Đề án Chiến lược phát triển thị trường vốn của Việt Nam trong tương lai

Lời nói đầu. Thị trường vốn là yếu tố cơ bản nhất của nền kinh tế hiện đại, đóng vai trò quan trọng sống còn đối với sự phát triển kinh tế của một quốc gia, giá cả của thị trường này phản ánh hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh. Khi nền kinh tế thiếu vắng một thị trường vốn được vận hành hiệu quả. Điều này cản trở các luồng vốn đến được với những doanh nghiệp có khả năng sinh lời làm trì trệ sự phát triển và tăng trưởng của nền kinh tế. Không may mắn là thị trường vốn của các nền kinh tế chuyển đổi lại đang ở giai đoạn rất sơ khai của tiến trình phát triển vì nhiều lý do khác nhau liên quan đến kinh tế, văn hoá và chính sách. Việt Nam là một trong những quốc gia không nằm ngoài những khó khăn và vấn đề do sự thất bại của thị trường gây nên tương tự như các thị trường vốn đang phát triển khác. So với các nước khác, chúng ta đã chậm trễ rất nhiều trong việc định hình và phát triển thị trường vốn. Hơn nữa, cho tới nay những vấn đề cơ bản của thị trường này vẫn chưa được giải quyết, trong khi đó, nhu cầu của nền kinh tế đòi hỏi phải nhanh chóng thúc đẩy quá trình tạo lập và giao lưu vốn, đặc biệt là sớm định hình thị trường vốn ở nước ta. Là một yếu tố cấu thành đặc biệt quan trọng của nền kinh tế thị trường và nó cũng có đầy đủ các đặc trưng của một thị trường, nó tồn tại là khách quan và ra đời tự phát trong nền kinh tế thị trường. Nhiệm vụ của chúng ta là phải kịp thời nắm bắt được nhu cầu khách quan, nghiên cứu và nhanh chóng đề ra các biện pháp, chính sách kích thích nhanh quá trình hình thành và điều chỉnh xu hướng hoạt động của thị trường đặc biệt này vào quĩ đạo hoạt động có tổ chức và sử dụng hết các ưu thế, tác dụng của nó đối với phát triển kinh tế - xã hội với mục đích cung ứng kịp thời các nguồn vốn cho các nhu cầu về vốn đầu tư của nền kinh tế. Trước thực trạng trên, là sinh viên chuyên ngành thị trường chứng khoán em quyết định chọn đề tài: "Chiến lược phát triển thị trường vốncủa Việt Nam trong tương lai", với hy vọng qua đây sẽ được biết thêm về lý luận của thị trường vốn nói chung và thực tiễn hoạt động của thị trường vốn ở Việt Nam nói riêng. Em xin chân thành cảm ơn giáo viến TS. Đào Hùng đã hướng dẫn em trong quá trình nghiên cứu. Sinh viên: Hoàng Thị Thanh Huyền Chương 1. Giới thiệu tổng quan về thị trường vốn. 1.1. Thị trường vốn. Thị trường tài chính được phân chia làm 2 bộ phận : thị trường tiền tệ và thị trường vốn. Việc phân chia này dựa vào nhiều căn cứ khác nhau, nhưng quy lại có 2 căn cứ khác nhau : +Dựa vào thời gian sử dụng vốn vay của người đi vay và thời gian cho vay của người tích luỹ. Theo tiêu chuẩn này, người ta phân biệt hai loại vốn : vốn ngắn hạn và vốn dài hạn. Các nguồn vốn ngắn hạn vận động không tập trung chủ yếu là các phương tiện thanh toán và được quy thành đối tượng của thị trường tiền tệ. Các nguồn vốn dài hạn vận động tập trung thành các kênh lớn và có khối lượng lớn, để đáp ứng nhu cầu đầu tư vào sản xuất, kinh doanh và được tụ lại trên các điểm giao dịch vốn lớn, được coi là đối tượng của thị trường vốn. + Dựa vào hình thức vận động của các nguồn tài chính.Dựa vào các hình thức này người ta phân làm hai loại : vận động gián tiếp và vận động trực tiếp. Tương ứng với hai hình thức vận động nói trên của các nguồn vốn là hai dạng thị trường : thị trường tiền tệ (chuyên môn hoá các công cụ tài chính gián tiếp ) và thị trường vốn ( chuyên môn hoá của các công cụ tài chính trực tiếp ). Các công cụ trao đổi trên thị trường vốn là các chứng khoán, nên thị trường vốn còn được gọi là thị trường chứng khoán ( hay thị trường tư bản ). Nhưng nhận định trên chưa thống nhất vì vẫn còn tồn tại hai quan điểm đối lập nhau. Quan điểm thứ nhất cho rằng thị trường chứng khoán và thị trường vốn là một, chỉ là tên gọi khác nhau của một khái niệm: thị trường tư bản (Capital Market ). Nếu xét về mặt nội dung, thì thị trường vốn biểu hiện các quan hệ bản chất bên trong của quá trình mua bán các chứng khoán. Thị trường chứng khoán là biểu hiện bên ngoài, là hình thức giao dịch vốn cụ thể. Do đó, các thị trường này không thể phân biệt, tách rời nhau mà thống nhất và cùng phản ánh các quan hệ bên trong và bên ngoài của thị trường tư bản. Quan điểm thứ hai của đa số các nhà kinh tế cho rằng: “Thị trường chứng khoán được đặc trưng bởi thị trường vốn chứ không phải đồng nhất là một”. Như vậy theo quan điểm này, thị trường chứng khoán và thị trường vốn là khác nhau, trong đó thị trường chứng khoán chỉ giao dịch, mua bán các công cụ tài chính trung và dài hạn như trái phiếu chính phủ, cổ phiếu và trái phiếu công ty. Các công cụ tài chính ngắn hạn được giao dịch trên thị trường tiền tệ, không thuộc phạm vi hoạt động của thị trường chứng khoán. Các quan điểm trên đều được khái quát dựa trên những cơ sở thực tiễn và trong từng điều kiện lịch sử nhất định. Tuy nhiên, quan điểm đầy đủ và rõ ràng, phù hợp với sự phát triển chung của thị trường vốn hiện nay, được trình bày trong giáo trình là: “Thị trường vốn là thị trường trong đó diễn ra việc mua bán các công cụ vay nợ dài hạn như cổ phiếu, trái phiếu”. Nếu nhìn nhận từ bên ngoài thì thị trường vốn không chỉ là các sự việc mua đi bán lại hay chuyển đổi các giấy tờ có giá trị từ trong tay của một chủ thể này sang tay của một chủ thể khác một cách đơn thuần. Về thực chất đây là quá trình vận động tư bản sở hữu sang tư bản kinh doanh. Do đó, các quan hệ mua, bán các chứng khoán trên thị trường chứng khoán phản ánh sự thay đổi các chủ thể sở hữu về chứng khoán. Vì vậy, thị trường vốn, xét về mặt bản chất, phản ánh các quan hệ trao đổi mua, bán không phải một số lượng nhất định các tư liệu sản xuất và vốn tiền mặt. Nghiên cứu thị trường vốn, chúng ta không thể không đề cập đến những nội dung cơ bản gắn liền đến hoạt động của thị trường chứng khoán. 