t­îng chÞu thuÕ GTGT §èi t­îng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng lµ hµng ho¸,dÞch vô(kÓ c¶ dich vô mua cña tæ chøc,c¸ nh©n ë n­íc ngoµi) dïng cho s¶n xu©t, kinh doanh va tiªu dïng ë ViÖt Nam,trõ c¸c ®èi t­îngquy ®Þnh t¹i ®iÒu 4 cña NghÞ ®Þnh 158/2003/ N§- CP. 4. §èi t­îng kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT TÊt c¶ nh÷ng ®èi t­îng thuéc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 4 luËt thuÕ GTGT nh­ : s¶n phÈm trång trät, ch¨n nu«i, s¶n phÈm muèi, s¶n phÈm lµ gièng vËt nu«i, gièng c©y trång, hay dÞch vô y tÕ, d¹y häc, d¹y nghÒ. HiÖn nay, víi nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ míi ban hµnh sè 158/2003/ N§- CP th× ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT ®­îc bæ sung ®èi víi : - S¶n phÈm thuû, h¶i s¶n do c¸c tæ chøc, c¸ nh©n trùc tiÕp ®¸nh b¾t b¸n ra, ch­a qua chÕ biÕn thµnh c¸c s¶n phÈm kh¸c hoÆc míi qua s¬ chÕ th«ng th­êng - ThiÕt bÞ m¸y mãc,vËt t­, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i thuéc lo¹i trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc cÇn nhËp khÈu ®Ó sö dông trùc tiÕp vµo nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ. -DÞch vô chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸; b¸n tµi s¶n ®¶m b¶o tiÒn vay ®Ó thu håi nî cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông. - S¸ch khoa häc-kÜ thuËt ( bao gåm c¶ s¸ch tham kh¶o dïng cho gi¸o viªn vµ häc sinh phï hîp víi néi dung ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc) ; c¸c lo¹i s¸ch, b¸o, t¹p chÝ, b¶n tin chuyªn ngµnh, s¸ch chÝnh trÞ, s¸ch gi¸o khoa d­íi d¹ng d÷ liÖu ®iÖn tö. - VËn chuyÓn hµnh kh¸ch c«ng céng b»ng xe ®iÖn. - DÞch vô, b­u chÝnh viÔn th«ng vµ Internet phæ cËp theo ch­¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ . - S¶n phÈm lµ bé phËn nh©n t¹o dïng ®Ó thay thÕ cho bé phËn cña ng­êi bÖnh: n¹ng, xe l¨n vµ dông cô chuyªn dïng kh¸c cho ng­êi tµn tËt. - §èi víi hµng ho¸, dÞch vô cung øng trùc tiÕp cho vËn t¶i quèc tÕ chØ bao gåm: cung øng nhiªn liÖu, nguyªn vËt liÖu, phô tïng, n­íc vµ c¸c lo¹i thùc phÈm, suÊt ¨n phôc vô hµnh kh¸ch, dÞch vô vÖ sinh cho tµu biÓn, m¸y bay, tµu ho¶ quèc tÕ ( kh«ng bao gåm dÞch vô bèc xÕp hµng ho¸ xuÊt khÈu). - §èi víi dÞch vô vËn t¶i nÕu c¬ së lµm dÞch vô vËn t¶i kÝ hîp ®ång vËn chuyÓn hµng ho¸ ra n­íc ngoµi nh­ng kh«ng trùc tiÕp vËn chuyÓn mµ thuª c¸c c¬ së kh¸c vËn chuyÓn th× doanh thu dÞch vô vËn t¶i tÝnh trªn doanh thu thùc thu cña kh¸ch hµng, kh«ng ph©n biÖt vËn t¶i cã doanh thu néi ®Þa hay vËn t¶i quèc tÕ thuéc ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT. 5. C¨n cø tÝnh thuÕ: C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt. 5.1. Gi¸ tÝnh thuÕ: - §èi víi hµng ho¸, dÞch vô s¶n suÊt trong n­íc, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT: NÕu lµ hµng ho¸, dÞch vô chÞu thuÕ TT§B th× gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ ®· cã thuÕ TT§B. - §èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu, gi¸ tÝnh thuÕ lµ gi¸ nhËp khÈu (gi¸ CIF) céng víi thuÕ nhËp khÈu. - §èi víi hµng ho¸ b¸n theo ph­¬ng thøc tr¶ gãp, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ b¸n cña hµng ho¸ tÝnh theo gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn kh«ng tÝnh theo sè tiÒn tr¶ tõng k×. - §èi víi ho¹t ®éng gia c«ng hµng ho¸, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ gia c«ng. C¸c tr­êng hîp kh¸c nh­: hµng ho¸ mang trao ®æi, tÆng biÕu, sö dông tiªu dïng néi bé, gi¸ tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ cïng lo¹i t­¬ng ®èi víi ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n, gi¸ tÝnh thuÕ lµ sè tiÒn thu tõng kú. Gi¸ tÝnh thuÕ GTGT ®èi víi c¸c hµng hoµ, dÞch vô quy ®Þnh bao gåm c¶ kho¶n phô thu vµ phÝ thu thªm mµ c¬ së kinh doanh ®­îc h­ëng. 5.2. ThuÕ suÊt thuÕ GTGT. Møc thuÕ suÊt 0% ®èi víi ; hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu, kÓ c¶ hµng gia c«ng xuÊt khÈu, hµng ho¸, dÞch vô thuéc diÖn kh«ng chÞu thuÕ GTGT xuÊt khÈu. Møc thuÕ suÊt 5% ®èi víi c¸c mÆt hµng thiÕt yÕu, hiÖn ®ang chÞu thuÕ doanh thu víi thuÕ suÊt thÊp nh­ : n­íc, ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc ch÷a bÖnh, thiÕt bÞ vµ dông cô y tÕ, gi¸o cô ®Ó gi¶ng d¹y vµ häc tËp, ®å ch¬i trÎ em, s¶n phÈm trång trät, ch¨n nu«i vµ mét sè hµng ho¸, dÞch vô nh­ : in c¸c lo¹i s¶n phÈm thuéc ®èi t­îng kh«ng chÞu thuÕ GTGT (trõ in tiÒn); m¸y xö lý d÷ liÖu tù ®éng vµ c¸c bé phËn, phô tïng cña m¸y, m¸y in chuyªn dïng cho m¸y vi tÝnh. Møc thuÕ suÊt 10% ®èi víi c¸c hµng ho¸, dÞch vô: dÇu mì, khÝ ®èt, quÆng, s¶n phÈm ®iÖn tö, s¶n phÈm ho¸ chÊt, giÊy, v¶i. 6. Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT 6.1. Ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ Sè thuÕ GTGT ph¶i nép = thuÕ GTGT ®Çu ra - thuÕ GTGT ®Çu vµo Trong ®ã: = x ThuÕ GTGT ®Çu vµo = tæng sè thuÕ GTGT ghi trªn ho¸ ®¬n GTGT mua hµng ho¸ dÞch vô( bao gåm c¶ tµi s¶n cè ®Þnh) dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ GTGT. Tr­êng hîp hµng ho¸, dÞch vô mua vµo lµ lo¹i dïng chøng tõ ®Æc thï ghi gi¸ thanh to¸n lµ gi¸ ®· cã thuÕ GTGT th× tÝnh ra sè thuÕ GTGT ®Çu vµo nh­ sau: = ThuÕ GTGT = x 6.2 Ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT trùc tiÕp trªn GTGT * §èi t­îng ¸p dông: Lµ c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh nhá kh«ng sö dông chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ vµ c¬ së kinh doanh mua b¸n vµng b¹c ®¸ quý. * X¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ph¶i nép: = x Trong ®ã = - §èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh b¸n hµng lµ sè chªnh lÖch gi÷a doanh sè b¸n víi doang sè vËt t­ mua vµo dïng cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Tr­êng hîp c¬ së kinh doanh kh«ng h¹ch to¸n ®­îc doanh sè vËt t­ hµng ho¸ mua vµo t­¬ng øng víi sè hµng ho¸ b¸n ra th× x¸c ®Þnh nh­ sau: = + - IV-H¹ch to¸n thuÕ GTGT 1.HÖ thèng chøng tõ sö dông: Ho¸ ®¬n chøng tõ lµ b»ng chøng ghi nhËn gi¸ trÞ s¶n phÈm hµng ho¸ l­u th«ng trªn thÞ tr­êng hoÆc néi bé doanh nghiÖp. Ho¸ ®¬n chøng tõ ph¶n ¸nh ®óng lµ hå s¬ h¹ch to¸n, kÕ to¸n tin cËy ph¶n ¸nh ®óng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. Ho¸ ®¬n chøng tõ ph¶n ¸nh sai lÖch gi¸ c¶ lµm cho viÖc h¹ch to¸n kÕ to¸n kh«ng chÝnh x¸c, g©y t¸c h¹i tiªu cùc cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, cho ng­êi tiªu dïng, lµm thÊt thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc. §Ó thùc kÕ ho¹ch thuÕ GTGT, c¸c c¬ së kinh doanh ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña Bé tµi chÝnh. D­íi ®©y lµ mét sè ho¸ ®¬n, chøng tõ liªn quan: Ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng : C¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô ph¶i sö dông "ho¸ ®¬n GTGT" do Bé tµi chÝnh ph¸t hµnh (trõ tr­êng hîp ®­îc dïng chøng tõ ghi gi¸ thanh to¸n lµ cã thuÕ GTGT). Khi lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng ho¸, dÞch vô c¬ së kinh doanh ph¶i ghi ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè quy ®Þnh vµ ghi râ: gi¸ b¸n(ch­a thuÕ), c¸c phô thu vµ tÝnh ngoµi gi¸ b¸n (nÕu cã), thuÕ GTGT vµ tæng gi¸ thanh to¸n. Ho¸ ®¬n b¸n hµng: Do Bé tµi chÝnh ph¸t hµnh, ®­îc sö dông ë c¸c c¬ së kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp vµ khi lËp ho¸ ®¬n c¬ së kinh doanh còng ph¶i ghi ®Çy ®ñ, ®óng c¸c yÕu tè quy ®Þnh vµ ghi râ gi¸ b¸n, c¸c phô thu (nÕu cã) vµ tæng gi¸ thanh to¸n. Ho¸ ®¬n tù in, chøng tõ ®Æc thï : C¸c hãa ®¬n nµy muèn ®­îc sö dông ph¶i ®¨ng ký víi Bé tµi chÝnh (Tæng côc thuÕ) vµ chØ ®­îc sö dông sau khi ®­îc chÊp nhËn b»ng v¨n b¶n. Lo¹i ho¸ ®¬n nµycòng ph¶i ®¶m b¶o ph¸n ¸nh ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin quy ®Þnh cña ho¸ ®¬n, chøng tõ. Víi c¸c chøng tõ ®Æc thï nh­ tem b­u ®iÖn, vÐ m¸y bay, vÐ xæ sè gi¸ trªn vÐ lµ ®· cã thuÕ GTGT. B¶ng kª b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô: tr­êng hîp nµy ®­îc ¸p dông ®èi víi c¬ së kinh doanh trùc tiÕp cung øng, dÞch vô hµng ho¸ cho ng­êi tiªu dïngkh«ng thuéc diÖn ph¶i lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng th× ph¶i lËp b¶ng kª b¸n lÎ hµng ho¸, dÞch vô theo mÉu quy ®Þnh. B¶ng kª thu mua n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n cña ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt: tr­êng hîp nµy ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn mua hµng ho¸ lµ c¸c mÆt hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n ra th× ph¶i lËp"B¶ng kª thu mua hµng n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû s¶n cña ng­êi s¶n xuÊt trùc tiÕp " theo mÉu quy ®Þnh. 2. Tµi kho¶n sö dông: *Tµi kho¶n 133: ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ, ®· khÊu trõ vµ cßn ®­îc khÊu trõ. - KÕt cÊu: Bªn nî: + Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo Bªn cã: + Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ + Sè thuÕ GTGT cña hµng mua ®­îc h­ëng chiÕt khÊu th­¬ng m¹i, gi¶m gi¸ hµng mua hoÆc hµng mua tr¶ l¹i ng­êi b¸n, + Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc hoµn l¹i. D­ nî: Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ch­a ®­îc khÊu trõ, hoµn l¹i. - Tµi kho¶n 133 cã 2 tµi kho¶n cÊp 2: + Tµi kho¶n 1331: ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ cña hµng ho¸ , dÞch vô + Tµi kho¶n 1332: ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ cña tµi s¶n cè ®Þnh. * Tµi kho¶n 3331: ThuÕ GTGT ph¶i nép. Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®­îc miªn gi¶m, sè thuÕ GTGT ph¶i nép - KÕt cÊu: Bªn nî: + Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ + Sè thuÕ GTGT ®­îc gi¶m trõ vµo sè thuÕ GTGT ph¶i nép + Sè thuÕ GTGT ®· nép vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc + Sè thuÕ GTGT cña hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i. Bªn cã: + Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng ho¸, dÞch vô ®· tiªu thô + Sè thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép cña hµng ho¸, dÞch vô ®Ó trao ®æi, biÕu tÆng,sö dông néi bé. + Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh, thu nhËp bÊt th­êng. + Sè thuÕ GTGT ph¶i nép cña hµng ho¸ nhËp khÈu -Sè d­ bªn cã: Sè thuÕ GTGT cßn ph¶i nép cuèi kú -Sè d­ bªn nî: Sè thuÕ GTGT ®· nép thõa vµo ng©n s¸ch. Tµi kho¶n 3331 cã 2 tµi kho¶n cÊp 3: + Tµi kho¶n 33311: ThuÕ GTGT ®Çu ra, dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu ra, sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®· khÊu trõ, sè thuÕ GTGT cña hµng ho¸ b¸n ra bÞ tr¶ l¹i, bÞ gi¶m gi¸, sè thuÕ GTGT ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép cña hµng ho¸, s¶n phÈm, dÞch vô tiªu dïng trong kú. + Tµi kho¶n 33312: ThuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu, dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu ph¶i nép, ®· nép, cßn ph¶i nép vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc. 3.Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thuÕ GTGT 3.1- §èi víi c¸c doanh nghiÖp nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ *H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu vµo: - Khi mua vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n cè ®Þnh, dÞch vô dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ, c¨n cø vµo ho¸ ®¬n GTGT vµ c¸c chøng tõ liªn quan, kÕ to¸n ph¶n ¸nh gi¸ trÞ vËt t­, hµng ho¸ nhËp kho theo gi¸ thùc tÕ bao gåm gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT, chi phÝ thu mua, vËn chuyÓn, bèc xÕp, thuÕ kho b·i tõ n¬i mua vÒ ®Õn doanh nghiÖp ghi: Nî TK 152; 153; 156(611): Gi¸ trÞ thùc tÕ NVL, c«ng cô, hµng ho¸ mua vµo Nî TK 211; 213 : Nguyªn gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh. Nî TK 133 : ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®Çu vµo. Cã TK 111; 112; 311 :Tæng gi¸ thanh to¸n. +Khi mua dÞch vô th× tuú vµo n¬i sö dông mµ ph¶n ¸nh vµo chi phÝ khu vùc ®ã, ta ghi: Nî TK 627; 641; 642 Nî TK 133 :ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ Cã TK 111; 112; 331: - Khi mua vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n cè ®Þnh, dÞch vô dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT nh­ng kh«ng t¸ch riªng ®­îc, ghi: Nî TK 152; 153; 156; 211; 213; 627; 641; 642: Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®Çu vµo. Cã TK 111; 112; 331 : å Gi¸ thanh to¸n *Cuèi kú, kÕ to¸n tÝnh vµ x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ vµ kh«ng ®­îc khÊu trõ trªn c¬ së ph©n bæ theo tû lÖ doanh thu. Sè thuÕ ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ theo tØ lÖ (%) gi÷a doanh thu chÞu thuÕ GTGT so víi tæng doanh thu trong kú: -Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ trong kú: Nî TK 3331 : ThuÕ GTGT ph¶i nép. Cã TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. -Sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ trong kú: ®­îc tÝnh vµo gi¸ vèn hµng b¸n trong kú Nî TK 632 : Gi¸ vèn hµng b¸n Cã TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. + NÕu sè thuÕ GTGT ®Çu vµo kh«ng ®­îc khÊu trõ trong kú qu¸ lín th× ®­îc ph©n bæ dÇn: ta kÕt chuyÓn Nî TK 142 : Chi phÝ tr¶ tr­íc. Cã TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. +§Þnh kú ph©n bæ ghi: Nî TK 632 : Gi¸ vèn hµng b¸n. Cã TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. - Khi nhËp khÈu hµng ho¸ vËt t­..kÕ to¸n ph¶n ¸nh: Nî TK 152; 153; 156; 211; 213: Gi¸ cã thuÕ xuÊt nhËp khÈu. Cã TK 3333 : ThuÕ xuÊt nhËp khÈu. Cã TK111; 112; 331 : ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu ®­îc tÝnh lµ: Nî TK 133 : tÝnh trªn gi¸ cã thuÕ xuÊt nhËp khÈu. Cã TK 3331(TK 33312) : ThuÕ GTGT hµng nhËp khÈu. +NÕu hµng ho¸ nhËp khÈu dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng sù nghiÖp, ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, ho¹t ®éng v¨n ho¸, phóc lîi ghi: Nî TK 152; 156; 211 : Gi¸ mua c¶ thuÕ nhËp khÈu, thuÕ VAT Cã TK 111; 112; 331 : Gi¸ mua ngoµi thuÕ. Cã TK 3333 : thuÕ xuÊt, nhËp khÈu. Cã TK 3331(TK 33312): ThuÕ GTGT cña hµng nhËp khÈu. -Khi mua hµng ho¸ giao b¸n ngay(thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ) cho kh¸ch hµng kh«ng qua nhËp kho, ghi: Nî TK 632: Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT ®Çu vµo. Nî TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 111; 112; 331 : Tæng gi¸ thanh to¸n. - Khi mua vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n cè ®Þnh, dÞch vô dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô, kh«ng chÞu thuÕ GTGT hoÆc dïng vµo ho¹t ®éng sù nghiÖp, dù ¸n, ho¹t ®éng v¨n ho¸, phóc lîi th× gi¸ trÞ vËt t­ hµng ho¸, dÞch vô mua ngoµi bao gåm tæng sè tiÒn ph¶i thanh to¸n cho ng­êi tr¶(gi¸ c¶ thuÕ) vµ chi phÝ thu mua, vËn chuyÓn ,ghi: Nî TK 152; 153; 211 : Gi¸ bao gåm c¶ thuÕ GTGT Cã TK 111; 112; 331: -Khi mua hµng ph¶i tr¶ l¹i(thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ), c¨n cø vµo chøng tõ xuÊt hµng tr¶ l¹i cho bªn b¸n vµ c¸c chøng tõ liªn quan, ghi : Nî TK 111; 112; 331 : å gi¸ thanh to¸n. Cã TK 133 : ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ. Cã TK 152; 153; 156; 211; 213 : Gi¸ mua ch­a cã thuÕ GTGT. -Khi dÞch vô cã chøng tõ ®Æc thï th× ta tÝnh ra sè thuÕ GTGT ph¶i nép råi ghi: Nî TK 152; 153; 211; 627; 641; 642: Nî TK 133 Cã TK 111; 112; 331; 311 : *H¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra: -Khi b¸n hµng ho¸ dÞch vô, c¨n cø vµo ho¸ ®¬n GTGT vµ c¸c tem vÐ ®Æc thï ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®Çu ra: Nî TK 111; 112; 131; 136 : Tæng gi¸ thanh to¸n. Cã TK 3331 : ThuÕ GTGT ®Çu ra. Cã TK 511; 512; 515; 711 : Gi¸ ch­a cã thuÕ GTGT. -Tr­êng hîp b¸n hµng theo ph­¬ng ph¸p tr¶ gãp, thuÕ GTGT lµ thuÕ GTGT tÝnh trªn gi¸ b¸n tr¶ mét lÇn, ghi: Nî TK 111; 112 : Sè tiÒn tr¶ lÇn ®Çu. Nî TK 131 : Sè tiÒn tr¶ gãp. Cã TK 3331: ThuÕ GTGT . Cã TK 151 : Doanh thu b¸n hµng (ngoµi thuÕ). Cã TK 3387 : L·i b¸n hµng tr¶ chËm( doanh thu ch­a thùc