Đề án Các giải pháp thực thi mục tiêu chính sách tiền tệ quốc gia ở Việt Nam hiện nay

t¨ng lªn, kh«ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ vµ thÊt nghiÖp cã xu h­íng t¨ng Trong khi muèn duy tr× mét tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp th× ph¶i khuyÕn khÝch ®Çu t­, dÉn ®Õn thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng lµm t¨ng gi¸. Sù m©u thuÉn gi÷a môc tiªu c«ng ¨n viÖc lµm vµ môc tiªu æn ®Þnh gi¸ c¶ cßn d­îc thÓ hiÖn do møc cung øng tiÒn tÖ t¨ng nh»m tho¶ m·n møc cÇu tiÒn thùc tÕ dÉn ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸ còng t¨ng theo. §Ó gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp, NHTW ®· ¸p dông biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu b»ng c¸ch h¹ gi¸ ®ång néi tÖ, t¨ng gi¸ ngo¹i tÖ dÉn ®Õn gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng theo. æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ chØ m©u thuÉn víi nhau trong ng¾n h¹n cßn dµi h¹n chóng phu hîp víi nhau . Khi ®ã t¨ng tr­ëng kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó gi¸ c¶ æn ®Þnh, ng­îc l¹i gi¸ c¶ æn ®Þnh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó kinh tÕ æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng. Môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gi¶m thÊt nghiÖp lu«n phï hîp víi nhau, thóc ®Èy nhau ph¸t triÓn. Khi ®Çu t­ t¨ng, khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng sÏ thu hót viÖc lµm, gi¶m thÊt nghiÖp. Cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ xö lý m©u thuÉn vµ t×m ®iÓm dung hoµ gi÷a c¸c môc tiªu trªn. _Nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i cã chñ tr­¬ng d­a môc tiªu chèng l¹m ph¸t lªn hµng ®Çu, tÊt c¶ ph¶i phôc vô yªu cÇu chèng l¹m ph¸t, kÓ c¶ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c«ng ¨n viÖc lµm, nh­ng nÕu æn ®Þnh th× thùc chÊt lµ tôt hËu, khã kh¨n sÏ ph¸t sinh vµ cã nguy c¬ suy tho¸i t¸i ph¸t. _Mét sè nhµ kinh tÕ kh¸c l¹i chñ tr­¬ng “mua” mét tû lÖ l¹m ph¸t thÊp ®Ó ®¹t ®­îc møc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ võa ph¶i vµ mét tû lÖ thÊt nghiÖp cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. Tõ ®ã ®Ó t¹o ra t×nh h×nh kinh tÕ æn ®Þnh h¬n, tr¸nh ®­îc c¸c c¬n sèt l¹m ph¸t, ¶nh h­ëng ®Õn kinh tÕ vµ thÊt nghiÖp. _Ng­êi ta cßn cho r»ng : chÊp nhËn mét møc l¹m ph¸t nhÑ nhµng ®«i khi lµ liÒu thuèc bæ quan träng ®Ó kÝch thÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt Tuy nhiªn, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lu«n cã nh÷ng th¨ng trÇm biÕn ®éng mang tÝnh chu kú vèn cã cña nã. NÕu t¨ng tr­ëng qu¸ møc, nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn qu¸ nãng dÔ chuyÓn qua l¹m ph¸t cao vµ r¬i vµo tr¹ng th¸i ng­ng trÖ vµ dÉn ®Õn kinh tÕ suy tho¸i. Víi mét khèi tiÒn tÖ t¨ng thªm ®Ó cøu v·n t×nh thÕ cã thÓ chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ giai ®o¹n phôc h­ng chuyÓn qua giai ®o¹n t¨ng tr­ëng m¹nh. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i t×m ®­îc c¸c gi¶i ph¸p dung hoµ ®­îc c¸c môc tiªu trong tõng giai ®o¹n cô thÓ, ®Ó võa kiÒm chÕ ®­îc l¹m ph¸t nÒn kinh tÕ ®Ó t¨ng tr­ëng vµ ®¹t ®­îc tû lÖ viÖc lµm cao. Trong qu¸ tr×nh chØ ®¹o chÝnh s¸ch tiÒn tÖ NHTW kh«ng thÓ trùc tiÕp t¸c ®éng vµo c¸c môc tiªu cuãi cïng v× vËy NHTW ph¶i chän c¸c môc tiªu trung gian t¸c ®éng ®­îc tíi môc tiªu cuèi cïng. 2.2.Môc tiªu trung gian : Th«ng qua môc tiªu trung gian NHTW ¶nh h­ëng ®Õn tæng cÇu tõ ®ã t¸c ®éng vµo môc tiªu cuèi cïng. §Ó ®­îc lùa chän lµ môc tiªu trung gian th× ph¶i tho¶ m·n ®­îc mét sè yªu cÇu : môc tiªu ®ã ph¶i ®¶m b¶o tiªu chuÈn ®Þnh l­îng, cã thÓ ®­a ra dÊu hiÖu gióp NHTW biÕt ®­¬c t¸c ®éng cña m×nh lµ ®óng hay sai, NHTW ph¶i kiÓm so¸t vµ chi phèi ®­îc môc tiªu cuèi cïng. Vµ ®iÒu quan träng h¬n hÕt lµ nã ph¶i cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. C¸c môc tiªu trung gian cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bao gåm møc cung tiÒn tÖ cã thÓ lµ M1,M2,M3, l·i suÊt thÞ tr­êng trung h¹n vµ dµi h¹n cã thÓ lµ mét møc l·i suÊt cô thÓ, tû gi¸, khèi l­îng tÝn dông. HiÖn nay c¸c n­íc th­êng sö dông møc cung tiÒn tÖ hoÆc l·i suÊt thÞ tr­êng lµm môc tiªu trung gian cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Víi c¸c môc tiªu trung gian nªu trªn, NHTW kh«ng thÓ chñ ®éng t¸c ®éng mét c¸ch hoµn toµn v× vËy NHTW ph¶i lùa chän c¸c môc tiªu ho¹t ®éng ®Ó chØ ®¹o th­êng xuyªn vµ trùc tiÕp. 2.3.Môc tiªu ho¹t ®éng : Môc tiªu ho¹t ®éng lµ chØ tiªu ®­îc NHTW lùa chän ®Ó sao cho khi NHTW sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt th× nã ¶nh h­ëng ®Õn môc tiªu trung gian. C¸c tiªu chuÈn lùa chän chØ tiªu lµm môc tiªu trung gian lµ : ChØ tiªu ®ã ph¶i ®o l­êng ®­îc nh»m tr¸nh nh÷ng sù suy diÔn thiÕu chÝnh x¸c lµm sai lÖch dÊu hiÖu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ph¶i cã mèi quan hÖ trùc tiÕp vµ æn ®Þnh víi c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Cã mèi quan hÖ chÆt chÏ vµ æn ®Þnh víi môc tiªu trung gian ®­îc lùa chän. C¨n cø vµo tiªu chuÈn trªn c¸c chØ tiªu th­êng ®­îc lùa chän lµm môc tiªu ho¹t ®éng cña NHTW bao gåm : 2.3.1.L·i suÊt liªn ng©n hµng : ViÖc x¸c ®Þnh mét møc l·i suÊt cô thÓ lµm môc tiªu ho¹t ®éng c¨n cø tr­íc hÕt vµo môc tiªu trung gian ®­îc lùa chän, ch¼ng h¹n l­îng tiÒn cung øng M*. Sau ®ã møc cÇu tiÒn cña nÒn kinh tÕ ®­îc tÝnh to¸n nh»m x¸c ®Þnh mét møc l·i suÊt t¹i ®iÓm c©n b»ng cung cÇu tiÒn. Víi ®iÒu kiÖn cÇu tiÒn æn ®Þnh, viÖc khèng chÕ l·i suÊt ®ã cho phÐp ®¹t ®­îc møc cung tiÒn môc tiªu. Trªn c¬ së ®ã, møc l·i suÊt liªn ng©n hµng cô thÓ ®­îc x¸c ®Þnh nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu trung gian. 2.3.2.Dù tr÷ kh«ng vay : §­îc sö dông c¨n cø vµo c¬ chÕ t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng vµ tæng l­îng tiÒn cung øng lµm môc tiªu (®­îc thÓ hiÖn trong c«ng thøc : MS =m*MB ). Dùa vµo ®¼ng thøc nµy khèi l­îng tiÒn MB vµ dù tr÷ kh«ng vay ®­îc tÝnh to¸n vµ x¸c ®Þnh sau khi ®· lo¹i trõ l­îng tiÒn ®­îc c«ng chóng n¾m gi÷ vµ l­îng dù tr÷ ®i vay. Môc tiªu tøc thêi cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ giê ®©y lµ l­îng dù tr÷ kh«ng vay mµ NHTW cã thÓ chi phèi qua nghiÖp vô thÞ tr­êng më. C¬ chÕ ®iÒu hµnh qua dù tr÷ kh«ng vay cã hiÖu qu¶ khi cã c¸c dù tÝnh chÝnh x¸c vÒ dù tr÷ ®i vay, nhu cÇu n¾m gi÷ tiÒn cña c«ng chóng vµ hÖ sè nh©n tiÒn. Quan träng h¬n, mèi quan hÖ gi÷a dù tr÷ kh«ng vay vµ khèi l­îng tiÒn cung øng ph¶i chÆt chÏ. 2.3.3.Dù tr÷ ®i vay : T­¬ng tù nh­ môc tiªu dù tr÷ kh«ng vay, chØ tiªu nµy còng ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo c¬ chÕ t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ mèi quan hÖ gi÷a dù tr÷ vµ khèi l­îng tiÒn cung øng. Kh¸c víi môc tiªu trªn, nh÷ng cè g¾ng ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ho¹t ®éng nµy cã t¸c dông lµm gi¶m nhÑ sù biÕn ®éng cña møc l·i suÊt. Khi l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM t¨ng lªn, nhu cÇu vay cña c¸c ng©n hµng t¨ng lªn thóc ®Èy nhu cÇu bæ sung vèn tõ NHTW. §iÒu nµy lµm cho møc dù tr÷ ®i vay cã thÓ v­ît qu¸ møc môc tiªu vµ buéc NHTW ph¶i t¨ng thªm møc dù tr÷ kh«ng vay th«ng qua nghiÖp vô thÞ tr­êng më, l·i suÊt v× thÕ mµ gi¶m xuèng. Hµnh ®éng nµy, tuy nhiªn lµm cho tæng møc MB t¨ng vµ v× thÕ tæng l­îng tiÒn cung øng t¨ng lªn. XÐt ë khÝa c¹nh