1.2. Cơ cấu thị trường vốn. Có thể phân biệt hai dạng cơ cấu của thị trường vốn căn cứ vào các bộ phận cấu thành và vào tổ chức của thị trường vốn 1.2.1. Các bộ phận cấu thành thị trường vốn. Về mặt lý thuyết, thị trường vốn bao gồm 3 bộ phận sau đây: + Thị trường chứng khoán Nhà nước + Thị trường trái phiếu + Thị trường cổ phiếu Tuy nhiên, trong thực tế, ở mỗi nước, cơ cấu thị trường có khác. ví dụ, ở Malaysia có thị trường chứng khoán Nhà nước, nhưng ở Nhật, Pháp, Anh, Mỹ thì lại không có, mà chủ yếu là hai thị trường là thị trường trái phiếu và thị trường cổ phiếu. Thị trường chứng khoán Nhà nước là nơi diễn ra các hoạt động mua và bán các chứng khoán Nhà nước ( các giấy ghi nợ của Nhà nước: phiếu công trái, tín phiếu kho bạc Nhà nước dài hạn và các chứng chỉ đầu tư ). Thị trường chứng khoán Nhà nước hoạt động tương đối ổn định và có tỷ trọng khá cao trong thị trường chứng khoán. Có thể giải thích bằng các lý do chủ yếu như: các chứng khoán Nhà nước có lãi suất cố định; ngân sách Chính phủ luôn bội chi và do đó Nhà nước vay nợ của dân ngày càng nhiều và có số lượng lớn. Do đó, thị trường này được coi là chỉ dẫn mức nợ trong nước của Chính phủ ( Mỹ và Anh là hai nước có mức nợ trong nước lớn nhất thế giới ). Thị trường trái phiếu là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi mua và bán các trái phiếu ( các chứng khoán có lãi suất cố định ). Đây là loại thị trường gặp ít rủi ro, mạo hiểm hơn, vì các chứng khoán để giao dịch có lãi suất cố định và có thời hạn hoàn vốn được ấn định trước. Trường hợp công ty bị phá sản, thì trái phiếu cũng là một món nợ mà công ty cần phải ưu tiên thanh toán trước. Nhưng người ta ít nói đến thị trường này, vì giá cả của trái phiếu rất ít khi biến động, so với các thị trường khác như: thị trường cổ phiếu. Thị trường cổ phiếu là nơi thực hiện quá trình mua và bán các cổ phiếu. Đây là thị trường có dung tích cao nhất và là hạt nhân cơ bản của thị trường chứng khoán. Thị trường cổ phiếu gặp nhiều rủi ro và mạo hiểm, cho nên quy mô và phạm vi hoạt động của nó cũng luôn luôn thay đổi. Thị trường này rất nhạy cảm với những biến động về kinh tế như: lạm phát, khủng hoảng, thất nghiệp, chiến tranh…Lý do cơ bản nhất để giải thích ở đây, vì lãi suất cổ phiếu phụ thuộc vào tình hình sản xuất, kinh doanh của các con nợ – người kinh doanh. Lợi nhuận kinh doanh càng cao, thì xí nghiệp càng có nhiều khả năng trả lợi tức cổ phần cao. Do đó, già trị của xí nghiệp có ảnh hưởng lớn đến giá trị cổ phận. Thị trường cổ phiếu thường có doanh số cao nhất về trao đổi cổ phiếu so với các dạng thị trường khác. Vì vậy, thị trường này là bộ phận cấu thành cơ bản của thị trường chứng khoán. Nói thị trường chứng khoán phát triển, tức là nói đến thị trường cổ phiếu phát triển, hoặc xây dựng thị trường chứng khoán, xét cho cùng là xây dựng và thiết lập thị trường các cổ phiếu. 1.1.2. Cơ cấu tổ chức của thị trường vốn. Cơ cấu tổ chức của thị trường vốn, trước hết, gồm: hệ thống các ngân hàng, các tổ chức tài chính khác và Sở giao dịnh chứng khoán. Thực chất, đây chính là các tổ chức tài chính trung gian làm nghiệp vụ môi giới chứng khoán. Nói đến thị trường chứng khoán, nhiều người cho rằng đây là Sở giao dịch chứng khoán. Thực ra các hoạt động giao dịch chủ yếu diến ra trên Sở giao dịch. Nhưng về mặt lý thuyết, người ta thường phân ra làm hai nấc: thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp. + Thị trường sơ cấp hay thị trường 1 ( Primary Market ) là thị trường phát hành các chứng khoán hay là nơi mua bán các chứng khoán lần đầu tiên. Tại thị trường này, giá cả của chứng khoán là giá phát hành. Việc mua bán chứng khoán trên thị trường sơ cấp làm tăng vốn cho nhà phát hành. Thông qua việc phát hành chứng khoán, Chính phủ có thêm nguồn thu để tài trợ cho các dự án đầu tư hoặc chi tiêu dùng của Chính phủ, các doanh nghiệp huy động vốn trên thị trường nhằm tài trợ cho các dự án đầu tư. + Thị trường thứ cấp hay thị trường cấp 2 ( Secondary Market ) là thị trường giao dịch mua bán, trao đổi những chứng khoán đã được phát hành nhằm mục đích kiếm lời, di chuyển vốn đầu tư hay di chuyển tài sản xã hội Quan hệ giữa thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp thể hiện trên giác độ sau: Thứ nhất: thị trường thứ cấp làm tăng tính lỏng của các chứn khoán đã phát hành. Việc này làm tăng sự ưa chuộng của chứng khoán và làm rủi ro cho các nhà đầu tư. Các nhà đầu tư sẽ dễ dàng hơn trong việc sàng lọc, lựa chọn, thay đổi kết cấu danh mục đầu tư, trên cơ sở đó làm giảm chi phí cho các nhà phát hành trong việc huy động và sủ dụng vốn. Việc tăng tính lỏng cho các chứng khoán tạo điều kiện cho việc chuyển đổi thời hạn của vốn, từ vốn ngắn hạn sang trung hạn và dài hạn, đồng thời tạo điều kiện cho việc phân phối vốn một cách hiệu quả. Thứ hai: thị trường thứ cấp xác định giá của chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Thị trường thứ cấp được xem là thị trường định giá các công ty. Thứ ba: thị trường thứ cấp cung cấp một danh mục chi phí vốn tương ứng với các mức độ rủi ro khác nhau của từng phương án đầu tư, tạo cơ sở tham chiếu cho các nhà phát hành cũng như các nhà đầu tư trên thị trường sơ cấp. Tóm lại: thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp có quan hệ mật thiết, hỗ trợ lẫn nhau. Về bản chất, mối quan hệ giữa thị trường vốn sơ cấp và thị trường vốn thứ cấp là mối quan hệ nội tại, biên chứng. Nếu không có thị trường sơ cấp thì sẽ không có thị trường thứ cấp, đồng thời, thị trường thứ cấp lại tạo điều kiện phát triển cho thị trường sơ cấp. Mục đích cuối cùng của các nhà quản lý là phải tăng cường hoạt động, huy động vốn trên thị trường sơ cấp, vì chỉ có tại thị trường này, vốn mới thực sự vận động từ người tiết kiệm sang người đầu tư, còn sự vận động của vốn trên thị trường thứ cấp chỉ là tư bản giả, không tác động trực tiếp tới việc tích tụ và tập trung vốn. 1.3. Các công cụ tham gia thị trường vốn. Công cụ thị trường vốn là công cụ nợ và cổ phần với kỳ hạn thanh toán trên 1 năm. Chúng có giao động giá rộng hơn nhiều so với công cụ trên thị trường tiền tệ và được coi là những đầu tư thực sự có rủi ro. Về mặt lịch sử, các công cụ của thị trường vốn có tên chung là các chứng khoán dài hạn. Chứng khoán dài hạn cũng có rất nhiều loại, để thuận tiện cho việc nghiên cứu, cần thiết phải phân biệt chúng theo những đặc điểm nhất định. Trước hết, chứng khoán là các giấy tờ có giá và có khả năng chuyển nhượng, xác định số vốn đầu tư ( tư bản đầu tư ); chứng khoán xác nhận quyền sở hữu hoặc quyền đòi nợ hợp pháp, bao gồm các điều kiện về thu nhập và tài sản trong một thời hạn nào đó. Tuỳ theo cách chọn tiêu thức, người ta có thể phân loại chứng khoán thành nhiều loại khác nhau. Tuy nhiên cách phân chia dựa vạo khả năng thu nhập là chủ yếu và thường gặp. Căn cứ vào từng loại thu nhập, chứng khoán được chia làm các loại sau: + Chứng khoán có thu nhập cố định + Chứng khoán có thu nhập biến đổi + Chứng khoán hỗn hợp 1.3.1. Chứng khoán có thu nhập cố định Là loại chứng khoán có quyền yêu cầu thu nhập cố định, đây là loại giấy ghi nợ có xác định tỉ lệ tiền lãi hàng năm phải trả cho người sở hữu. Thu nhập của loại chứng khoán này không phụ thuộc vào kết quả hoạt động của nhà phát hành. Nó có thể là chứng khoán vô danh hoặc là chứng khoán đích danh, có thể là tín phiếu, trái phiếu hoặc cổ phiếu ưu đãi. Đối với chứng khoán có thu nhập cố định, lợi tức thường được trả theo quý, theo kỳ hạn nửa năm hoặc 1 năm. Mỗi loại chứng khoán có quy định thời hạn trả lợi tức khác nhau. Nếu trong khoảng thời gian trả lợi tức có sự thay đổi quyền sở hữu đối với các chứng khoán này thì phần lợi tức sẽ được thanh toán cho người thụ hưởng tuỳ thuộc thời điểm mua bán và thời điểm trả lợi tức theo quy định của pháp luật. Theo đối tượng phát hành, chứng khoán có thu nhập cố định bao gồm những loại chủ yếu sau: + Trái phiếu Nhà nước + Trái phiếu của chính quyền địa phương + Trái phiếu cầm cố + Trái phiếu công nghiệp ( trái phiếu công ty ) + Trái phiếu ngân hàng và tín phiếu quỹ tiết kiệm + Tín phiếu kho bạc Trái phiếu chính phủ : Trái phiếu chính phủ do chính phủ hoặc những ngành đặc biệt như ngành giao thông, bưu điện, xi măng, điện được Chính phủ uỷ quyện phát hành. Những trái phiếu này được phát hành nhằm bù đắp sự thiếu hụt ngân sách hoặc để xây dựng các công trình công cộng hoặc để giải quyết những khó khăn về tài chính.Trái phiếu chính phủ được bảo đảm chắc chắn bởi uy tín của chính phủ và tài sản của quốc gia, trái phiếu chính phủ có khả năng cầm cố và chuyển nhượng. Trái phiếu địa phương:là khoản vay của chính quyền địa phương ( thành phố, tỉnh hoặc vùng dân cư đối với các tổ chức và cá nhân.Bên cạnh trái phiếu chính quyền địa phương còn huy động vốn bằng cách vay vốn của các ngân hàng. Trái phiếu cầm cố:là giấy ghi nợ có đảm bảo bằng tài sản cầm cố của chính quyền địa phương đối với ngân hàng khi nhận tiền vay dài hạn. Bên cạnh trái phiếu cầm cố ( hay còn gọi là khế ước vay nợ).Khi vay dài hạn ngân hàng ,chính quyền địa phương có thể phát hành trái phiếu công cộng(vì mục đích vay là để đầu tư cho các công trình công cộng), loại trái phiếu này tuy không ghi vật cầm cố, nhưng trên thực tế chính quyền phải đảm bảo trả nợ bằng mọi tài sản của mình ( các nguồn thu thuế và sẽ có). Trái phiếu công nghiệp ( trái phiếu công ty ) : trái phiếu công nghiệp do các công ty cổ phần và các xí nghiệp lớn phát hành đưa vào thị trường vốn dưới dạng những phiếu nợ và được đảm bảo bằng thu nhập hoặc tài sản của công ty. Về nguyên tắc trái phiếu công nghiệp được phát hành với lãi suất cao hơn so với những chứng khoán có thu nhập cố định trên trong cùng một thời điểm. Các công ty muốn phát hành trái phiếu phải được Nhà nước cấp giấy phép ( thông qua uỷ ban chứng khoán Quốc gia ). Việc phát hành trái phiếu ngân hàng và tín phiếu quỹ tiết kiệm nhằm tạo ra nguồn vốn tín dụng cho chính các tổ chức này hoặc cho các tổ chức tín dụng có liên quan. Trái phiếu tín dụng và tín phiếu quỹ tiết kiệm được chia ra theo các thời hạn khác nhau với lãi suất khác nhau.Những tín phiếu quỹ tiết kiệm thường bị khống chê bởi giới hạn trả lãi. Mua trái phiếu ngân hàng và tín phiếu quỹ tiết kiệm có lợi là không phải trả lệ phí và được bảo hiểm. Tín phiếu kho bạc: là loại giấy ghi nợ của kho bạc khi huy động vốn để bổ sung quỹ ngân sách, có thu nhập cố định có thời hạn từ 6 tháng đến 1 năm do hệ thống kho bạc Nhà nước phát hành.Do có rủi ro thấp, tỷ lệ lợi tức của tín phiếu kho bạc thấp hơn tỷ lệ lợi tức trên thị trường vốn trong cùng thời điểm. Tin phiếu kho bạc được hệ thống kho bạc Nhà nước mua vào và bán ra khuôn khổ của hoạt động thị trường mở nhằm mục đích điều chỉnh thị trường tiền tệ. 1.3.2. Chứng khoán có thu nhập thay đổi: Cổ phiếu thường đại diện cho loại chứng khoán có thu nhập biến đổi. Thu nhập do việc sở hữu cổ phiếu mạng lại gọi là cổ tức ( hay lợi tức cổ phần), nó biến động theo kết quả kinh doanh của công ty. Hình thức khác của loại chứng khoán này là phiếu tham gia hay chứng chỉ đầu tư. Loại này khác với cổ phiếu thông thường ở chỗ, nó không được quyền tham gia giám sát hoạt động của công ty. Khi phát hành chứng chỉ đầu tư, công ty có thể huy động được vốn vô thời hạn, không chịu rủi ro về chi trả lợi tức cố định như cổ phiếu ưu đãi hay trái phiếu, song không bị pha loãng quyền kiểm soát của cổ đông. 1.3.3. Chứng khoán hỗn hợp: Loại chứng khoán này vừa mang tính chất của chứng khoán có thu nhập cố định vừa mang tính chất cuả chứng khoán có thu nhập biến đổi. Việc phát hành loại chứng khoán này nhằm để thích ứng với nhu cầu đặc biệt của thị trường vốn. Để