Đề án Chính sách lãi suất của ngân hàng nhà nước Việt Nam từ năm 1986 đến nay

u tiÒn tÖ + Thu nhËp thùc tÕ khi nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng thu nhËp t¨ng c¸c chñ thÓ muèn gi÷ thªm tiÒn lµm n¬i dù tr÷ gi¸ trÞ ®ång thêi muèn chi tiÒn cho tiªu dïng nhiÒu h¬n lµm cho cÇu tiÒn t¨ng ®­êng cÇu tiÒn dÞch sang ph¶i vµ khi nÒn kinh tÕ ë vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i thu nhËp gi¶m cÇu tiÒn gi¶m ®­êng cÇu dÞch sang tr¸i. + Møc gi¸ c¶: C¸c chñ thÓ nÒn kinh tÕ muèn gi÷ tiÒn chØ v× søc mua hµng ho¸ cña nã chø kh«ng ph¶i v× b¶n th©n nã. Khi gi¸ c¶ t¨ng dÉn ®Õn søc mua cña tiÒn tÖ gi¶m xuèng ng­êi ta muèn l¾m gi÷ l­îng tiÒn nhiÒu h¬n ®Ó ®¶m b¶o vÉn mua ®­îc l­îng hµng ho¸ dÞh vô nh­ tr­íc kia cÇu tiÒn t¨ng vµ ®­êng cÇu dÞch sang ph¶i vµ khi gi¸ c¶ gi¶m lµm cÇu tiÒn gi¶m ®­êng cÇu Þch chuyÓn sang tr¸i. C¸c nh©n tè lµm dÞch chuyÓn ®­êng cung tiÒn ®ã lµ møc cung tiÒn. Sù thay ®æi møc cung tiÒn l¹i do ng©n hµng trung ­¬ng quyÕt ®Þnh: Sè l­îng vèn vay vµ thêi h¹n vay Møc sinh lêi cña nÒn kinh tÕ Thu chi ng©n s¸ch nhµ n­íc L¹m ph¸t vµ c¸c chi phÝ ho¹t ®éng cña ng©n hµng. ý nghÜa cña l·i suÊt tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 4.1. L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ vÜ m« Khi ta muèn më réng hoÆc thu hÑp s¶n xuÊt, k×m h·m hay thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¨ng hay gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp trong nÒn KTTT nhµ n­íc chØ cÇn cho phÐp t¨ng hay gi¶m l·i suÊt. B»ng viÖc t¨ng hay gi¶m l·i suÊt cho vay sÏ t¸c ®éng ®Õn viÖc thu hÑp hay khuyÕn khÝch cÇu tiªu dïng, tõ ®ã nã t¸c ®éng ®Õn viÖc thu hÑp hay më réng s¶n xuÊt. Khi ta t¨ng hay gi¶m l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ t¸c ®éng ®Õn viÖc thu hót ngo¹i tÖ tõ n­íc ngoµi vµo ¶nh h­ëng ®Õn cung – cÇu ngioaÞ tÖ tõ ®ã ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt nhËp khÈu cña quèc gia trong tõng thêi kú ¶nh h­ëng ®Õn thu chi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. L·i suÊt tÝn dông cßn lµ c«ng cô hiÖu qu¶ ®Ó chèng l¹m ph¸t, æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn. Tõ nh÷ng t¸c ®éng to lín cña l·i suÊt tíi c¸c yÕu tè cña nÒn kinh tÕ vÜ m« nªn l·i suÊt ®­îc coi lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m« 4.2. L·i suÊt tÝn dông lµ c«ng cô ®iÒu chØnh vèn tõ n¬i t¹m thêi d­ thõa vèn sang n¬i thiÕu vèn tõ ®ã gãp phÇn t¹o nªn mÆt b»ng gi¸ c¶ hîp lý, t¹o ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn b×nh th­êng. Ngoµi ra l·i suÊt cßn lµ c«ng cô ®Ó cñng cè vµ t¨ng c­êng chÕ ®é h¹ch to¸n trong tõng doanh nghiÖp. 4.3. L·i suÊt lµ c«ng cô khuyÕn khÝch sù c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM Trong nÒn KTTT, c¸c NHTM lµ c¸c doanh nghiÖp ®­îc tù do c¹nh tranh trong khu«n khæ ph¸p luËt. Thùc chÊt cña ho¹t ®éng c¹nh tranh nµy lµ ph©n chia khèi l­îng tiÒn göi vµ më réng ph¹m vi ¶nh h­ëng cña ng©n hµng ra thi tr­êng. §Ó tån t¹i vµ ®¶m b¶o ngµy cµng më réng trong c¹nh tranh ®ßi hái c¸c ng©n hµng ph¶i t×m mäi gi¶i ph¸p ®Ó gi¶m chi phÝ qu¶n lý vµ chi phÝ nghiÖp vô ®Ó cã thÓ chÊp nhËn ®­îc mét l·i suÊt tiÒn göi cao nhÊt vµ mét l·i suÊt cho vay thÊp nhÊt. Qu¸ tr×nh c¹nh tranh nµy sÏ t¹o l¬Þ Ých thiÕt thùc cho kh¸ch hµng, doanh nghiÖp, ng©n hµng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ. 4.4. L·i suÊt lµ c«ng cô khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­. Ta cã: Thu nhËp = tiªu dïng + tiÕt kiÖm Tõ ®©y ta cã thÓ tÝnh ®­îc thu nhËp cña mçi gia ®×nh, doanh nghiÖp hay c¶ quèc gia. Nh­ vËy ®Ó t¨ng tû lÖ tiÕt kiÖm tõ ®ã n©ng cao l­îng vèn ®Çu t­ thi biÖn ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt lµ t¨ng l·i suÊt tiÒn göi. Khi l·i suÊt tiÒn göi thùc tÕ t¨ng cao th× sÏ lµ c¬ së ®Ó mäi ng­êi yªn t©m göi tiÒn v× ®­îc ®¶m b¶o b»ng møc lîi nhuËn cao vµ an toµn tõ viÖc t¨ng nguån tiÒn göi ®· lµm t¨ng møc cung øng vèn dÉn ®Õn t¹o ®iÒu kiÖn tèt ®Ó më réng ®Çu t­. Ng©n hµng trung ­¬ng vµ viÖc ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt. X©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ nhiÖm vô c¬ b¶n cña NHT¦. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ gåm c«ng cô chñ yÕu lµ møc cung tiÒn. §èi víi viÖc ®iÒu chØnh møc cung tiÒn cña thÞu tr­êng tiÒn tÖ qua ba c«ng cô chÝnh: Ho¹t ®éng cña thi tr­êng më, quy ®Þnh l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc vµ trªn c¬ së mèi t­¬ng t¸c gi÷a cung – cÇu tiÒn tÖ h×nh thøc l·i suÊt trªn thÞ tr­êng lµ c«ng cô gi¸n tiÕp. Cßn NHT¦ trùc tiÕp Ên ®Þnh l·i suÊt thÞ tr­êng vµ ®iÒu chØnh møc cung tiÒn cho phï hîp víi nhu cÇu t­¬ng øng víi l·i suÊt ®ã lµ c¸ch ®iÒu tiÕt trùc tiÕp. Tuú theo ®iÒu kiÖn tõng n­íc kh¸c nhau chÝnh s¸ch l·i suÊt ®­îc vËn hµnh theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau, NHT¦ sÏ chän c¸ch ®iÒu chØnh kh¸c nhau. Thø nhÊt: NHT¦ Ên ®Þnh l·i suÊt ®Ó tr¸nh rñi do cho c¸c NHTM th× NHT¦ th­êng quy ®Þnh møc l·i suÊt trÇn tiÒn göi vµ møc l·i suÊt sµn cho vay §Ó b¶o vÖ lîi Ých cho kh¸ch hµng cña NHTM th× NHT¦ quy ®Þnh ng­îc l¹i møc l·i suÊt sµn tiÒn göi vµ møc l·i suÊt trÇn cho vay. Còng cã tr­êng hîp NHT¦ chØ khèng chÕ møc l·i suÊt trÇn cho vay cßn l·i suÊt sµn tiÒn göi th× do c¸c NHTM chñ ®éng quyÕt ®Þnh. Thø hai: Th¶ næi l·i suÊt. L·i suÊt lµ gi¸ cña quyÒn sö dông vèn, l·i suÊt phô thuéc quan hÖ cung cÇu vÒ vèn. Cã nhiÒu quan ®iÓm cho r»ng ®· lµ gi¸ c¶ th× ph¶i biÕn ®éng vµ ®­îc tù do ho¸, hiÖn nay nhiÒu n­íc ®· tõ bá khung l·i suÊt cøng nh¾c ®Ó chuyÓn qua th¶ næi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Bëi v× râ rµng víi mét møc l·i suÊt cøng nh¾c sÏ lµm cho tÝnh linh ho¹t cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ suy gi¶m ho¹t ®éng cña NHTM gÆp nhiÒu khã kh¨n vµ kh«ng chñ ®éng ®­îc trong kinh doanh. Víi vai trß lµ c¬ quan ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHT¦ t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Õn l·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay cña c¸c NHTM b»ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu tõ ®ã nh»m môc ®Ých ®iÒu khiÓn møc cung – cÇu tÝn