hiÖn). - Khi b¸n hµng cho kh¸ch hµng h­ëng chiÕt khÊu th­¬ng m¹i, gi¶m gi¸ hµng b¸n hoÆc hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i th× ta ghi: Nî TK 521; 531; 532 Nî TK 3331 : Sè thuÕ GTGT tÝnh trªn c¸c kho¶n chiÕt khÊu th­¬ng m¹i, gi¶m gi¸ hµng b¸n hoÆc hµng b¸n bÞ tr¶. Cã TK 111; 112; 131 - Cuèi th¸ng so s¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo víi sè thuÕ GTGT ®Çu ra, ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ: Nî TK 3331 : Sè thuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ Cã TK 133 - Khi ®­îc hoµn thuÕ, kÕ to¸n ghi: Nî TK 111; 112; 3331 Cã TK 711 3.2. §èi víi c¸c doanh nghiÖp nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp, - NÕu doanh nghiÖp mua hµng ho¸ chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp th× gi¸ cña vËt t­ hµng ho¸ lµ gi¸ cã thuÕ GTGT: Nî TK 152; 153; 155; 211 : Gi¸ cã thuÕ GTGT. Cã TK 111; 112; 331. - Khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô, gi¸ b¸n lµ gi¸ thanh to¸n Nî TK 111; 112; 131 Cã TK 511; 512; 515 - Cuèi th¸ng c¨n cø vµo viÖc tÝnh thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp, ta ghi sæ: Nî TK 511 Cã TK 3331 - Khi nép thuÕ cho nhµ n­íc: Nî TK 3331 Cã TK 111; 112. V. Thùc tiÔn vµ kinh nghiÖm ¸p dông thuÕ GTGT ë mét sè N­íc. T¹i mét sè n­íc nh­ Canada, Newzeland, Singapo thuÕ GTGT cßn ®­îc gäi lµ thuÕ hµng ho¸ vµ dÞch vô (GST- Goods and services tax). Sù thay thÕ c¸c lo¹i thuÕ doanh thu b»ng thuÕ GTGT t¹i nhiÒu n­íc ph¶i tr¶i qua thêi gian kh¸ l©u, th­êng kho¶ng 5 n¨m trong ®ã thêi gian h­íng dÉn thö nghiÖm cho c¸c c¸ nh©n, doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc phi lîi nhuËn kÐo dµi ®Õn 3 n¨m. Tµi liÖu h­íng dÉn ®­îc in Ên cÈn thËn, ph©n phèi réng r·i ®Ó mäi ng­êi cã ®iÒu kiÖn häc tËp, mçi ®èi t­îng chÞu thuÕ ®Òu cã tµi liÖu riªng víi nhiÒu thÝ dô cô thÓ. Kinh nghiÖm t¹i nhiÒu n­íc cho thÊy viÖc Ên ®Þnh thuÕ suÊt rÊt quan träng víi môc tiªu chñ yÕu lµ t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch. ThuÕ suÊt cµng thÊp vµ cµng Ýt l¹i cµng dÔ cho viÖc hµnh thu nh­ Singapo lµ3%, Canada lµ 7%, Newzeland lµ 12,5%. TÊt c¶ mäi nghiÖp vô mua b¸n hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Òu ph¶i chÞu thuÕ vµ c¸c c¸ nh©n doanh nghiÖp ®Òu ph¶i ®¨ng kÝ khai thuÕ nÕu doanh sè trong n¨m cao h¬n mét møc tèi thiÓu nµo ®ã (vÝ dô lµ 30000 USD t¹i Canada). C¸ thÓ hoÆc doanh nghiÖp cã doanh thu duíi møc tèi thiÓu kh«ng b¾t buéc ph¶i ®¨ng kÝ nh­ng cã quyÒn xin ®¨ng kÝ ®Ó lµm quen víi c¸ch tÝnh thuÕ. Mçi doanh nghiÖp khi ®¨ng kÝ ®Òu cã thÓ ®­îc cÊp mét sè thuÕ GTGT vµ chi nh¸nh cña doanh nghiÖp kh«ng ®­îc ®¨ng kÝ riªng, cã nghÜa lµ ph¶i kª khai tæng hîp víi héi së chÝnh. C¸ thÓ vµ doanh nghiÖp còng ®­îc chän thêi k× khai thuÕ vµ thêi k× nµy hoµn toµn lÖ thuéc vµo doanh sè: doanh sè cµng lín, thêi gian cµng ng¾n. VÝ dô: t¹i Newzeland, doanh nghiÖp cã doanh sè trong n¨m cao h¬n 24 triÖu USD th× thêi k× khai thuÕ lµ mét th¸ng, d­íi 250 ngh×n USD doanh nghiÖp cã thÓ chän 1,2 hoÆc 6 th¸ng khai thuÕ mét lÇn 250000 USD ®Õn 24 triÖu USD cã thÓ chän 1 hoÆc 2 th¸ng. Thêi gian dµi cã thÓ cã lîi vÒ mÆt kª khai nh­ng sÏ rÊt phøc t¹p c¶ mét thêi gian dµi ho¹t ®éng. T¹i Canada, c¬ quan thuÕ sÏ quyÕt ®Þnh thêi k× khai thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp còng dùa vµo doanh sè. Thêi k× khai thuÕ cã thÓ lµ mét th¸ng ®èi víi doanh nghiÖp cã sè tiÒn trªn 6 triÖu USD vµ cã thÓ khai hµng th¸ng hoÆc hµng quÝ. NÕu doanh sè tõ 500000 USD ®Õn 6 triÖu USD, doanh nghiÖp cã thÓ chän hµng th¸ng, hµng quÝ hoÆc hµng n¨m. Mäi sù thay ®æi cña thêi k× khai thuÕ ®Òu ph¶i xin b»ng v¨n b¶n vµ ph¶i cã v¨n b¶n x¸c nhËn cña c¬ quan thuÕ. Nãi chung sau khi ®· x¸c ®Þnh thêi k× tÝnh thuÕ, c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn nghiªm chØnh. TrÔ hÑn sÏ bÞ ph¹t theo mét tû lÖ luü tiÕn. ThuÕ ®­îc thanh to¸n b»ng sÐc chuyÓn kho¶n hoÆc tr¶ b»ng tiÒn mÆt n¬i thu thuÕ kÌm b¶ng kª khai thuÕ. Trong viÖc ¸p dông thuÕ GTGT, mét hÖ thèng kÕ to¸n hoµn chØnh, thèng nhÊt lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh. Víi mét hÖ thèng kÕ to¸n nh­ c¸c n­íc Canada, Newzeland mµ hä vÉn ph¶i lo¹i ra mét sè dÞch vô nh­ ng©n hµng, tµi chÝnh vµ b¶o hiÓm v× cho r»ng c¸c lo¹i dÞch vô nµy rÊt phøc t¹p, kh«ng thÓ h¹ch to¸n ®Çy ®ñ ®­îc. MÆc dï thuÕ GTGT cã rÊt nhiÒu ­u ®iÓm, ®­îc xem lµ mét s¾c thuÕ tiªn tiÕn nhÊt hiÖn nay, nh­ng còng cã nhiÒu n­íc kh«ng ¸p dông, vÝ dô nh­ Mü, mét c­êng quèc kinh tÕ trªn thÕ giíi. TaÞ sao Mü kh«ng ¸p dông thuÕ GTGT? §©y lµ c©u hái cña rÊt nhiÒu ng­êi ®Æt ra vµ còng lµ mét trong nh÷ng ý kiÕn chÊt vÊn cña c¸c ®¹i biÓu Quèc héi khi dù th¶o th«ng qua luËt thuÕ nµy. Lý do cã thÓ ®­îc lý gi¶i ng¾n gän nh­ sau: HÖ thèng qu¶n lý thuÕ cña Mü cã 3 cÊp: Liªn bang, bang , tØnh. Ba cÊp nµy hoµn toµn ®éc lËp tõ x©y dùng chÝnh s¸ch thuÕ ®Õn tæ chøc bé m¸y qu¶n lý thuÕ. Mçi bang cã luËt thuÕ doanh thu hµng b¸n lÎ riªng. ThuÕ nµy lh¸c víi doanh thu lµ chØ thu mét lÇn vµo hµng b¸n lÎ chø kh«ng thu ë tõng kh©u b¸n. Do ®ã lo¹i trõ viÖc thu trïng. Tr­êng hîp doanh nghiÖp võa b¸n bu«n võa b¸n lÎ th× ph©n biÖt thuÕ doanh thu ph¶i chÞu thuÕ chØ b»ng c¸ch më sæ kÕ to¸n, v× trong sæ s¸ch kÕ to¸n nÕu lµ b¸n bu«n ph¶i ghi râ ®Þa chØ ng­êi mua vµ m· sè kinh