nhận ra các công cụ được sử dụng trong thị trường vốn, có thể tham khảo bảng phân loại những công cụ của thị trường này( bảng 1) bởi vì, nói chung trong thị trường vốn sơ cấp phải sử dụng các giấy chứng nhận, mà khi ở độ phát triển nhất định, các giấy chứng nhận đó được mua bán ở thị trường thứ cấp. Bảng 1 thể hiện tính đa dạng của các công cụ của thị trường vốn, song đồng thời chia ra 2 bộ phận của thị trường vốn là thị trường trái phiếu và thị trường cổ phiếu 1.4. Mục tiêu thành lập thị trường vốn Thị trường vốn đóng vai trò quan trọng sống còn đối với sự phát triển kinh tế của một quốc gia. Thị trường vốn phát triển ở mức độ cao không chỉ nâng cao năng lực sản xuất của các doanh nghiệp ( khu vực tài sản thực của nền kinh tế ) thông qua việc tạo điều kiện cho việc chuyển nhượng các quỹ vốn cho các doanh nghiệp với các cơ hội đầu tư hấp dẫn, mà còn cho phép sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quản lý của các công ty. Thị trường vốn cung cấp cho các nhà đầu tư một công cụ hữu hiệu cho việc ra quyết định đầu tư tôí ưu, phù hợp với thứ tự ưu tiên của nhà đầu tư về rủi ro hay lợi nhuận. Từ đó, thị trường vốn cung cấp một bộ máy thể chế thích hợp cho việc huy động tài sản cá nhân và phân bổ tài sản đó cho các doanh nghiệp (khu vực tài sản thực ) của nền kinh tế. Bảng 1: các công cụ của thị trường chứng khoán Thị trường tiền tệ ( ngắn hạn ) Thị trường vốn (dài hạn) Chính phủ -Tín phiếu kho bạc - Chứng chỉ kho bạc Chính phủ -Trái phiếu Chính phủ -Trái phiếu Chính phủ có chỉ số -Trái phiếu ngoại tệ -Trái phiếu có thưởng -Trái phiếu hàng hoá Các tổ chức tài chính -Thị trường ngân hàng tương hỗ -Chứng chỉ tiền gửi Giấy chứng nhận của ngân hàng - Giấy hẹn trả của công ty tài chính Các tổ chức tài chính -Trái phiếu của công ty tài chinh Trái phiếu cầm cố Trái phiếu cầm cố có chỉ số Trái phiếu thả nổi Các công ty cổ phần Tín phiếu trao đổi Kỳ phiếu thương mại Giấy chấp nhận thương mại Giấy ký gửi của công ty Trái phiếu có thể hoàn trả sớm Các công ty cổ phần Trái phiếu công ty cổ phần Giấy chứng nhận nợ chuyển đổi Trái phiếu liên kết Các công ty cổ phần Cổ phiếu thông thường Cổ phiếu ưu đãi Lệnh trả tiền Theo kinh nghiệm khái quát của các nước kinh tế thị trường phát triển ( Mỹ, Anh, Pháp, Nhật…) và của các nước kinh tế thị trường đanh phát triển ( các nước Mỹ Latinh, Brazin, Ac-hen-ti-na, Mê-hi-cô, các nước NIC: Đài Loan, Hồng Kông, Nam Triều Tiên, Thái Lan, Xin-ga-po, và các nước Trung Đông ) thì việc thành lập thị trường vốn nhằm thực hiện mục tiêu chủ yếu sau: Mục tiêu bao quát nhất là nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn vốn tài chính trong quá trình phát triển kinh tế và coi đây là nhân tố quan trọng nhất để phát triển sản xuất. Thị trường vốn là “van” điều tiết hữu hiệu nhất các nguồn vốn từ nơi sử dụng kém hiệu quả sang nơi sử dụng có hiệu quả cao hơn. Mở rộng nền tảng của quyền sở hữu của cải tài chính và bất động sản. Thị trường vốn là nơi diễn ra quá trình chuyển nhượng quyền sở hữu về vốn tài sản hết sức thuận lợi và là môi trường cho việc đa dạng hoá các chủ thể sở hữu về vốn ở các doanh nghiệp. Tạo điều kiện cho nhiều ngwofwi sử dụng vốn đầu tư. Thị trường vốn luôn bảo đảm và phục vụ được bất cứ ai có nhu cầu về vốn cho đầu tư sản xuất thông qua các tổ chức tài chính trung gian ( ngân hàng thương mại, Sở giao dịch chứng khoán, các quỹ tín dụng, các công ty bảo hiểm, các quỹ hưu trí…). Bảo đảm sẵn sàng các nguồn vốn cho đầu tư dài hạn. Thị trường vốn khác với ngân hàng là luôn sẵn sàng cung cấp vốn dài hạn cho các doanh nghiệp kịp thời, đúng lúc và đầy đủ số lượng cần thiết, không phải thông qua các thủ tục hành chính khắt khe, mức độ vay hạn chế hoặc chủ yếu là vay ngắn hạn, nếu quá ngắn phải trả lãi cao. Mở rộng các dịch vụ tài chính thông qua hoạt động của các tổ chức tài chính. Nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức tài chính. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư nước ngoài ( những người đầu tư chủ yếu trên thị trường vốn của các nước Đài Loan, Hồng Kông, Malaixia và Thái Lan là các công ty siêu quốc gia, công ty nước ngoài và các chủ đầu tư tư nhân là người nước ngoài ). Chương 2.Thực trạng thị trường vốn Việt Nam. 2.1. Nhu cầu cấp thiết đối với chiến lược phát triển thị trường vốn ở Việt Nam Việc hình thành thị trường vốn là một hiện tượng kinh tế cần thiết khi phát triển kinh tế theo cơ chế thị trường. Kinh nghiệm thế giới cho thấy các nước phát triển theo cơ chế thị trường thì đều phải tuân theo các quy luật khắt khe của thị trường. Thị trường vốn, đây là một yếu tố cấu thành đặc biệt quan trọng của nền kinh tế thị trường và nó cũng có đầy đủ các đặc trưng của một thị trường, nó tồn tại là khách quan và ra đời tự phát trong nền kinh tế thị trường. Nhiệm vụ của chúng ta là phải kịp thời nắm bắt được nhu cầu khách quan, nghiên cứu và nhanh chóng đề ra các biện pháp, chính sách kích thích nhanh chóng quá trình hình thanhfvaf điều chỉnh xu hướng hoạt động của thị trường đặc biệt này. So với thị trường vốn của các nước khác thì thị trường vốn ở Việt Nam vẫn còn kém phát triển. Tỷ lệ tổng giá trị thị trường trên GDP của Việt Nam hiện duy trì ở mức 0,1%, trong khi đó các nước khác có quy mô kinh tế tương đương hoặc các nước đang trong giai đoạn phát triển tương tự, ví dụ như: Iran, Srilanka và New Zealand đều duy trì được tỷ lệ này ở mức tương ứng là 5,9%, 1,1% và 18,2%. Có một số bằng chứng cho thấy yêu cầu cấp thiết của việc phát triển thị trường vốn ở Việt Nam. Thứ nhất, lượng tiền có khả năng đầu tư mà các nhà đầu tư tiềm năng nắm giữ, bao gồm các công ty chứng khoán, ngân hàng, các công ty bảo hiểm và các nhà đầu tư các nhân, ước tính lớn hơn gấp 10 lần so với tổng giá trị thị trường trên thị trường chính thức. Tuy nhiên, các nhà đầu tư này chưa tìm được cơ hội đầu