dông. Khi cÇn më réng khèi tiÒn tÖ NHT¦ ¸p dông mét møc l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu thÊp ®Ó khuyÕn khÝch c¸c NHTM, tæ chøc tÝn dông vay vèn cña NHT¦ tõ ®ã khuyÕn khÝch ®Çu t­. Ng­îc l¹i khi cÇn thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt NHT¦ sÏ n©ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®Ó ng¨n c¶n c¸c NHTM, tæ chøc tÝn dông vay vèn tõ NHT¦ tõ ®ã sÏ h¹n chÕ møc ®Çu t­. Nh­ vËy l·i suÊt tÝa chiÕt khÊu sÏ ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp nªn thÞ tr­êng qua c¸c NHTM. C¨n cø vµo thùc tÕ cña t×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam Ng©n hµng nhµ n­íc ViÖt Nam ®· lùa chän vµ tõng b­íc thay ®æi c«ng cô l·i suÊt cho phï hîp víi sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Trong nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ t¹p chung do ch­a nhËn thøc hÕt tÇm quan träng cña l·i suÊt chóng ta ®· duy tr× l·i suÊt cè ®Þnh rÊt thÊp so víi lîi nhuËn trong mét thêi gian dµi. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng l·i suÊt t¸c ®éng mét c¸ch rÊt nh¹y c¶m ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ v× vËy ®ßi hái nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch l·i suÊt phï hîp t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM vµ c¸c doanh nghiÖp chñ ®éng kinh doanh. §Çu n¨m 1989 chÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh thay ®æi mét c¸ch c¬ b¶n chuyÓn tõ c¬ chÕ l·i suÊt ©m sang l·i suÊt d­¬ng vµ ®¹t ®­îc l·i suÊt d­¬ng ®Çy ®ñ vµo cuèi quý I n¨m 1993. §Ó phï hîp víi c¬ chÕ míi vµ ®¶m b¶o gi¸ trÞ ®ång tiÒn ®ång thêi kÝch thÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ, NHNN lu«n b¸m s¸t sù biÕn ®éng cña l¹m ph¸t ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt. Trong viÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc nh­: Thùc hiÖn xo¸ bá sù ph©n biÖt l·i suÊt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nh­ng cã sù ­u ®·i víi vïng nói, h¶i ®¶o, cho hé nghÌo vay vèn. Thu hÑp kho¶ng c¸ch chªnh lÖch l·i suÊt cho vay b»ng néi tÖ vµ ngo¹i tÖ. Cuèi n¨m 1997 luËt NHNNVN vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông ra ®êi ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn míi trong ho¹t ®éng ng©n hµng. Trong ®iÒu 18 luËt NHNN cã ghi: NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n, l·i suÊt tÝa cÊp vèn. §Çy lµ c¨n cø ph¸p lý ®Ó NHNN thùc hiÖn nh÷ng c¶i c¸ch míi trong chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh l·i suÊt, t¨ng c­êng tÝnh h­íng dÉn. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã nhiÒu biÕn ®éng phøc t¹p, trong tõng thêi kú ph¸t triÓn NHNNVN ®· ®iÒu hµnh l·i suÊt nh­ thÕ nµo ? Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông ë ViÖt nam hiÖn nay vµ ®Þnh h­íng ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông trong thêi gian tíi §iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông ë ViÖt Nam - ¦u nh­îc ®iÓm vµ t¸c dông ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc Trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh l·i suÊt ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c sau: - L·i suÊt ph¶i nhá h¬n hoÆc b»ng tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. - L·i suÊt danh nghÜa = L·i suÊt thùc + tû lÖ l¹m ph¸t (tøc lµ l·i suÊt lu«n cã sù ®iÒu chØnh linh ho¹t vµ kÞp thêi voÝ sù biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ. L·i suÊt danh nghÜa ph¶i lín h¬n tØ lÖ l¹m ph¸t ®Ó khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm, tr¸nh tÝch luü vµng, ngo¹i tÖ. L·i suÊt cho vay th­êng ph¶i lín h¬n l·i suÊt huy ®éng. L·i suÊt ng¾n h¹n th­êng nhá h¬n l·i suÊt dµi h¹n. L·i suÊt néi tÖ ph¶i t­¬ng ®­¬ng víi l·i suÊt ngo¹i tÖ vµ l·i suÊt gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¶i b×nh ®¼ng. Nh÷ng nguyªn t¾c trªn v¹n dông trong ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam kh«ng ph¶i lóc nµo còng ®­îc tu©n thñ triÖt ®Ó. Nguyªn nh©n lµ do nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong giai ®o¹n qu¸ ®é lªn Chñ nghÜa x· héi vµ chuyÓn ®æi c¬ chÕ rÊt phøc t¹p. Ch¼ng h¹n nh­ trong thêi kú l¹m ph¸t phi m· th× chóng ta ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt r¸t cao song vÉn kh«ng h¬n tû lÖ l¹m ph¸t. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ cßn non trÎ thiÕu thèn c¬ së vËt chÊt kü thuËt, ®Ó khuyÕn khÝch ®Çu t­ dµi h¹n chóng ta ®· ®Ó l·i suÊt cho vay dµi h¹n thÊt h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n v. v…C¨n cø vµo c¸c yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cô thÓ cña ®¸t n­íc vµ sù chØ ®¹o h­íng dÉn cña nhµ n­íc, Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam®· can thiÖp ®iÒu chØnh l·i suÊt tÝn dông phï hîp víi tõng thêi kú. ViÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt thùc tÕ diÔn ra nh­ thÕ nµo? møc ®é can thiÖp cña nhµ n­íc ®èi víi l·i suÊt thay ®æi ra sao? L·i suÊt ®· thùc sù ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh hay ch­a? Tr¶ lêi cho nh÷ng c©u hái Êy chóng ta cÇn xem xÐt cô thÓ qua c¸c giai ®o¹n ®iÒu hµnh l·i suÊt. Cô thÓ chia thµnh c¸c giai ®o¹n sau: +Giai ®o¹n tõ tr­íc th¸ng 3 – 1989. +Giai ®o¹n tõ th¸ng 3 – 1989 ®Õn th¸ng 10 – 1993. +Giai ®o¹n tõ th¸ng 10 – 1993 ®Õn th¸ng 01 – 01 – 1996. + Giai ®o¹n tõ sau ngµy 01 – 01 – 1996. Giai ®o¹n tõ tr­íc th¸ng 3 – 1989. §©y lµ thêi kú ®iÒu hµnh l·i suÊt theo c¬ chÕ l·i suÊt ©m. Trong giai ®o¹n nµy tuú tõng thêi gian NHNN cã ®iÒu chØnh l·i suÊt nh­ng do l¹m ph¸t phi m· (tû lÖ l¹m ph¸t n¨m 1986 lµ 747,7%, n¨m 1987 lµ 301,3%) nªn l·i suÊt lu«n ë t×nh tr¹ng ©m: + l·i suÊt tiÒn göi nhá h¬n møc l¹m ph¸t. + L·i su¸t cho vay thÊp h¬n møc l·i suÊt huy ®éng. HÖ thèng l·i suÊt ©m cã nhiÒu tiªu cùc: + Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®i víi yªu cÇu rót bít tiÒn trong l­u th«ng, gi¶i to¶ ¸p lùc cña tiÒn ®èi víi gi¸ c¶ hµng ho¸ bÞ h¹n chÕ nhiÒu. + Nhu cÇu vay vèn t¨ng lªn kh«ng thùc chÊt t¹o lîi nhuËn gi¶ cho doanh nghiÖp. + Ng©n hµng bao cÊp cho kh¸ch hµng qua l·i suÊt t¹o lç kh«ng ®¸ng cã cho ng©n hµng, ng©n hµng kh«ng thÓ kinh doanh b×nh th­êng, l·i