Đề án Bàn về vấn đề kiểm toán doanh thu tại các doanh nghiệp

lêi nãi ®Çu T rong c¬ chÕ thÞ tr­êng, sè ng­êi quan t©m ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp vµ sù ph¶n ¸nh cña nã trong c¸c tµi liÖukÕ to¸n ngµy cµng më réng. Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng th«ng tin trung thùc ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. C¸c nhµ ®Çu t­ cÇn cã tµi liÖu tin cËy ®Ó tr­íc hÕt cã h­íng ®Çu t­ ®øng ®¾n, sau ®ã ®Ó ®iÒu hµnh sö dông vèn ®Çu t­ vµ cuèi cïng cã tµi liÖu trung thùc vÒ ¨n chia ph©n phèi kÕt qu¶ ®Çu t­. Cßn c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp cÇn th«ng tin trung thùc kh«ng chØ trªn c¸c b¶ng khai tµi chÝnh mµ cßn th«ng tin cô thÓ vÒ tµi chÝnh, vÒ hiÖu qu¶ vµ hiÖu n¨ng cña mçi bé phËn ®Ó cã quyÕt ®Þnh qu¶n lý ®óng ®¾n…. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng yªu cÇu trªn, kiÓm to¸n ®· ra ®êi. KiÓm to¸n ®· mang l¹i cho hä niÒm tin vµo nh÷ng x¸c minh ®éc lËp vµ kh¸ch quan. §Ó c«ng viÖc kiÓm to¸n ®­îc tiÕn hµnh nhanh chãng, chÝnh x¸c kiÓm to¸n ®­îc chia nhá thµnh nhiÒu lo¹i h×nh kh¸c nhau, trong ®ã kiÓm to¸n doanh thu cã ý nghÜa rÊt quan träng. V× doanh thu liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t­îng träng yÕu trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh. Nãi c¸ch kh¸c, tÝnh ®óng ®¾n cña chØ tiªu nµy liªn quan ®Õn c¸c s¶n nghiÖp lÉn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §èi víi Nhµ n­íc, chØ tiªu doanh thu liªn quan trùc tiÕp vµ rÊt lín ®Õn thuÕ doanh thu vµ thuÕ lîi tøc c¸c doanh nghiÖp ph¶i nép ng©n s¸ch. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña kiÓm to¸n doanh thu cïng víi kiÕn thøc ®­îc häc ë nhµ tr­êng, em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi “ Bµn vÒ vÊn ®Ò kiÓm to¸n doanh thu t¹i c¸c doanh nghiÖp“. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt lý luËn còng nh­ kinh nghiÖm thùc tÕ, bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong ®­îc sù gãp ý vµ chØ b¶o cña thÇy gi¸o ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Néi dung cña ®Ò tµi gåm c¸c phÇn sau: PhÇn I : Lý luËn chung vÒ kiÓm to¸n doanh thu PhÇn II: Thùc tÕ c«ng viÖc tiÕn hµnh kiÓm to¸n doanh thu t¹i c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam. PhÇn III: Bµi häc kinh nghiÖm trong c«ng t¸c kiÓm to¸n doanh thu. phÇn i lý luËn chung vÒ kiÓm to¸n doanh thu I/ doanh thu víi vÊn ®Ò kiÓm to¸n. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, doanh thu cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc bao gåm doanh thu tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¬ b¶n vµ doanh thu tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c. Doanh thu tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¬ b¶n lµ toµn bé sè tiÒn thu ®­îc do b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸ vµ do viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô cho kh¸ch hµng (kh«ng bao gåm thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng) sau khi ®· trõ ®i c¸c kho¶n chiÕt khÊu thanh to¸n, gi¶m gi¸ hµng b¸n, gi¸ trÞ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i (nÕu cã chøng tõ hîp lÖ) vµ ®­îc kh¸ch hµng chÊp nhËn thanh to¸n (kh«ng ph©n biÖt ®· thu hay ch­a thu tiÒn). Doanh thu cña doanh nghiÖp cßn bao gåm c¸c kho¶n trî gi¸, phô thu theo qui ®Þnh cña Nhµ n­íc ®èi víi mét sè hµng ho¸, dÞch vô mµ doanh nghiÖp ®· tiªu thô trong kú ®­îc Nhµ n­íc cho phÐp vµ gi¸ trÞ cña c¸c s¶n phÈm, hµng ho¸ ®em biÕu, tÆng hoÆc tiªu dïng trong néi bé doanh nghiÖp. Doanh thu tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c bao gåm: -Doanh thu tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ tµi chÝnh (thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh) lµ c¸c kho¶n thu tõ c¸c ho¹t ®éng liªn doanh, liªn kÕt, gãp vèn cæ phÇn, cho thuª tµi s¶n, l·i tiÒn göi; thu tõ ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n vµ hoµn nhËp dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n (tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu, cæ phÇn)…. - Doanh thu tõ c¸c ho¹t ®éng bÊt th­êng (thu nhËp bÊt th­êng) lµ c¸c kho¶n thu tõ c¸c ho¹t ®éng x¶y ra kh«ng th­êng xuyªn nh­: thu tõ viÖc b¸n vËt t­ hµng ho¸, tµi s¶n d«i thõa, c«ng cô dông cô ph©n bæ hÕt…; c¸c kho¶n ph¶i tr¶ nh­ng kh«ng cÇn tr¶; c¸c kho¶n thu tõ viÖc chuyÓn nh­îng, thanh lý tµi s¶n; nî khã ®ßi ®· xo¸ nay thu håi ®­îc, hoµn nhËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, ph¶i thu khã ®ßi ®· trÝch… vµ c¸c kho¶n thu bÊt th­êng kh¸c. 1.1/ B¶n chÊt cña doanh thu. BÊt kú mét ho¹t ®éng nµo cña doanh nghiÖp ®Òu mong muèn ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao nhÊt, nã ®ång nghÜa víi viÖc ®¹t ®­îc doanh thu cao nhÊt víi møc chi phÝ lµ thÊp nhÊt. Cã doanh thu th× doanh nghiÖp míi cã ®­îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh tiÕp theo vµ nh­ vËy s¶n xuÊt míi cã thÓ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn. Cã doanh thu doanh nghiÖp míi x¸c ®Þnh ®­îc kÕt qu¶ tµi chÝnh cuèi cïng cña doanh nghiÖp l·i hay lç ë møc ®é nµo. §ång thêi doanh thu lµ mét chØ tiªu ®Ó tÝnh c¸c chØ tiªu chÊt l­îng, nh»m ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp trong tõng thêi kú ho¹t ®éng. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c kiÓm to¸n viªn chuyªn nghiÖp cã kinh nghiÖm th× doanh thu liªn quan ®Õn hµng lo¹t c¸c kho¶n môc quan träng cã tÝnh chÊt träng yÕu trªn b¸o c¸o tµi chÝnh, møc ®é rñi ro ph¸t hiÖn tËp trung ®¸ng kÓ vµo phÇn lín c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn doanh thu 1.2/ §Æc ®iÓm cña nghiÖp vô doanh thu §Ó cã ®­îc nh÷ng hiÓu biÕt s©u s¾c vÒ doanh thu th× tr­íc hÕt cÇn ph¶i n¾m ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ thuéc tÝnh cña doanh thu. §Æc ®iÓm doanh thu bao gåm: - MËt ®é ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô vÒ doanh thu t­¬ng ®èi lín vµ phóc t¹p. - Cã liªn quan ®Õn c¸c ®èi t­îng ngoµi doanh nghiÖp. - Doanh thu lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh - Dùa vµo doanh thu ®Ó lËp c¸c ph­¬ng ¸n ph©n phèi thu nhËp, ®ång thêi thùc hiÖn nghÜa vô víi Nhµ n­íc. - Rñi ro ®èi víi chØ tiªu doanh thu xÈy ra theo nhiÒu chiÒu h­íng kh¸c nhau cã thÓ bÞ ghi t¨ng, ghi gi¶m hoÆc võa t¨ng võa gi¶m theo ý ®å cña doanh nghiÖp hoÆc mét sè c¸ nh©n. V× vËy kiÓm to¸n doanh thu t­¬ng ®èi tèn kÐm mÊt thêi gian. Víi chøc n¨ng x¸c minh vµ bÇy tá ý kiÕn ®èi víi c¸c th«ng tin tµi chÝnh nãi chung vµ c¸c th«ng tin vÒ doanh thu nãi riªng th× kiÓm to¸n viªn kh«ng thÓ kh«ng xem xÐt tíi nh÷ng ®Æc ®iÓm cña doanh thu vµ ¶nh h­ëng cña nã ®Õn viÖc lËp kÕ ho¹ch thiÕt kÕ c¸c ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n sao cho cã hiÖu qu¶. 1.3/ Môc tiªu kiÓm to¸n doanh thu KiÓm to¸n doanh thu lµ mét phÇn cña ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n tµi chÝnh nªn nã cã nh÷ng môc tiªu ®Æc thï t­¬ng øng víi c¸c môc tiªu chung cña kiÓm to¸n tµi chÝnh nh­ sau: CSDL C¸c môc tiªu ®èi víi n.vô C¸c môc tiªu ®èi víi sè d­ TÝnh h÷u hiÖu - C¸c n.vô thu tiÒn ®· ghi sæ trong kú ®¹i diÖn cho sè tiÒn ®· nhËn trong kú. - C¸c n.vô ®iÒu chØnh doanh thu ®· ghi sæ ®¹i diÖn cho c¸c kho¶n gi¶m gi¸, bít gi¸, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, dù phßng sè d­ nî khã ®ßi ®· ®­îc phª duyÖt trong kú. - Tµi kho¶n ph¶i thu kh¸ch hµng ®ai diÖn cho sè tiÒn mµ KH nî t¹i thêi ®iÓm lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. - Tµi kho¶n dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi lµ mét ­íc tÝnh hîp lý, v× sù kh¸c nhau gi÷a tæng sè kho¶n ph¶i thu víi gi¸ trÞ cã thÓ thu håi tõ c¸c kho¶n ph¶i thu ®ã. TÝnh trän vÑn TÊt c¶ c¸c nghiÖp vô t¹o ra doanh thu vµ c¸c n.vô ®iÒu chØnh doanh thu ®· x¶y ra trong kú ®Òu ®­îc ghi sæ ®Çy ®ñ. Tµi kho¶n ph¶i thu kh¸ch hµng bao gåm ®Çy ®ñ sè nî cÇn thu tõ KH t¹i thêi ®iÓm lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. QuyÒn vµ nghÜa vô Doanh nghiÖp cã toµn quyÒn ®èi víi c¸c kho¶n doanh thu thu ®­îc. Tµi kho¶n ph¶i thu KH t¹i thêi ®iÓm lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®¹i diÖn quyÒn hîp ph¸p vÒ viÖc ®ßi KH ph¶i thanh to¸n sè nî. §o l­êng vµ tÝnh gi¸ TÊt c¶ c¸c n.vô doanh thu vµ ®iÒu chØnh doanh thu ®Òu ®­îc tÝnh ®óng, tæng hîp, céng dån vµ chuyÓn sæ chÝnh x¸c. - Tµi kho¶n ph¶i thu kh¸ch hµng ®¹i diÖn cho c«ng nî ph¶i thu cña KH t¹i thêi ®iÓm lËp B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ phï hîp víi sè tæng hîp trªn sæ c¸i - Tµi kho¶n dù phßng nî khã ®ßi lµ mét ­íc tÝnh hîp lý v× sù kh¸c nhau gi÷a tæng sè kho¶n ph¶i thu víi gi¸ trÞ cã thÓ thu håi tõ c¸c kho¶n ph¶i thu ®ã. Tr×nh bµy vµ b¸o c¸o C¸c n.vô doanh thu ph¶i ®­îc tr×nh bµy chÝnh x¸c vµ hîp lý trªn b¸o c¸o tµi chÝnh ®óng chÕ ®é quy ®Þnh TK ph¶i thu KH ph¶i ®­îc xÐt vµ ph©n lo¹i ®óng ®¾n trªn BC§kiÓm to¸n vµ ph¶i khai b¸o ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin träng yÕu vÒ c¸c kho¶n ph¶i thu KH 1.4/ Yªu cÇu cña kiÓm to¸n doanh thu ViÖc kiÓm to¸n doanh thu ph¶i ®¹t ®­îc nh÷ng yªu cÇu sau: - Thu thËp b»ng chøng chøng minh viÖc h¹ch to¸n doanh thu vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña doanh nghiÖp ®· ®¶m b¶o cho viÖc h¹ch to¸n doanh thu lµ trung thùc, hîp lý vµ ®óng quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. - Thu thËp ®ñ b»ng chøng chøng minh mäi nghiÖp vô ph¸t sinh vÒ doanh thu ®· h¹ch to¸n ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ trong sæ kÕ to¸n. - Thu thËp b»ng chøng chøng minh mäi nghiÖp vô ph¸t sinh vÒ doanh thu ®· h¹ch to¸n vµ ®­îc ph©n lo¹i chÝnh x¸c, ®· ®­îc tÝnh to¸n ®óng ®¾n vµ cã thùc. II/ c¸c sai ph¹m th­êng gÆp khi kiÓm to¸n doanh thu Së dÜ vÊn ®Ò c¸c sai ph¹m th­êng gÆp khi kiÓm to¸n doanh thu ®­îc tr×nh bµy riªng thµnh mét môc lín v× doanh thu lµ mét chØ tiªu cã sè l­îng x¶y ra sai ph¹m lín nhÊt. C¸c sai ph¹m nµy cã thÓ do kh¸ch quan hoÆc chñ quan vµ ®­îc thÓ hiÖn d­íi nhiÒu chiÒu h­íng kh¸c nhau. Mét c«ng ty danh tiÕng th­êng chó ý t¨ng uy tÝn cña m×nh. ë ®©y xu h­íng khai t¨ng th­êng x¶y ra nhiÒu h¬n xu h­íng dÊu diÕm doanh thu. Tuy nhiªn, kh«ng lo¹i trõ c¸c tr­êng hîp, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty kinh doanh theo kiÓu “chôp giËt” hoÆc t¹o “lç t×nh thÕ” vÉn cã xu h­íng dÊu diÕm doanh thu vµ thu nhËp…. Do vËy trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n doanh thu, kiÓm to¸n viªn th­êng gÆp nh÷ng rñi ro sau: 2.1/ Doanh thu ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n cao h¬n doanh thu thùc tÕ Tr­êng hîp nµy ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ lµ doanh nghiÖp ®· h¹ch to¸n vµo doanh thu nh÷ng kho¶n thu ch­a ®ñ yÕu tè x¸c ®Þnh lµ doanh thu nh­ qui ®Þnh hoÆc sè doanh thu ®· ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n cao h¬n so víi doanh thu trªn c¸c chøng tõ kÕ to¸n. Cã thÓ x¶y ra mét sè c¸c tr­êng hîp sau: - Ng­êi mua ®· øng tr­íc nh­ng doanh nghiÖp ch­a xuÊt hµng ho¸ hoÆc cung cÊp dÞch vô cho ng­êi mua. - Ng­êi mua ®· øng tiÒn, doanh nghiÖp ®· xuÊt hµng hoÆc cung cÊp dÞch vô nh­ng c¸c thñ tôc mua b¸n, cung cÊp dÞch vô ch­a hoµn thµnh vµ ng­êi mua ch­a chÊp nhËn thanh to¸n. - Sè liÖu ®· tÝnh to¸n vµ ghi sæ sai ®· lµm t¨ng doanh thu so víi sè liÖu ph¶n ¸nh trªn chøng tõ kÕ to¸n. ….. 