tư thích hợp do thiếu chứng khoán lưu chuyển trên thị trường vốn. Việc phát triển thị trường vốn sẽ mở rộng thành phần nhà đầu tư, đồng thời tạo điều kiện cho việc chuyển nhượng vốn có khả năng đầu tư cho các doanh nghiệp nhằm mục đích sản xuất, góp phần vào sự tăng trưởng bền vững của nền kinh tế. Thứ hai, khả năng mở rộng thị trường cổ phiếu là rất đáng kể. Ước tính có 6300 doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam, và hơn 900 doanh nghiệp nhà nước đã trải qua quá trình cổ phần hoá và chuyển đổi thành công ty cổ phần. Trong số các doanh nghiệp cổ phần hoá đó, ước tính khoảng 129 doanh nghiệp có giá trị thị trường trên 10 tỷ đồng. Ước tính từ 50 đến 605 trong số 129 công ty này đáp ứng được các tiêu chuẩn niêm yết tại Trung tâm giao dịch chứng khoán thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, hiện nay chỉ có 17 công ty niêm yết. Các chứng khoán không được niêm yết hiện đang được giao dịch một cách sôi động trên thị trường phi tập trung( OTC ). Thứ ba, như được mô tả ở bảng 3 trong vòng 3 năm qua, ước tính 43000 doanh nghiệp mới được thành lập. Các công ty tư nhân và công ty trách nhiệm hữu hạn chiếm 39866 doanh nghiệp mới nâng tổng giá trị tiền vốn lên gần 2,5 tỷ đô la. Tuy nhiên, 953 triệu đô la tiền vốn cũng đã được huy động để thành lập hơn 3108 công ty cổ phần mới. Sự phát triển của thị trường vốn sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp mới thành lập huy động vốn từ người đầu tư với chi phí vốn thấp hơn . Lý do là người đầu tư sẵn sàng đầu tư vào các công ty mới thành lập hơn vì họ hy vọng là các công ty này sẽ được niêm yết trên thị trường cổ phiếu trong một tương lai gần, và do đó họ có thể thu được lợi nhuận từ khoản đầu tư của họ một cách dễ dàng hơn. Vì thị trường vốn cho phép các doanh nghiệp huy động được vốn với chi phí vốn thấp hơn, đồng thời việc thành lập và phát triển các doanh nghiệp mới là điều kiện then chốt cho tăng trưởng kinh tế, cần đẩy mạnh phát triển thị trường vốn nhằm cung cấp đủ vốn cho việc thành lập các doanh nghiệp mới. Bảng 2 : Tổng số vốn được huy động bởi các doanh nghiệp mới thành lập Loại hinh doanh nghiệp 2000 2001 2002 Số doanh nghiệp Số vốn được huy động(tr.USD) Số doanh nghiệp Số vốn được huy động(tr.USD) Số doanh nghiệp Số vốn được huy động(tr.USD) Công ty tư nhân 6486 187.6 7100 258.5 2818 121 Công ty TNHH 7244 532.35 11121 944.52 5135 500 Công ty TNHH một thành viên 31 6.8 Công ty cổ phần 726 202 1550 504.4 832 247 Công ty hợp danh 3 0.08 3 0.018 2 0.02 Doanh nghiệp nhà nước 16 47.8 27 10.64 2 2.07 Tổng 14437 969,83 19801 1718 8820 876,8 Thứ tư, trong các năm 2001 và 2002, 4424 doanh nghiệp hiện đang hoạt động đã huy động được 870 triệu đô la tiền vốn cho hoạt động cuả mình, theo số liệu minh hoạ của Bảng 2. Tuy nhiên, trong số các doanh nghiệp kể trên chỉ có một công ty sử dụng đến thị trường vốn nhằm mục. đích huy động vốn để mở rộng hoạt động của mình. Điều này thể hiện rất rõ một thực trạng là cần khuyến khích các công ty niêm yết huy động vốn thông qua hoạt động phát hành thêm cổ phiếu.Sự phát triển của thị trường vốn sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp hiện đang hoạt động dễ dangf hơn tiếp cận với nguồn vốn cần thiết với các cơ hội đầu tư hấp dẫn. Hoạt động này chắc chắn sẽ hỗ trơ cho tăng trưởng kinh tế ở tốc độ cao hơn Bảng 3 : Vốn do các doanh nghiệp hiện hành huy động Năm Vốn huy động Số DN huy động vốn Tổng giá trị vốn huy động 2001 3664 605 5/2002 1760 321 Thứ năm, Việt Nam đã và đang duy trì được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao và ổn định. Vào thời điểm năm 2001, GDP của Việt Nam là 32,4 tỷ đô la, và 64,7 tỷ đô la vào cuối năm 2010 song song với việc thực hiện cải cách kinh tế theo như hoạch định. Phát triển thị trường vốn là một yuee cầu quan trọng đối với việc đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP , lý do là việc phát triển thị trường vốn giúp phân bổ nguồn vốn cần thiết từ người đầu tư đến các doanh nghiệp, góp phần vào quá trình tăng trưởng kinh tế nhanh và ổn định. Việt Nam hiện đang gặp nhu cầu cấp thiết trong việc tạo điều kiện phát triển thị trường vốn. Vì trên thực tế khối lượng vốn có thể đầu tư do người đầu tư nắm giữ vẫn chưa được khai thác một cách đầy đủ để phục vụ sản xuất , việc nhanh chóng phát triển thị trường vốn sẽ mở rộng cơ hội tiếp cận với các nguồn vốn cho các doanh nghiệp, đồng thời tạo nền tảng cho phát triển và tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. 2. Tình hình thị trường vốn Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Tình hình thị trường vốn Việt Nam hiện nay có thể so sánh với thị trường vốn Trung Quốc vào cuối những năm 1980 khi các sở giao dịch Trung Quốc bắt đầu hoạt động ở các thành phố lớn, đồng thời thị trường OTC đầu tiên và hoạt động tín thác đầu tư đã xuất hiện. Dự đoán về sự phát triển thị trường vốn Việt Nam: tổng giá trị thị trường đạt 20 - 30% GDP vào năm 2010. 2.1. Thị trường cổ phiếu. Thị trường cổ phiếu chính thức duy nhất ở Việt Nam là trung tâm giao dịch chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (TTGDCK) được khai trương ngày 20/7/2000. TTGDCK này được đưavào hoạt động với công suất thực hiện 300.000 lệnh trong một phiên giao dịch vơí thời gian thanh toán T+3. Theo như bảng 4, vào thời điểm cuối 2001, đã có 10 Công ty được niêm yết, tuy nhiên chỉ trong vòng 6 tháng đầu năm 2002 số lượng các Công ty niêm yết đã tăng lên 17 Công ty và hiện tại số lượng các Công ty niêm yết là 21. Xu hướng này là tích cực vì qua đó chúng ta có thể thấy rằng các Công ty đã có nhận thức tốt hơn về thị trường chứng khoán sự cần thiết và các lợi thế của cơ chế công bố thông tin doanh nghiệp cũng như việc tuân thủ các chuẩn mực quốc tế. Bảng 4: Dữ liệu thị trường của thị trường cổ phiếu Việt Nam. 2001 - 12 - 31 2002 - 05 - 