suÊt hoµn toµn do Nhµ n­íc quyÕt ®Þnh theo ý muèn chñ quan. Tõ ®ã h×nh thµnh nªn c¸c kÕt qu¶ trÝa ng­îc nhau, bÊt hîp lý gi÷a ng­êi göi tiÒn, ng©n hµng vµ ng­êi vay vèn. Ng­êi ta ®· vÝ viÖc göi tiÒn tiÕt kiÖm nh­ lµ viÖc b¸n mét con tr©u lÊy tiÒn göi vµo ng©n hµng, khi rót tiÒn tra th× sè tiÒn Êy ch¼ng mua næi c¸i d©y thõng. Giai ®o¹n tõ th¸ng 3 – 1989 ®Õn th¸ng 10 – 1993. Thêi kú nµy NHNN ®· chñ ®éng sö dông cong cô l·i suÊt, chuyÓn tõ l·i suÊt ©m sang l·i suÊt d­¬ng. §Ó thu hót tiÒn thõa trong l­u th«ng vÒ, kiÒm chÕ l¹m ph¸t, NHNN ®· n©ng l·i suÊt huy ®éng lªn rÊt cao trong mét thêi gian ng¾n: l·i suÊt kh«ng kú h¹n lµ 9% / th¸ng tøc lµ 108% / n¨m, l·i suÊt tiÕt kiÖm kú h¹n 3 th¸ng lµ 12% / th¸ng tøc lµ 144% / n¨m. ViÖc lµm ®ã d· thu hót mét khèi l­îng tiÒn lín trong l­u th«ng, t¨ng nguån vèn tÝn dông, gi¶m ¸p lùc l¹m ph¸t. Siªu l¹m ph¸t bÞ chÆn ®øng nhanh chãng, sau ®ã x¶y ra hiÖn t­îng gi¶m l¹m ph¸t vµo th¸ng 5 – 7 n¨m 1989, ®­îc æn ®Þnh víi møc thÊp cho tíi th¸ng 6 – 1990. Gi¸ vµng, ®« la Mü gi¶m ®¸ng kÓ chøng tá lßng tin cña d©n c­ ®èi víi ®ång néi tÖ ®­îc phôc håi. ChÝnh s¸ch l·i suÊt trªn ®· cã hiÖu qu¶ tøc th× nh­ng chØ thÝch hîp víi nh÷ng bèi c¶nh lÞch sö nhÊt ®Þnh v× ®©y lµ biÖn ph¸p can thiÖp trùc tiÕp vµo thi tr­êng tiÒn tÖ t­¬ng tù nh­ viÖc Ên ®Þnh gi¸ b»ng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh cña nhµ n­íc cho hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng. Tõ ngµy 20/ 3 / 1990 ®Õn th¸ng 11/1990 NHNN vÉn ®Ó l·i suÊt tiÕt kiÖm kú h¹n 3 th¸ng lµ 4%, tiÒn göi kh«ng kú h¹n lµ 1,8%/ th¸ng, l·i suÊt cho vay c¸c tæ chøc kinh tÕ lµ 2,4% / th¸ng thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn göi lµ 1,6% / th¸ng, do vËy nhµ n­íc ph¶i bï lç cho ng©n hµng h¬n 400 tû ®ång. Thùc tÕ l·i suÊt ë ViÖt Nam biÕn ®éng hÕt søc thÊt th­êng vµ hÖ thèng th«ng tin sè liÖu ch­a cho phÐp dù ®o¸n tû lÖ l¹m ph¸t mét c¸ch chÝnh x¸c, do ®ã khi lÊy l¹m ph¸t lµm c¬ së quy ®Þnh møc l·i suÊt ®· lµm cho l·i suÊt thùc tÕ dao ®éng m¹nh, sù æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« kh«ng duy tr× ®­îc trong thêi gian dµi. Nöa cuèi n¨m 1990 vµ ®Çu n¨m 1992 l¹m ph¸t l¹i quay trë l¹i. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, th¸ng 6/1992, NHNNVN cã sù ®iÒu chØnh l·i suÊt theo h­íng l·i suÊt d­¬ng vµ ®¸nh dÊu mét b­íc ngoÆt quan träng tong ho¹t ®éng tÝn dông cña hÖ thèng ng©n hµng: + ChuyÓn l·i suÊt ©m qua l·i suÊt d­¬ng tøc lµ l·i suÊt tiÒn göi cao h¬n møc l¹m ph¸t vµ l·i suÊt cho vay cao h¬n l·i suÊt huy ®éng, sö lý hµi hoµ lîi Ých cña ng­êi göi tiÒn, ng­êi vay vèn vµ tæ chøc tÝn dông. + Xo¸ bá bao cÊp qua l·i suÊt ng©n hµng, chuyÓn l·i suÊt ng©n hµng sang kinh doanh thùc sù. Nhê kiÒm chÕ ®­îc l¹m ph¸t, gi¶m ®­îc gi¸ ®« la, vµng, tõ th¸ng 6 / 1992 ng©n hµng ®· gi¶m dÇn l·i suÊt tiÕt kiÖm vµ tõ th¸ng 8 / 1992 thùc hiÖn l·i suÊt d­¬ng. Tuy v¹y trong giai ®o¹n nµy cßn mét sè rån t¹i: + §èi víi tõng nghµnh kinh tÕ (c«ng – n«ng – th­¬ng nghiÖp) cã møc l·i suÊt riªng. + §èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ (quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh) cã ph©n biÖt l·i suÊt. ChÝnh v× vËy ch­a khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh mét c¸ch b×nh ®¼ng. Giai ®o¹n tõ 01- 01 – 1993 ®Õn 01- 01- 1996. NHNN võa ¸p dông l·i suÊt trÇn cho vay võa ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn. L·i suÊt trÇn: L·i suÊt trÇn cho vay doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ 1,8% / th¸ng, cho vay thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh lµ 2,1% / th¸ng. L·i suÊt tho¶ thuËn; Tr­êng hîp v¸c ng©n hµng kh«ng huy ®éng ®ñ vèn ®Ó cho vay theo l·i suÊt quy ®Þnh ph¶i ph¸t hµnh kú phiÕu víi l·i suÊt cao h¬n th× ®­îc ¸p dông l·i suÊt tho¶ thuËn: l·i suÊt huyv ®éng cã thÓ cao h¬n l·i suÊt tiÕt kiÖm cïng kú h¹n lµ 0,2% / th¸ng vµ cho vay cao h¬n møc trµn 2,1%/ th¸ng. Trrªn th­ch tÕ kho¶ng 20 – 60% tæng d­ nî lóc bÊy giõo lµ tõ c¸c kho¶n cho vay b»ng l·i suÊt tho¶ thuËn vµ phÇn lín lµ cho vay doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ hé n«ng d©n víi l·i suÊt phæ biÕn lµ 2,3% - 3,5%/ th¸ng. Víi møc l¹m ph¸t n¨m 1993 lµ 5,2%, l·i suÊt cña ta trë lªn qu¸ cao ( l·i só©t tiÒn göi tiÕt kiÖm lµ 11,6% / n¨m, l·i suÊt thùc cho vay theo l·i suÊt trÇn lµ 20% / n¨m) l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm cña ta coa gÊp 1,1 lÇn cña Hµn Quèc, 3,7 lÇn cña Mü, l·i suÊt cho vay cao gÊp 1,5 lÇn cña §øc vµ 4,2 lÇn cña Mü. Vµo cuèi n¨m 1995, møc l·i suÊt trÇn cña ViÖt Nam lµ 2,1% / th¸ng (25,2%/ n¨m) sau khi trõ ®i tû lÖ l¹m ph¸t 12,7% cßn 12,5% / n¨m trong khi lîi nhuËn b×nh qu©n cña toµn bé nÒn kinh tÕ ch­a v­ît møc 6,5% / n¨m cho nªn nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i trë lªn thõa vèn, dï kinh tÕ cßn r¸t thiÕu vèn nh­ng l·i suÊt cho vay qu¸ cao, v­ît qu¸ lh¶ n¨ng thanh to¸n so víi lîi nhuËn. Mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i b¸n hµng tr¶ gãp thËm chÝ ®Çu t­ vµo tr¸i phiÕu NHNN hµng ngh×n tû ®ång víi l·i suÊt thÊp ®Ó “ tiªu thô” vèn víi gi¸ mua vß nh­ng an toµn. NhiÒu doanh nghiÖp vµ nhµ ®Çu t­ d· chuyÓn vèn sang nhËp hµng tr¶ chËm lÊy tiÒn ViÖt Nam, göi tiÕt kiÖm lÊy l·i cao, ngµy cµng cã xu h­íng khuyÕn khÝch nhËp khÈu, k×m h·m xuÊt khÈu, doanh sè tÝn dông ng©n hµng ®· mét phÇn nh­êng chç cho doanh sèi tÝn dïnh th­¬ng m¹i trong khi luËt th­¬ng phiÕu vµ hèi phiÕu cña ViÖt nam ch­a cã, lµm ho¹t ®éng kinh daonh cña ng©n hµng bÞ thu hÑp. Víi c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn cã thÓ hiÓu lµ ®· tù do ho¸ mét phÇn l·i suÊt hoÆc ®ã lµ c¬ chÕ cho vay víi l·i suÊt t­¬ng øng ®i ®«i víi mét biªn ®é dao ®éng nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, møc chªnh lÖch gi÷a sµn tiÒn göi vµ trÇn cho vay rÊt lín tõ 0.7-1 %/th¸ng lµm cho c¸c NHTM cã lîi nhuËn qu¸ cao trong khi doanh nghiÖp vµ hé n«ng d©n gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tõ thùc tÕ nµy kú häp thø 8 Quèc héi kho¸ IX th¸ng 8/1995 cïng víi nghÞ quyÕt bá thuÕ doanh thñtong ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng tiÕt kiÖm chi phÝ ho¹t ®éng