2.2/ Doanh thu ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n thÊp h¬n so víi doanh thu thùc tÕ. Tr­êng hîp nµy ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ lµ doanh nghiÖp ch­a h¹ch to¸n vµo doanh thu hÕt c¸ckho¶n thu ®· ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh lµ doanh thu nh­ qui ®Þnh hoÆc sè doanh thu ®· ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n thÊp h¬n so víi doanh thu trªn c¸c chøng tõ kÕ to¸n. Cã thÓ x¶y ra mét sè c¸c tr­êng hîp sau: -Doanh nghiÖp ®· lµm thñ tôc b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng, kh¸ch hµng ®· tr¶ tiÒn hoÆc ®· thùc hiÖn c¸c thñ tôc chÊp nhËn thanh to¸n nh­ng ®¬n vÞ ch­a thanh to¸n hoÆc ®· thanh to¸n nhÇm v¸o c¸c tµi kho¶n kh¸c (kh«ng h¹ch to¸n vµo doanh thu b¸n hµng). - C¸c kho¶n thu nhËp vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ thu nhËp bÊt th­êng ®· thu ®­îc nh­ng ®¬n vÞ ch­a h¹ch to¸n hoÆc ®· h¹ch to¸n vµo c¸c tµi kho¶n kh¸c (kh«ng h¹ch to¸n vµo thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh vµ thu nhËp ho¹t ®éng bÊt th­êng). - Sè liÖu ®· tÝnh to¸n vµ ghi sæ sai ®· lµm gi¶m doanh thu so víi sè liÖu ph¶n ¸nh trªn chøng tõ kÕ to¸n. - Tæ chøc h¹ch to¸n chuyÓn dt nh÷ng mÆt hµng (nhãm hµng)cã thuÕ suÊt cao thµnh nhãm mÆt hangf cã thuÕ suÊt thÊp. - Kh«ng h¹ch to¸n doanh thu b¸n hµng trong c¸c tr­êng hîp: hµng ®æi hµng, dïng s¶n phÈm hµng ho¸ tr¶ l­¬ng, th­ëng cho c«ng nh©n viªn cøc hoÆc chi cho c¸c quü cña doanh nghiÖp theo chÕ ®é kÕ to¸n quy ®Þnh. Theo luËt thuÕ doanh thu, ph¶i h¹ch to¸n vµo doanh thu b¸n hµng c¸c kho¶n nãi trªn theo gi¸ b¸n cña mÆt hµng cïng lo¹i, cïng thêi ®iÓm - Doanh nghiÖp b¸n hµng thu ngo¹i tÖ, ®· cè t×nh sö dông tû gi¸ thùc tÕ thÊp h¬n so víi quy ®Þnh ®Ó lµm gi¶m bít doanh thu trèn thuÕ. - Mét sè ®¬n vÞ kinh doanh th­¬ng nghiÖp b¸n bu«n vµ b¸n lÎ, khi cã nghiÖp vô b¸n lÎ nh­ng chØ h¹ch to¸n doanh thu (TK 511) theo gi¸ b¸n bu«n, phÇn chªnh lÖch ®­îc ghi gi¶m chi phÝ SXKD, hoÆc ghi khèng mét kho¶n c«ng nî hoÆc ghi t¨ng thu nhËp bÊt th­êng. - Mét sè doanh nghiÖp s¶n xuÊt dÊu doanh thu, trèn lËu thuÕ b»ng ph­¬ng ph¸p gi¶ m¹o ho¹t ®éng vµ h¹ch to¸n doanh thu nh­ mét ®¬n vÞ nhËn gia c«ng, doanh thu chØ lµ phÇn tiÒn c«ng ®­îc h­ëng mµ kh«ng ph¶i lµ toµn bé tiÒn b¸n hµng thu ®­îc. PhÇn chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n vµ gia c«ng, c¸c doanh nghiÖp h¹ch to¸n nh­ mét kho¶n ng­êi mua øng tr­íc hoÆc mét kho¶n c«ng nî ph¶i tr¶. - NhiÒu doanh nghiÖp b¸n hµng theo ph­¬ng thøc tr¶ chËm nh­ng l¹i lµm thñ tôc vµ h¹ch to¸n theo ph­¬ng thøc b¸n hµng ®¹i lý, chØ h¹ch to¸n doanh thu theo phÇn “ hoa hång” ®­îc h­ëng. §©y lµ hiÖn t­îng kh¸ phæ biÕn x¶y ra trong c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i dÞch vô hiÖn nay. - Mét sè doanh nghiÖp khi b¸n hµng, kh«ng h¹ch to¸n doanh thu mµ bï trõ th¼ng vµo hµng tån kho hoÆc nî ph¶i tr¶. - Doanh nghiÖp thùc hiÖn kho¸n gän l« hµng, thu vÒ theo møc kho¸n kÕt qu¶, cã ph¶n ¸nh doanh thu ®Ó nép thuÕ nh­ng kh«ng ®Çy ®ñ. - Doanh nghiÖp thùc hiÖn kho¸n gän l« hµng, chØ thu tiÒn l·i cña c¸n bé ®i thùc hiÖn l« hµng, c¸c kho¶n doanh thu vµ kÕt qu¶ ®Òu ®Ó ngoµi sæ kÕ to¸n. - Mét sè doanh nghiÖp kinh doanh th­¬ng nghiÖp ®­îc phÐp nép thuÕ doanh thu trªn chªnh lÖch gi¸ mua vµ gi¸ b¸n th­êng t×m c¸ch trèn thuÕ b»ng c¸ch rót kho¶n chªnh lÖch nµy. C¸ch thøc phæ biÕn c¸c doanh nghiÖp th­êng ¸p dông lµ: + Lµm gi¶ thñ tôc mua t¹i kho ng­êi b¸n, ®­a mét sè kho¶n chi phÝ vµo gi¸ mua. + Dïng h×nh thøc kho¸n thu kÕt qu¶ nh­ng chñ ®éng ®ua gi¸ b¸n lªn s¸t thÞ tr­êng, v× thuÕ chØ thu trªn kho¶n kÕt qu¶ mµ doanh nghiÖp thu ®­îc. ViÖc h¹ch to¸n doanh thu nh­ trªn cã nhiÒu nguyªn nh©n, nh­ng nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do nh©n viªn kÕ to¸n ch­a hiÓu biÕt ®Çy ®ñ quy ®Þnh vÒ doanh thu hoÆc do tr×nh ®é nghiÖp vô cña nh©n viªn kÕ to¸n yÕu, hoÆc v× lîi Ých cña c¸ nh©n hoÆc doanh nghiÖp trong viÖc trèn lËu thuÕ, biÓn thñ…. III/ tr×nh tù kiÓm to¸n doanh thu 1/ KiÓm to¸n doanh thu 1.1/ So¸t xÐt hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé KiÓm tra hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé lµ viÖc ¸p dông c¸c thñ tôc kiÓm to¸n nh»m thu ®­îc c¸c b»ng chøng vÒ thiÕt kÕ c¬ cÊu ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi bé vµ c¸c ho¹t ®éng kiÓm so¸t ®ã cña kh¸ch hµng cã phï hîp trong viÖc ph¸t hiÖn, ng¨n ngõa vµ söa ch÷a c¸c sai sãt ®¸ng kÓ hay kh«ng. Nh­ ®· biÕt, môc tiªu cña viÖc ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé lµ nh»m gi¶m ®Õn møc tèi thiÓu møc ®é thu thËp b»ng chøng kiÓm to¸n chi tiÕt, b»ng viÖc sö dông kÕt qu¶ kiÓm tra cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. ViÖc nµy sÏ lµm gi¶m chi phÝ kiÓm to¸n vµ thêi gian cña cuéc kiÓm to¸n. Sau ®©y ta cã s¬ ®å vÒ ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi bé (S¬ ®å 1) Trong kiÓm to¸n doanh thu, so¸t xÐt hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua c¸c c«ng viÖc sau: - Xem xÐt c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc vµ cña doanh nghiÖp vÒ b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô vÒ doanh thu vµ ghi nhËn doanh thu - KiÓm tra tu©n thñ c¸c qui ®Þnh cña Nhµ n­íc vµ cña doanh nghiÖp vÒ b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô vÒ doanh thu vµ ghi nhËn doanh thu - Trong viÖc so¸t xÐt hÖ thèng néi bé ®Æc biÖt chó ý ®Õn viÖc so¸t xÐt c¸c qui ®Þnh, viÖc h­íng dÉn chØ ®¹o, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh vµ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t néi bé ®èi víi c¸c nghiÖp vô b¸n hµng, cung cÊp dÞch vôtõ kh©u nghiªn cøu yªu cÇu cña kh¸ch hµng, kh¶ n¨ng cung cÊp cña ®¬n vÞ, néi dung hîp ®ång mua b¸n, cung øng dÞch vô, ph­¬ng thøc giao hµng, cung øng dÞch vô, h¹ch to¸n b¸n hµng, cung øng dÞch vô, qui ®Þnh theo dâi c«ng nî, thanh to¸n tiÒn hµng, tiÒn c«ng dÞch vô. Thùc hiÖn kiÓm tra mÉu (cã thÓ chän mÉu ngÉu nhiªn) ®Ó ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng t×nh h×nh tu©n thñ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t néi bé ®èi víi nghiÖp vô b¸n hµng-thu tiÒn. S¬ ®å 1: S¬ ®å ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi kh¶ n¨ng dùa vµo ksnb kiÓm tra sù vËn hµnh nghiªn cøu rñi ro vÒ x©y dùng vµ c¸c gi¶i ph¸p thay thÕ VËn hµnh tèt hay kh«ng ? nghiªn cøu rñi ro vËn hµnh vµ c¸c gj¶i ph¸p thay thÕ §¸nh gi¸ cuèi cïng vÒ kiÓm so¸t néi bé ý kiÕn vµ lêi khuyªn ch­¬ng tr×nh kiÓm tra sè liÖu tµi kho¶n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hiÓu biÕt vÒ hÖ thèng vµ c¸c thñ tôc kiÓm so¸t NB - t×m hiÓu - kiÓm tra tÝnh phï hîp ®¸nh gi¸ c«ng t¸c kiÓm so¸t néi bé cã kh«ng kh«ng cã kh«ng 1.2/ Thùc hiÖn c¸c thñ tôc kh¶o s¸t vµ kiÓm tra chi tiÕt doanh thu ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh c¬ b¶n Thùc hiÖn thñ tôc kiÓm tra viÖc lËp, lu©n chuyÓn sö dông ho¸ ®¬n b¸n hµng ®­îc lËp, ghi chÐp ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c c¸c yÕu tè cÇn thiÕt, lu©n chuyÓn vµ sö dông qui ®Þnh. Th«ng th­êng néi dung kiÓm tra gåm: - Xem xÐt tÝnh liªn tôc cña c¸c ho¸ ®¬n b¸n hµng cã ®¸nh sè thø tù tr­íc. Nã gióp cho kiÓm to¸n viªn ph¸t hiÖn ®­îc c¸c ho¸ ®¬n bÞ bá sãt, dÊu diÕm, võa tr¸nh trïng lÆp c¸c kho¶n ph¶i thu, c¸c kho¶n ghi sæ b¸n hµng. - §èi chiÕu víi b¶ng gi¸ xÐt duyÖt víi hîp ®ång ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n ghi trªn ho¸ ®¬n. - §èi chiÕu víi lÖnh b¸n hµng, ®¬n ®Æt hµng ®Ó x¸c ®Þnh chñng lo¹i, sè l­îng hµng b¸n ghi trªn ho¸ ®¬n. - §èi chiÕu tû xuÊt thuÕ quy ®Þnh cho nhãm hµng, mÆt hµng ®Ó x¸c ®Þnh tû suÊt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ghi trªn ho¸ ®¬n. - KiÓm tra viÖc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh gi¸ b¸n, gi¸ thanh to¸n ghi trªn ho¸ ®¬n gi¸ trÞ gia t¨ng. Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n doanh thu kiÓm to¸n viªn cÇn chó ý ®Õn tr­êng hîp gi¸ b¸n ®­îc x¸c ®Þnh vµ thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ, cÇn kiÓm tra viÖc qui ®æi ra tiÒn ViÖt Nam t¹i thêi ®iÓm b¸n hµng cã ®óng víi qui ®Þnh tû gi¸ t¹i thêi ®iÓm ph¸t sinh kh«ng ? Thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm tra viÖc ghi sæ kÕ to¸n Mét c«ng ty danh tiÕng th­êng chó ý t¨ng uy tÝn cña m×nh. ë ®©y xu h­íng khai t¨ng th­êng x¶y ra nhiÒu h¬n xu h­íng dÊu diÕm doanh thu. Tuy nhiªn, kh«ng lo¹i trõ c¸c tr­êng hîp, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty kinh doanh theo kiÓu “chôp giËt” hoÆc t¹o “lç t×nh thÕ” vÉn cã xu h­íng dÊu diÕm doanh thu vµ thu nhËp. Do vËy thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm tra viÖc ghi sæ kÕ to¸n ®Ó x¸c ®Þnh xem c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn doanh thu cã ®­îc ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c, trung thùc vµ kÞp thêi trªn sæ kÕ to¸n kh«ng lµ viÖc tÊt yÕu. Th«ng th­êng néi dung kiÓm tra bao gåm: - Thö nghiÖm kiÓm tra viÖc ghi chÐp c¸c nghiÖp vô b¸n hµng vµo sæ kÕ to¸n nh»m ®¶m b¶o viÖc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ c¸c nghiÖp vô b¸n hµng, cung cÊp dÞch vô ®· ph¸t sinh vµ hoµn thµnh ®Òu ®· ®­îc ghi sæ vµ mäi nghiÖp vô ghi sæ ®Òu lµ chÝnh x¸c vµ cã thùc. - ViÖc kiÓm tra ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch xuÊt ph¸t tõ c¸c chøng tõ b¸n hµng ®Ó ®èi chiÕu xem xÐt viÖc cã ghi chÐp ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ nµy vµo sæ NhËt ký b¸n hµng hoÆc ng­îc l¹i; xuÊt ph¸t tõ c¸c nghiÖp vô b¸n hµng ®· ®­îc ghi chÐp trªn NhËt ký b¸n hµng ®Ó ®èi chiÕu xem xÐt cã ®Çy ®ñ chøng tõ lµm c¨n cø ghi vµo sæ hay kh«ng ? Ngoµi ra cßn cã thÓ thö nghiÖm kiÓm tra b»ng c¸ch ®èi chiÕu chøng tõ b¸n hµng, NhËt ký b¸n hµng víi c¸c tµi liÖu kÕ to¸n kh¸c cã liªn quan nh­: ®èi chiÕu víi hîp ®ång kinh tÕ, ®èi chiÕu víi sæ theo dâi thanh to¸n, víi chøng tõ xuÊt kho hµng ho¸. KiÓm tra chi tiÕt c¸c kho¶n gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i: KiÓm tra c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh vÒ gi¶m gi¸ hµng b¸n, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i ®Ó h¹ch to¸n c¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu b¸n hµng vµ x¸c ®Þnh ®óng doanh thu b¸n hµng thuÇn, yªu cÇu kiÓm tra ph¶i cô thÓ tõng tr­êng hîp ph¸t sinh, ®èi chiÕu víi viÖc thanh to¸n ®Ó ®¶m b¶o sù phï hîp gi÷a doanh sè tiªu thô víi thu tiÒn b¸n hµng. C¸c nghiÖp vô gi¶m gi¸ hµng b¸n vµ hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i lµ c¸c nghiÖp vô lµm gi¶m doanh thu, hay lµm gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n cña doanh nghiÖp. V× vËy tr­íc khi c¸c nghiÖp vô nµy x¶y ra ph¶i cã sù phª chuÈn cña nh÷ng ng­êi cã thÈm quyÒn trong doanh nghiÖp. Khi kiÓm to¸n ®èi víi c¸c kho¶n nµy tr­íc hÕt kiÓm to¸n viªn cÇn nghiªn cøu kü c¸c qui ®Þnh vÒ b¸n hµng vµ qu¶n lý hµng b¸n, c¸c thñ tôc b¸n hµng, giao hµng, tiÕp ®ã ph¶i xem xÐt viÖc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh vÒ b¸n hµng vµ qu¶n lý b¸n hµng, c¸c thñ tôc b¸n hµng, giao hµng. TiÕp ®ã ph¶i xem xÐt viÖc thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh, c¸c thñ tôc ®· qui ®Þnh vÒ b¸n hµng, giao hµng vµ qu¶n lý hµng b¸n…. Cuèi cïng ph¶i kiÓm tra néi dung c¸c tr­êng hîp gi¶m gi¸ hµng b¸n, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, ®¶m b¶o mäi tr­êng hîp gi¶m gi¸ hµng b¸n, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹iph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ vµ c¸c tµi liÖu (biªn b¶n c«ng v¨n cña kh¸ch hµng vÒ viÖc tr¶ l¹i sè hµng mµ doanh nghiÖp ®· xuÊt göi b¸n cho kh¸ch hµng. Trong ®ã ghi râ lý do tr¶ l¹i, sù chøng kiÕn x¸c nhËn cña hai bªn…) chøng minh ®óng víi tho¶ thuËn cña c¶ hai bªn. KiÓm tra viÖc kho¸ sæ b¸n hµng ViÖc ghi chÐp c¸c nghiÖp vô b¸n hµng ph¶i b¶o ®¶m ®óng niªn ®é theo qui ®Þnh cña chÕ ®é kÕ to¸n míi ®¶m b¶o ph¶n ¸nh ®óng doanh thu vµ lîi tøc cña niªn ®é quyÕt to¸n. Do ®ã cÇn ph¶i kiÓm tra cô thÓ c¸c nghiÖp vô b¸n hµng gÇn thêi ®iÓm cuèi niªn ®é vµ ®Çu niªn ®é ®Ó ph¸t hiÖn c¸c nghiÖp vô b¸n hµng cña niªn ®é nµy lµ h¹ch to¸n nhÇm vµo niªn ®é sau vµ ng­îc l¹i. KiÓm to¸n viªn sÏ lùa chän mét sè nghiÖp vô b¸n hµng x¶y ra tr­íc vµ sau thêi ®iÓm kho¸ sæ b¸n hµng ®Ó kiÓm tra, so s¸nh ngµy th¸ng ghi trªn ho¸ ®¬n víi ngµy th¸ng ghi trªn sæ s¸ch kÕ to¸n. Thö nghiÖm kiÓm tra viÖc ph©n lo¹i doanh thu b¸n hµng: Môc ®Ých cña thö nghiÖm nµy lµ nh»m tr¸nh viÖc ph©n lo¹i doanh thu b¸n hµng kh«ng ®óng dÉn ®Õn kh«ng ®¶m b¶o viÖc cung cÊp th«ng tin chÝnh x¸c phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý doanh thu, tÝnh thuÕ, tÝnh lîi tøc. Cô thÓ cÇn xem xÐt viÖc ph©n tÝch ®Ó: - Ph©n biÖt râ doanh thu b¸n hµng trong néi bé ®¬n vÞ (TK512) h¹ch to¸n