31 TT Công ty niêm yết Số cổ phiếu niêm yết Giá đóng cửa (USS) Giá trị thị trường (tr.USS) Giá đóng cửa (USS) Giá trị thị trường tr. USS 1 REE 15.000.000 2,19 62,85 2,22 33,00 2 SAmcom 12.000.000 2,32 27,84 2,03 24,36 3 hapaco 2.008.000 3,67 7,37 2,64 5,30 4 transimex 2.200.000 3,00 6,60 2,59 5,70 5 lafooco 1.909.840 2,27 4,34 1,57 3,00 6 saigonhotel 1.766.300 1,62 2,87 1,36 2,40 7 cànoco 3.500.000 2,41 8,44 1,70 5,95 8 danaplast 1.587.280 1,89 3,00 1,28 2,03 9 bibica 5.600.000 1,77 9,91 1,55 8,68 10 tribeco 3.790.300 1,97 7,47 1,97 7,47 11 gilimex 1.700.000 - - 2,99 5,08 12 btc 1.261.345 - - 1,65 2,08 13 bpc 3.800.000 - - 1,61 6,12 14 620-ccc 5.882.690 - - 1,68 9,88 15 gemandept 17.178.455 - - 2,72 46,73 16 agifish 4.179.130 - - 2,13 8,90 17 savimex 4.500.000 - - 1,59 7,16 Tổng cộng 87.863.340 174,11 Giá mỗi cổ phiếu (USS) 2,09 Mặc dù vậy, nhiều doanh nghiệp cổ phần hoá đủ tiêu chuẩn ra niêm yết lại lựa chọn phương án là không ra niêm yết, các công ty cổ phần có mặn mà tham gia TTCK hay không? Đây là câu hỏi lớn cần đặt ra trong hoàn cảnh thị trường cần có thêm nhiều hàng hoá mới. Thực tế một phần là bởi TTGDCK không đem lại nhiều lợi ích cho họ do các Công ty niêm yết phải áp dụng các tiêu chuẩn chặt chẽ hơn về công bố thông tin và quản trị Công ty. Một số đơn vị đủ điều kiện hơn thế họ đã chuẩn bị làm thủ tục niêm yết tuyên bố nán lại vì theo họ, thị trường còn "xấu" lắm. Có đơn vị đã làm xong thủ tục nhưng lại chần chừ chưa muốn đưa cổ phiếu lên sànguyên vật liệuì họ cho rằng "hiện tại chưa phải là thời điểm thích hợp" và vì "sợ bất lợi" cho cổ phiếu của họ. Qua nhiều cuộc khảo sát thì thấy rằng phần lớn các doanh nghiệp được hỏi quan niệm: "Cổ phiếu đưa lên sàn phải tăng giá mới là tốt; còn đưa cổ phiếu vào thời điểm giảm giá là bất lợi, là chưa thích hợp". Xét về mặt quan điểm, niêm yết cổ phiếu là để huy động vốn, là để tạo tính thanh khoản cho cổ phiếu chứ không phải vì giá cổ phiếu tăng hay giảm coa hay thấp như quan niệm của các doanh nghiệp. Có thể doanh nghiệp sai nhưng không thể tách được các doanh nghiệp vì TTCK Việt Nam còn quá mới đối với họ. Về khuôn khổ pháp luật và quản lý: cho đến năm 2002, ở Việt Nam vẫn chưa có luật chứng khoán điều chỉnh cả chứng khoán niêm yết và chứng khoán không niêm yết, các công ty chứng khoán không được phép tham gia vào thị trường thứ cấp nhằm giao dịch các chứng khoán không niêm yết cho dù là với tư cách nhà môi giới hay tự doanh. Văn bản pháp lý cao nhất của chứng khoán hiện nay là Nghị định 48/1998/NĐ-CP ngày 11/7/1998 của Chính phủ được soạn thảo và ban hành trong điều kiện thị trường chứng khoán ở Việt Nam chưa đi vào hoạt động, do vậy, qua một thời gian vận hành một số nội dung không còn phù hợp với hoạt động của thị trường hiện tại cũng như với nội dung mới của luật doanh nghiệp. Trong quá trình vận hành thị trường, mặc dù UBCKNN đã ban hành, sửa đổi, bổ sung các qui định pháp luật cho phù hợp với yêu cầu của thị trường như: Thông tư về phát hành chứng khoán ra công chúng, Qui chế về thanh viên, niêm yết, công bố thông tin và giao dịch chứng khoán; Qui chế về đăng ký, lưu ký và thanh toán bù trừ; Qui chế về tổ chức và hoạt động của Công ty chứng khoán; Qui chế hoạt động thanh tra và giám sát... nhưng nhìn chung, việc sửa đổi này vẫn chưa thực sự đáp ứng được đòi hỏi của hoạt động trên thị trường chứng khoán. Tính đến ngày 30/6/2002, TTGDCK thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện 322 phiên giao dịch, với tổng khối lượng chứng khoán được giao dịch là 41,3 triệu cổ phiếu và 841 ngàn trái phiếu, đạt tổng giá trị giao dịch 1.673 tỷ đồng, trong đó giao dịch cổ phiếu chiếm 94,9%. Tính đến hết tháng 7/2002 tổng số cổ phiếu lưu ký tại TTGDCK TP. Hồ Chí Minh là 54 triệu cổ phiếu trên tổng số 101,6 triệu cổ phiếu niêm yết, chiếm 61,57%; giá trung bình đối với mỗi cổ phiếu dao động ở mức 2 đôla, gấp 3 lần so với mệnh giá của mỗi cổ phiếu. Giá trị thị trường trung bình của các Công ty niêm yết là 10,8 triệu đôla. Con số này cho thấy hầu hết các Công ty niêm yết đều là các doanh nghiệp có qui mô vừa và nhỏ với giá trị thị trường thấp. Điều này hoàn toàn khác biệt so với kinh nghiệm phát triển của thị trường vốn Trung Quốc, tại thị trường này, các doanh nghiệp Nhà nước lớn đều đã sớm được niêm yết trong giai đoạn đầu phát triển thị trường vốn. Hoạt động giao dịch trên thị trường sơ cấp tại TTGDCK dừng ở mức thấp tính đến ngày 29/6/2002, 135.600 cổ phiếu được giao dịch hàng ngày thông qua 1500 lệnh được thực hiện, kết quả là tỷ lệ doanh thu hàng năm đạt 0,4%. Số lượng nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán thấp với 13.000 tài khoản giao dịch được mở bởi các nhà đầu tư và khối lượng giao dịch trung bình trên mỗi tài khoản chỉ là 10 cổ phiếu. Bảng 5: Hoạt động giao dịch của thị trường cổ phiếu Việt Nam Tỷ lệ doanh thu hàng năm Số lệnh được thực hiện Số tài khoản giao dịch Khối lượng giao dịch trên mỗi tài khoản 2001 2002 0,382 0,429 1,500 13,000 10,43 2.2. Thị trường trái phiếu. Thị trường trái phiếu Việt Nam đang trong giai đoạn phát triển bản lề. Trái phiếu Chính phủ với giá trị 195 triệu đô la đã được đấu giá, niêm yết và giao dịch tại TTGDCK. Trái phiếu ngân hàng với giá trị 10 triệu đô la hiện đã được niêm yết và giao dịch tại TTGDCK. Tuy nhiên, trên thị trường chỉ có rất ít giao dịch đối với trái phiếu niêm yết. Có những đơn vị sau khi trúng thầu hay nhận bảo lãnh phát hành trái phiếu chính phủ cũng "không chịu" tung lượng trái phiếu đó ra giao dịch trên thị trường. Có nhiều nguyên nhân chẳng hạn như do lãi suất đấu thầu chưa hợp lý, thiếu những qui định chặt chẽ trong hoạt động bảo lãnh phát hành. Đối với loại trái phiếu Công ty được phát hành theo luật doanh nghiệp tuy nhiên cho đến nay chỉ có rất ít các Công ty đã phát hành trái phiếu. Trái phiếu Công ty có thể được niêm yết tại TTGDCK. Các Công ty chứng khoán không được phép giao dịch trái phiếu Công ty không niêm yết trên thị trường phi tập trung (OTC), đồng thời vẫn chưa có một tổ chức đánh giá mức độ tín nhiệm nào. Tính đến ngày 7/2002 tổng giá trị trái phiếu chính phủ và trái phiếu ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam là 3.346 tỷ đồng đã được lưu ký gần như toàn bộ, đạt 93,87%. 