doanh, cßn nÕu b¸n lÎ th× kh«ng ph¶i ghi. MÆt kh¸c, Mü ®· ph¸t triÓn hÖ thèng m¸y vi tÝnh hoµn h¶o, nã cho phÐp ®ãi chiÕu mét c¸ch chÝnh x¸c doanh sè b¸n bu«n ( chÝnh lµ chi phÝ mua vµo cña ®¬n vÞ kinh doanh) vµ doanh sè b¸n lÎ (ghi trong ho¸ ®¬n b¸n lÎ cho ng­êi tiªu dïng). Nh­ vËy, ta kÕt luËn môc ®Ých còng lµ ­u ®iÓm quan träng nhÊt cña thuÕ GTGT chÝnh lµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng thuÕ chång thuÕ cña thuÕ doanh thu, th× thuÕ doanh thu hµng b¸n lÎ cña Mü ®· ®¹t ®­îc môc tiªu nµy. PhÇn II- nh÷ng vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý vµ h¹ch to¸n thuÕ GTGT ë viÖt nam-thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p. I-§¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ¸p dông thuÕ GTGT ë viÖt nam. 1. Nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®­îc. Thø nhÊt: So víi thuÕ doanh thu, thuÕ GTGT cã t¸c dông khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp chØ thùc hiÖn mét c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tøc thóc ®Èy chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. Bëi v× tæng sè thu thuÕ GTGT kh«ng phô thuéc vµo sù tæ chøc vµ ph©n chia c¸c chu tr×nh kinh tÕ, dï cho c¸c kh©u cña c«ng ®o¹n s¶n xuÊt kinh doanh cã tËp trung ë mét sè xÝ nghiÖp hay ph©n chia cho nhiÒu xÝ nghiÖp th× tæng sè thuÕ thu ®­îc lu«n ngang b»ng víi sè thuÕ tÝnh trªn gi¸ b¸n cho ng­êi tiªu dïng cuèi cïng. Vµ viÖc sö dông Ýt møc thuÕ suÊt cña thuÕ GTGT ®¶m b¶o tÝnh trung lËp râ rµng dÔ qu¶n lý h¬n. Trong khi ®ã tæng sè thuÕ doanh thu phô thuéc vµo sù tæ chøc vµ ph©n chia c¸c chu tr×nh kinh tÕ, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ s¶n phÈm hµng ho¸ cµng tr¶i qua nhiÒu c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, l­u th«ng th× ph¶i chÞu thuÕ cµng cao. ViÖc thuÕ doanh thu cã tíi 11 møc thuÕ suÊt (dao ®éng tõ 0% ®Õn 30%) dÉn tíi viÖc ®¸nh thuÕ trïng lÆp vµ g©y khã kh¨n cho viÖc qu¶n lý cña nhµ n­íc. Doanh nghiÖp vµ ng­êi tiªu dïng cuèi cïng san sÎ g¸nh n¨ng vÒ thuÕ doanh thu. ThuÕ doanh thu lµ mét kho¶n chi phÝ cña doanh nghiÖp vµ do ®ã viÖc t¨ng gi¶m thuÕ suÊt ®Òu lµm gi¶m kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp. Cßn thuÕ GTGT, chØ cã ng­êi tiªu dïng cuèi cïng ph¶i chÞu thuÕ. Thø hai: §èi víi bÊt kú quèc gia nµo th× thuÕ còng ®ãng vai trß quan träng vµ t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. Mét khi cã ®­îc ng©n s¸ch dåi dµo vµ æn ®Þnh thï nhµ n­íc míi cã thÓ tiÕn hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc, t¨ng c­êng víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi . Bëi v× ai còng hiÓu ®iÒu kiÖn ®Çu tiªn ®Ó thùc hiÖn ®­îc mäi chÝnh s¸ch ®Ò ra lµ ph¶i cã ng©n s¸ch. Nh­ng thùc tÕ chøng minh nÕu møc ®éng viªn vèn kh«ng dùa trªn kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ hay nãi c¸ch kh¸c møc ®éng viªn vèn kh«ng hîp lý vµ tèi ­u sÏ dÉn ®Õn viÖc suy yÕu, h¹n chÕ tèc ®é t¨ng tr­áng cña ®Êt n­íc víi lý do ®ã, c¸c lo¹i thuÕ kh¸c khã cã thÓ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®¶m b¶o nguån thu æn ®Þnh cña ng©n s¸ch nhµ n­íc. Nguyªn nh©n chÝnh lµ thuÕ GTGT cã diÖn chÞu thuÕ réng, bao gåm hÇu nh­ toµn bé c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ. ThËt vËy nÕu chia c¸c ®èi t­îng chÞu thuÕ trong nÒn kinh tÕ theo tiªu thøc c¸c ho¹t ®éng t¹o ra thu nhËp, c¸c ho¹t ®éng tiªu dïng sè thu nhËp ®· t¹o ra vµ c¸c ®èi t­îng kh¸c th× chØ riªng thuÕ GTGT ®· bao qu¸t hÕt m¶ng thø 2, tiªu dïng thu nhËp ®· cã. PhÇn cßn l¹i thuéc ®èi t­îng cña c¸c lo¹i thuÕ kh¸c. Thø ba: B¶n chÊt cña thuÕ GTGT mang tÝnh trung lËp vÒ mÆt kinh tÕ. XÐt trong néi bé nÒn kinh tÕ, thuÕ GTGT chØ ®¸nh vµo tiªu dïng cuèi cïng, kh«ng ®¸nh vµo xuÊt. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh chØ lµ kh©u trung gian, thu thuÕ hé Nhµ n­íc råi nép vµo kho b¹c Nhµ n­íc. ChÝnh v× vËy thuÕ GTGT kh¾c phôc nh­îc ®iÓm ®¸nh trïng thuÕ. Nãi c¸ch kh¸c thuÕ GTGT kh«ng lµm t¨ng gi¸ hay l¹m ph¸t. Thø t­: ThuÕ GTGT gãp phÇn qu¶n lý thuÕ chÆt chÏ vµ gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý tµi chÝnh ®i dÇn vµo nÒ nÕp, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thu thuÕ ®¹t hiÖu qu¶. ViÖc khÊu trõ thuÕ GTGT ®­îc thùc hiÖn c¨n cø trªn ho¸ ®¬n mua vµo ®· thóc ®Èy ng­êi mua ph¶i ®ßi hái ng­êi b¸n xuÊt ho¸ ®¬n, ghi doanh thu ®óng víi ho¹t ®éng mua b¸n, kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng th«ng ®ång gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n trèn lËu thuÕ. Thø n¨m: ThuÕ GTGT cã t¸c dông n©ng cao tÝnh tù gi¸c trong viÖc thùc hiÖn ®Çy ®ñ nghÜa vô cña ng­êi nép thuÕ. Th«ng th­êng trong chÕ ®é nép thuÕ GTGT, c¬ quan thuÕ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ së kinh doanh tù kiÓm tra, tù tÝnh thuÕ, tù kª khai. Tõ ®ã t¹o ®­îc t©m lý vµ c¬ së ph¸p lý cho ®¬n vÞ kinh doanh kh«ng ph¶i hiÖp th­¬ng tho¶ thuËn vÒ møc doanh thu, møc thuÕ víi c¬ quan thuÕ. ViÖc kiÓm tra thuÕ GTGT còng cã mÆt thuËn lîi v× ®· buéc ng­êi mua ng­êi b¸n ph¶i lËp vµ l­u gi÷ chøng tõ, ho¸ ®¬n ®Çy ®ñ, nªn viÖc thu thuÕ ®èi víi t­¬ng ®èi s¸t víi thùc tÕ ho¹t ®éng kinh doanh. 