víi doanh thu b¸n hµng ra ngoµi (TK511) Doanh thu b¸n hµng bªn ngoµi bao gåm c¸c lo¹i doanh thu b¸n cho c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc vµ c¸ nh©n bªn ngoµi doanh nghiÖp, dïng s¶n phÈm hµng ho¸ tr¶ l­¬ng, th­ëng cho c«ng nh©n viªn, chi cho c¸c quü cña doanh nghiÖp (quü phóc lîi, quü khen th­ëng….). Doanh thu néi bé chØ x¶y ra khi cã nghiÖp vô cung cÊp s¶n phÈm, hµng ho¸, dÞch vô lÉn nhau gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn trong cïng mét ®¬n vÞ (Tæng c«ng ty, c«ng ty, liªn hiÖp xÝ nghiÖp…), trong ®ã mçi ®¬n vÞ thµnh viªn ®Òu cã t­ c¸ch ph¸p nh©n kh«ng ®Çy ®ñ vµ cã tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n riªng - Ph©n biÖt gi÷a doanh thu b¸n hµng mµ kh¸ch hµng ch­a thanh to¸n ngay, ph¶i theo dâi c«ng nî thanh to¸n víi doanh thu b¸n hµng thu tiÒn ngay. - Ph¶i ph©n biÖt ®­îc doanh thu b¸n hµng (TK 511) víi thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh (TK 711) vµ thu nhËp bÊt th­êng (TK 721). Ch¼ng h¹n nghiÖp vô b¸n hµng ho¸, thµnh phÈm, cung cÊp lao vô, dÞch vô th× kh¸c víi nghiÖp vô thanh lý, nh­îng b¸n tµi s¶n cè ®Þnh (thu nhËp bÊt th­êng) vµ còng ph¶i kh¸c víi nghiÖp vô b¸n cæ phiÕu, tr¸i phiÕu (thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh). - Ph©n biÖt gi÷a doanh thu gia c«ng víi doanh thu b¸n hµng do ®¬n vÞ s¶n xuÊt víi dpanh thu b¸n hµng do ®¬n vÞ mua vÒ ®Ó b¸n…. - Ph©n biÖt gi÷a doanh thu b¸n hµng cña ®¬n vÞ doanh thu b¸n hµng ®¹i lý cho ®¬n vÞ kh¸c. - Ph©n biÖt doanh thu gi÷a c¸c lo¹i hµng, nhãm hµng thuéc cïng ®èi t­îng chÞu tû suÊt thuÕ kh¸c nhau, lo¹i thuÕ kh¸c nhau. VÝ dô nh­: mÆ hµng, nhãm hµng chÞu thuÕ suÊt gi¸ trÞ gia t¨ng 0%; 5%; 10%; 20%. MÆt hµng, nhãm hµng cïng lµ ®èi t­îng chÞu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng. . ¸p dông c¸c thñ tôc ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng Môc ®Ých cña viÖc thùc hiÖn c¸c thñ tôc ph©n tÝch doanh thu b¸n hµng lµ nh»m kiÓm tra tÝnh hîp lý cña kÕt qu¶ thùc hiÖn chØ tiªu doanh thu b¸n hµng theo tiÕn ®é thêi gian, theo tõng bé phËn, theo tõng kú h¹ch to¸n. Cô thÓ cã thÓ ¸p dông mét sè thñ tôc ph©n tÝch doanh thu d­íi ®©y (B¶ng sè 2). B¶ng sè 2: C¸c thñ tôc ph©n tÝch doanh thu Thñ tôc ph©n tÝch Sai sãt cã thÓ x¶y ra - LËp b¶ng ph©n tÝch doanh thu theo tõng th¸ng, tõng quÝ, tõng ®¬n vÞ trùc thuéc, tõng cöa hµng. - So s¸nh tû suÊt l·i gép hoÆc tû suÊt hiÖu qu¶ kinh doanh (tæng sè, tõng lo¹i hµng ho¸…) cña n¨m kiÓm to¸n víi n¨m tr­íc. - So s¸nh gi÷a doanh thu kÕ ho¹ch vµ doanh thu th­ch hiÖn (theo tõng th¸ng, tõng quý) so s¸nh doanh thu gi÷a c¸c niªn ®é liÒn nhau (theo tõng th¸ng, tõng quý). - So s¸nh tû lÖ doanh thu bÞ tr¶ l¹i, chiÕt khÊu gi¶m gi¸ trªn tæng doanh thu c¶ n¨m kiÓm to¸n víi c¸c n¨m tr­íc. - So s¸nh tû lÖ chi phÝ dù phßng nî khã ®ßi trªn tæng doanh sè qua c¸c n¨m. - So s¸nh tû lÖ dù phßng nî khã ®ßi trªn tæng sè c¸c kho¶n ph¶i thu. - B¸o c¸o thõa hoÆc thiÕu doanh thu (vµ thu nhËp kh¸c). - B¸o c¸o thõa ho¨ch thiÕu c¸c kho¶n gi¶m trõ (chiÕt khÊu, hµng b¸n bÞ tr¶ l¹i, gi¶m gi¸). - C¸c kho¶m ph¶i thu ch­a ®­îc phª chuÈn cã thÓ gia t¨ng. - B¸o c¸o thõa hoÆc thiÕu nî ph¶i thu khã ®ßi. Qua c¸c thñ tôc ph©n tÝch trªn, kiÓm to¸n viªn cã thÓ ph¸t hiÖn vµ gi¶i tr×nh c¸c thay ®æi quan träng cña viÖc thùc hiÖn chØ tiªu doanh thu b¸n hµng lîi tøc b¸n hµng, thuÕ ph¶i nép. 2/ KiÓm to¸n thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh Môc ®Ých cña viÖc kiÓm tra c¸c kho¶n thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ nh»m xem xÐt c¸c nghiÖp vô nµy cã thùc sù lµm ph¸t sinh thu nhËp tµi chÝnh ®óng nh­ sè liÖu h¹ch to¸n hay kh«ng. Khi kiÓm tra cÇn n¾m v÷ng c¸c vÊn ®Ò sau: - §èi víi ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n vµ kinh doanh bÊt ®éng s¶n, chØ khi ph¸t sinh chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n vµ gi¸ gèc cña c¸c lo¹i chøng kho¸n, ph¸t sinh chªnh lÖch gi÷a gi¸ chuyÓn nh­îng bÊt ®éng s¶n víi gi¸ ®Çu t­ vµo c¸c bÊt ®éng s¶n ®ã míi ®­îc h¹ch toµn vµo thu nhËp tµi chÝnh. Nh­ vËy, cã nghÜa chØ khi ph¸t sinh nghiÖp vô b¸n chøng kho¸n, chuyÓn nh­îng bÊt ®éng s¶n míi ®­îc h¹ch to¸n vµo thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh, tuyÖt ®èi kh«ng ®­îc tù ®¸nh gi¸, so s¸nh víi gi¸ gèc ®Ó h¹ch to¸n vµo thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh. - §èÝ víi ho¹t ®éng liªn doanh, hîp t¸c kinh doanh chØ ®­îc h¹ch to¸n vµo thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh c¸c kho¶n chia vµo lîi nhuËn kinh doanh, cßn c¸c kho¶n thu håi vÒ vèn gãp, chªnh lÖch ®¸nh gi¸ vµo tµi kho¶n vèn gãp th× kh«ng ®­îc h¹ch to¸n vµo thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh. - §èi víi ho¹t ®éng cho thuª tµi s¶n chØ ®­îc h¹ch to¸n vµo thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh c¸c kho¶n thu ®­îc vÒ tiÒn thuª ph¸t sinh trong kú h¹ch to¸n ®ã. Tr­êng hîp ng­êi thuª tr¶ tiÒn thuª tr­íc cho nhiÒu kú th× ph¶i h¹ch to¸n sè tiÒn nhËn tr­íc vµo doanh thu nhËn tr­íc. 3/ KiÓm to¸n thu nhËp bÊt th­êng Môc ®Ých cña kiÓm tra c¸c kho¶n thu nhËp bÊt lµ nh»m xem xÐt c¸c nghiÖp vô nµy cã thùc sù lµm ph¸t sinh thu nhËp bÊt th­êng vµ ®óng sè liÖu ®· h¹ch to¸n hay kh«ng. Khi kiÓm tra cÇn n¾m v÷ng nh÷ng vÊn ®Ò sau: - Tr­êng hîp thu nhËp bÊt th­êng lµ nh­îng b¸n, thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh th× sè thu nhËp bao gåm toµn bé sè tiÒn thu ®­îc tõ nh­îng b¸n, thanh lý tµi s¶n cè ®Þnh bao gåm c¶ gi¸ trÞ phÕ liÖu thu håi (ch­a trõ mét kho¶n phÝ nµo). - C¸c kho¶n thu nhËp bÊt th­êng khi ph¸t sinh ®Òu ph¶i lËp biªn b¶n ghi nhËn ph¸t sinh vµ ý kiÕn xö lý cña ng­êi cã thÈm quyÒn (Gi¸m ®èc, kÕ to¸n tr­ëng….). KiÓm tra xem xÐt t×m kiÕm c¸c kho¶n thu nhËp kh¸c ch­a ®­îc ghi chÐp ph¶n ¸nh vµo thu nhËp bÊt th­êng. §Ó kiÓm tra kiÓm to¸n viªn cã thÓ thùc hiÖn viÖc xem xÐt c¸c nghiÖp vô h¹ch to¸n cã liªn quan, vÝ dô nh­: + Xem xÐt c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh gi¶m chi phÝ trong kú: Trong