nµy, viªc lùa chän dù tr÷ ®i vay lµm môc tiªu ho¹t ®éng thùc chÊt lµ lùa chän l·i suÊt lµm môc tiªu trung gian vµ ®Ó cho tæng khèi l­îng tiÒn biÕn ®éng. III.C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : 3.1.C«ng cô trùc tiÕp : C«ng cô trùc tiÕp lµ c«ng cô cã t¸c ®éng vÒ l­îng vµ NHTW kiÓm so¸t c«ng cô b»ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh. Khi NHTW sö dông c«ng cô trùc tiÕp, nã t¸c ®éng trùc tiÕp vµo môc tiªu trung gian, tõ môc tiªu trung gian ®· t¸c ®éng ®Õn tæng cÇu H¹n møc tÝn dông lµ c«ng cô trùc tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (NHNN ViÖt Nam ®· t¹m ngõng sö dông tõ n¨m 1998 ®Õn nay). H¹n møc tÝn dông lµ møc d­ nî tèi ®a mµ NHTW buéc c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i t«n träng khi cÊp tÝn dông cho nÒn kinh tÕ. Møc d­ nî nµy d­îc quy ®Þnh cho tõng tæ chøc tÝn dông c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm kinh doanh cña tõng tæ chøc tÝn dông vµ ®Þnh h­íng c¬ cÊu ®Çu t­ tÝn dông cho nÒn kinh tÕ trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. Khi sö dông h¹n møc tÝn dông lµ khèng chÕ d­ nî tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, tõ ®ã nã quyÕt ®Þnh ®Õn l­îng tiÒn cung øng trong nÒn kinh tÕ v× mçi kho¶n cho vay cÊu thµnh d­ nî tÝn dông cña c¸c NHTM th× t­¬ng ®­¬ng víi nã lµ mét l­îng nguån vèn tiÒn göi huy ®éng, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn tû träng vèn tÝn dông so víi l­îng tiÒn cung øng. Khi NHTW t¨ng h¹n møc tÝn dông sÏ dÉn ®Õn t¨ng kh¶ n¨ng t¹o tiÒn qua hÖ thèng ng©n hµng, do ®ã lµm t¨ng l­îng tiÒn cung øng. Ng­îc l¹i víi tr­êng hîp NHTW gi¶m h¹n møc tÝn dông, khèng chÕ kh¶ n¨ng cung øng tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng cho nÒn kinh tÕ, gi¶m kh¶ n¨ng t¹o tiÒn qua hÖ thèng, do ®ã lµm gi¶m l­îng tiÒn cung øng. H¹n møc tÝn dông t¸c ®éng vµo hÖ sè më réng tiÒn tÖ nªn t¸c ®éng vµo l­îng tiÒn cung øng. §Ó cho h¹n møc tÝn dông cã hiÖu qu¶ th× khi ®­a ra h¹n møc tÝn dông bao giê còng ph¶i nhá h¬n nhu cÇu vay cña nÒn kinh tÕ, dÉn ®Õn khan hiÕm tiÒn. Khi ®ã viÖc thay ®æi h¹n møc tÝn dông míi cã ý nghÜa t¸c ®éng vµo h¹n møc ®ång thêi t¸c ®éng ®Õn vèn trong nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, h¹n møc tÝn dông nhá h¬n nhu cÇu vay cña nÒn kinh tÕ lµ bao nhiªu cßn lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i xem xÐt. NHTW c¨n cø vµo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, vµo l­îng tiÒn cung øng ®Ó x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông. NÕu h¹n møc tÝn dông qu¸ nhá th× dÉn ®Õn c¸c NHTM sÏ ®éc quyÒn tÝn dông vµ ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt cho vay. NÕu h¹n møc tÝn dông lín h¬n so víi nhu cÇu th× c¸c NHTM sö dông kh«ng hÕt h¹n møc nªn viÖc thay ®æi h¹n møc còng kh«ng cã hiÖu qu¶. H¹n møc tÝn dông lµ c«ng cô hµnh chÝnh nªn NHTW chñ ®éng thay ®æi quy ®Þnh quy ®Þnh h¹n møc theo mong muèn ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Khi c¸c c«ng cô kh¸c kh«ng cã ®iÒu kiÖn ¸p dông th× c«ng cô nµy cã ý nghÜa quan träng víi NHTW vµ c«ng cô nµy cã thÓ ph¸t huy hiÖu qu¶ trong tr­êng hîp l¹m ph¸t cao. Tuy nhiªn ®©y lµ c«ng cô mang tÝnh hµnh chÝnh vµ do con ng­êi x¸c ®Þnh nªn kh«ng thÓ chÝnh x¸c vµ nã sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶ khi h¹n møc tÝn dông mµ NHTW quy ®Þnh kh«ng phï hîp víi nhu cÇu tÝn dông cña nÒn kinh tÕ. §©y lµ c«ng cô kÐm linh ho¹t, kh«ng thÓ thay ®æi th­êng xuyªn. Mét khi h¹n møc tÝn dông x¸c ®Þnh kh«ng chÝnh x¸c th× NHTW kh«ng thÓ chñ ®éng sö dông h¹n møc ®Ó ®iÒu tiÕt tiÌen cung øng. NHTW th­êng chØ sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®Ó khèng chÕ l­îng tiÒn cung øng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ sö dông ®­îc c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp. T¹i ViÖt Nam, ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam b¾t ®Çu sö dông h¹n møc tÝn dông nh­ mét c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ th¸ng 6 n¨m 1994. Thêi kú ®Çu chØ ¸p dông ®èi víi 4 NHTM quèc doanh vµ sau ®ã më réng ra c¸c ng©n hµng kh¸c. C«ng cô nµy còng ®· ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ lµ ®· phÇn nµo khèng chÕ ®­îc møc t¨ng d­ nî ng¾n h¹n. Tuy nhiªn, ngay tõ n¨m 1995, 1996 c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ lµ møc t¨ng d­ nî tÝn dông thùc tÕ ®· v­ît qu¸ h¹n møc tÝn dông cho phÐp, vµ nã trë nªn kh«ng cã hiÖu qu¶ tõ n¨m 1997 khi h¹n møc tÝn dông thõa so víi kh¶ n¨ng hÊp thô vèn cña nÒn kinh tÕ. Do vËy, tõ cuèi n¨m 1998 ®Õn nay NHNN ViÖt Nam ®· t¹m ngõng sö dông c«ng cô nµy. Bªn c¹nh h¹n møc tÝn dông NHTW cßn sö dông c«ng cô l·i suÊt Ên ®Þnh d­íi c¸c h×nh thøc nh­ : Ên dÞnh khung l·i suÊt, ¸n ®Þnh trªn l·i suÊt cho vay, sµn l·i suÊt tiÒn göi,. .. NHTW Ên ®Þnh trùc tiÕp trÇn l¸i suÊt cho vay dÓ khèng chÕ møc l·i suÊt mµ c¸c NHTM ¸p dông cho vay víi nÒn kinh tÕ. Khi NHTW t¨ng, gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay, NHTM còng ph¶i t¨ng gi¶m l·i suÊt cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ tõ ®ã ¶nh h­ëng tíi nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c tæ chøc kinh tÕ. C«ng cô nµy kh«ng phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, h¹n chÕ sù c¹nh tranh cña c¸c NHTM. §Æc biÖt trong tr­êng hîp NHTW ¸n ®Þnh møc l·i suÊt kh«ng phï hîp nh­ møc l·i suÊt qu¸ thÊp sÏ lµm cho cÇu tiÒn t¨ng nhanh h¬n dù ®o¸n, c¸c ng©n hµng gÆp khã kh¨n vÒ nguån vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu nµy, mÆt kh¸c nÕu møc l·i suÊt qu¸ cao sÏ lµm cÇu tiÒn gi¶m, dÉn ®Õn ®Çu t­ gi¶m, hÖ thèng NHTM sÏ kh«ng kÞp ®iÒu chØnh theo, bá lì c¬ héi ®Çu t­ . Khi NHTW Ên ®Þnh l·i suÊt, buéc c¸c NHTM ph¶i chÊp hµnh lµm h¹n chÕ tÝnh linh ho¹t cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. L·i suÊt do NHTW Ên ®Þnh sÏ lµm gi¶m tÝnh chñ ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM. NHNN ViÖt Nam ®· sö dông c«ng cô l·i suÊt trong viÖc cung øng, kiÓm so¸t l­îng tiÒn cung øng vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông tõ n¨m 1988 ®Õn nay nh­ sau : _Tõ 1988 – 10/1992 : NHNN ViÖt Nam ®iÒu hµnh l·i suÊt th«ng qua c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay. _Tõ 10/1992 – 1995 ¸p dông khung l·i suÊt, ®ã lµ quy ®Þnh sµn l·i tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay. _Tõ 1996 – 8/2000 ¸p dông trÇn l·i suÊt cho vay céng biªn ®é chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay b×nh qu©n vµ l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n (møc chªnh lÖch kh«ng qu¸ 0,35%/th¸ng). _Tõ 8/2000 – nay NHNN c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam vµ biªn ®é trªn ®èi víi tõng lo¹i cho vay ng¾n, trung, dµi h¹n. ViÖc c«ng bè l·i suÊt nµy dùa trªn : +Sù tham kh¶o vÒ l·i suÊt cho vay cña 9 NHTM gåm : 4 NHTM nhµ n­íc, 2 NHTM cæ phÇn, 2 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi vµ 1 ng©n hµng liªn doanh. +Tham kh¶o l·i suÊt néi tÖ liªn ng©n hµng, l·i suÊt thÞ tr­êng ®Êu thÇu tr¸i phiÕu kho b¹c +Môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ diÔn biÕn c¸c chØ tiªu tiÒn tÖ, kinh tÕ vÜ m« +T©m lý cña d©n c­, doanh nghiÖp khi ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt míi. 3.2.C«ng cô gi¸n tiÕp : 3.2.1.Dù tr÷ b¾t buéc : Dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn mµ tæ chøc tÝn dông ph¶i göi t¹i NHTW ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Nã ®­îc x¸c ®Þnh b»ng mét tû lÖ phÇn tr¨m nhÊt ®Þnh trªn tæng sè d­ tiÒn göi t¹i mét kho¶ng thêi gian nµo ®ã. Møc dù tr÷ b¾t buéc ®­îc quy ®Þnh kh¸c nhau c¨n cø vµo thêi h¹n tiÒn göi, vµo quy m« vµ tÝnh chÊt ho¹t ®éng cña NHTM. Dù tr÷ b¾t buéc lµ c«ng cô cña NHTW, NHTW cã quyÒn quy ®Þnh mµ c¸c NHTM kh«ng cã quyÒn ph¶n ®èi, sù thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ tuú thuéc vµo ý muèn cña NHTW. Thay ®æi mét tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc sÏ g©y t¸c ®éng m¹nh tíi thay ®æi l­îng tiÒn cung øng v× NHTW chØ cÇn thay ®æi mét tû lÖ % nhá tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc th× sÏ dÉn ®Õn thay ®æi béi sè cña l­îng tiÒn cung øng v× nã t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c tæ chøc tÝn dông. Tuy nhiªn t¨ng gi¶m dù tr÷ b¾t buéc kh«ng thÓ thay ®æi th­êng xuyªn v× nÕu thay ®æi th­êng xuyªn sÏ g©y x¸o trén ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông dÉn ®Õn viÖc qu¶n lý vèn kh¶ dông cña c¸c NHTM trë nªn khã kh¨n. TiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc kh«ng tÝnh l·i nªn sÏ ¶nh h­ëng ®Õn chi phÝ cña c¸c tæ chøc tÝn dông. V× vËy sö dông c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ khi cÇn thiÕt ph¶i th¾t chÆt tiÒn tÖ. HiÖn nay mét sè n­íc kh«ng cßn chó ý ®Õn c«ng cô nµy n÷a vµ cã thÓ quy ®Þnh møc dù tr÷ b¾t buéc b»ng 0. HoÆc kÕt hîp víi c¸c c«ng cô kh¸c ®Ó thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NHTW cã thÓ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®Ó qu¶n lý dù tr÷ b¾t buéc nh­ : dùa vµo tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc vµ sè d­ tiÒn göi huy ®éng, cã thÓ quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc riªng cho tõng lo¹i tiÒn göi huy ®éng ®­îc ph©n theo thêi h¹n. ViÖc x¸c ®Þnh sè d­ tiÒn göi cã thÓ tÝnh b×nh qu©n theo ngµy, theo th¸ng vµ th­êng Ên ®Þnh theo mét thêi gian nhÊt ®Þnh tu©n thñ theo quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc ban hµnh trong tõng thêi kú cô thÓ. VÝ dô : NHTM A b¸o c¸o th¸ng 9/1999 cã sè d­ b×nh qu©n ngµy tiÒn göi kh«ng kú h¹n lµ 10.000 tû, sè d­ b×nh qu©n ngµy tiÒn göi cã kú h¹n d­íi 12 th¸ng lµ 8.000 tû. Sè d­ b×nh qu©n ngµy tiÒn göi cã kú h¹n trªn 12 th¸ng lµ 5000 tû. Quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc x¸c ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cho tiÒn göi huy ®éng kh«ng kú h¹n, vµ tiÒn göi huy ®éng cã kú h¹n d­íi 12 th¸ng lµ 4%, cho tiÒn göi cã kú h¹n trªn 12 th¸ng lµ 2%. H·y x¸c ®Þnh møc dù tr÷ b¾t buéc th¸ng 10/1999 mµ NHTM A ph¶i chÊp hµnh. X¸c ®Þnh møc dù tr÷ b¾t buéc th¸ng 10/1999 cña NHTM A : (10.000 tû +8.000 tû )*4%=720 tû ; (5000 tû *2%)=100 tû, nh­ vËy sè dù tr÷ b¾t buéc ph¶i chÊp hµnh lµ 820 tû HiÖn nay dù tr÷ b¾t buéc ®­îc qu¶n lý theo nguyªn t¾c b×nh qu©n. Cã nghÜa lµ møc dù tr÷ theo yªu cÇu cho mét thêi kú nµo ®ã ®­îc x¸c ®Þnh c¨n cø vµo tû lÖ phÇn tr¨m quy ®Þnh trªn sè d­ tiÒn göi b×nh qu©n ngµy trong thêi kú tr­íc. Thêi kú x¸c ®Þnh vµ thêi kú duy tr× cã thÓ nèi tiÕp nhau, cã thÓ trïng nhau mét giai ®o¹n nµo ®ã hoÆc cã thÓ gÇn nh­ trïng khíp nhau. C¸ch qu¶n lý kh¸c nhau cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc trong mét chõng mùc nµo ®ã. *C¬ chÕ t¸c ®éng cña dù tr÷ b¾t buéc : ViÖc thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc vµ do ®ã møc dù tr÷ b¾t buéc ¶nh h­ëng tíi l­îng tiÒn cung øng theo 3 c¸ch : _Thø nhÊt : gi¶ sö NHTW quyÕt ®Þnh t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc tõ 10% ®Õn 12%, bé phËn dù tr÷ d­ thõa tr­íc ®©y giê trë thµnh dù tr÷ b¾t buéc, lµm gi¶m kh¶ n¨ng cho vay cña hÖ thèng NHTM _Thø hai : tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ mét thµnh phÇn trong mÉu sè cña c«ng thøc t¹o tiÒn. V× thÕ sù t¨ng lªn cña tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc sÏ lµm gi¶m hÖ sè t¹o tiÒn vµ do ®ã kh¶ n¨ng më réng tiÒn göi cña hÖ thèng ng©n hµng. _Thø ba : tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc t¨ng lªn hay gi¶m møc cung vèn NHTW trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng. Trong ®iÒu kiÖn nhu cÇu vèn kh¶ dông kh«ng thay ®æi, sù gi¶m sót nµy lµm t¨ng l·i suÊt liªn ng©n hµng, tõ ®ã g©y ¶nh h­ëng ®Õn c¸c møc l·i suÊt dµi h¹n vµ khèi l­îng tiÒn cung øng. QuyÕt ®Þnh gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc sÏ g©y nªn nh÷ng ¶nh h­ëng ng­îc l¹i. ThÝ dô, b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cña mét ng©n hµng tr­íc khi cã sù thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc nh­ phÇn a trong b¶ng sau : a.Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc : 10% Tµi s¶n Cã Tµi s¶n Nî Dù tr÷ : 100 Cho vay : 900 TiÒn göi : 1000 Víi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ 10% vµ tiÒn göi lµ 1000, ng©n hµng gi÷ 100 cho yªu cÇu dù tr÷ b¾t buéc vµ cã thÓ cho vay tèi ®a lµ 900. b.Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc : 5% Tµi s¶n Cã Tµi s¶n Nî Dù tr÷ : 100 +Dù tr÷ b¾t buéc : 50 +Dù tr÷ v­ît møc : 50 TiÒn göi : 1000 Khi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc gi¶m xu«ng 5% nh­ phÇn b, ng©n hµng vÉn cã 100 dù tr÷, nh­ng trong ®ã phÇn dù tr÷ v­ît møc lµ 50. §©y lµ bé phËn ng©n hµng s½n sµng cho vay, lµm cho tæng sè cho vay cã thÓ lªn tíi lµ 950. §iÒu nµy x¶y ra ë tÊt c¶ c¸c ng©n hµng vµ sù t¸c ®éng qua l¹i c¸c ng©n hµng sÏ t¹o nªn sù thay ®æi trong tæng sè cho vay vµ tiÒn göi cña c¶ hÖ thèng b»ng béi sè cña sù thay ®æi dù tr÷ ban ®Çu. Lîi thÕ chñ yÕu cña dù tr÷ b¾t buéc trong viÖc kiÓm so¸t l­îng tiÒn cung øng lµ sù thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc sÏ ¶nh h­ëng mét c¸ch b×nh ®¼ng ®Õn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng. §©y lµ c«ng cô cã quyÒn lùc ¶nh h­ëng rÊt m¹nh ®Õn khèi l­îng tiÒn cung øng. ChØ cÇn 1% thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc tÝnh trªn tæng sè d­ tiÒn göi b×nh qu©n ngµy, møc dù tr÷ sÏ thay ®æi kh«ng ®¸ng kÓ vµ dÉn ®Õn sù thay ®æi theo cÊp sè nh©n cña khèi l­îng tiÒn cung øng. §iÒu nµy lµm cho c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc trë nªn thiÕu linh ho¹t v× sù thay ®æi th­êng xuyªn sÏ g©y nªn sù bÊt æn ®Þnh cho sù ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng vµ chi phÝ cho sù ®iÒu chØnh thÝch øng víi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc míi lµ rÊt tèn kÐm. MÆt kh¸c, sù thay ®æi dù tr÷ b¾t buéc g©y ¶nh h­ëng ngay lËp tøc vµ trùc tiÕp ®Õn l­îng vèn kh¶ dông cña hÖ thèng ng©n hµng. V× thÕ c«ng cô nµy th­êng ®­îc sö dông kÕt hîp víi c¸c c«ng cô kh¸c nh»m ®iÒu chØnh l­îng vèn kh¶ dông c¸c ng©n hµng khi cÇn thiÕt. 3.2.2.ChÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu : ChÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu thÓ hiÖn qua viÖc NHTW cung øng vèn tÝn dông cho c¸c NHTM . ChÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c cöa sæ chiÕt khÊu. NHTW ¸p dông l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn ®Ó t¸i chiÕt khÊu cho c¸c tæ chøc tÝn dông. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ l·i suÊt NHTW ¸p dông ®Ó chiÕt khÊu l¹i c¸c chøng tõ cã gi¸ cña c¸c NHTM. §©y lµ lo¹i cho vay cã b¶o ®¶m. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu t¸c ®éng vµo gi¸ tÝn dông nªn khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu t¨ng sÏ t¸c ®éng vµo mÆt b»ng gi¸ vèn ®Çu vµo cña NHTM, g©y ¸p lùc vµ l·i suÊt nÒn kinh tÕ sÏ t¨ng theo, dÉn ®Õn thu hÑp kh¶ n¨ng cho vay cña NHTM, dÉn ®Õn hÖ sè t¹o tiÒn gi¶m vµ ng­îc l¹i. ViÖc t¨ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu còng g©y hiÖu øng th«ng b¸o, nhµ kinh doanh sÏ biÕt t¸c ®éng cña NHTW th«ng qua chÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu tíi thÞ tr­êng. Ng­êi ®Çu t­ quan s¸t sù th«ng b¸o l·i suÊt cña NHTW ®Ó dù tÝnh ®­îc xu h­íng thay ®æi l·i suÊt sÏ t×m biÖn ph¸p phßng ngõa, ng¨n chÆn ¶nh h­ëng lµm thay ®æi l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay ®ång thêi t¸c ®éng vµo gi¸ chøng kho¸n. §i kÌm víi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu NHTW cßn quy ®Þnh h¹n møc t¸i chiÕt khÊu tøc lµ quy ®Þnh møc cho vay tèi ®a trªn c¬ së l·i suÊt ®· quy ®Þnh ®Ó g©y ¶nh h­ëng vÒ l­îng vèn mµ c¸c tæ chø tÝn dông vay cña NHTW. §ång thêi NHTW cßn quy ®Þnh c¸c tiªu chuÈn ®Ó thùc hiÖn t¸i chiÕt khÊu nh­ vÒ thêi h¹n, vÒ chñng lo¹i giÊy tê cã gi¸, chÊt l­îng giÊy tê cã gi¸ vµ uy tÝn cña tæ chøc tÝn dông khi vay vèn cña NHTW. .. ChÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu lµ c«ng cô cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng vµo c¸c môc tiªu trung gian cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NHTW chñ déng sö dông c«ng cô nµy thÓ hiÖn th«ng qua quy ®Þnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, h¹n møc t¸i chiÕt khÊu vµ c¸c ®iÒu kiÖn chiÕt khÊu cho tõng ®èi t­îng cô thÓ. NHTW cã thÓ thay ®æi c¸c chØ tiªu trªn nh»m ®iÒu tiÕt tiÒn cung øng ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu lµ c«ng cô linh ho¹t, sù nh¹y c¶m cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi l·i suÊt sÏ ¶nh h­ëng ®Õn toµn bé c¬ cÊu cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông, víi hiÖu øng th«ng b¸o m¹nh cã t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ. NHTW cã thÓ dïng chÝnh s¸ch nµy ®Ó thùc hiÖn vai trß ng­êi cho vay cuèi cïng cung cÊp dù tr÷ cho hÖ thèng NHTM khi nã thiÕu vèn kh¶ dông nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn x¶y ra khñng ho¶ng ng©n hµng lóc nµy cöa á chiÕt khÊu gièng nh­ c¸i van an toµn cho hÖ thèng tiÒn tÖ quèc gia. Tuy nhiªn c«ng cô nµy còng cã nhiÒu h¹n chÕ, nã kh«ng ph¸t huy hiÖu qu¶ khi c¸c ®iÒu kiÖn t¸i chiÕt khÊu kh«ng ®¶m b¶o. NhiÒu khi NHTW kh«ng thÓ chñ ®éng chi phèi ®­îc sè tiÒn t¸i chiÕt khÊu v× nã cßn phô thuéc vµo nhu cÇu vèn cña tæ chøc tÝn dông, sù c©n b»ng tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã cña NHTM sÏ dÉn ®Õn NHTM kh«ng cã nhu cÇu vay cña NHTW. Khi ®ã l·i suÊt sÏ kh«ng cßn ý nghÜa t¸c ®éng ®iÒu chØnh l­îng tiÒn vay. MÆt kh¸c c«ng cô nµy cã ý nghÜa t¸c ®éng mét chiÒu khi cÇn t¨ng l­îng tiÒn cung øng th× NHTW sÏ ®iÒu chØnh l·i suÊt thÊp ®Ó c¸c NHTM cã nhu cÇu vay vµ sÏ gÆp khã kh¨n khi cÇn thu tiÒn vÒ, v× bÞ rµng buéc bëi thêi gian. Khi thay ®æi chÝnh s¸ch l·i suÊt chiÕt khÊu mµ kh«ng cã t¸c dông th× kh«ng ph¸t huy ®­îc hiªu øng th«ng b¸o cña c«ng cô l·i suÊt. MÆt kh¸c chÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu cã thÓ lµm lÉn lén nh÷ng ý ®Þnh cña NHTW do viÖc thay ®æi l·i suÊt. V× thÕ ®Ó kh¾c phôc ph¶i biÕt kÕt hîp c«ng cô nµy víi c¸c c«ng cô kh¸c nh­ c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc. 3.2.3.NghiÖp vô thÞ tr­êng më : ThÞ tr­êng më lµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ mµ ë ®ã ng­êi ta thùc hiÖn viÖc mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n. NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ ho¹t ®éng mua b¸n c¸c chøng tõ cã gi¸ ng¾n h¹n cña NHTW trªn thÞ tr­êng më. Theo luËt NHNN ViÖt Nam th¸ng 12/1997, nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ nghiÖp vô mµ NHNN thùc hiÖn mua, b¸n tÝn phiÕu kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu NHNN vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Khi NHTW thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më sÏ t¸c ®éng vµo c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ c¶ vÒ mÆt gi¸ vµ mÆt l­îng. VÒ mÆt l­îng : lµ ¶nh h­ëng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµo dù tr÷ cña NHTM. Khi NHTW thùc hiÖn viÖc mua b¸n chøng tõ cã gi¸ trªn thÞ tr­êng më vµ kÕt qu¶ lµm dù tr÷ cña NHTM gi¶m ®i. Nh­ vËy khi NHTW thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më nã sÏ t¸c ®éng vµo dù tr÷ cña c¸c NHTM, lµm ¶nh h­ëng ®Õn khèi l­îng tÝn dông, tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn l­îng tiÒn cung øng. VÒ mÆt gi¸ : khi NHTW mua chøng tõ cã gi¸ sÏ lµm t¨ng dù tr÷ cña c¸c NHTM, cung vèn tÝn dông còng v× thÕ sÏ t¨ng lªn. Cung vèn tÝn dông t¨ng ¾t sÏ ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt ng¾n h¹n, lµm l·i suÊt ng¾n h¹n cã xu h­íng gi¶m xuèng vµ t¸c ®éng vµo l·i suÊt cã kú h¹n gi¶m. Bªn c¹nh ®ã khi NHTW thùc hiÖn mua chøng tõ cã gi¸ trªn thÞ tr­êng më sÏ ¶nh h­ëng ®Õn tû suÊt sinh lêi cña c¸c chøng tõ cã gi¸ dÉn ®Õn cã sù chuyÓn dÞch vèn ®Çu t­, lµm ¶nh h­ëng ®Õn l·i suÊt thÞ tr­êng, t¸c ®éng vµo cung cÇu vèn trong nÒn kinh tÕ, ¶nh h­ëng ®Õn l­îng tiÒn cung øng. Khi NHTW thùc hiÖn viÖc mua, b¸n c¸c chøng tõ cã gi¸ trªn thÞ tr­êng më sÏ t¸c ®éng vµo gi¸ c¶ cña chøng tõ víi khèi l­îng chiÕm tû träng lín th× vai trß can thiÖp cña NHTW cµng cã ý nghÜa quan träng t¸c ®éng vµo l­îng tiÒn cung øng. Ph­¬ng thøc giao dÞch trªn thÞ tr­êng më : _Giao dÞch song ph­¬ng : NHTWgiao dÞch trùc tiÕp víi ng­êi mua, b¸n thùc hiÖn mua hoÆc b¸n h¼n chøng tõ cã gi¸. _Giao dÞch qua thÞ tr­êng chøng kho¸n : Th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n, qua c¸c ®¹i lý chøng kho¸n mµ NHTW tiÕp cËn víi ng­êi mua hoÆc ng­êi b¸n ®Ó tiÕn hµnh mua hoÆc b¸n. _Giao dÞch qua ®Êu thÇu : §Êu thÇu khèi l­îng hoÆc ®Êu thÇu l·i suÊt. +§Êu thÇu khèi l­îng : NHTW c«ng bè khèi l­îng tiÒn cÇn mua hoÆc cÇn b¸n b»ng ph­¬ng thøc ®Êu thÇu vµ Ên ®Þnh møc l·i suÊt thùc hiÖn, NHTW c«ng bè ®iÒu kiÖn ®Æt thÇu ®Ó tæ chøc mua, b¸n ph¶i chÊp hµnh c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn mua hoÆc b¸n tiÕn hµnh nép thÇu theo quy ®Þnh. Sau khi më thÇu NHTW sÏ x¸c ®Þng tû lÖ gi¸ trÞ ®¹t thÇu vµ ph©n bè cho tõng tæ chøc tham gia ®Æt thÇu. +§Êu thÇu l·i suÊt : Theo c¸ch ®Êu thÇu l·i suÊt th× c¸c ®¬n vÞ ®Æt thÇu ®¨ng ký l·i suÊt ®Æt thÇu vµ ®i kÌm lµ l­îng tiÒn mua theo l·i suÊt ®¨ng ký. NHTW sÏ quan t©m ®Õn l·i suÊt ®Æt thÇu vµ sÏ lÊy tõ l·i suÊt cao ®Õn l·i suÊt thÊp cho ®Õn khi nµo ®¹t ®­îc l­îng tiÒn mµ NHTW cµn cung øng vµo l­u th«ng. Nguyªn t¾c khi xÐt thÇu l·i suÊt nÕu NHTW mua th× sÏ xÐt ®¹t thÇu tõ l·i suÊt cao xuèng ®Õn l·i suÊt ®¶m b¶o ®ñ l­îng tiÒn cÇn mua. Ng­îc l¹i khi NHTW b¸n th× xÐt ®¹t thÇu tõ l·i suÊt thÊp ®Õn l·i suÊt ®¶m b¶o ®ñ l­îng tiÒn cÇn b¸n. +§Êu thÇu ho¸n ®æi ngo¹i tÖ cã ®iÓm Swaps thay ®æi : Trong ®Êu thÇu ho¸n ®æi ngo¹i tÖ cã ®iÓm Swaps thay dæi, nh»m cung øng kh¶ n¨ng thanh to¸n cho thÞ tr­êng, c¸c ®¬n vÞ dù thÇu ®­îc s¾p xÕp theo thø tù theo ®iÓm Swaps t¨ng dÇn. Nh÷ng ®iÓm swaps ®¨ng ký ®Æt thÇu ®­îc s¾p xÕp theo gi¸ trÞ t¨ng dÇn phï hîp v¬Ý dÊu cña chiÒu yÕt ®iÓm swaps. NghÜa lµ chiÒu s¾p xÕp phô thuéc vµo dÊu cña hiÖu sè gi÷a møc l·i suÊt cña ®ång ngo¹i tÖ vµ ®ång EURO. Nãi tãm l¹i nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt c¸c môc tiªu trung gian cã hiÖu qu¶ nhÊt v× nã rÊt linh ho¹t vµ chñ ®éng. H¬n n÷a sù t¸c ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ lîi dông c¬ chÕ cña thÞ tr­êng nªn c¸c ®èi t­îng chÞu sù t¸c ®éng th­êng khã chèn ®ì hoÆc ®¸o ng­îc l¹i chiÒu h­íng ®iÒu chØnh cña NHTW. MÆc dï nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c tù nguyÖn, nh÷ng ng­êi kinh doanh chøng kho¸n kh«ng bÞ b¾t buéc mua hoÆc b¸n theo mét gi¸ Ên ®Þnh, nh­ng NHTW cã thÓ thùc hiÖn ®­îc yªu cÇu cña m×nh b»ng viÖc ®iÒu chØnh gi¸ sao cho nã trë nªn hÊp dÉn ®èi t¸c. §iÒu kiÖn quan träng nhÊt cho phÐp sö dông cña c«ng cô nµy lµ sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vèn thø cÊp nãi chung vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ nãi riªng. C¸c chøng kho¸n ®­îc mua, b¸n trong nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ c¸c chøng kho¸n ®· ph¸t hµnh tr­íc ®©y vµ ®ang l­u th«ng trªn thÞ tr­êng thø cÊp. Ngoµi ra NHTW ph¶i cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ dù ®o¸n sù biÕn ®éng cña l­îng vèn kh¶ dông trong hÖ thèng ng©n hµng. PhÇn II C¸c gi¶i ph¸p thùc thi môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam I.T×nh h×nh thùc thi môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ 1990 – nay : 1.Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : §Ó phï hîp víi qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ®ßi hái ph¶i ®æi míi viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tr­íc hÕt viÖc x¸c ®Þnh vµ lùa chän môc tiªu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ®­îc thùc hiÖn phï hîp víi ®­oõng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· h­íng vµo kiÓm so¸t l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ®¶m b¶o æn ®Þnh cña hÖ thèng ng©n hµng. Thùc tÕ cho thÊy sù æn ®Þnh cña tiÒn tÖ, æn ®Þnh cña hÖ thèng tµi chÝnh lµ ®iÒu kiÖn hµng ®Çu cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña mét n­íc. MÆt kh¸c, nªn kinh tÕ ViÖt Nam tr­íc nh÷ng n¨m 1990 ®· n»m trong t×nh tr¹ng l¹m ph¸t gia t¨ng víi tèc ®é phi m·. §ång tiÒn ViÖt Nam mÊt gi¸ trÇm träng, nªn kinh tÕ suy tho¸i. Thªm vµo ®ã, sù ®æ vì hµng lo¹t quü tÝn dông nh©n d©n ®· lµm gi¶m lßng tin cña d©n chóng vµo hÖ thèng ng©n hµng vµ gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam. §ã chÝnh lµ lý do gi¶i thÝch cho viÖc lùa chän c¸c môc tiªu trªn cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §ång thêi, chÝnh viÖc lùa chän môc tiªu cho viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ b»ng chøng cho sù hoµ nhÞp cña hÖ thèng ng©n hµng víi tiÕn tr×nh ®æi míi cña ®Êt n­íc. 2.§iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : Nh»m thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· lùa chän, mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña NHTW lµ qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh khèi l­îng tiÒn cung øng. §èi víi ViÖt Nam, viÖc qu¶n lý, vËn hµnh c¬ chÕ cung øng tiÒn, ®iÒu hµnh, kiÓm so¸t tiÒn tÖ ®· ®­îc ®æi míi tõng b­íc theo néi dung vµ nguyªn t¾c hoµn toµn kh¸c víi c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Trong thêi kú bao cÊp, chØ tiªu ph¸t hµnh tiÒn do ChÝnh phñ quy ®Þnh vµ th­êng xuyªn ®­îc dïng bï ®¾p cho th©m hôt chi tiªu cña ChÝnh phñ. Do ®ã tæng møc cung øng tiÒn v­ît qu¸ tæng cÇu trong nÒn kinh tÕ dÉn ®Õn vßng xo¸y l¹m ph¸t gi¸ - l­¬ng - tiÒn. ViÖc kh«ng kiÓm so¸t chÆt chÏ khèi l­îng tiÒn cung øng qua kªnh tÝn dông ;chÊt l­îng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng thÊp lµm cho nhu cÇu tiÒn mÆt lín, g©y khã kh¨n cho NHNN trong viÖc ®iÒu hoµ tiÒn mÆt. Tõ n¨m 1990, NHNN ®· c¶i c¸ch m¹nh mÏ viÖc x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §· x¸c ®Þnh ®­îc khèi l­îng tiÒn cung øng hµng n¨m phï hîp víi môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ, kiÓm so¸t l¹m ph¸t. §ång thêi NHNN ®· lùa chän sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp víi hoµn c¶nh thùc tiÔn, chñ ®éng ®iÒu hµnh linh ho¹t l­îng tiÒn cung øng ®­îc chÝnh phñ phª duyÖt hµng n¨m. Do vËy ®· cung øng ®ñ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®¶m b¶o s¶n xuÊt - l­u th«ng kh«ng bÞ ¸ch t¾c, kinh tÕ t¨ng tr­ëng, ®Èy lïi ®­îc l¹m ph¸t phi m·. §Æc biÖt tõ 1993, NHNN ®· thùc hiÖn qu¶n lý, ®iÒu hµnh hiÖu qu¶ l­îng tiÒn cung øng, sö dông linh ho¹t c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, gãp phÇn duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao vµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë møc mét con sè (l¹m ph¸t ë møc v­µ ph¶i). 3.Sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng, ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ lu«n lµ môc tiªu quèc gia. Trong khi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn thÊp, tÝch luü tõ néi bé kh«ng nhiÒu, c¸c nguån lùc cña nÒn kinh tÕ ch­a cã ®iÒu kiÖn khai th¸c th× viÖc hç trî cña dßng vèn tõ bªn ngoµi lµ rÊt cÇn thiÕt vµ ®ãng vai trß quan träng ®èi víi viÖc t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ thu hót dßng vèn tõ bªn ngoµi ®ßi hái chóng ta ph¶i thùc thi hµng lo¹t c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cã liªn quan nh»m t¹o m«i tr­êng cho dßng vèn ®­îc l­u chuyÓn d­íi t¸c ®éng cña cung cÇu tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng. Bëi v× tiÒn tÖ lµ vÊn ®Ò rÊt nh¹y c¶m, viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh«ng nh÷ng t¸c ®éng ®Õn t×nh tr¹ng cña nÒn kinh tÕ quèc gia mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn c¸c n­íc kh¸c do xu thÕ toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. MÆt kh¸c, viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ rÊt ®a d¹ng, phÇn lín tuú vµo quan ®iÓm nhËn ®Þnh cña c¸c nhµ l·nh ®¹o. Tuy nhiªn cho dï thÕ nµo ®i n÷a th× nh÷ng g× ®óc kÕt tõ thùc tiÔn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch vÉn lµ c¬ së quan träng cho viÖc ®Þnh h­íng, hoµn thiÖn vÒ sau. Trªn tinh thÇn ®ã, viÖc nghiªn cøu, tæng kÕt viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi gian qua lµ ®iÒu ®¸ng quan t©m. Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, cïng víi c«ng cuéc ®æi míi ng©n hµng, hÖ thèng c¸c c«ngcô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn, NHNN ViÖt Nam thùc hiÖn kiÓm so¸t tiÒn tÖ th«ng qua viÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp kÕt hîp víi c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp vµ tõng b­íc ®æi míi chuyÓn tõ sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp sang sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp phï hîp phï h¬pj víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. 