nhÊt cµ khèng chÕ møc chªnh lÖch l·i suÊt cho vay huy ®éng vµ cho vay b×nh qu©n lµ 0.35%/ th¸ng, ®©y lµ c¨n cø ®Ó ra ®êi c¬ chÕ l·i suÊt trÇn vµ møc khèng chÕ tõ 10/01/1996. Giai ®o¹n tõ 01 – 01 – 1996 ®Õn nay: 4.1. C¬ chÕ qu¶n lý l·i suÊt tÝn dôngth«ng qua møc khèng chÕ 0,35%: Theo quyÕt ®Þnh sè 381/ Q§ - NH1ngµy 28/12/1995tõ 01/01/1996 NHNN ®· quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®avµ møc chªnh lÖch 0,35% thay cho viÖc ®iieï hµnh l·i suÊt cho vay, l·i suÊt tiÒn göi chi tiÕt vµ l·i suÊt tho¶ thuËn tr­íc ®ã. VÒ l·i suÊt trÇn: do quy m« ®Þa bµn ho¹t ®éng kh¸c nhau nªn NHNN quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cã ph©n biÖt nh­ sau: + TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n: lµ møc l·i suÊt thÊp nhÊt, ¸p dông cho khu vùc thµnh thÞ. + TrÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n: cao h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n mét Ýt do thêi gian dµi dÔ gÆp rñi ro. + TrÇn l·i suÊt cho vay trªn ®Þa bµn n«ng th«n: cao h¬n trÇn l·i suÊt cho vy ng¾n h¹n, trung – dµi h¹n do ®iÌu kiÖn ho¹t ®éng ë ®Þa bµn n«ng th«n khã kh¨n h¬n thµnh thÞ. + TrÇn l·i suÊt cho vay ®èi víi cña quü tÝn dông ®èi víi c¸c thµnh viªn: lµ trÇn l·i suÊt cho vay cao nhÊt do quü tÝn dông míi lËp ®Ó thÝ ®iÓm, quy m« nhá bÐ, chi phÝ ho¹t ®éng cao. VÒ møc khèng chÕ 0,35%/ th¸ng ®èi víi chªnh lÖch b×nh qu©n gi÷a vèn cho vay (®Çu ra) vµ huy ®äng vèn (®Çu vµo) ë mçi ng©n hµng. Tõ ®ã ®· h×nh thµnh ra mét hµnh lang vËn ®éng hîp ph¸p cña vèn tÝn dông vÒ ph­¬ng diÖn gi¸ c¶ cña nã ®ã lµ hµnh lang mµ ®­êng biªn cøng lµ l·i suÊt trÇn cho vay cßn ®­êng biªn cßn l¹i th× kh«ng d­îc cè ®Þnh mµ mµ ®­îc thay thÕ b»ng møc chªnh lÖch b×nh qu©n gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng cña mét chu kú kinh doanh tÝn dông ë mçi ng©n hµng kh«ng ®­îc qu¸ 0.35%/ th¸ng. Tuy vËy kiÓm chøng trªn thùc tÕ qua h¬n mét n¨m thùc hiÖn, khèng chÕ trùc tiÕp ®èi víi NHTM ®É béc lé nhiÒu tån t¹i, v­íng m¾c vµ h¹n chÕ vÒ hiÖu lùc thi hµnh. Thø nhÊt: Theo tµi liÖu vÒ t×nh h×nh chªnh lÖch l·i suÊt n¨m 1996 vµ vµ 6th¸ng ®Çu n¨m 1997 cho thÊy phÇn lín ë NHTM cã møc chªnh lÖch thùc tÕ b×nh qu©n®Ët d­íi 0,35%/ th¸ng lµ do: chÊt l­îng tÝn dông ch­a cao, nî khã ®ßi ph¸t sinh lµm gi¶m doanh thu, vèn huy ®éng t¨ng m¹nh, nh­ng tÝn dông t¨ng tr­ëng chËm do tû lÖ nhu cÇu vay vèn cña tæ chøc kinh tÕ vµ c¸ nh©n kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cao, NHTM bÞ ø ®äng vèn t¹m thêi chi phÝ t¨ng mµ doanh thu gi¶m, tiÒn göi 3 th¸ng chiÕm tû träng lín ®· lµm cho sè l·i ph¶i tr¶, d­ nî cho vay t¨ng kh¸ nh­ng l·i suÊt cho vay gi¶m, nhiÒu NHTM cho vay chñ yÕu b»ng ngo¹i tÖ víi møc chªnh lÑch l·i suÊt thÊp (2% - 2,5%/ n¨m ) chiÕm kho¶ng 30% tæng d­ nî cho vay. Nh­ vËy néi dung kinh tÕ cña chØ tiªu chªnh lÖch l·i suÊt chØ ph¶n ¸nh thu nhËp thùc tÕ cña NHTM, kh«ng ph¶n ¸nh t×nh h×nh chi phÝ vµ viÖc khèng chÕ chi phÝ theo møc chªnh lÖch l·i suÊt 0,35%/ th¸ng. Thø hai: §Ó chÊp hµnh ®uóng møc khèng chÕ 0,35% c¸c ng©n hµng ph¶i c¨n cø vµo c¬ cÊu nguån vèn t¹i thêi ®iiÓm quyÕt ®Þnh cho vay ®Ó x¸c ®Þnh l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n tõ ®ã míi cã thÓ x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay, viÖc ®ã hÕt søc phøc t¹p vµ kh«ng bao giê ®¹t ®­îc sù chÝnh x¸c, v× nguån vèn ng©n hµng kh«ng ngõng biiÕn ®æi hµng ngµy, hµng giê, cho dï ë thêi ®iÓm ng©n hµng quyÕtddingj l·i suÊt cho vay quy ®Þnh møc chªnh lÖch 0,35% th× kÕt qu¶ còng chØ mang tÝnh thêi ®iÓm, v× sau ®è sù biÕn ®æi c¬ cÊu nguån vèn, møc chªnh lÖch nµy sÏ thay ®æi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång tÝn dông. Thø ba: ViÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh chªnh lÖch l·i suÊt trùc tiÕp ®èi víi tõng NHTM lµ kh«ng thÓ lµm ®­îc. V×: + §Æc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn kinh doanh cña c¸c lo¹i h×nh NHTM kh¸c nhau, chªnh lÖch l·i suÊt cña c¸c NHTMlµ kh¸c nhau nªn quy ®Þnh mét møc chªnh lÖch chung lµ khåg hîp lý. + C¶ n­íc hiÖn cã h¬n 9000 NHTM vµ gÇn 1000 Quü tÝn dông nh©n d©n, NHT¦lµm sao cã thÓ kiÓm tra viÖc chÊp hµnh theo quy ®Þnh kú, th¸ng, quý ®èi víi tõng ®¬n vÞ ? V¶ l¹i nÕu kiÓm tra hÕt th× sÏ tèn kÐm , mµ kh«ng kiÓm tra hÕt th× hiÖu lùc thi hµnh rÊt h¹n chÕ. + Ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM cã kú h¹n, viÖc huy ®éng vèn vµ cho vay viÖc thu - chi l·i sÏ x¶y ra t×nh tr¹ng “thu dån” hoÆc “chi dån” trong mét thêi gian ng¾n. ChÕ ®é tµi chÝnh hiÖn hµnh ch­a quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc chÝch tr­íc, ph©n bæ ®Òu ®Æn vµ ®Çy ®ñ c¸c kho¶n thu - chi trong n¨m theo hÖ thèng quèc tÕ. C¸c ng©n hµng sÏ cã quü lç, quý l·i, nªn cã n¨m chªnh lÖch l·i suÊt nhá h¬n 0,35%, cã n¨m lín h¬n 0,35%kh«ng phô thuéc hoµn toµn vµo lç lùc chñ qu¶n cña mçi ng©n hµng, v× viÖc khèng chÕ vµ sö lý chªnh lÖch lµ viÖc lµm khã kh¨n. + Thø t­: ViÖc khèng chÕ chªnh lÖch l·i suÊt 0,35% cè ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ ho¹t ®éng td cña NHTM, biÓu hiÖn lµ: + khi l·i suÊt suÊt huy ®äng b×nh qu©n bÞ khèng chÕ cøng nh¾c lµm gi¶m sù c¹nh chanh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, kh«ng khuyÕn khÝch NHTM ®­a ra s¶n phÈm míi. + Chªnh lÖch l·i suÊt = ( L·i suÊt cho vay thùc tÕ b×nh qu©n – L·i suÊt thùc tÕ b×nh qu©n ) bÞ khèng chÕ tèi ®a lµ 0,35%, nghÜa lµ c¸c ng©n hµng cã chªnh lÖch l·i suÊt cµng thÊp cµng t«t sÏ kh«ng khuyÕn khÝch c¸c ng©n hµng c¹nh tranh b»ng uy tÝn vµ hiÖu qu¶ kinh doanh vµ thay vµo ®è lµ n©ng cao l·i suÊt huy ®éng vèn. + Kh«ng khuyÕn khÝch NHTM tËp trung huy ®éng vèn ®Çu t­ më réng cho vay trung - dµi h¹n mµ tËp trung cho vay ng¾n h¹n ®Ó tr¸nh rñi ro. NHTM sÏ gi¶m thu l·i, t¨ng chi l·i huy ®éng vèn vµo nh÷ng th¸ng cuèi n¨m ®Ó nh»m kh«ng chÕ chªnh lÖch l·i suÊt d­íi 0,35% lµm kÕt qu¶ kd cña ng©n hµng kh«ng ®­îc ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, lu©n chuyÓn vèn tÝn dông bÞ ¸ch t¾c.Do vËy h¹n chÕ tÝnh n¨ng ®éng trong ho¹t ®äng tÝn dông, g©y nªn t×nh tr¹ng khã kh¨n cho c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông. Nh­ vËy viÖc khèng chÕ l·i suÊt huy ®éng b×nh qu©n vµ cho vay b×nh qu©n trong mét møc chªnh lÖch cè ®Þnhth× vai trß - c«ng dông vÒ mÆt qu¶n lý tµi chÝnh rÊt h¹n chÕ, hiÖu lùc thi hµnh kh«ng cao,kÕt qu¶ kh«ng ®¹t nh­ mong muèn, tr¸i l¹i nã g©y tiªu cùc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. 