2.3. Những khó khăn của việc phát triển thị trường vốn tại Việt Nam. Mặc dù đã có một bước tiến đáng kể trong vài năm gần đây, thị trường vốn này vẫn còn quá nhỏ xét trên phương diện phạm vi và qui mô. Thị trường vốn Việt Nam thiếu tính đa dạng và số lượng chứng khoán, cơ sở hạ tầng cơ bản cũng như các ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại. Khuôn khổ quản lý và pháp lý cũng cần phải cải thiện hơn đến tiến đến một quá trình phát triển thị trường vốn hiệu quả. Những vấn đề và khó khăn cơ bản mà thị trường vốn Việt Nam phải đối mặt bao gồm: Thứ nhất, các chứng khoán lưu hành trên thị trường rất hạn chế cả về số lượng lẫn chất lượng. Tính đến 2002, có 27 loại trái phiếu chính phủ và 19 cổ phiếu được giao dịch tại thị trường vốn và các giao dịch chỉ tập trung vào các cổ phiếu. Sự thiếu hụt số lượng các cổ phiếu gây ra sự mất cân đối trầm trọng giữa cung và cầu chứng khoán. Về chất lượng chứng khoán, tình trạng các doanh nghiệp thiếu kinh nghiệm và chuyên môn trong sản xuất, vận hành, quản lý, không sẵn sàng công bố thông tin đã khiến cho các nhà đầu tư do dự, không muốn đầu tư vào thị trường, và do vậy tiềm năng cầu chứng khoán đã không được khai thác hết. Thứ hai, hoạt động của TTGDCK cũng gặp phải nhiều khó khăn khác nhau. Dạng thức hoạt động hiện thời của TTGDCK như là một đơn vị trực thuộc UBCKNN nên được chuyển đổi thành một tổ chức độc lập nhằm phát huy được những lợi thế của cơ chế tự quản của những tổ chức kinh doanh chứng khoán. Các chức năng tác nghiệp do hệ thống của TTGDCK thực hiện bao gồm thanh toán và thanh toán bù trừ, lưu ký và đăng ký chứng khoán cần phải được thực hiện đại hoá để có thể vận hành một cách đúng đán những chức năng của mình. Mặc dù hệ thống công bố thông tin thị trường đã được tự động hoá để cung cấp thông tin, khối lượng và chất lượng thông tin cung cấp vẫn cần phải được cải thiện hơn nữa để đáp ứng nhu cầu của các thành viên thị trường. Thứ ba, có quá nhiều hạn chế đối với hoạt động của ngành chứng khoán và các định chế trung gian thị trường. Tính đến 2002, 8 Công ty chứng khoán được UBCKNN cấp phép vẫn chưa thực hiện những nhiệm vụ của mình một cách phù hợp và cũng không cung cấp được các dịch vụ có chất lượng cao. Nhân viên của những Công ty chứng khoán này thiếu kinh nghiệm và trình độ chuyên môn cần thiết để có thể thực hiện đầy đủ các nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán. Ngoài ra, số lượng chi nhánh của Công ty chứng khoán cũng vẫn còn hạn chế và chỉ được phân bố tại một số thành phố lớn. Thứ tư, việc quản lý thị trường lại tỏ ra không nhất quán và thiếu hiệu quả. Vấn đề khuôn khổ pháp lý về thị trường chứng khoán, đặc biệt là luật chứng khoán chưa được giải quyết. Hệ thống hiện nay đang dần bộc lộ sự không linh hoạt và thiếu nhất quán trong thực tế. Tình trạng này đỏi hỏi việc sớm sửa đổi, bổ sung để ban hành một văn bản pháp lý cao hơn về thị trường chứng khoán. Thứ năm, thị trường cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, một hình thức doanh nghiệp quan trọng tại Việt Nam cần được thiết lập để tạo điều kiện lưu thông các luồng vốn. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ có đủ tiêu chuẩn cần được tiếp cận với thị trường vốn để huy động các nguồn tài chính cần thiết nhờ sự thiết lập thị trường chứng khoán cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Hà Nội. Thứ sáu, thị trường chứng khoán Việt Nam thiếu các nhà đầu tư có tổ chức, các quĩ đầu tư chứng khoán, tổ chức định mức tín nhiệm và tổ chức đăng ký chứng khoán. Những khó khăn và vấn đề chưa được giải quyết nêu trên phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Nhưng quan trọng nhất là do những thất bại của thị trường trong nền kinh tế chuyển đổi và giai đoạn phát triển sơ khai của thị trường chứng khoán. Những biện pháp khắc phục khó khăn cần được ban hành để sửa chữa những thất bại thị trường này và vượt qua những trở ngại đang làm trì hoãn tiến trình phát triển của thị trường vốn. Vai trò cụ thể của Nhà nước trong việc phát triển thị trường vốn được trình bày tại phần tiếp theo. 3.2. Xây dựng và hoàn thiện các tổ chức thị trường. 3.2.1. Xây dựng thị trường giao dịch chứng khoán cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ: đưa TTGDCK Hà Nội vào hoạt động với chức năng tổ chức vận hành thị trường giao dịch các cổ phiếu doanh nghiệp có vốn điều lệ từ 5 tỷ đồng trở lên, theo phương thức khớp lệnh tập trung. Thị trường này trước mắt có cơ chế định giá, thanh toán, lưu ký, giám sát, quản lý tương tự như TTGDCK TP. Hồ Chí Minh hiện nay. 3.2.2. Phát triển các TTGDCK thành Sở giao dịch chứng khoán duy nhất của Việt Nam, độc lập với UBCKNN, với các tổ chức thành viên là các TTGDCK, Trung tâm lưu ký. 3.2.3. Xây dựng thị trường OTC, với cơ chế định giá phi tập trung để hoàn thiện hệ thống TTCK Việt Nam về các phương tiện định giá và tổ chưchính sách thị trường, tạo sự linh hoạt và thuận tiện hơn cho người tham gia thị trường. 3.2.4. Xúc tiến hình thành Hiệp hội chứng khoán Việt Nam, với sự tham gia của mọi đối tượng trên thị trường, hoạt động như một tổ chức tự quản, hỗ trợ cho việc đào tạo, quản lý, giám sát nhằm ổn định và phát triển thị trường... 