3.1.H¹n møc tÝn dông §­îc NHNN ¸p dông tõ n¨m 1994, xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®ßi hái thùc tÕ lµ l¹m ph¸t cã xu h­íng t¨ng cao, tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n t¨ng nhanh. Trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng thø cÊp ch­a ph¸t triÓn, NHNN ch­a thÓ sö dông c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më, NHNN ®· sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®Ó h¹n chÕ hÖ sè nh©n tiÒn tÖ, qua ®ã kiÓm so¸t sù gia t¨ng tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. Trªn thùc tÕ, viÖc ¸p dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông trong c¸c n¨m tõ 1994 ®Õn 1997 ®· ®ãng gãp kiÓm so¸t møc ®é gia t¨ng tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Tuy nhiªn, h¹n møc tÝn dông chØ ®­îc ph©n bæ ®èi víi mét sè c¸c NHTM nªn phÇn nµo h¹n chÕ tÝnh c«ng b»ng trong c¹nh tranh. NhÊt lµ tõ n¨m 1998 ®Õn nay, trong ®iÒu kiÖn nhu cÇu vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam rÊt lín, l¹m ph¸t cã xu h­íng gi¶m thÊp, viÖc ¸p dông c«ng cô nµy phÇn nµo ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ®¸p øng vèn cho nÒn kinh tÕ. Do ®ã, tõ Quý II n¨m 1998, NHNN ®· quyÕt ®Þnh kh«ng sö dông c«ng cô h¹n møc tÝn dông nh­ lµ mét c«ng cô th­êng xuyªn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ chØ dïng ®Õn h¹n møc tÝn dông khi cÇn ph¶i h¹n chÕ sù gia t¨ng tÝn dông nhanh chãng cã nguy c¬ l¹m ph¸t cao. 3.2.Dù tr÷ b¾t buéc C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®­îc chÝnh thøc thùc hiÖn tõ n¨m 1992. KÓ tõ thêi ®iÓm ®ã cho ®Õn nay, c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®· kh«ng ngõng ®­îc ®æi míi vµ hoµn thiÖn. Ban ®Çu, theo quy ®Þnh cña Thèng ®èc NHNN n¨m 1992 tiÒn dù tr÷ b¾t buéc ®­îc duy tr× t¹i mét tµi kho¶n riªng vµ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ 10% trªn toµn bé tiÒn göi ë c¸c tæ chøc tÝn dông. Theo ®ã, vai trß cña tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ kiÓm so¸t cung øng tiÒn nh­ng l¹i h¹n chÕ NHNN trong viÖc dù b¸o nhu cÇu t¨ng, gi¶m dù tr÷ cña c¸c NHTM vµ vèn cña c¸c NHTM kh«ng ®­îc sö dông linh ho¹t. §Ó kh¾c phôc h¹n chÕ trªn, n¨m 1995 c¸c c«ng cô nµy ®­îc ®æi míi nh­ sau : tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc vµ tiÒn thanh to¸n ®­îc thèng nhÊt vµo mét tµi kho¶n, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ 10% ¸p dông cho c¸c lo¹i tiÒn göi d­íi 1 n¨m, vµ trong c¬ cÊu tiÒn dù tr÷ b¾t buéc cã 70% ph¶i göi t¹i NHNN vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i th­êng xuyªn duy tr× ®Çy ®ñ sè tiÒn dù tr÷ b¾t buéc ph¶i göi t¹i NHNN. Víi nh÷ng ®æi míi nµy, NHNNcã thÓ dù b¸o nhu cÇu dù tr÷ cña cac tæ chøc tÝn dông th«ng qua theo dâi møc dù tr÷ v­ît møc. Tuy nhiªn, viÖc khèng chÕ theo ngµy cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ ë møc ®é thÊp khiÕn cho c«ng cô nµy trë nªn cøng nh¾c, c¸c tæ chøc tÝn dông lu«n ®Ó dù tr÷ v­ît do ®ã h¹n chÕ kh¶ n¨ng sö dông vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Tõ n¨m 1999, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc d­îc ¸p dông më réng thªm víi c¸c ®èi t­îng : ng©n hµng HTX, quü tÝn dông nh©n d©n, HTX tÝn dông, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc tõ 0 – 20% vµ ®Æc biÖt sè tiÒn dù tr÷ b¾t buéc ®­îc tÝnh b×nh qu©n sè d­ tiÒn göi t¹i NHNN trong kú duy tr×. Víi c¸ch tÝnh dù tr÷ b¾t buéc míi, c¸c tæ chøc tÝn dông cã thÓ ®iÒu hµnh vèn linh ho¹t h¬n tr­íc ®©y, ®ång thêi NHNN cã thÓ dù ®o¸n ®­îc nhu cÇu dù tr÷ cña c¸c NHTM, t¨ng kh¶ n¨ng kiÓm so¸t tiÒn tÖ cña NHNN. §Æc biÖt, trong n¨m 2000 vµ 2001, c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc tiÕp tôc ®­îc ®iÒu hµnh phï hîp víi diÔn biÕn tiÒn tÖ vµ môc tiªu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, qu¶n lý ngo¹i hèi cña NHNN. ViÖc ®iÒu chØnh t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ, ®ång thêi gi¶m dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi b»ng VND ®· cã t¸c dông lín trong viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt vµ tû gi¸, gãp phÇn thu hÑp chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ vµ tiÒn göi VND, do ®ã h¹n chÕ dßng chuyÓn ®æi tõ VND sang USD. §Ó phï hîp víi diÔn biÕn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, ®Æc biÖt xu h­ín gi¶m m¹nh l·i suÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ th¸n 12/2001, NHNN ®· quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh gi¶m dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ xuèng cßn 10% nh»m t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông. 3.3.T¸i cÊp vèn : §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô nµy. NHNN ®· tõng b­íc ®æi míi theo h­íng tû träng t¸i cÊp vèn theo h×nh thøc thÕ chÊp c¸c chøng tõ cã gi¸ t¨ng dÇn, cßn tû träng t¸i cÊp vèn theo môc tiªu chØ ®Þnh ngµy cµng gi¶m. Trªn thùc tÕ, bªn c¹nh 2 h×nh thøc t¸i cÊp vèn trªn, NHNN ®É thùc hiÖn cho vay thanh to¸n bï trõ, mét h×nh thøc tÝa cÊp vèn ng¾n h¹n ®Ó bï ®¾p thiÕu hôt thanh to¸n t¹m thêi cña c¸c NHTM tõ n¨m 1991. Víi h×nh thøc cho vay thÕ chÊp chøng tõ, chøng tõ thÕ chÊp còng ®­îc më réng. Tõ ban ®Çu, chøng tõ thÕ chÊp chØ bao gåm tÝn phiÕu kho b¹c ch­a ®Õn h¹n thanh to¸n, khÕ ­íc cho vay ng¾n h¹n (theo quyÕt ®Þnh 285/Q§-NH14 ngµy 10/11/1994 cña thèng ®èc NHNN). §Õn n¨m 1997, NHNN bæ sung thªm h×nh thøc cho vay thÕ chÊp b»ng ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña tæ chøc tÞn dông t¹i NHNN. HiÖn nay, theo quy ®Þnh cña luËt NHNN, ho¹t ®éng tÝa cÊp vèn cña NHNN ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông gåm : cho vay l¹i theo hå s¬ tÝn dông, chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c, chho vay cã ®¶m b¶o b»ng cÇm cè c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n. §Æc biÖt, viÖc quy ®Þnh vÒ l·i suÊt t¸i cÊp vèn còng ®­îc ®æi míi : tõ n¨m 1994 ®Õn ®Çu n¨m 1997, l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®­îc quy ®Þnh theo tû lÖ % trªn l·i suÊt cho vay ¸p dông ®èi víi ®ù ¸n cho vay cña tæ ch­chÝnh s¸ch tÝn dông (b»ng tõ 60% ®Õn 100% l·i suÊt cho vay ghi trªn khÕ ­íc). Nh­ng tõ cuèi th¸ng 5/1997 ®Õn nay, l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®· ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t phï hîp víi diÔn biÕn cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. HiÖn nay, ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tæ chøc tÝn dông tiÕp cËn nguån vèn tõ NHNN nh»m thùc hiÖn chÝnh s¸ch níi láng tiÒn tÖ. Thèng ®èc NHNN ®· quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt t¸i cÊp vèn, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu xuèng møc 0,4%/th¸ng vµ 0,35%/th¸ng t­¬ng øng. 3.4.NghiÖp vô thÞ tr­êng më : NghiÖp vô thÞ tr­êng më (Open Market Operaions, viÕt t¾t lµ OMO) ®­îc NHTW c¸c quèc gia sö dông nh­ lµ mét c«ng cô gi¸n tiÕp trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, th«ng qua viÖc thay ®æi vèn kh¶ dông cña hÖ thèng ng©n hµng, tõ gi¸n tiÕp lµm thay ®æi l­îng tiÒn c¬ b¶n theo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· ra ®êi tõ nh÷ng n¨m ®Çu thÐ kû XX ë Mü vµ mét sè n­íc Ch©u ¢u. Ngµy nay, nã ®­îc NHTW ë hÇu hÕt c¸c quèc gia trªn thÕ giíi sö dông nh­ lµ mét c«ng cô chñ yÕu ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. T¹i ViÖt Nam ®Ó ®¸p øng yªu cÇu ®æi míi trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, sau mét qu¸ tr×nh chuÈn bÞ, ngµy 12/7/2000, NHNN ®· chÝnh thøc khai tr­¬ng nghiÖp vô thÞ tr­êng më. §©y lµ mét b­íc tiÕn míi trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo h­íng tõ sö dông c«ng cô trùc tiÕp sang c«ng cô gi¸n tiÕp ®Ó phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. HiÖn nay, ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· ®­îc t¨ng c­êng sö dông víi viÖc t¨ng ®Þnh kú giao dÞch lªn 2 phiªn/tuÇn thay cho 1 phiªn/10 ngµy thùc hiÖn vµo n¨m 2000. Tuy nhiªn trong sè gÇn 50 phiªn giao dÞch trªn nghiÖp vô thÞ tr­êng më trong c¶ n¨m 2001, th× trªn 