4.2. C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt trÇn vµ kh«ng quy ®Þnh møc chªnh lÖch l·i suÊt tÝn dông: T¹i kú häp thø hai, th¸ng 12- 1997,Quèc héi kho¸ IX cho phÐp bá møc chªnh lÖch l·i suÊt 0,35%/ th¸ng ®ång thêi thu hÑp sù c¸ch biÖt gi÷a møc l·i suÊt cho vay ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n, NHNN quy ®Þnh møc l·i suÊt míi, rót tõ 4 trÇn l·i suÊt xuèng cßn 3 trÇn l·i suÊt: + TrÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n 1,2%/ th¸ng. + TrÇn l·i suÊt cho vay trung - dµi h¹n 1,25%/ th¸ng. + TrÇn l·i suÊt quü tÝn dông cho vay thµnh viªn 1,5%/ th¸ng. ViÖc ®iÒu hµnh theo c¬ chÕ l·i suÊt trÇn cã nhiÒu ­u ®iÓm nh­: + Trong ph¹m vi trÇn c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc tù do Ên ®Þnh møc l·i suÊt cho vay vµ tiÒn göi cô thÓ, linh ho¹t phï hîp víi ®iÒu kiÖn kinh doanh, tù chñ trong kinh doanh, c¹nh tranh lµnh m¹nh tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt. + T¹o mÆt b»ng chung vÒ l·i suÊt chung trong c¶ n­íc, xo¸ bá l·i suÊt tho¶ thuËn v­ît qu¸ xa møc l·i suÊt do NHNN quy ®Þnh. + Cã trÇn l·i suÊt sÏ b¶o vÖ lîi Ých ng­êi tiªu dïng. + §¶m b¶o vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc cña NHNN vÒ l·i suÊt trong giai ®o¹n ®Çu míi h×nh thµnh cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. + Tuy nhiªn ®©y lµ c¸ch qu¶n lý “cøng ” trong giai ®o¹n thÞ tr­êng ch­a ph¸t huy hÕt mÆt tÝch cùc, nh¹y c¶m cña nã, lîi dông møc khèng chÕ “ cøng ” nµy nhiÒu tæ chøc tÝn dông cho vay ngay theo møc l·i suÊt tèi ®a, ®ông trÇn ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao.TrÇn l·i suÊt kÐm linh ho¹t, khã ®iÒu chØnh theo quan hÖ cung – cÇu vÒ vèn vµ ®iÒu kiÖn khã kh¨n hay hay lîi nhuËn cña tõng vïng. Trong giai ®o¹n khñng ho¶ng vµ sau giai ®o¹n khñng ho¶ng tµi chÝnh - tiÒn tÖ khu vùc vµ thÕ giíi, NHNNVN ®· ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn møc l·i suÊt. Cô thÓ lµ: Theo quyÕt ®Þnh sè 30/ Q§ - NHNNngµy 17/01/1998 cña Thèng ®èc NHNN quy ®Þnh l·i suÊt cho vay néi tÖ lµ 1,2%/ th¸ng (ng¾n h¹n)vµ 1,25%/ th¸ng (trung vµ dµi h¹n). §Æc biÖt trong 11 th¸ng n¨m 1999,NHNNVN ®· n¨m lÇn ®iÒu chØnh trÇn l·i suÊt, trong ®ã cã 4 lÇn h¹ trÇn l·i suÊt. Ngµy 29/01/1999,Thèng ®èc NHNNVN cã chØ thÞ sè 01/ CT – NHNN1 quy ®Þnh tõ ngµy 01/02/1999 møc trÇn l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam cña 4 NHTM quèc doanh ®èi víi kh¸ch hµng ë khu vùc thµnh thÞ lµ 1,1%/ th¸ng (ng¾n h¹n) vµ h¹ cßn 1,15%/ th¸ng (trung vµ dµi h¹n). Møc l·i suÊt quü tÝn dông cho vay thµnh viªn vÉn gi÷ nguyªn lµ 1,5%/ th¸ng. §Ó kÝch cÇu thªm mét b­íc vµ t¸i lËp sù b×nh ®¼nggi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n, ngµy 29/5/1999 Thèng ®èc NHNNVN ban hµnh quyÕt ®Þnh sè189/1999/ Q§ - NHNN1 vÒ viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n cho vay c¶ ë thµnh thÞ, n«ng th«n ®Òu ¸p dông møc l·i suÊt thèng nhÊt 1,15%/ th¸ng. TiÕp ®Õn, ngµy 30/7/1999, Thèng ®èc NHNNVN ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 266/1999/ Q§ - NHNN1 h¹ trÇn l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam tõ 1,15%/th¸ng xuèng 1,05%/ th¸ng. Riªng c¸c Hîp t¸c x· tÝn dôngvµ Quü tÝn dông nh©n d©ngi÷a nguyªn trÇn l·i suÊt cho vay lµ 1,5%/ th¸ng. Ngµy 01/9/1999, Thèng ®èc NHNNVN ra chØ thÞ sè 05/1999CT- NHNN1 h¹ møc l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam xuèng møc 0,95%/ th¸ng ë khu vùc thµnh thÞ ®ång thêi ra quyÕt ®Þnh sè 307/1999/Q§ - NHNN1 quy ®Þnh l·i suÊt t¸i cÊp vèn lµ 0,7%/ th¸ng. T¹i nhiÒu NHTM nhÊt lµ c¸c NHTM quèc doanh tiÒn göi vÉn kh«ng ngõng t¨ng lªn nh­ng cho vay kh«ng hÕt. C¸c NHTM quèc doanh ph¶i ®Çu t­ hµng ngµn tû ®ång vµo tr¸i phiÕu Kho b¹c Nhµ n­íc thêi h¹n mét n¨mvµ c«ng tr¸i x©y dùng Tæ quèc thêi h¹n 5 n¨m mÆc dï l·i suÊt thÊp. Tr­íc t×nh h×nh ®ã c¸c NHTM ®ång thêi h¹ l·i suÊt ®Ó chèng lç víi møc ®é kh¸c nhau. §Õn ®Çu th¸ng 10 n¨m 1999, l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n chØ cßn 0,3%/ th¸ng so víi l·i suÊt 0,5%/ th¸ng ®Çu n¨m 1999, tÝnh ra gi¶m 40%, l·i suÊt tiÒn göi kú h¹n 6 th¸ng chØ cßn 0,5%/ th¸ng so víi 0,7%/ th¸ng vµo ®Çu n¨m 1999 ®· gi¶m 34%. Ngµy 22/10/1999,Thèng ®èc NHNNVN ra quyÕt ®Þnh sè 383/1999/Q§-NHNN1 møc l·i suÊt trÇn cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam ë khu vùc thµnh thÞ lµ 0,85%/ th¸ng, khu vùc n«ng th«n lµ 1%/ th¸ng. §ång thêi ra quyÕt ®Þnh sè 382/1999/Q§-NHNN1 ®iÒu chØnh l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông lµ 0,5%/th¸ng cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/11/1999. Trªn c¬ së møc l·i suÊt ®ã c¸c tæ chøc tÝn dông ®· ra quyÕt ®Þnh®iÒu chØnh gi¶m c¸c møc tiÒn göi vµ huy ®éng vèn cña m×nh. KÓ tõ ngµy 25/10/1999 møc l·i suÊt tiÒn göi cña hÖ thèng Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam trong toµn quèc ®iªï chØnh gi¶m: Kh«ng kú h¹n cßn 0,15%/ th¸ng, kú h¹n 3 th¸ng cßn 0,3%/ th¸ng, kú h¹n 6 th¸ng cßn 0,4%/th¸ng vµ kú h¹n 12 th¸ng lµ 0,5%/ th¸ng. C¬ së ®iÒu chØnh: ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt nhÒu nh­ vËy kh«ng h¼n do ý ®Þnh chñ quan cña NHNN, nã xuÊt ph¸t tõ c¬ së sau: + N¨m 1998 tû lÖ l¹m ph¸t ®ét ngét t¨ng lªn 9,2% lµm l·i suÊt huy ®éng thùc gi¶m cßn 2,2%/ n¨m vÉn cao gÊp 2 lÇn so víi thÕ giíi. Tr¸i l¹i trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 l·i suÊt huy ®éng doanh nghiÖp vÉn gi÷a nguyªn ë møc 0,8%/ th¸ng l·i suÊt thùc trë l¹i møc 0,5%/ th¸ng hay 6%/ n¨m cao gÊp 5 lÇn so víi thÕ giíi. L·i suÊt huy ®éng cao lµm l·i suÊt cho vay còng t¨ng cao, mµ l·i suÊt t¨ng cao g©y nhiÒu khã kh¨n cho ph¸t triÓn kinh tÕ, lµm ®Çu t­ tr× trÖ cho nªn ph¶i h¹ l·i suÊt. H¬n n÷a l¹m ph¸t 9 th¸ng ®Çu n¨m ë møc thÊp, 7 th¸ng gÇn ®©y liªn tôc thiÓu ph¸t ë møc:- 0,7%; - 0,6%; - 0,4%; - 0,3% vµ -0,4%. Gi¶m ph¸t cßn do tèc ®é t¨ng tr­ëng chËm vµ søc mua cña thÞ tr­êng gi¶m sót. C¸c ngµnh s¶n xuÊt ®ang gÆp khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng vµ vèn ®Ó ®æi míi kü thuËt, c«ng nghÖ. VÊn ®Ò mÊt c©n ®èi gi÷a hµng vµ tiÒn thùc chÊt lµ mÊt c©n ®èi gi÷a khèi l­îng hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng vµ kh¶ n¨mg thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ rÊt trÇm träng.Vèn trong c¸c ng©n hµng th× ø ®äng mµ n«ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp l¹i thiÕu vèn cho ®Çu t­ s¶n xuÊt, kinh doanh. Do vËy mét biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó “kÝch cÇu” lµ h¹ l·i suÊt. Tû gi¸ hèi ®o¸i æn ®Þnh tõ nhiÒu th¸ng nay ( tõ th¸ng 10/ 1998 ) vµ kÓ c¶ viÖc thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i th¸ng 2/ 1999 còng kh«ng g©y biÕn ®éng vÒ tû gi¸. T×nh h×nh cung cÇu vÒ vèn tÝn dông: tèc ®é t¨ng sè d­ tiÒn göi b»ng ®ång ViÖt Nam t¨ng nhanh h¬n tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ, ®Õn gi÷a th¸ng 5/1999 tèc ®é t¨ng tiÒn göi lµ 9,3% trong khi tèc ®é t¨ng d­ nî cho vay chØ lµ 5,2% so víi ®Çu n¨m 1999. T×nh h×nh thùc hiÖn l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn b»ng ®ång néi tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông: nh×n chung do t×nh h×nh vèn ø ®äng nªn c¸c tæ chøc tÝn dông còng ®· gi¶m l·i suÊt cho vay vµ tiÒn göi ®¶m b¶o c©n ®èi vÒ cung cÇu vèn tÝn dông. Vµo thêi ®iÓm th¸ng 5/1999: + L·i suÊt cho vay: phæ biÕn ë møc 1,1%/th¸ng ( ng¾n h¹n ) vµ 1,15%/th¸ng (trung-dµi h¹n) ë thµnh thÞ ;ë n«ng th«n cho vay s¸t trÇn 1,2% vµ 1,25%/th¸ng nh­ng cã mét sè tæ chøc tÝn dông chñ yÕu lµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh thùc hiÖn 10-15% so víi l·i suÊt trªn ®Ó ®Èy m¹nh cho vay. c¸ biÖt cã tæ chøc tÝn dông cßn cho vay o,9%/th¸ng, cho vay xuÊt khÈu: 0,9- 1%/th¸ng . D­íi ®©y lµ biÓu mét sè l·i suÊt chÝnh do ng©n hµng nhµ n­íc quy ®Þnh trong thêi gian gÇn ®©y: §¬n vÞ tÝnh :% Thêi ®iÓm L·i suÊt 1/7/1997 01/7/1997 21/1/1998 1/2/1999 1/6/1999 1/8/1999 4/9/1999 25/10/1999 25/11/2000 Ng¾n h¹n 1,0 1,1 1,2 1,15 1,05 0,95 0,85 0,8 Trung - dµi h¹n 1,1 1,25 1,15 1,15 1,05 0,95 0,85 0,8 Khu vùc n«ng th«n 1,2 1,25 1,25 1,15 1,05 1,05 1,0 0,7 Quü tÝn dông nh©n d©n 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,5 1,25 L·i suÊt t¸i cÊp vèn 1,1 1,1 1,0 0,85 0,85 0,7 0,5 0,4 Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 NHNN tiÕp tôc thùc hiÖn c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi VN§ gi¶m l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn cho phï hîp víi thùc tiÔn cô thÓ l·i suÊt t¸i cÊp vèn gi¶m tõ 0,5% xuèng cßn 0,4%/th¸ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu gi¶m tõ 0,45%/th¸ng xuèng cßn 0,35 %/th¸ng. Môc ®Ých ®iÒu chØnh l·i suÊt: + §¶m b¶o tÝnh phï hîp gi÷a mÆt b»ng l·i suÊt víi t×nh h×nh l¹m ph¸t: + Gi¶m bít khã kh¨n cho ng­êi vay, gãp phÇn kÝch nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn , ®¶m b¶o c©n ®èi cung- cÇu vÒ vèn tÝn dông , ®Èy m¹nh cho vay vèn c¸c tæ chøc tÝn dông ®ãi víi nÒn kinh tÕ , t¹o khu«n khæ ®ñ réng ®Î tæ chøc tÝn dông thuéc c¸c lo¹i h×nh kh¸c nhau, n¨ng lùc tµi chÝnh kh¸c nhau, ®ä rñi ro kh¸c nhau ®Þnh ra møc laaix suÊt huy ®éng cho vay vµ hîp lý. +Gi¶m bít c¸c trÇn l·i suÊt chuÈn bÞ ®iÌu kiÖn tiÕn tíi ¸p dông c¬ chÕ ®iÒu hµnh theo l· suÊt c¬ b¶n nh­ LuËt NHNN ViÖt Nam quy ®Þnh . T¸c ®éng cña ®iÒu chØnh l·i suÊt tÝn dông thêi gian võa quy: Thø nhÊt: NHNN ®· thiÕt kÕ mét mÆt b»ng l·i suÊt ¸p dông chung cho c¶ vay ng¾n h¹n, trung - dµi h¹n, t¹o sù b×nh ®¼ng gi÷a khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Tuy nhiªn d­ nî cña khu vùc n«ng th«n kh«ng lín trong ®ã c¸c kho¶n cho vay chÝnh s¸ch, cho vay theo c¸c ch­¬ng tr×nh cña ChÝnh phñ chiÕm phÇn kh«ng nhá nªn mÆc dï cã t¹o ®iÒu kiÖn gi¶m chi phÝ vµ t¨ng ®Çu t­ ®ãi khu vùc n«ng th«n song t¸c dông kich thÝch khu vùc n«ng th«n cña viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt tíi sù b×nh ®¼ng nh­ vËy còng ch­a m¹nh mÏ. Thªm vµo ®ã, chi phÝ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn nµy vÉn cßn cao dÉn ®Õn tõ lÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt thø t­ trong n¨m trë ®i, l·i suÊt trÇn, ¸p dông ®èi víi khu vùc n«ng th«n trë l¹i cao h¬n so víi møc l·i suÊt cho vay ë thµnh thÞ. VÒ viÖc thèng nhÊt trÇn l·i suÊt ®èi víi c¸c kho¶n vay cã thêi h¹n kh¸c nhau trong giai ®o¹n hiÖn nay cã thÓ nhËn ®Þnh lµ nh»m khuyÕn khÝch c¸c nhµ ®Çu t­ ®Èy m¹nh ®Çu t­ trung - dµi h¹n, khuyÕn khÝch ®Çu t­ theo chiÒu s©u, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt, ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho x· héi chñ nghÜa. Do møc ®é rñi ro th­êng t¨ng theo thêi h¹n cña kho¶n vay nªn ®©y ch­a ph¶i lµ quyÕt ®Þnh hîp lý. NÕu nh­ tr­íc kia chóng ta ®· tõng kh«ng ph©n biÖt l·i suÊt cho vay c¸c thêi h¹n kh¸c nhau råi ®Õn quy ®Þnh l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n cao h¬n l·i suÊt cho vay dµi h¹n ®· d­îc nh×n nhËn lµ kh«ng hîp lývµ ®­îc söa ®æi b»ng viÖc n©ng l·i suÊt cho vay trung – dµi h¹n lªn cao h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n th× viÖc thèng nhÊt trÇn l·i suÊt cho vay nh­ hiÖn nay ph¶i ch¨ng lµ mét b­íc thôt lïi? Cã lÏ ®©y chØ lµ mét gi¶i ph¸p t×nh thÕ ®Ó ®Èy m¹nh “ ®Çu ra ” cña tÝn dông mµ th«i, ch¾c ch¾n trong t­¬ng lai chóng ta sÏ ph¶i trë l¹i nguyªn t¾c ®óng ®¾n lµ: “ L·i suÊt tÝn dông ng¾n h¹n < L·i suÊt tÝn dông dµi h¹n ”. Thø hai: ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt tÝn dông ®· g©y nªn mét ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng cña tæ chøc tÝn dông: + Biªn ®é gi¶m trÇn l·i suÊt gi÷a c¸c lÇn ®iÒu chØnh qu¸ lín ( 0,1%th¸ng, 1,2%/n¨m), kho¶ng c¸ch gi÷a hai lÇn h¹ trÇn l·i suÊt qua gÇn nhau liªn tiÕp ®· g©y ra c¸c ¶nh h­ëng sau: + Ho¹t ®éng cña c¸c NHTM ch­a kÞp æn ®Þnh qua viÖc h¹ trÇn l·i suÊt lÇn nµy ®· ph¶i ®èi phã víi viÖch¹ trÇn l·i suÊt lÇn sau.C¸c ng©n hµng e dÌ trong huy ®éng vèn nhÊt lµ vèn dµi h¹n v× sî l·i suÊt tiÕp tôc h¹ lµm ng©n hµng lç nhiÒu h¬n. + C¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng trªn ®Þa bµn n«ng th«n do ®Þa bµn ho¹t ®éng khã kh¨n, cho vay mãn nhá, chi phÝ lín, nguån