2. Nh÷ng tån t¹i vµ h¹n chÕ cña thuÕ GTGT. Tuy ®· qua h¬n 5 n¨m ¸p dông thuÕ GTGT, víi kinh nghiÖm ®Çy m×nh nh­ng còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng mét sè mÆt h¹n chÕ cÇn ph¶i xem xÐt: * §èi víi ®èi t­îng chÞu thuÕ : Theo nghÞ ®Þnh sè 158/2003/N§-CP, ®èi t­îng chÞu thuÕ GTGT lµ hµng ho¸ dÞch vô dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng ë ViÖt Nam, trõ 28 tr­êng hîp qui ®Þnh t¹i ®iÒu 4 cña nghÞ ®Þnh. Quy ®Þnh qu¸ nhiÒu tr­êng hîp nh­ thÕ nµy lµ kh«ng hîp lý bëi lÎ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh c¸c mÆt hµng vµ dÞch vô nµy sÏ chÞu gi¸ thµnh cao do nhËn c¸c ho¸ ®¬n GTGT nh­ng kh«ng nhËn ®­îc quyÒn khÊu trõ c¸c kho¶n thuÕ ®· tr¶ cho ng­êi b¸n c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña m×nh. ë ViÖt Nam, 28 nhãm hµng ho¸ dÞch vô ®­îc ®­a vµo diÖn chÞu thuÕ víi hµm ý lµ ®Ó "®¶m b¶o tÝnh kÕ thõa" cña thuÕ GTGT so víi thuÕ doanh thu tr­íc ®ã. §iÒu nµy kh«ng chÝnh x¸c v× c¬ chÕ vËn hµnh cña 2 lo¹i thuÕ nµy lµ kh¸c nhau. * §èi víi ®èi t­îng nép thuÕ. Theo qui ®Þnh t¹i ®iÒu 2 luËt thuÕ GTGT th× c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh hµng hãa, dÞch vô chÞu thuÕ GTGT ë ViÖt Nam ®Òu thuéc ®èi t­îng ph¶i nép thuÕ GTGT. Nh­ vËy ph¹m vi ¸p dông thuÕ GTGT réng bao gåm c¶ c¸c c¸ nh©n, hé kinh doanh. Sè l­îng hé kinh doanh thuéc ®èi t­îng nép thuÕ GTGT rÊt lín trªn 1300 ngh×n hé chiÕm 90% ®èi t­îng ®¨ng kÝ kª khai nép thuÕ GTGT nh­ng sè thuÕ GTGT nép cho ng©n s¸ch nhµ n­íc cña ®èi t­îng nµy chØ chiÕm 10% trªn tæng sè thu vÒ thuÕ GTGT, trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c hé kinh doanh ¸p dông h×nh thøc thu theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp, theo møc thuÕ kho¸ æn ®Þnh. Sè l­îng c¸n bé nép thuÕ t¹i c¸c chi côc qu¶n lý ®èi t­îng nµy chiÕm 80% lùc l­îng c¸c bé toµn ngµnh thuÕ. T×nh h×nh trªn dÉn ®Õn hiÖu qu¶ qu¶n lý thuÕ thÊp, viÖc qu¶n lý thuÕ ch­a tËp trung, chó träng vµo c¸c lÜnh vùc, ®èi t­îng kinh doanh cã qui m«, sè thu lín. * §èi víi ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ. -ThuÕ cßn chång thuÕ trong ph­¬ng ph¸p khÊu trõ . Ta cã c«ng thøc = - Trong ®ã: ThuÕ GTGT ®Çu vµo = (gi¸ ®Çu vµo kh«ng thuÕ * thuÕ suÊt ®Çu vµo). ThuÕ GTGT ®Çu ra = ( Gi¸ ®Çu vµo kh«ng thuÕ + GTGT ) * ThuÕ suÊt ®Çu ra ® = - Mµ thuÕ GTGT ph¶i nép = GTGT * thuÕ suÊt ®Çu ra. Nh­ vËy c«ng thøc chØ ®óng khi: thuÕ suÊt ®Çu ra = thuÕ suÊt ®Çu vµo. NÕu thuÕ suÊt ®Çu ra lµ 5%, thuÕ suÊt ®Çu vµo lµ 10% th× thuÕ GTGT ®Çu ra thu kh«ng ®ñ, ng­îc l¹i nªó thuÕ suÊt ®Çu ra lµ 10%, thuÕ suÊt ®µu vµo lµ 5% th× sÏ cã t×nh tr¹ng chång thuÕ. §©y lµ tr­êng hîp x¶y ra ë nhiÒu c«ng ty, nhiÒu ngµnh. -ThuÕ cßn chång thuÕ trong ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp. Ta cã c«ng thøc: = - = ( Gi¸ ®Çu ra kh«ng - ( Gi¸ ®Çu vµo kh«ng thuÕ thuÕ+ThuÕ GTGT ®Çu ra) + thuÕ GTGT ®Çu vµo) = (Gi¸ ®Çu ra kh«ng thuÕ - (ThuÕ GTGT ®Çu ra - thuÕ - gi¸ ®Çu vµo kh«ng thuÕ) + GTGT ®Çu vµo) = Gi¸ trÞ gia t¨ng + (ThuÕ GTGT ®Çu ra - thuÕ GTGT ®Çu vµo) C«ng thøc trªn chØ ®óng khi: ThuÕ GTGT ®Çu ra= thuÕ GTGT ®Çu vµo. §iÒu nµy khã cã thÓ x¶y ra. Th«ng th­êng thuÕ GTGT ®Çu ra lín h¬n ®Çu vµo, nh­ vËy lµ cã t×nh tr¹ng thuÕ chång thuÕ. Nh­ vËy thuÕ GTGT víi ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp nµy ®· bÞ biÕn t­íng vÒ b¶n chÊt v× ch­a kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm thuÕ chång thuÕ cu¶ thuÕ doanh thu. * §èi víi vÊn ®Ò hoµn thuÕ Thñ tôc hoµn thuÕ cßn nhiÒu phøc t¹p,viÖc hoµn thuÕ tiÕn hµnh chËm ch¹p lµm ¶nh h­ëng tíi tiÕn tr×nh kinh doanh cña doanh nghiÖp. NhiÒu doanh nghiÖp ®· ph¶i chÞu chi phÝ tr¶ l·i cao cho phÇn thuÕ GTGT chËm ®­îc hoµn tr¶.Nguyªn nh©n do lËp hå s¬ chøng tõ xin hoan thuÕ kh«ng ®óng thñ tôc, ghi kh«ng ®Çy ®ñ vµ ghi sai néi dung cÇn thiÕt trong chøng tõ g©y khã kh¨n cho c¬ quan thuÕ,cã tr­êng hîp kh«ng ®­îc hoµn thuÕ theo ®óng qui ®Þnh cña Nhµ n­íc nh­ng doanh nghiÖp vÉn göi hå s¬ xin hoµn thuÕ. NhiÒu tr­êng hîp gian lËn trong c¸c ho¸ ®¬n xin hoµn thuÕ,ch¼ng h¹n gian lËn qua viÖc : mét chøng tõ ®Çu vµo cã thÓ ®­¬c hoµn thuÕ nhiÒu h¬n sè thuÕ thùc ®­îc hoµn, v×: doanh nghiÖp kh«ng thÓ mua nguyªn liÖu vµo råi cïng mét lóc ®­a hÕt vµo s¶n xuÊt,vµ ®­îc tiªu thô ngay hÕt,mµ ®­a vµo theo tiÕn ®é s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ theo nhu cÇu cña thÞ tr­êng,nªn mét chøng tõ ®©u vµo cã thÓ ph¶i ®­îc khÊu trõ thuÕ nhiÒu lÇn. Nh­ng lîi dông viÖc nµy nhiÒu doanh nghiÖp ®· lîi dông nh÷ng ho¸ ®¬n ®Çu vµo ®· ®­îc khÊu trõ xong ®em ®Õn c¬ quan thuÕ ®Ó ®­îc khÊu trõ tiÕp. II. Thùc tr¹ng vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý vµ h¹ch to¸n thuÕ GTGT ë ViÖt nam. Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 1999 lµ giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn chuyÓn h¼n c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ sang quy tr×nh qu¶n lý thu thuÕ theo ph­¬ng ph¸p tù kª khai, tù tÝnh thuÕ vµ nép thuÕ theo th«ng b¸o. Qu¶ thùc b­íc chuyÓn nµy më ra 1 b­íc ngoÆt míi: ®· c¶i c¸ch c¬ b¶n thñ tôc hµnh chÝnh thuÕ, ®· n©ng cao tÝnh tù gi¸c thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vÒ kª khai, ®Ò nghÞ miÔn gi¶m, ®ång thêi n©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ kh¶ n¨ng lµm viÖc ®éc lËp cña mçi c¸n bé nghµnh thuÕ. Tæ chøc bé m¸y thuÕ ®· ®­îc thèng nhÊt tõ trung ­¬ng xuèng c¸c ®Þa ph­¬ng vµ chÞu sù l·nh ®¹o cña Bé tµi chÝnh vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp. Tr­íc ®©y chñ yÕu qu¶n lý thuÕ theo ®èi t­îng vµ ngµnh nghÒ kinh doanh nªn cßn h¹n chÕ. HiÖn nay viÖc s¾p xÕp l¹i bé m¸y qu¶n lý thuÕ theo s¾c thuÕ vµ qu¶n lý theo ®èi t­îng nép thuÕ lµ mét sù c¶i tiÕn rÊt ®¸ng kÓ. Nhê chuyÓn sang ph­¬ng ph¸p qu¶n lý míi nªn viªc qu¶n lý ®èi t­îng nép thuÕ theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp còng cã nhiÒu tiÕn bé næi bËt, nhÊt lµ c«ng t¸c lËp bé chøng tõ nhanh gän,c«ng t¸c ®iÒu tra Ên ®Þnh doanh sè, møc thuÕ ph¶i tiÕn hµnh c«ng khai, d©n chñ h¬n.Nªn c¸c ®èi t­îng nép thuÕ yªn t©m h¬n trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ. Ngµy nay, trong thêi ®¹i cña c«ng nghÖ th«ng tin , ngµnh thuÕ ®· x©y dùng thµnh c«ng vµ ®­a vµo øng dông cã hiÖu qña m¹ng Internel trong nghµnh. Tin häc ho¸ qu¶n lý th«ng tin vÒ ®èi t­îng nép thuÕ còng nh­ c«ng t¸c thu thuÕ gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý cña c¬ quan thuÕ v« cïng thuËn lîi vµ gi¶m ®­îc rÊt nhiÒu t×nh huèng tiªu cùc g©y thÊt thu thuÕ. Tuy nhiªn ngoµi nh÷ng mÆt tÝch cùc trªn, hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý cña c¬ quan thuÕ vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. ViÖc c¸c doanh nghiÖp cho r»ng c¸n bé thuÕ ®· n¾m râ t×nh h×nh nªn kh«ng lµm ®Çy ®ñ thñ tôc kª khai, v× vËy g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c tÝnh thuÕ vµ lËp sæ thuÕ. Bªn c¹nh ®ã do th©n quen, c¶m t×nh, nÓ nang c¸n bé thóª gi¶i quyÕt c«ng viÖc mét c¸ch tiªu cùc g©y thÊt thu nghiªm träng vÒ thuÕ, nî ®äng d©y d­a kÐo dµi råi viÖc kiÓm tra ho¸ ®¬n, chøng tõ vÉn th­êng bÞ ¸ch t¾c, tr× trÖ bëi nÕu tiÕn hµnh kiÓm tra qu¸ nhanh gän, kh¶ n¨ng thÊt thu thuÕ chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc sÏ cã nguy c¬ rÊt lín; cßn nÕu tiÕn hµnh kiÓm tra qu¸ chËm ch¹p l¹i lµm c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c donah nghiÖp. VÒ vÊn ®Ò h¹ch to¸n thuÕ GTGT , xem xÐt nh÷ng c¶i c¸ch tÝch cùc vÒ chÕ ®é ho¸ ®¬n, chøng tõ ta víi thÊy nh÷ng c¸ch quy ®Þnh nh­ vËy (c¶ theo nh­ LuËt thuÕ GTGT vµ bæ sung trong nghÞ ®Þnh sè 158/2003/ N§-CP) ®· khuyÕn khÝch, thóc ®Èy nh÷ng doanh nghiÖp ch­a ¸p dông chÕ ®é ho¸ ®¬n, chøng tõ, ra søc triÓn khai më sæ s¸ch kÕ to¸n, sö dông triÖt ®Ó c¸c lo¹i chøng tõ trong mäi kh©u, mäi ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ. §©y lµ yªu cÇu b¾t buéc cña ph¸p luËt ®ång thêi còng lµ sù cÇn thiÕt tù th©n. III. gi¶i ph¸p cho viÖc n©ng cao quan lý vµ hoµn thiÖn h¹ch to¸n thuÕ GTGT ViÖc x©y dùng, söa ®æi vµ bæ sung 2 lÇn luËt thuÕ GTGT, bªn c¹nh nh÷ng ­u ®iÓm v­ît tréi so víi thuÕ doanh thu. Tuy nã ®· phÇn lín hoµn thiÖn nh­ng trong ®ã vÉn cßn mét sè khuyÕt ®iÓm. Thªm vµo ®ã viÖc ¸p dông thi hµnh thuÕ GTGT trong ®iÒu kiÖn tèc ®é ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cã nhiÒu dÊu hiÖu suy gi¶m gãp phÇn t¸c dông bÊt lîi ®Õn sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. ChÝnh v× ®iÒu ®ã trong ®Ò ¸n nµy em xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ ®Ó ph¸t huy thuÕ GTGT cã hiÖu qu¶. 1. Nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ qu¶n lý. KhuyÕn khÝch vµ dÇn ®i ®Õn b¾t buéc tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ b¸n lÎ, b¸n sØ dï lín hay nhá ®Òu dïng m¸y tÝnh tiÒn trong ®ã cã tØ lÖ thuÕ GTGT ph¶i ®ãng, tæng sè hµng vµ tæng sè tiÒn ph¶i tr¶. Kh¸ch hµng mua hµng, dï muèn lÊy hay kh«ng th× m¸y vÉn cø in ra 2 ho¸ ®¬n - mét cho cöa hµng vµ mét cho ng­êi mua. Trªn thùc tÕ t©m lý ng­êi mua ®Òu muèn cã ho¸ ®¬n ®Ó kiÓm tra sè l­îng hµng ®· mua, chøng minh ®Þa ®iÓm, thêi gian mua hµng vµ quan träng h¬n lµ ®Ó cã thÓ mang tr¶ l¹i hoÆc ®æi hµng nÕu kh«ng võa ý. HoÆc khi cÇn nã lµ chøng tõ kª khai thuÕ thu nhËp. ChÝnh v× vËy, th«ng qua m¸y nµy võa thuËn tiÖn cho ng­êi mua, ng­êi b¸n, võa tr¸nh ®­îc gian lËn, võa dÔ cho c¬ quan thuÕ kiÓm tra. Phèi hîp víi c¸c c¬ quan ph¸p luËt, qu¶n lý thÞ tr­êng, ph¸t hiÖn vµ xö lý nghiªm c¸c tr­êng hîp in Ên hãa ®¬n, chøng tõ gi¶, bu«n b¸n ho¸ ®¬n gi¶, ho¸ ®¬n thËt. Thµnh lËp c¸c Trung t©m, c¸c dÞch vô t­ vÊn vÒ thuÕ GTGT, h­íng dÉn doanh nghiÖp kª khai chÝnh x¸c thuÕ GTGT, ®ång thêi cung cÊp th«ng tin vÒ thuÕ GTGT hoÆc thuÕ gÇn gièng víi thuÕ GTGT ë c¸c n­íc nh»m gióp c¸c doanh nghiÖp thuËn lîi h¬n trong viÖc th©m nhËp thÞ tr­êng c¸c n­íc nµy. Bªn c¹nh ®ã c¸c trung t©m còng sÏ lµ cÇu nèi gi÷a doanh nghiÖp víi c¬ quan thuÕ. Nghµnh thuÕ cïng víi c¸c c«ng ty phÇn mÒm, c¸c chuyªn viªn tin häc kh«ng ngõng nghiªn cøu, x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c phÇn mÒm tin häc phôc vô viÖc qu¶n lý th«ng tin, hå s¬ doanh nghiÖp vµ tra cøu, qu¶n lý thuÕ. Còng cè vµ thÓ chÕ ho¸ nh÷ng quy ®Þnh vÒ hÖ thèng tin häc t¹i tõng cÊp. 2. Nh÷ng kiÕn nghÞ vÒ h¹ch to¸n. a) VÒ ho¸ ®¬n: Trong thêi gian qua cã rÊt nhiÒu tr­êng h¬p in ho¸ ®¬n gi¶, råi mua ho¸ ®¬n khèng lµm thÊt tho¸t nguån thu thuÕ vµ th©m hôt ng©n s¸ch khi hoµn thuÕ kh«ng ®óng. V× vËy c¸c c¬ quan tµi chÝnh cÇn cã mét c¬ chÕ qu¶n lý ho¸ ®¬n chÆt chÏ, kiÓm so¸t qu¸ tr×nh l­u chuyÓn cña ho¸ ®¬n trªn thÞ tr­êng Ph¶i øng dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó gi¸m s¸t qu¸ tr×nh vËn hµnh cña ho¸ ®¬n. §©y lµ con ®­êng duy nhÊt nh»m gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i trong qu¶n lý ho¸ ®¬n mµ nghµnh thuÕ ®ang ph¶i ®­¬ng ®Çu. Nghµnh thuÕ cÇn thùc hiÖn viÖc nèi m¹ng trong toµn quèc víi ch­¬ng tr×nh øng dông thèng nhÊt tõ cÊp Tæng côc ®Õn cÊp c¸c Chi côc. Trong ®ã øng dông quan träng nhÊt lµ ch­¬ng tr×nh qu¶n lý thuÕ GTGT ë 2 cÊp Côc vµ Chi côc, thùc hiÖn viÖc nhËp c¸c c¨n cø tÝnh thuÕ, tÝnh to¸n sè liÖu ph¶i nép vµ ph¸t hµnh th«ng b¸o thu hµng th¸ng. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, hµng th¸ng c¸c ®èi t­îng nép thuÕ ph¶i kª khai sè l­îng ho¸ ®¬n ®Çu vµo, ®Çu ra göi cho c¬ quan thuÕ. Tuy nhiªn do h¹n chÕ vÒ sè l­îng c¸n bé, nghµnh thuÕ míi chØ nhËp tê khai thuÕ GTGT vµo hÖ thèng m¸y tÝnh, cßn c¸c b¶ng kª khai ho¸ ®¬n chØ l­u tr÷ nh­ mét tµi liÖu tham kh¶o ®èi chiÕu khi cã nhu cÇu cÇn x¸c minh, do ®ã nghµnh thuÕ cÇn ph¶i x©y dùng ®­îc ch­¬ng tr×nh cËp nhËt th«ng tin vÒ c¸c lo¹i ho¸ ®¬n ®· sö dông vµo hÖ thèng m¸y tÝnh trong ph¹m vi toµn quèc. Ph¶i kÕt nèi th«ng tin gi÷a kho b¹c nhµ n­íc vµ hÖ thèng thuÕ. Nhµ n­íc nªn quy ®Þnh c¸c nghµnh kh¸c còng khai th¸c sö dông m· sè thuÕ cña c¸c c¬ së kinh doanh ®Ó tiÖn theo dâi thèng nhÊt qu¶n lý. b) VÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay, khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ch­a cao, sè l­îng c¸c c¬ së kinh doanh võa vµ nhá ch­a thùc hiÖn tèt chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ v× vËy ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu tÝnh thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ nªn viÖc tÝnh thuÕ GTGT theo c¶ 2 ph­¬ng ph¸p lµ cÇn thiÕt. Song trªn thùc tÕ, khi triÓn khai thùc hiÖn luËt thuÕ GTGT víi 2 ph­¬ng ph¸p nh­ vËy ®· thÓ hiÖn nhiÒu ®iÓm kh«ng hîp lý ë chç: trong nhiÒu tr­êng hîp c¬ së thùc hiÖn nghiªm chØnh chÕ ®é ho¸ ®¬n chøng tõ vµ sæ s¸ch kÕ to¸n th× ph¶i nép thuÕ cao h¬n nh÷ng c¬ së kh«ng thùc hiÖn ®Çy ®ñ chÕ ®é vÒ ho¸ ®¬n chøng tõ. VÝ dô, doanh thu mua nguyªn vËt liÖuvÒ s¶n xuÊt tæng gi¸ mua 70 triÖu. Trong ®ã nguyªn vËt liÖu chÝnh 60 triÖu, thuÕ suÊt 10%, nguyªn vËt liÖu phô thuÕ suÊt 5%. Doanh nghiÖp sö dông hÕt sè liÖu ®· mua ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm trong kú, ®ång thêi còng tiªu thô hÕt sè s¶n phÈm s¶n xuÊt. Gi¸ trÞ thµnh phÈm b¸n ra lµ 100 triÖu ®ång, thuÕ suÊt thuÕ GTGT cña hµng b¸n ra lµ 10%. a NÕu tÝnh thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ th×: ThuÕ GTGT ®Çu ra = 100 x 10% = 10 (triÖu) ThuÕ GTGT ®Çu vµo = 60 x 10% + 10 x 5% = 6,5(triÖu) ThuÕ GTGT ph¶i nép = 10 - 6,5 = 3,5(triÖu) a NÕu tÝnh thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp th×: ThuÕ GTGT ph¶i nép = (110 - 76,5) x 10% = 3,35(triÖu) Nh­ vËy doanh nghiÖp nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp sÏ cã lîi h¬n, do ®ã kh«ng ®¶m b¶o c«ng b»ng trong viÖc tÝnh thuÕ vµ n¹p thuÕ. + Trong thùc tÕ c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp sö dông ho¸ ®¬n b¸n hµng, gi¸ b¸n lµ ®· cã thuÕ GTGT, trªn ho¸ ®¬n kh«ng ghi t¸ch riªng gi¸ b¸n vµ thuÕ GTGT ®Çu ra. C¬ së kinh doanh kh«ng ®­îc khÊu trõ thuÕ GTGT cña hµng ho¸ dÞch vô mua vµo mµ ph¶i tÝnh vµo chi phÝ. ViÖc x¸c ®Þnh GTGT ®Ó tÝnh thuÕ kh«ng cã ®ñ c¨n cø nªn ph¶i ¸p dông ph­¬ng ph¸p tû lÖ % trªn doanh thu hoÆc Ên ®Þnh kho¸n, do ®ã mang tÝnh chñ quan nªn t¸c dông tÝnh theo ph­¬ng ph¸p nµy bÞ h¹n chÕ , hiÖu qu¶ thÊp. kÕt luËn C¸ch ®©y hµng chôc n¨m, nhµ b¸c häc Einstein cã nãi r»ng : "Mäi thø trong vò trô ®Òu mang tÝnh t­¬ng ®èi. Do ®ã kh«ng thÓ ngay lÇn ®Çu tiªn mµ c¸c bé luËt hay c¸c nghÞ ®Þnh, quuyÕt ®Þnh míi ®­îc ¸p dông ®· hoµn toµn hîp lý vµ phï hîp ngay. LuËt thuÕ GTGT cña ViÖt Nam kh«ng n»m ngoµi quy luËt ®ã. LuËt thuÕ GTGT lµ mét luËt thuÕ míi trong qu¸ tr×nh tæ chøc thùc hiÖn vÉn cßn nhiÒu khuyÕt ®iÓm vµ ®iÒu ®ã lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. §­a vµo thùc hiÖn tõ n¨m 1999 víi 2 lÇn söa ®æi bæ sung, luËt thuÕ nµy ®· ngµy cµng phï hîp h¬n víi nÒn kinh tÕ vµ ph¸t huy ®­îc nh÷ng mÆt tÝch cùc. Trong giai ®o¹n thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung, ®Æc biÖt lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ ngµnh thuÕ ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c gi¶i ph¸p ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c luËt thuÕ trong ®ã cã luËt thuÕ GTGT theo tinh thÇn nghÞ quyÕt §¹i Héi §¶ng lÇn thø IX ®· ®Ò ra: “ tiÕp tôc c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ theo h­íng nu«i d­ìng nguån thu, thùc hiÖn c«ng khai minh b¹ch, gi¶i quyÕt hµi hoµ mèi quan hÖ lîi Ých nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ d©n c­, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ ®¶m b¶o c«ng b»ng x· héi. TiÕn hµnh c¶i c¸ch thuÕ giai ®o¹n ba theo h­íng thu hÑp dÇn c¸c møc thuÕ, gi¶m tû träng thuÕ gi¸n thu, ¸p dông c¸c s¾c thuÕ míi nh­ thuÕ thu nhËp c¸ nh©n, thuÕ bÊt ®éng s¶n. Thùc hiÖn c¸c cam kÕt Quèc tÕ vÒ gi¶m thuÕ. C¶i tiÕn h×nh thøc thu phÝ, lÖ phÝ qua ng©n s¸ch; ®æi míi ph­¬ng thøc thu thuÕ, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh. B¶o ®¶m thu ®óng, ®ñ vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc, chèng thÊt thu vµ l¹m thu...” Trªn ®©y lµ mét sè nhËn thøc vµ suy nghÜ cña em vÒ luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®ang ®­îc ¸p dông t¹i ViÖt Nam. Mong ®­îc sù gãp ý vµ ®éng viªn cña c¸c thÇy c« gi¸o.