40 phiªn NHNN chµo mua víi doanh sè h¬n 3000 tû ®ång ®Ó kÞp thêi b¬m thªm vèn kh¶ dông cho c¸c tæ chøc tÝn dông. §Æc biÖt, bªn c¹nh viÖc d­a nghiÖp vô Swaps vµo ho¹t ®éng, viÖc NHNN liªn tôc thùc hiÖn chµo mua giÊy tê cã gi¸ víi khèi l­îng lín ®· gióp c¸c tæ chøc tÝn dông kh¾c phôc ®­îc khã kh¨n vÒ nguån vèn VND. MÆc dï doanh sè giao dÞch qua c¸c phiªn giao dÞch ch­a lín, sè l­îng thµnh viªn tham gia vµ l­îng hµng ho¸ cã thÓ sö dông trªn thÞ tr­êng cßn h¹n hÑp, nh­ng kÕt qu¶ c¸c phiªn giao dÞch cho thÊy viÖc sö dông c¸c c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu tÝch cùc, gãp phÇn t¸c ®éng ®Õn vèn kh¶ dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông nh»m thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 3.5.L·i suÊt : N¨m 2001, NHNN ®· thùc hiÖn b­íc chuyÓn ®æi quan träng chuyÓn tõ chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc ©m sang l·i suÊt thùc d­¬ng t¹o ®ßn bÈy cho c¸c NHTM chuyÓn tõ ho¹t ®éng kinh doanh thua lç sang cã l·i. N¨m 1996, NHNN thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do ho¸ l·i suÊt tiÒn göi vµ quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay nh»m hoµn thiÖn c«ng cô l·i suÊt dÇn tiÕn tíi môc tiªu tù do ho¸ l·i suÊt. Th¸ng 8/2000, NHNN ®· thùc hiÖn b­íc ®æi míi c¬ b¶n vÒ ®iÒu hµnh l·i suÊt. Thay thÕ c¬ chÕ ®iÒu hµnh trÇn l·i suÊt cho vay b»ng l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi cho vay b»ng VND vµ c¬ chÕ l·i suÊt thÞ tr­êng cã qu¶n lý ®èi víi cho vay b»ng ngo¹i tÖ. Víi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt nµy ®­îc coi lµ phï hîp víi møc ®é ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña NHNN. N¨m 2001, dÓ khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông më réng tÝn dông, thùc hiÖn chñ tr­¬ng kÝch cÇu cña ChÝnh phñ, NHNN ®· 4 lÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt c¬ b¶n tõ møc 0,75% th¸ng xuèng 0,6 % th¸ng. Th¸ng 6/2002 Thèng ®èc NHNN ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh 546/Q§ - NHNN vÒ viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn bµng VND. Theo tinh thÇn quyÕt ®Þnh nµy, tÊt c¶ c¸c ng©n hµng ®­îc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng m×nh. NHNN vÉn c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n ®Ó c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tham kh¶o 3.6.Tû gi¸ : Trong h¬n 10 n¨m qua, NHNN ®· thùc hiÖn ®æi míi m¹nh mÏ c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸. Tõ n¨m 1994, cïng víi sù ra ®êi cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, NHNN ®· b¾t ®Çu c«ng bè tû gi¸ theo c¬ chÕ chÝnh thøc gi÷a ngo¹i tÖ vµ ®ång ViÖt Nam, tû gi¸ mua b¸n trªn thÞ tr­êng ®­îc phÐp dao ®éng trong biªn ®é cho phÐp. Trªn thùc tÕ, trong c¸c n¨m 1997 – 1998, viÖc NHNN chñ ®éng ®iÒu chØnh biªn ®é giao dÞch vµ tiÕp theo viÖc NHNN Ên ®Þnh tû gi¸ chÝnh thøc trªn c¬ së tû gi¸ mua b¸n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng khiÕn cho tû gi¸ phï hîp h¬n víi t­¬ng quan cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng. Do ®ã ®· gãp phÇn h¹n chÕ ¶nh h­ëng bÊt lîi cña cuéc khñng ho¶ng ®Õn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, gãp phÇn duy tr× æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« víi tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ n¨m 1998 ë møc 6%, l¹m ph¸t ®­îc kiÒm chÕ ë møc 9,2%. N¨m 1999, NHNN thùc hiÖn b­íc ®æi míi c¬ b¶n vÒ diÒu hµnh tû gi¸ theo c¸c nguyªn t¾c thÞ tr­êng b»ng viÖc hµng ngµy c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc lµ tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng cña ngµy giao dÞch tr­íc ®ã. C¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc quy ®Þnh tû gi¸ giao dÞch gi÷a VND vµ USD kh«ng v­ît qu¸ 0,1% so víi tû gi¸ do ng bè. N¨m 2001, tû gi¸ ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t, b¸m s¸t biÕn ®éng cña l·i suÊt USD trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng trong n­íc. Ngµy 8/9/2001, NHNN ®· quyÕt ®Þnh më réng kú h¹n thùc hiÖn c¸c giao dÞch kú h¹n, ho¸n ®æi cña tæ chøc tÝn dông, vµ ®iÒu chØnh møc gia t¨ng tû gi¸ ho¸n ®æi, kú h¹n víi trÇn tû gi¸ giao ngay. §iÒu nµy ®· gióp cho c¸c tæ chøc tÝn dông cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn linh ho¹t c¸c giao dÞch ngo¹i hèi, c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc chñ ®éng h¬n trong kinh doanh nh­ng vÉn ®¶m b¶o vai trß kiÓm so¸t cña NHNN. Trong bèi c¶nh diÔn biÕn thÞ tr­êng quèc tÕ cã nhiÒu biÕn ®éng, viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ linh ho¹t vµ can thiÖp kÞp thêi cña NHNN trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ®· gãp phÇn æn ®Þnh tû gi¸, cã t¸c dông khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, kiÓm so¸t nhËp khÈu. II.C¸c biÖn ph¸p thùc thi môc tiªu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam hiÖn nay : 2.1.Gi¶i ph¸p ®èi víi c«ng cô trùc tiÕp : 2.1.1.C«ng cô l·i suÊt : ViÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt theo c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n nh­ hiÖn nay lµ mét b­íc míi trong qu¸ tr×nh tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt. V× vËy, viÖc hoµn thiÖn ®iÒu hµnh l·i suÊt trong giai ®o¹n tíi chñ yÕu lµ nh»m vµo sù hoµn thiÖn nguyªn t¾c x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n. Nh­ chóng ta ®· biÕt, l·i suÊt võa ph¶i ®¸p øng lîi Ých cña ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay, ®èi víi ng­êi cho vay th× l·i suÊt ph¶i bao gåm l¹m ph¸t dù kiÕn, rñi ro vµ møc lîi nhuËn mong ®îi, cßn ®èi víi ng­êi ®i vay th× møc l·i suÊt ph¶i nhá h¬n møc lîi nhuËn thu ®­îc tõ ho¹t ®éng kinh doanh. ChÝnh v× vËy, vÒ phÝa ng©n hµng cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c møc l¹m ph¸t dù kiÕn, rñi ro vµ lîi nhuËn mong ®îi. Theo nh­ hiÖn nay, NHNN x¸c ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n chØ dùa trªn mét sè NHTM lµ rÊt phiÕn diÖn, ch­a ph¶n ¸nh hÕt quan hÖ cung cÇu tÝn dông thùc cña thÞ tr­êng ;trong khi ®ã, thµnh phè Hå ChÝ Minh hiÖn ®· cã gÇn 100 TCTD ho¹t ®éng trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ. 2.1.2.C«ng cô tû gi¸ hèi ®o¸i : Trong thêi gian tíi, khi mµ l·i suÊt ch­a ®­îc tù do vÉn cßn sù can thiÖp cña nhµ n­íc, dù tr÷ ngo¹i tÖ cßn qu¸ Ýt, kinh tÕ t¨ng tr­ëng nh­ng ch­a thËt sù v÷ng ch¾c, thÞ tr­êng tiÒn tÖ ch­a ph¸t triÓn th× viÖc duy tr× c¬ chÕ tû gi¸ c«ng bè vµ biªn ®é giao dÞch nh­ hiÖn nay vÉn lµ cÇn thiÕt. HiÖn nay, nhu cÇu vÒ ngo¹i tÖ cßn rÊt cao do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau ;trong khi ®ã, cung ngo¹i tÖ th× rÊt h¹n chÕ, nhiÒu ng­êi thõa nhËn ®ång ViÖt Nam ®ang bÞ ®¸nh gi¸ cao, nÕu cø ®Ó tû gi¸ hèi ®o¸i theo quan hÖ cung cÇu thÞ tr­êng tÊt yÕu dÉ ®Õn mét sù t¨ng vät kh«ng l­êng, nguy c¬ l¹m ph¸t vµ khñng ho¶ng sÏ x¶y ra. MÆt kh¸c, n­íc ®ang trong giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, nhËp khÈu ®ang chiÕm tû träng lín h¬n so víi xuÊt khÈu. Thùc vËy, c¬ cÊu xuÊt khÈu th­êng lµ c¸c m¸y mãc, thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, c¸c nguyen liÖu ®Çu vµo. .. Do ®ã, lîi Ých cña viÖc nhËp khÈu hiÖn nay lµ lín h¬n xuÊt khÈu, ngoµi ra nÕu tû gi¸ hèi ®o¸i t¨ng vät sÏ lµm cho c¸c kho¶n nî n­íc ngoµi t¨ng. ChÝnh v× vËy mµ viÖc duy tr× mét tû gi¸ hèi ®o¸i linh ho¹t sÏ lµm cho nhµ n­íc