nhiÒu tr­êng hîp, c¸c ®¬n vÞ th­êng kh«ng h¹ch to¸n c¸ckho¶n thu nhËp kh¸c vµ thu nhËp bÊt th­êng mµ h¹ch to¸n ®Ó gi¶m chi phÝ ph¸t sinh trong kú (®Æc biÖt lµ gi¶m chi phÝ qu¶n lý). Sai sãt nµy tuy kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn tæng thu nhËp, tæng lîi tøc nh­ng l¹i ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qña cña tõng ho¹t ®éng. Do vËy, cÇn kiÓm tra vµ ph¸t hiÖn ®Ò nghÞ h¹ch to¸n cho ®óng. + Xem xÐt c¸c nghiÖp vô thu tiÒn (kÓ c¶ tiÒn mÆt vµ chuyÓn kho¶n) §Ó ph¸t hiÖn c¸c kho¶n thu tiÒn bÊt th­êng hoÆc cã néi dung kh«ng râ rµng, nh÷ng kho¶n thu nµy cã liªn quan ®Õn nh÷ng kho¶n thu bÊt th­êng mµ ®¬n vÞ ®· v« t×nh hay cè ý kh«ng h¹ch to¸n vµo thu nhËp bÊt th­êngtrong kú h¹ch to¸n. + Xem xÐt c¸c nghiÖp vô ph¶i tr¶ (®Æc biÖt lµ ph¶i tr¶ kh¸c) §Ó ph¸t hiÖn c¸c kho¶n thu tiÒn bÊt th­êng mµ ®¬n vÞ ®· v« t×nh hay h÷u ý t¹m h¹ch to¸nh treo vµo c¸c kho¶n ph¶i tr¶ (nh­ng thùc tÕ kh«ng ph¶i tr¶ cho ai). Nh÷ng kho¶n t¹m treo nµy rÊt cã thÓ bÞ chiÕm ®o¹t trong qu¸ tr×nh xö lý h¹ch to¸n sau nµy. PhÇn ii c¸c c«ng viÖc thùc hiÖn khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n doanh thu t¹i c«ng ty kiÓm to¸n viÖt nam I/ vµi nÐt kh¸i qu¸t chung vÒ c«ng ty kiÓm to¸n viÖt nam C«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam (VACO), ®­îc thµnh lËp ngµy 13 th¸ng 5 n¨m 1991. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña VACO trong m­êi n¨m qua g¾n liÒn víi lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triªnr cña ngµnh KiÓm to¸n ViÖt Nam. Th¸ng 10 n¨m 1997. VACO ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña Deloitte Touche Tohmatsu (DTT). VACO víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn DTT ®· phôc vô rÊt nhiÒu kh¸ch hµng ®a quèc gia nh­ Kao ViÖt Nam, Mitsubishi, Canon, Pentax, Microsoft, …. vµ rÊt nhiÒu dù ¸n quèc tÕ lín. Trong n­íc, VACO lµ kiÓm to¸n viªn th­êng xuyªn cho c¸c Tæng c«ng ty – c¸c tËp ®oµn kinh tÕ hµng ®Çu cña ViÖt Nam nh­ Tæng C«ng ty §iÖn lùc, Tæng C«ng Ty DÇu khÝ ViÖt Nam, Tæng C«ng ty Xi m¨ng….Víi mét sè Tæng C«ng ty, VACO cßn thùc hiÖn ph¸t hµnh c¸c b¸o c¸o cho môc ®Ých sö dông cho c¸c tæ chøc quèc tÕ. Nh»m ®a d¹ng ho¸ khach shµng vµ dÞch vô, VACO cßn më réng c¸c dÞch vô kiÓm to¸n cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c c«ng ty tµi chÝnh, b¶o hiÓm vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Cã thÓ nãi C«ng ty KiÓm to¸n ViÖt Nam lµ c«ng ty lín nhÊt trong c¸c c«ng ty kiÓm to¸n ViÖt Nam. II/ C¸c c«ng viÖc thùc hiÖn khi kiÓm to¸n doanh thu LËp kÕ hoach kiªmt to¸n tæng qu¸t LËp kÕ hoach kiªmt to¸n tæng qu¸t Khi tiÕn hµnh mét cuéc kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc theo mét tr×nh tù sau: C«ng viÖc thùc hiÖn tr­íc khi kiÓm to¸n LËp kÕ hoach kiªmt to¸n tæng qu¸t LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cô thÓ Thùc hiÖn kÕ ho¹ch tæng qu¸t KÕt thóc c«ng viÖc kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o C«ng viÖc thùc hiÖn sau khi kiÓm to¸n c«ng viÖc thùc hiÖn tr­íc khi kiÓm to¸n §¸nh gi¸, kiÓm so¸t vµ xö lý rñi ro cña cuéc kiÓm to¸n Lùa chän nhãm kiÓm to¸n LËp vµ th¶o luËn c¸c ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång kiÓm to¸n LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n tæng qu¸t T×m hiÓu ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng T×m hiÓu m«i tr­êng kiÓm so¸t T×m hiÓu c¸c chu tr×nh kÕ to¸n ¸p dông Thùc hiÖn c¸c b­íc ph©n tÝch tæng qu¸t X¸c ®Þnh møc ®é träng yÕu LËp kÕ ho¹ch giao dÞch vµ phôc vô kh¸ch hµng Tæng hîp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cô thÓ X¸c ®Þnh rñi ro tµi kho¶n vµ rñi ro tiÒm tµng X¸c ®Þnh b»ng chøng kiÓm to¸n M« h×nh vÒ ®é tin cËy cña kiÓm to¸n Ma trËn kiÓm to¸n LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cho tõng tµi kho¶n KÕ ho¹ch kiÓm tra hÖ thèng kÕ ho¹ch kiÓm tra chi tiÕt Tæng hîp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n LËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cô thÓ ®èi víi doanh thu b¸n hµng Do h¹n chÕ vÒ mÆt thu thËp tµi liÖu nªn ë bµi viÕt nµy em chØ ®Ò cËp ®Õn viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cô thÓ ®èi víi doanh thu b¸n hµng. Bªn c¹nh ®ã, tµi liÖu thu thËp ®­îc lÊy tõ nguån kh«ng chÝnh thèng v× vËy kh«ng thÓ tr¸nh khái sai sãt Sau khi x¸c ®Þnh ®­îc møc ®é träng yÕu vµ gi¸ trÞ träng yÕu chi tiÕt. Nhãm kiÓm to¸n tiÕn hµnh lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cô thÓ ®Ó cã thÓ thùc hiÖn kiÓm tra chi tiÕt ®èi víi nh÷ng ph¹m vi cã thÓ cã sai sãt. a, X¸c ®inh rñi ro B­íc ®Çu tiªn ®Ó lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n cô thÓ lµ x¸c ®Þnh rñi ro tµi kho¶n vµ rñi ro tiÒm tµng cña mçi tµi kho¶n trong chu tr×nh b¸n hµng vµ thu tiÒn. Nhãm kiÓm to¸n thùc hiÖn kiÓm tra ®Ó x¸c ®Þnh rñi ro tµi kho¶n ®èi víi tµi kho¶n doanh thu, tiÒn vµ c¸c kho¶n ph¶i thu. Muèn vËy ph¶i ph©n tÝch sè d­ cöa c¸c tµi kho¶n doanh thu, tiÒn, c¸c kho¶n ph¶i thu vµ c¸c tµi kho¶n cã liªn quan. §ång thêi ph©n tÝch nh÷ng nh©n tè cã thÓ mang l¹i rñi ro khi b¸o c¸o. C¸c kh¸ch hµng mµ VACO ®· thùc hiÖn kiÓm to¸n trong n¨m tr­íc, hÇu hÕt ®Òu ¸p dông ®óng chÕ ®é vµ h×nh thøc kÕ to¸n ®¨ng ký, kh«ng cã sai sãt nµo nghiªm träng ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ trªn c¸c BCTC. Tuy nhiªn, nh÷ng kh¸ch hµng cã mét vµi sai sãt nhá ph¸t hiÖn ®­îc khi kiÓm tra chi tiÕt nhãm kiÓm to¸n ®· ®­a vµo th­ qu¶n lý cïng víi h­íng gi¶i quyÕt, kh¸ch hµng ®· tiÕp thu vµ söa ®æi cho phï hîp víi chÕ ®é theo ý kiÕn kiÓm to¸n viªn. Khi thùc hiÖn kiÓm to¸n n¨m nay, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn kiÓm tra sè d­ c¸c tµi kho¶n cña chu tr×nh b¸n hµng vµ thu tiÒn trªn sæ c¸i vµ sæ chi tiÕt. Víi nh÷ng tµi kho¶n mµ nghiÖp vô ph¸t sinh b×nh th­êng, h¹ch to¸n ®óng quy tr×nh th× kh«ng ®­îc coi lµ träng yÕu khi kiÓm tra chi tiÕt. Cßn víi nh÷ng tµi kho¶n mµ cã biÕn ®éng lín so víi n¨m tr­íc vµ so víi c¸c tµi kho¶n kh¸c th× ®Òu ®­îc coi lµ träng yÕu