3.2.5. Phát triển các tổ chức đăng ký chuyển nhượng chứng khoán. Trước mắt cho phép các TTGDCK tổ chức nghiệp vụ đăng ký chuyển nhượng quyền sở hữu chứng khoán cho các doanh nghiệp. Nghiên cứu bổ sung cơ sở pháp lý cho các định chế cung cấp dịch vụ đăng ký chuyển nhượng chứng khoán, tiến tới cấp phép hoạt động cho các tổ chức này. 3.2.6. Khuyến khích các tổ chức định mức tín nhiệm tham gia thị trường, trước mắt sẽ nghiên cứu triển khai cho phép các tổ chức định mức tín nhiệm nước ngoài cung cấp dịch vụ định mức tín nhiệm tại Việt Nam , tiến tới cho phép thành lập các tổ chức định mức tín nhiệm Việt Nam. 3.3. Biện pháp công bố thông tin. 3.3.1. Các qui định công bố thông tin cần phải được xác định một cách tổng thể theo quan điểm dài hạn. Thông tin tổng thể là nhân tố quyết định cho một thị trường lành mạnh, hệ thống công bố thông tin dựa trên cơ sở toàn diện và hệ thống sẽ hiệu quả hơn là dựa trên hình thức liệt kê chi tiết trong việc đảm bảo công bố thông tin tài chính và các thông tin khác kịp thời, hoàn chỉnh và ngày càng chính xác. 3.3.2. Cần tăng thêm số lượng các hoạt động cần công bố thông tin tức thời các hoạt động mới cần phải bổ sung vào danh mục công bố thông tin sẽ là những thông tin về doanh thu hay thua lỗ của các khách hàng quan trọng, các hợp đồng, các giao dịch về chứng khoán và các công cụ phát sinh của công ty, ý kiến phản đối hoặc việc không chấp nhận các báo cáo tài chính của các nhà kiểm toán độc lập v.v.. 3.3.3. Cần rút ngắn thời hạn công bố thông tin tức thì. Nên rút ngắn thời hạn công bố thông tin để đảm bảo cho thị trường hoạt động hiệu quả hơn. Thời hạn công bố được rút ngắn cùng với tính chính xác và đầy đủ của thông tin sẽ tăng tốc độ truyền tải luông thông tin tới cộng đồng đầu tư. 3.3.4. Thiết lập một hệ thống công bố thông tin điện tử. Công bố thông tin điện tử là việc nhận và công bố thông tin của Công ty bằng phương tiện điện tử, đây là một phần cốt yếu của hệ thống công bố thông tin công ty được hiện đại hoá. 3.3.5. Cưỡng chế thực thi hiệu quả những qui định công bố thông tin. Thực hiện những biện pháp kỷ luật đối với các công ty công bố thông tin không trung thực. Để làm được việc này, những qui định liên quan phải đủ rõ ràng mạch lạc để có thể cưỡng chế thực thi một cách công bằng. Ngoài ra, cần phải nâng cao ý thức kỷ luật cho những nhân viên chịu trách nhiệm về việc công bố thông tin của công ty thông qua các khoá đào tạo. 3.3.6. UBCKNN phải là người kiểm tra các kết quả kiểm toán. 3.3.7. Mở các phòng đọc tài liệu công bố thông tin. 3.3.8. Hỗ trợ quan hệ với các nhà đầu tư của các công ty niêm yết. TTGDCK cần phải tạo ra một môi trường mà trong đó các Công ty niêm yết có thể nhận được sự tin cậy thông qua các quan hệ đối với nhà đầu tư. 3.3.9. TTGDCK mở các khoá giảng về hoạt động công bố thông tin doanh nghiệp cho nhân viên của các công ty niêm yết. 3.4. Biện pháp nâng cấp khuôn khổ pháp lý. 3.4.1. Nâng cấp khuôn khổ pháp lý của thị trường chứng khoán. Những văn bản pháp lý cao nhất điều chỉnh hoạt động của thị trường vốn Việt Nam là Nghị định 48/1999/NĐ-CP về chứng khoán và hoạt động của thanh tra chứng khoán, Nghị đinh số 22/2000/NĐ-CP về xử phạt hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán. Hệ thống pháp lý dựa trên các nghị định này được thiết lập nhằm quản lý các chứng khoán niêm yết sẽ dần dần bộc lộ sự không linh hoạt và thiếu nhất quán của nó khi thị trường vốn Việt Nam mở rộng và phát triển. Chính vì thế cần phải sớm ban hành Luật chứng khoán để quản lý các loại chứng khoán, tạo ra một khuôn khổ pháp lý toàn diện để quản lý hữu hiệu và nhất quán thị trường vốn. 3.4.2. Mở rộng phạm vi của khái niệm chứng khoán. Nghị định 48 qui định khái niệm chứng khoán rất hẹp và chỉ bao gồm những chứng khoán niêm yết. Vì Việt Nam đang ở trong giai đoạn đầu tiên của quá trình phát triển thị trường chứng khoán, khái niệm về chứng khoán trong Nghị định 48 là tương đối phù hợp. Tuy nhiên, phạm vi của chứng khoán nên được mở rộng khi Nghị định 48 được chỉnh sửa. 3.4.3. Cơ chếbáo cáo Công ty cần được qui định chi tiết. Theo Nghị định 48 một tổ chức phát hành phải tuân thủ chế độ báo cáo định kỳ và công bố các thông tin có thể tác động đến giá chứng khoán của tổ chức phát hành. 3.4.4. Tách biệt tiến trình chào bán ra công chúng và niêm yết. Phát hành ra công chúng là hành động bán chứng khoán cho các nhà đầu tư, ngược lại niêm yết có nghĩa là cho phép chứng khoán được giao dịch trên thị trường có tổ chức. Do đó những chứng khoán được phát hành bằng cách đưa ra công chúng không cần phải được niêm yết. 3.4.5. Nới lỏng qui định quản lý ngành chứng khoán. 3.4.6. Qui định cụ thể hơn nữa đối với vấn đề thôn tính và sáp nhập công ty. Thời hạn phải báo cáo chậm nhất là 24 giờ kể từ khi có sự thay đổi trong việc nắm giữ 5% cổ phiếu. Thời hạn này là quá ngắn. Mục tiêu chủ yếu của qui định về mức nắm giữ 5% này là nhằm công khai quyền sở hữu cổ phiếu có quyền bầu cử thuộc về ai và đưa ra những thông tin về các nhà đầu tư tương lai. Tổ chức đấu giá công khai là một việc hết sức phức tạp, vì vậy cần phải có những qui định chi tiết hơn về việc tổ chức đấu giá công khai phải được xác lập cụ thể trong luật. Ngoài một số giải pháp trên, các giải pháp khác cũng được tính đến trong chiến lược 10 năm, như tăng cường hợp tác quốc tế, nâng cao năng lực quản lý Nhà nước đối với thị trường chứng khoán... Tuy nhiên, để thực hiện được những mục tiêu đề ra, các bộ, ngành chức năng cần góp sức giải quyết các vấn đề liên quan. Kết luận Việt Nam đang từng bước thực hiện cải cách hệ thống tài chính. Một trong những nội dung của cải cách là xây dựng và phát triển thị trường vốn nhằm hoàn thiện cấu trúc của thị trường tài chính. Thị trường vốn Việt Nam sẽ được thực hiện trong vòng 10 năm tới với quan điểm là: Xây dựng thị trường vốn để phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam, phấn đấu đến năm 2010, tổng giá trị thị trường đạt 20 - 30% GDP. Chính vì thế việc hoạch định ra các chính sách, chiến lược để phát triển loại thị trường đặc biệt này là rất cần thiết.