chñ ®éng h¬n trong viÖc ph©n tÝch nh÷ng lîi Ých cña c¸c møc tû gi¸ hèi ®o¸i mang l¹i. 2.2.Gi¶i ph¸p ®èi víi c«ng cô gi¸n tiÕp : 2.2.1.C«ng cô dù tr÷ b¾t buéc : §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®iÒu tiÕt cña c«ng cô nµy, NHNN cÇn cã gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c«ng cô theo h­íng më réng kh¶ n¨ng kiÓm so¸t tiÒn tÖ cña NHNN vµ khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông sö dông vèn linh ho¹t vµ hiÖu qu¶. Theo ®ã, mét sè néi dung cÇn xem xÐt ®iÒu chØnh ®èi víi dù tr÷ b¾t buéc nh­ viÖc xem xÐt kh«ng tr¶ l·i cho tiÒn göi v­ît dù tr÷ b¾t buéc vµ tr¶ l·i cho tiÒn dù tr÷ b¾t buéc. _Më réng tiÒn göi ph¶i dù tr÷ b¾t buéc tõ 12 th¸ng lªn 24 th¸ng. _Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cÇn ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t, phèi hîp ®ång bé víi viÖc ®iÒu chØnh ®èi víi c¸c c«ng cô kh¸c nh­ t¸i cÊp vèn, nghiÖp vô thÞ tr­êng më. 2.2.2.C«ng cô t¸i cÊp vèn : C«ng cô t¸i cÊp vèn chØ cã thÓ ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶ khi nã ®­îc phèi hîp víi l·i suÊt. NÕu NHNN muèn c¸c tæ chøc tÝn dông ra søc khai th¸c nguån vèn trong nh©n d©n th× quy ®Þnh møc t¸i cÊp vèn cµng cao, ng­îc l¹i viÖc quy ®Þnh mét møc l·i suÊt t¸i cÊp vèn thÊp chØ khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông vay cña NHNN. Trong thêi gian tíi, khi mµ thÞ tr­êng më ®· ®i vµo ho¹t ®éng æn ®Þnh th× ®ßi hái ph¶i thËn träng h¬n n÷a trong viÖc quy ®Þnh møc l·i suÊt t¸i cÊp vèn nh­ thÕ nµo lµ hîp lý. Bëi v× mét møc t¸i cÊp vèn thÊp sÏ khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông vay cña NHNN mua l¹i c¸c giÊy tê cã gi¸. Tr­êng hîp nµy ch¼ng kh¸c nµo NHNN dïng chÝnh tiÒn cña m×nh ®Ó mua c¸c giÊy tê cã gi¸, kÕt qu¶ lµ nghiÖp vô thÞ tr­êng më kh«ng cã t¸c dông. Nh­ vËy, møc l·i suÊt t¸i cÊp vèn hîp lý ph¶i lµ møc xÊp xØ víi l·i suÊt c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n hay l·i suÊt tiÒn göi ng¾n h¹n. 2.2.3.C«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më : _C¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng cÇn ®­îc rµ so¸t l¹i ®Ó kÞp thêi ®iÒu chØnh theo h­íng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thu hót thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng më. _NHNN cÇn tiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó më réng thªm nhiÒu lo¹i hµng ho¸ ( nh­ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu, c¸c chøng kho¸n do tæ chøc tÝn dông Nhµ n­íc ph¸t hµnh. ..) cã thÓ sö dông trong c¸c giao dÞch nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Hµng hãa cña thÞ tr­êng më lµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cã ®é thanh kho¶n cao, b¶o ®¶m qu¶n lý dÔ dµng, ®ång thêi ®¸p øng yªu cÇu ®iÒu hµnh nghiÖp vô nµy nhanh nh¹y, chÝnh x¸c ®¹t ®­îc ý mong muèn. Do ®ã, trong thêi gian tíi cÇn bæ sung vµo c¬ cÊu hµng ho¸ nµy c¸c tÝn phiÕu kho b¹c cã thêi h¹n d­íi 1 n¨m, c¸c lo¹i chøng chØ tiÒn göi th­¬ng phiÕu, chÊp phiÕu ng©n hµng. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi khi ®iÒu kiÖn ph¸p lý cho phÐp, ph¹m vi giÊy tê cã gi¸ sÏ ®­îc më réng kh«ng chØ gåm c¸c lo¹i ng¾n h¹n mµ c¶ c¸c lo¹i trung, dµi h¹n cã thÓ xem xÐt lµm c«ng cô giao dÞch miÔn lµ chóng cã ®é thanh kho¶n cao. ë ®©y thêi h¹n cña giÊy tê cã gi¸ kh«ng m©u thuÉn víi yªu cÇu nhanh nh¹y cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, v× ®· cã ph­¬ng thøc giao dÞch mua l¹i trªn nghiÖp vô thÞ tr­êng më. _ChÊt l­îng c«ng t¸c dù b¸o, ®iÒu hµnh thÞ tr­êng cÇn tõng b­íc hoµn thiÖn trªn c¬ së n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé dù b¸o, c¶i tiÕn chÕ ®é cung cÊp th«ng tin trong vµ ngoµi ngµnh víi sù phèi hîp chÆt chÏ cña c¸c ®¬n vÞ NHNN, c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c Bé ngµnh liªn quan (Bé tµi chÝnh, Kho b¹c nhµ n­íc). _§Èy m¹nh tiÕn ®é hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng. §©y còng chÝnh lµ c¬ së ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më. §Ó nghiÖp vô thÞ tr­êng më ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cÇn trang bÞ hÖ thèng thanh to¸n vµ qu¶n lý hiÖn ®¹i, cã phÇn mÒm hiÖn ®¹i kÕt nèi gi÷a néi bé trong NHNN vµ gi÷a NHNN víi c¸c tæ chøc tÝn dông thµnh viªn nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c c«ng ®o¹n giao dÞch tõ khi c«ng nhËn thµnh viªn, ®¨ng ký ch÷ ký ®iÖn tö, th«ng b¸o mêi thÇu, ®¨ng ký giÊy tê cã gi¸, xÐt thÇu, t¹o lËp vµ ký hîp ®ång mua l¹i ®Õn kh©u thanh to¸n chuyÓn kho¶n vµ th«ng b¸o b¸o c¸o. .. KÕt luËn ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia lµ mét vÊn ®Ò réng lín, liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, t¸c ®éng cña nã kh«ng nh÷ng giíi h¹n trong ph¹m vi quèc gia mµ cã tÇm ¶nh h­ëng ®Õn c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi tuú thuéc vµo vÞ trÝ quèc gia ®ã. ë ViÖt Nam, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ ®Ó c«ng cuéc ®æi míi nÒn kinh tÕ n­íc ta ®¹t ®­îc nhiÒu th¾ng lîi. Vµ ®Ó tõ ®ã ®­a n­íc ta lªn mét vÞ thÕ míi trong khu vùc còng nh­ trªn thÕ giíi. ViÖc ¸p dông hîp lý chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ë n­íc ta lµ mét thµnh c«ng to lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Vµ trong thêi gian tíi chóng ta cßn ph¶i phÊn ®Êu h¬n n÷a ®Ó ®­a ViÖt Nam trë thµnh mét c­êng quèc giµu m¹nh trªn thÕ giíi ®óng nh­ lêi dÆn dß cña B¸c Hå n¨m x­a. Lµ mét ng­êi sinh viªn d­íi m¸i tr­êng X· héi chñ nghÜa, ®Æc biÖt lµ sinh viªn tr­êng ®¹i häc Kinh TÕ Quèc D©n, chóng em s¾p lµ nh÷ng ng­êi lµm chñ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi riªng vµ quèc gia ViÖt Nam nãi chung, v× vËy chóng em nguyÖn cè g¾ng häc tËp vµ nghiªn cøu tèt h¬n n÷a ®Ó cã thÓ ®ãng gãp mét phÇn nhá vµo c«ng cuéc x©y dùng ®Êt n­íc. Tµi liÖu tham kh¶o 1.TS.NguyÔn H÷u Tµi (Chñ biªn), 2002, Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt Tµi chÝnh – TiÒn tÖ, NXB Thèng Kª. 2.TS.Hoµng Xu©n QuÕ (Biªn so¹n), 2002, Gi¸o tr×nh NghiÖp vô Ng©n hµng Trung ­¬ng 3.Frederic S.Mishkin, 1995, TiÒn tÖ, ng©n hµng & thÞ tr­êng tµi chÝnh, NXB Khoa häc vµ Kü thuËt. 4.Lª Hoµng Nga, 2000, “Mét b­íc chuyÓn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ”, T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam, sè chuyªn ®Ò th¸ng 9/2000, tr 22-23 5.Th.s.T« Kim Ngäc, 2000, “H¹n chÕ cña c¬ chÕ ®iÒu chØnh trùc tiÕp trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam”, T¹p chÝ Ng©n hµng, sè chuyªn ®Ò 1+2/2000, tr 32-34. 6.T¹ Quang Kh¸nh, 2002, “Mét sè vÊn ®Ò vÒ ®iÒu hµnh tiÒn tÖ cña NHNN th«ng qua nghiÖp vô thÞ tr­êng më”, T¹p chÝ Ng©n hµng, sè chuyªn ®Ò 1+2/2002, tr 32. 7.TrÇn V¨n Hïng, 2000, “Vµi suy nghÜ vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë n­íc ta hiÖn nay”, T¹p chÝ Kinh tÕ & Dù b¸o, sè 8/2000, tr 21-22. 8.Mai ThÞ Hång Anh, 2001, “VÒ viÖc sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn nay”, T¹p chÝ Ng©n hµng, sè 6/2001, tr 11-13. 9.PGS.TS.D­¬ng ThÞ B×nh Minh, 2000, “Mét sè gi¶i ph¸p tµi chÝnh-tiÒn tÖ mh»m thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ”, T¹p chÝ Ng©n hµng, sè 1+2/2000, tr 15-17. 10.NguyÔn Minh §øc, 2001, “§Ó c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña ng©n hµng nhµ n­íc ph¸t huy hiÖu qu¶”, T¹p chÝ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh, sè 8/2001, tr 12. Môc lôc