trong khi kiÓm tra chi tiÕt. §Ó thu ®­îc nh÷ng b»ng chøng thÝch hîp b¶o ®¶m r»ng sè liÖu kÕ to¸n ®­îc ph¶n ¸nh mét c¸ch trung thùc hîp lý. Nhãm kiÓm to¸n thùc hiÖn lËp kÕ ho¹ch vÒ sè l­îng b»ng chøng cÇn thu thËp theo c¸ch mµ ph­¬ng ph¸p AS/2 cung cÊp nh»m tho¶ m·n môc ®Ých kiÓm to¸n mµ vÉn ®¶m b¶o tÝnh hîp lý. Tr­íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh møc ®é tin cËy cña cuéc kiÓm to¸n ®ang tiÕn hµnh møc ®é b¶o ®¶m r»ng c¸c BCTC kh«ng cã sai sãt nghiªm träng ¶nh h­ëng ®Õn ng­êi sö dông th«ng tin trªn BCTC. Ph­¬ng ph¸p AS/2 x©y dùng ®é tin cËy cña cuéc kiÓm to¸n cao nhÊt tíi 95% nghÜa lµ trong 100 cuéc kiÓm to¸n chØ cã 5 cuéc cã kh¶ n¨ng x¶y ra sai sãt (®­îc ký hiÖu lµ R=3) Møc ®é tin cËy nµy ®­îc x©y dùng trªn c¬ së rñi ro tiÒm tµng, rñi ro kiÓm so¸t vµ rñi ro ph¸t hiÖn: §é tin cËy §é tin c©y §é tin cËy vµo §é tin cËy khi kiÓm to¸n = mÆc ®Þnh + hÖ thèng KSNB + kiÓm tra chi tiÕt §é tin cËy mÆc ®Þnh: §¸nh gi¸ xem liÖu cã rñi ro ph¸t hiÖn nµo ph¸t sinh liªn quan tíi sai sãt tiÒm tµng kh«ng. §é tin cËy kiÓm so¸t: lµ ®é tin cËy vµo hÖ thèng KSNB cña ®¬n vÞ ®­îc thiÕt lËp ®Ó ng¨n chÆn vµ ph¸t hiÖn c¸c sai sãt tiÒm tµng. §é tin cËy khi kiÓm tra chi tiÕt: lµ ®é tin cËy mµ kiÓm to¸n viªn tin t­ëng vµo khi thùc hiÖn c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt nh»m ph¸t hiÖn c¸c sai sãt tiÒm tµng xaû ra nh­ng kh«ng ®­îc ph¸t hiÖn bëi qu¸ tr×nh kiÓm so¸t cña kh¸ch hµng. ViÖc x¸c ®Þnh c¸c møc ®é tin cËy tuú thuéc vµo tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm cña kiÓm to¸n viªn. Tuy nhiªn, ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n AS/2 còng ®­a ra mét m« h×nh víi 4 møc R=3, R=2, R=0,7 vµ R=0 nghÜa lµ rñi ro cao, trung b×nh, thÊp vµ kh«ng cã rñi ro t­¬ng øng víi nã lµ c¸c c«ng viÖc kiÓm tra chi tiÕt b, X¸c ®Þnh b»ng chøng kiÓm to¸n cÇn thu thËp Sè l­îng b»ng chøng cÇn thu thËp tuú thuéc vµo viÖc ®¸nh gi¸ röi ro. NÕu mét nghiÖp vô ®­îc kiÓm to¸n viªn ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sai ph¹m lín th× cÇn ph¶i thu thËp nhiÒu b»ng chøng vµ ng­îc l¹i mét nghiÖp vô kiÓm to¸n viªn ®¸nh gi¸ Ýt cã sai ph¹m x¶y ra th× cÇn thu thËp Ýt b»ng chøng h¬n. Khi kiÓm to¸n doanh thu b¸n hµng, kiÓm to¸n viªn cÇn thu thËp c¸c b»ng chøng sau: + Leadsheet: Ph¶n ¸nh sè d­ ®Çu kú/ cuèi kú c¸c TK + C¸c chÝnh s¸ch ghi nhËn dt + B¶ng tæng hîp doanh thu trong kú cã ph©n lo¹i theo c¸c chØ tiªu nhÊt ®Þnh (theo kú, lo¹i s¶n phÈm…) + Sæ chi tiÕt doanh thu + B¶ng tæng hîp gi¸ b¸n hµng biÕn ®æi trong kú + C¸c hîp ®ång, ®¬n ®Æt hµng dµi h¹n cña kh¸ch hµng + C¸c kÕ ho¹ch ng©n s¸ch cho doanh thu + Ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n + C¸c b»ng chøng ghi chÐp qu¸ tr×nh kiÓm tra chi tiÕt c, §Þnh h­íng cho cuéc kiÓm to¸n Môc ®Ých cña c«ng viÖc nµy lµ ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ cuéc kiÓm to¸n. Muèn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n chi tiÕt nh­ng l¹i ph¶i ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin vµ thèng nhÊt, muèn chÊt l­îng cuéc kiÓm to¸n cao nh­ng chi phÝ l¹i thÊp nhãm kiÓm to¸n ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc ®óng h­íng kiÓm to¸n. Trong mét cuéc kiÓm to¸n cã hai h­íng sai sãt tiÒm tµng th­êng s¶y ra: * B¸o c¸o v­ît sè thùc tÕ (Overstatement) * B¸o c¸o d­íi sè thùc tÕ (Understatement) §èi víi c¸c tµi kho¶n cã sè d­ nî, sai sãt tiÒm tµng hay gÆp lµ tÝnh hiÖn h÷u, ghi chÐp cao h¬n sè thùc tÕ, ghi sæ vµ h¹ch to¸n sau kú. Cßn ®èi víi c¸c tµi kho¶n cã sè d­ cã th× ng­îc l¹i, rñi ro tiÒm tµng th­êng gÆp lµ tÝnh ®Çy ®ñ, ghi chÐp thÊp h¬n sè thùc hoÆc ghi sæ vµ h¹ch to¸n tr­íc kú. §èi víi tr­êng hîp B¸o c¸o v­ît sè thùc tÕ, thñ tôc kiÓm to¸n ph¶i ®i tõ c¸c nghiÖp vô, c¸c sù kiÖn, c¸c chøng tõ gèc ®Ó kiÓm tra sè liÖu trªn sæ s¸ch. Tr¸i l¹i, ®èi víi tr­êng hîp B¸o c¸o d­íi sè thùc tÕ, thñ tôc kiÓm to¸n ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¸c BCTC ®Õn sæ c¸i tµi kho¶n, sau ®ã kiÓm tra chøng tõ gèc, x¸c minh thùc tÕ... d, lËp kÕ ho¹ch thö nghiÖm kiÓm so¸t néi bé Trong kÕ ho¹ch thö nghiÖm kiÓm so¸t néi bé, c¸c thö nghiÖm tu©n thñ ®­îc thiÕt kÕ sao cho qua ®ã kiÓm to¸n viªn cã thÓ thu thËp ®­îc b»ng chøng kh¼ng ®Þnh sù ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ tÝnh hiÖn h÷u cña hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé ë ®¬n vÞ kh¸ch hµng. Ph¹m vi cña c¸c thö nghiÖm tu©n thñ tuú thuéc vµo sù ®¸nh gi¸ cña kiÓm to¸n viªn vÒ møc ®é tin cËy kiÓm so¸t. Ch­¬ng tr×nh AS/2 kiÓm tra hÖ thèng KSNB theo ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn kiÓm so¸t tõ trªn xuèng. NghÜa lµ Nhãm kiÓm to¸n kiÓm tra c¸c thñ tôc kiÓm so¸t b¾t ®Çu tõ cÊp qu¶n lý cao xuèng c¸c cÊp qu¶n lý trung b×nh, cÊp kiÓm so¸t thÊp vµ cÊp nh©n viªn. NÕu nhãm kiÓm to¸n thÊy r»ng hÖ thèng kiÓm so¸t ë cÊp ®ã ®ñ tin cËy cho môc ®Ých kiÓm to¸n th× sÏ kh«ng cÇn tiÕn hµnh ë c¸c cÊp thÊp h¬n. e, lËp kÕ hoach thö nghiÖm sè liÖu ®Ó ph¸t hiÖn c¸c sai sãt nhãm kiÓm to¸n ph¶i lËp kÕ ho¹ch ®Ó thùc hiÖn c¸c thö nghiÖm sè liÖu theo mét trong ba møc ®é: Thö nghiÖm sè liÖu cã tËp trung, t­¬ng øng víi møc ®é tin cËy R=3 tøc lµ xÊp xØ 95% m­c ®é b¶o ®¶m. Do b¶n chÊt tù nhiªn cña nã, nh÷ng thö nghiÖm nµy kh«ng ®­îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng kÜ thuËt cã c¬ së thèng kª. Thö nghiÖm sè liÖu ë møc trung b×nh, t­¬ng øng víi møc ®é tin cËy R=2 tøc lµ xÊp xØ 86% møc ®é b¶o ®¶m. Nh÷ng thö nghiÖm nµy cã thÓ dïng c¸c kÜ thuËt cã c¬ së thèng kª. Thö nghiÖm sè liÖu ë møc c¬ b¶n, t­¬ng øng víi møc ®é tin cËy R=0,7 tøc lµ xÊp xØ 50%møc ®é b¶o ®¶m. §©y lµ loai thö nghiÖm sè liÖu ®­îc tiÕn hµnh nÕu dùa vµo hÖ thèng KSNB. Nh÷ng thö nghiÖm nµy ®­îc thùc hiÖn b»ng nh÷ng kÜ thuËt cã c¬ së thèng kª. Thùc hiÖn kiÓm to¸n doanh thu b¸n hµng. §©y lµ c«ng viÖc chÝnh cña mét cuéc kiÓm to¸n, trong giai ®o¹n nµy kiÓm to¸n viªn cÇn: 1/ KiÓm tra c¸c chÝnh s¸ch vµ thñ tôc ghi nhËn doanh thu Xem xÐt tÝnh hîp lý vµ nhÊt qu¸n trong viÖc ¸p dông c¸c thñ tôc, chÝnh s¸ch ghi nhËn doanh thu Xem xÐt viÖc ph©n lo¹i c¸c tiÓu nhãm dt sau: + Doanh thu trùc tiÕp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh + Doanh thu b¸n hµng néi bé + Doanh thu víi c¸c bªn liªn quan + Doanh thu hµng göi b¸n + Doanh thu b¸n hµng tr¶ gãp + Doanh thu trÝch dÇn 2/ KiÓm tra sè d­ c¸c tµi kho¶n doanh thu (Completeness, Recording, Cutoff) KiÓm tra theo ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch (SAP) nh»m x¸c ®Þnh ®é tin cËy vµ tÝnh hiÖu qu¶: - TÝnh to¸n sè doanh thu ­íc tÝnh vµ Threshold. So sµnh sè ­íc tÝnh víi sè ghi sæ. T×m nguyªn nh©n vµ kiÓm tra nÕu sè chªnh lÖch lín h¬n Threshold. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra. - KiÓm tra sè d­ c¸c tµi kho¶n doanh thu (Completeness, Recording, Cutoff) KiÓm tra chi tiÕt c¸c tµi kho¶n doanh thu. V× sè ghi Nî vµo tµi kho¶n gi¸ vèn hµng b¸n t­¬ng øng víi doanh thu ph¸t sinh nªn kiÓm to¸n viªn cÇn kiÓm tra doanh thu b»ng c¸ch chän mÉu tõ c¸c nghiÖp vô ghi Nî COGS, sau ®ã: §èi chiÕu víi ho¸ ®¬n b¸n hµng §èi chiÕu gi¸ trªn ho¸ ®¬n víi b¶ng kª gi¸ b¸n hµng X¸c ®Þnh xem doanh thu cã ®­îc ghi ®óng kú kh«ng §èi chiÕu víi sæ chi tiÕt doanh thu §èi chiÕu tæng doanh thu víi sæ c¸i 3/ KiÓm tra hµng b¸n tr¶ l¹i Chän mÉu mét sè kho¶n hµng b¸n tr¶ l¹i tõ sæ chi tiÕt b¸n hµng §èi chiÕu víi sè ghi gi¶m doanh thu trªn sæ chi tiÕt doanh thu,®ång thêi ®èi chiÕu víi c¸c chøng tõ cã liªn quan §¸nh gi¸ kÕt qu¶ kiÓm tra 4/ KiÓm tra viÖc ph¶n ¸nh c¸c tµi kho¶n doanh thu (PrÐentation) 5/ KiÓm tra tÝnh ®óng kú cña doanh thu (Cutoff) KiÓm to¸n viªn cã thÓ kiÓm tra theo mét trong hai h­íng sau: Chän mÉu mét sè chøng tõ xuÊt hµng hoÆc thùc hiÖn dÞch vô trong kho¶ng thêi gian 15 ngµy tr­íc vµ sau ngµy lËp BCTC. §èi chiÕu tíi ho¸ ®¬n b¸n hµng. §¶m b¶o doanh thu ®­îc ghi ®ónh kú. Chän mÉu mét sè ho¸®¬n b¸n hµng hoÆc dÞch vô trong kho¶ng thêi gian 15 ngµy tr­íc vµ sau ngµy lËp BCTC. §èi chiÕu tíi chøng tõ xuÊt hµng. §¶m b¶o doanh thu ®­îc ghi ®óng kú. 6/ KiÓm tra tÝnh ®óng kú cña hµng b¸n tr¶ l¹i (Cutoff) 7/ KiÓm tra doanh thu ph¸t sinh víi bªn liªn quan 8/KiÓm tra doanh thu ph¸t sinh b»ng ngoai tÖ. KiÓm tra viÖc h¹ch to¸n l·i lç tû gi¸ liªn quan tíi doanh thu ph¸t sinh. 9/KiÓm tra doanh thu b¸n phÕ liÖu vµ c¸c thñ tôc liªn quan. PhÇniii bµi häc kinh nghiÖm khi kiÓm to¸n doanh thu Doanh thu lµ mét chØ tiªu quan träng, nã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t­îng träng yÕu trªn B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ B¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh. Nãi c¸ch kh¸c, tÝnh ®óng ®¾n cña chØ tiªu nµy liªn quan ®Õn c¸c s¶n nghiÖp lÉn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. §èi víi Nhµ n­íc, chØ tiªu doanh thu liªn quan trùc tiÕp vµ rÊt lín ®Õn thuÕ doanh thu vµ thuÕ lîi tøc c¸c doanh nghiÖp ph¶i nép ng©n s¸ch. §Ó cung cÊp c¸c th«ng tin tin cËy cho c¸c ®èi t­îng quan t©m th× kÕt qu¶ cña kiÓm to¸n doanh thu ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn môc tiªu ®ã. Mét c«ng ty danh tiÕng th­êng chó ý t¨ng uy tÝn cña m×nh. ë ®©y xu h­íng khai t¨ng th­êng x¶y ra nhiÒu h¬n xu h­íng dÊu diÕm doanh thu. Tuy nhiªn, kh«ng lo¹i trõ c¸c tr­êng hîp, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng ty kinh doanh theo kiÓu “chôp giËt” hoÆc t¹o “lç t×nh thÕ” vÉn cã xu h­íng dÊu diÕm doanh thu vµ thu nhËp. V× vËy doanh thu lµ mét chØ tiªu dÔ xÈy ra sai ph¹m. §Ó kh¾c phôc cÇn ph¶i: ThiÕt lËp hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cã hiÖu lùc b»ng c¸ch: Kh«ng nªn cho phÐp bÊt kú ai (nh©n viªn nµo) qu¶n lý mét nghiÖp vô tõ kh©u ®Çu ®Õn kh©u cuèi. §Ó cã thÓ kiÓm tra chÐo lÉn nhau. T¸ch b¹ch c«ng t¸c nh©n viªn b¸n hµng (ng­êi lËp ho¸ ®¬n b¸n hµng) víi nh©n viªn ghi sæ b¸n hµng. Ph¶i ghi c¸c nghiÖp vô doanh thu ®óng kú ph¸t sinh C¸c kho¶n gi¶m trõ doanh thu ph¶i ®­îc sù ®ång ý cña nh÷ng ng­êi cã thÈm quyÒn trong ®¬n vÞ. Th­êng xuyªn ®èi chiÕu gi÷a sæ NhËt ký b¸n hµng víi Sæ chi tiÕt liªn quan (sæ chi tiÕt TK ph¶i thu kh¸ch hµng, sæ chi tiÕt TK 511…) ……. Th­êng xuyªn më c¸c líp n©ng cao, båi d­ìng kiÕn thøc cho c¸c kÕ to¸n viªn Ph¶i cã nh÷ng h×nh thøc kû luËt nghiªm ®èi víi c¸c nh©n viªn cè t×nh gian lËn, kh«ng trung thùc kÕt luËn ThÕ kû 21 lµ thÕ kû cña héi nhËp quèc tÕ vÒ kinh tÕ, th­¬ng m¹i, ®Çu t­, tµi chÝnh. TiÕn tr×nh nµy ®· vµ ®ang diÔn ra s©u réng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi vµ trong tõng quèc gia. ViÖt Nam còng ®ang chñ ®äng vµ tÝch cùc vËn ®éng tham gia vµo tiÕn tr×nh héi nhËp nµy. Trong bèi c¶nh trªn, kiÓm to¸n ®· ®Æt lé tr×nh cho sù ph¸t triÓn víi môc tiªu lµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn m¹nh ngµnh kiÓm to¸n vµ lµ nguån cung cÊp th«ng tin tµi chÝnh, kinh tÕ kÞp thêi, ®óng ®¾n vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh doanh nghiÖp, quèc gia ®Ó lµm c¬ së ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, tµi chÝnh cho tõng doanh nghiÖp còng nh­ quèc gia trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn. NhËn thøc ®­îc vai trß cña kiÓm to¸n còng nh­ vai trß cña kiÓm to¸n doanh thu kÕt hîp víi nh÷ng kiÕn thøc ®· häc ®­îc ë tr­êng cïng víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña thÇy gi¸o h­íng dÉn NguyÔn H÷u ¸nh em ®· viÕt ®Ò tµi “Bµn vÒ vÊn ®Ò kiÓm to¸n doanh thu “. Do nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt lý luËn còng nh­ kinh nghiÖm thùc tÕ bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt. Em rÊt mong ®­îc sù gãp ý vµ chØ b¶o cña thÇy gi¸o ®Ó bµi viÕt ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! tµi liÖu tham kh¶o Lý thuyÕt kiÓm to¸n-V­¬ng §×nh HuÖ & §µm Xu©n Tiªn KiÓm to¸n tµi chÝnh. Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n T¹p chÝ kiÓm to¸n sè 2, 3, 5, 6 /1999 T¹p chÝ tµi chÝnh sè 8 /1998 T¹p chÝ ph¸t triÓn kinh tÕ sè 93 /1998 Môc lôc Tµi liÖu tham kh¶o...............................................................................................30