vèn h¹n hÑp h¬n c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c.Tõ ®ã b¾t buéc c¸c tæ chøc tÝn dông nµy gi¶m chi phÝ, tiÕt kiÖm vµ n©ng cao chÊt l­îng phôc vô n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n víi l·i suÊt thÊp. + Kh¸ch hµng n¶y sinh t©m lý chÇn chötong vay tiÒn ng©n hµng, hä chê mét møc l·i suÊt thÊp h¬n n÷a. + L·i suÊt t¸i cÊp vèn gi¶m khuyÕn khÝch c¸c NHTM vay vèn tõ NHNN. Thø ba: HiÖu qu¶ cña h¹ l·i suÊt víi viÖc “kÝch cÇu” nÒn kinh tÕ:KÝch cÇu lµ mét gi¶i ph¸p kÝch thÝch khuyÕn khÝch tiªu dïng vµ môc tiªu cuèi cïng lµ t¨ng tæng c©ï, tæng cung hµng ho¸ x· héi ®Ó thóc dÈy s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay nh»m gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a nhu cÇu vÒ vèn rÊt cao cña doanh nghiÖp vµ n«ng d©n víi sù d­ thõa cña nguån vèn tån ®äng trong hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, b»ng viÖc h¹ l·i suÊt cho vay nhµ n­íc muèn khai th«ng tÝn dông tõ ®è kÝch thÝch tiªu dïng ( bao gåm tiªu dïng cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cho sinh ho¹t ®êi sèng ). H¹ l·i suÊt cã liªn quan ®Õn bè trÝ l¹i c¬ cÊu ®Çu t­, chi tiªu ng©n s¸ch lµ mét trong hµng lo¹t c¸c “kÝch cÇu” mµ nhµ n­íc ®· ¸p dông nh­ sau: gi¶m khung thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, gi¶m thuÕ lu©n chuyÓn, bá thuÕ s¸t sinh, gi¶m mét sè thuÕ suÊt kh¸c, t¨ng ­u ®·i tÝn dông, ®iÒu chØnh phô cÊp l­¬ng, b¶o hiÓm x· héi, tµi trî m¹nh h¬n cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Nh­ng cã lÏ l·i suÊt ch­a cã hiÖu qu¶ m¹nh mÏ ®Õn viÖc kÝch thÝch nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Cã ®Ò cËp ®Õn mét sè nguyªn nh©n: + L·i suÊt gi¶m nh­ng do gi¶m ph¸t nªn ë c¸c c«ng ty, doanh nghiÖp hµng ho¸ tån kho nhiÒu, tÝn dông ®ang bÝ ®Çu ra, doanh nghiÖp c¹nh tranh kÐm s¶n xuÊt tr× trÖ (riªng 17 tæng c«ng ty 90 – 91 ®· ø ®äng 6000 tû ®ång). Trong ®iÒu kiÖn lµm ¨n thua lç, c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n nghiªm tóc kh«ng d¸m vay vèn, b¶n th©n NHTM còng kh«ng d¸m bá vèn ra ®Ó ®Çu t­ v× vËy chØ tr«ng chê vµo h¹ l·i suÊt còng kh«ng më réng ®­îc tÝn dông + L·i suÊt cho vay ë n«ng th«n vÉn cao h¬n l·i suÊt ë thµnh thÞ mµ nhu cÇu ®Çu t­ vµo tiªu dïng ë n«ng th«n rÊt cÊp b¸ch chØ riªng viÖc kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng thuû lîi, ®­êng giao th«ng ph¸t triÓn kinh tÕ trang tr¹i …®· dÆt ra yªu cÇu rÊt lín vÒ vèn vay. + L·i suÊt tiÒn göi mÆc dï gi¶m nh­ng nguån vèn huy ®éng vµo ng©n hµng vÉn t¨ng cao v× ë thµnh phè ng­êi cã tiÒn còng kh«ng mua s¾m g× nhiÒu mµ ®Çu t­ bu«n b¸n th× rÊt khã kh¨n nªn tèt nhÊt lµ göi ng©n hµng kiÕm l·i. + L·i suÊt tÝn dông ®· h¹ thÊp nh­ng ng©n hµng chØ cã thÓ cho vay nÕu kh¸ch hµng héi tô ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt dÓ ®¶m b¶o hoµn tr¶ ®óng thêi h¹n vay. Trªn thùc tÕ mÆc dï h¹ l·i suÊt cho vay, níi láng c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn nh­ng do kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó vay nªn cã thÓ cÇn nh­ng kh¸ch hµng vÉn kh«ng vay ®­îc vèn. Ng©n hµng cho vay tuú tiÖn sÏ t¹o ra nhiÒu nî qu¸ h¹n, kh¶ n¨ng kh«ng tr¶ ®­îc nî cµng lín. Nh­ vËy h¹ l·i suÊt lµ ®iÒu kiÖn cÇn nh­ng ch­a ph¶i lµ ®iÒu kiÖn ®ñ ®Ó gia t¨ng tÝn dông. Muèn tÝn dông thùc sù t¨ng tr­ëng th× ph¶i gia t¨ng søc b¹t cña nÒn kinh tÕ , t¨ng kh¶ n¨ng hÊp thô vèn còng nh­ ®é an toµn cña hÖ thèng NHTMVN. Mét yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu lµ cÇn cã mét hÖ thèng ph¸p luËt ®ång bé vµ cëi më h¬n. H¹ l·i suÊt cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi chñ ch­¬ng ph¸t huy néi lùc, kÝch thÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ ®Çu t­, sÏ gióp nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tho¸t khái ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc vµ thÕ giíi, gãp phÇn ®­a tÝn dông cña n­íc ta tiÕn tíi møc l·i suÊt cña thÕ giíi. VËy nªn mÆc dï ch­a ®¹t ®­îc nh÷ng g× nh­ mong ®îi tõ viÖc h¹ l·i suÊt nh­ng kh¸ch quan mµ nãi th× h¹ l·i suÊt lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n. Mét sè ý kiÕn vÒ hÖ thèng l·i suÊt tÝn dông vµ ®Þnh h­íng ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông trong thêi gian tíi: Mét sè ý kiÕn vÒ hÖ thèng l·i suÊt tÝn dông vµ gi¶i ph¸p sö lý nh÷ng bÊt hîp lý vÒ l·i suÊt: Thø nhÊt: L·i suÊt tÝn dông ë ViÖt Nam vÉn ë møc cao so víi thÕ giíi. §Õn nay ViÖt Nam ®ang thi hµnh mét chÝnh s¸ch l·i suÊt cao cã sù can thiÖp m¹nh mÏ cña Nhµ n­íc. Trong thêi gian qua chóng ta ®· nhiÒu lÇn thùc hiÖn gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay nh­ng vÉn ë møc cao so víi trung b×nh cña thÕ giíi l·i suÊt cao g©y nh÷ng khã kh¨n cho nÒn kinh tÕ. + L·i suÊt cao lµm cho doanh nghiÖp lµm ¨n nghiªm tóc kh«ng gi¸m vay vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. + L·i suÊt cao dÉn ®Õn c¸c hé gia ®×nh c¾t gi¶m tiªu dïng ®Ó göi tiÕt kiÖm lÊy l·i suÊt cao ®Çu t­ gi¶m, tiªu dïng h¹n chÕ nÒn kinh tÕ kh«ng ph¸t triÓn m¹nh ®­îc. MÆt kh¸c còng ph¶i xÐt ®Õn mÆt tÝch cùc cña viÖc duy tr× chÝnh s¸ch l·i suÊt cao. H­íng sö lý l·i suÊt trong thêi gian tíi lµ tiÕp tôc h¹ l·i suÊt nh­ng ph¶i c©n nh¾c tíi kh¶ n¨ng huy ®éng vèn khi l·i suÊt gi¶m vµ chó ý ®Õn biªn ®é gi¶m trÇn l·i suÊt. Thø hai: Sù bÊt hîp lý khi so s¸nh l·i suÊt ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n. Gi÷a thµnh thÞ vµ n«ng th«n ®Õn nay vÉn cßn sù kh¸c biÖt trong quy ®Þnh møc trÇn l·i suÊt. Víi lý do ®Þa bµn ho¹t ®éng khã kh¨n chi phÝ ho¹t ®éng cao sè tiÒn vay nhá nªn møc trÇn l·i suÊt cao lµ tÊt yÕu. Tuy vËy chóng ta nªn yªu cÇu c¸c tæ chøc tÝn dông nµy gi¶m chi phÝ, tiÕt kiÖm, h¬n lµ ®Ó n«ng d©n ph¶i chÞu sù bÊt b×nh ®¼ng nµy. Thø ba: L·i suÊt cho vay ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n ®ång nhÊt ë mét møc. Thêi h¹n vay cµng lín th× rñi ro cña viÖc cho vay cµng cao nªn ch¨ng NHNN cÇn ®iÒu chØnh ®Ó l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n thÊp h¬n møc l·i suÊt cho vay dµi h¹n. Thùc tÕ lµ ng©n hµng huy ®éng vèn chñ yÕu lµ vèn ng¾n h¹n (kh«ng kú h¹n, kú h¹n 3 th¸ng, 6 th¸ng, 12 th¸ng) nªn vèn vay dµi h¹n ®a phÇn ®­îc lÊy huy ®éng ng¾n h¹n. VËy khi kh¸ch hµng rót tiÒn göi ®ång lo¹t trong khi c¸c kho¶n vay ch­a ®Õn kú tr¶ th× ng©n hµng sÏ xö lý ra sao? Dï ë bÊt cø n­íc nµo c¸c tæ chøc tÝn dông ®Òu ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c: chØ ®­îc dïng nguån vèn ng¾n h¹n ®Ó cho vay ng¾n h¹n vµ nguån vèn dµi h¹n ®Ó cho vay dµi h¹n cã nh­ vËy míi ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng. Thø t­: ViÖc ®iÒu hµnh l·i suÊt b»ng c¸ch NHNN quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay. Qu¶n lý trÇn cho vay béc lé mét sè tån t¹i: + Kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ Quèc tÕ vµ cßn mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. + H¹n chÕ chiÕn l­îc kh¸ch hµng cña c¸c tæ chøc tÝn dông. + HiÖn t­îng h¹ qu¸ thÊp trÇn l·i suÊt cho vay cña mét sè NHTM cã l·i suÊt ®Çu vµo thuËn lîi d· g©y c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c NHTM quèc doanh. + TrÇn l·i suÊt cho vay ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông kh«ng cho vay v­ît qu¸ møc l·i suÊt ®ã nh­ vËy míi chØ ®¶m b¶o quyÒn lîi cña ng­êi ®i vay ch­a quan t©m ®Õn lîi Ých cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Tù do ho¸ l·i suÊt lµ bé phËn c¬ b¶n cña tù do ho¸ tµi chÝnh, tøc lµ l·i suÊt ®­îc tù do biÕn ®éng ®Ó ph¶n øng theo cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng, lo¹ bá nh÷ng ¸p lùc mang tÝnh hµnh chÝnh, cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông tù chñ trong kinh doanh. Khi ®ã, NHT¦ t¸c ®éng gi¸n tiÕp tíi l·i suÊt chñ yÕu dùa vµo c¸c c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ nh­ nghiÖp vô thÞ tr­êng më, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu vµ tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. L·i suÊt ®­îc tù do ho¸ sÏ linh ho¹t h¬n l·i suÊt bÞ kiÓm so¸t, tù ®éng t¹o ra sù kÝch thÝch t¨ng t­ëng kinh tÕ, thay ®æi c¬ cÊu ®Çu t­. Theo kinh nghiÖm cña mét sè n­íc Mü La tinh th× tù do ho¸ l·i suÊt trong m«i tr­êng kh«ng kiÓm so¸t cïng víi thÞ tr­êng tµi chÝnh kh«ng hoµn h¶o vµ déc quyÒn ®· lµm cho l·i suÊt thùc t¨ng nªn rÊt cao, kh«ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ mµ cßn lµm gi¶m tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, g©y khñnh ho¶ng trong hÖ thèng tµi chÝnh dÉn ®Õn bÊt æn trong nÒn kinh tÕ vÜ m«. Do vËy dÓ phï hîp víi ®iÒu kiÖn mét n­íc cã thÞ tr­êng tµi chÝnh s¬ khai møc ®é c¹nh tranh yÕu, c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp ch­a hiÖu qu¶, h¹n chÕ trong n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh nh­ ë n­íc ta th× nhµ n­íc ch­a thÓ thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt nh­ng nªn chuyÓn tõ kiÓm so¸t trùc tiÕp nh­ hiÖn nay sang kiÓm so¸t l·i suÊt c¬ b¶n vµ quy ®Þnh mét biªn ®é dao ®éng tèi ®a. Biªn ®é Êy cã thÓ dÇn dÇn níi réng vµ tiÕn tíi lo¹i bá khi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña NHT¦ ®­îc t¨ng c­êng. Thø n¨m : §¸nh gi¸ vÒ c¸c quyÕtt ®Þnh ®iÒu chØnh l·i suÊt cña NHNN. HiÖn t¹i cã hai ý kiÕn tr¸i ng­îc: Cã ý kiÕn cho r»ng viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt cña NHNN phï hîp víi gi¶i ph¸p kÝch cÇu cña chÝnh phñ ®iÒu chØnh l·i suÊt theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng. Ng­îc l¹i cã ý kiÕn cho r»ng hiÖu qu¶ cña gi¶i ph¸p kÝch cÇu lµ kh«ng ®¸ng kÓ. §¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸ch quan th× viÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt cña NHNN lµ ®óng, phï hîp víi xu thÕ cña thÞ tr­êng nh­ng h¬i muén. NHNN chØ ®iÒu chØnh l·i suÊt trÇn cho vay khi thùc tÕ c¸c tæ chøc tÝn dông ®· gi¶m l·i suÊt cho vay råi. VËy møc ®é gi¶m l·i suÊt lµ bao nhiªu? thêi ®iÓm gi¶m khi nµo thùc sù míi ph¸t huy hiÖu qu¶ vµ thùc hiÖn gi¶i ph¸p kÝch cÇu cña chÝnh phñ? B¶n th©n nghµnh ng©n hµng ph¶i tÝnh to¸n m¹nh d¹n h¬n trong c¸c quyÕt ®Þnh vÒ l·i suÊt, dù b¸o ®­îc diÔn biÕn cña thÞ tr­êng ®Ó x¸c ®Þnh trÇn l·i suÊt hîp lý h¬n phï hîp víi t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp hiÖn nay. Thø s¸u: Chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ®ång ViÖt Nam víi mét sè ngo¹i tÖ. L·i suÊt ngo¹i tÖ vµ néi tÖ hiÖn nay cßn chªnh lÖch qu¸ nhiÒu. Ch¼ng h¹n nh­ vµo thêi ®iÓm th¸ng 3/ 1999: l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ kh«ng kú h¹n phæ biÕn ë møc 2%/ n¨m; 3 th¸ng lµ 4,0%/ n¨m; 6 th¸ng lµ 4,5%/ n¨m; 9 th¸ng lµ 5%/ n¨m; 12 th¸ng lµ 5,2%/ n¨m trong khi c¸c møc l·i suÊt víi kú h¹n t­¬ng øng cña tiÒn göi b»ng dång ViÖt Nam lµ 0,5 %/ th¸ng; 0,75%/ th¸ng; 0,85%/ th¸ngvµ 0,9%/ th¸ng. §Õn nh÷ng thêi ®iÓm sau dã NHNN ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt göi ngo¹i tÖ, gÇn ®©y nhÊt lµ quyÕt ®Þnh 306/ 1999/ Q§ - NHNN 1 quy ®Þnh møc l·i suÊt tiÒn göi b»ng ®«la mü tèi ®a: kh«ng kú h¹n lµ 0,5%/ n¨m; cã kú h¹n ®Õn 6 th¸ng lµ 2,5%/ n¨m; trªn 6 th¸ng lµ 3%/ n¨m. Víi l·i suÊt thÊp nh­ vËy c¸c ng©n hµng khã lßng thu hót ngo¹i tÖ vµ ng­êi ta sÏ b¸n ngo¹i ra thÞ tr­êng ®Ó la¸y tiÒn ViÖt Nam göi vµo ng©n hµng h­ëng l·i suÊt cao h¬n lµm tû gi¸ VN§ so víi USD t¨ng, h¹n chÕ xu¸t khÈu. Ng©n hµng nhµ n­íc cÇn gi¶i quyÕt theo h­íng n©ng l·i suÊt ngo¹i tÖ lªn sao cho møc chªnh lÖch so víi l·i suÊt néi tÖ kh«ng qu¸ lín. Thø b¶y : C¸c NHTM cßn ®¶m nhiÖm c¶ viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi cña nhµ n­íc. HiÖn nay NHTM cßn ®¶m nhËn cho vay ­u ®·i ®èi víi c¸c hé nghÌo, vïng bien giíi, h¶i ®¶o ®ång bµo d©n téc, sinh viªn nghÌo. §Ó c¸c NHTM thøc sù lµ doanh nghiÖp kinh doanh tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng NHNN cÇn cã kiÕn nghÞ nªn chÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp riªng ng©n hµng chÝnh s¸ch hay quü hç trî ®Çu t­. §Ó thùc hiÖn cho vay ®èi víi c¸c ®èi t­îng chÝnh s¸ch x· héi ph¶i cã sù bï ®¾p hîp lý cho c¸c NHTM khi thùc hiÖn c¸c kho¶n cho vay víi møc l·i suÊt thÊp h¬n l·i suÊt th«ng th­êng. §Þnh h­íng ®iÒu hµnh l·i suÊt tÝn dông ë ViÖt Nam thêi gian tíi: L·i suÊt do NHNN quy ®Þnh lµ c«ng cô quan träng ®Ó ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ vÜ m«, t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng cña tæ chøc tÝn dông vµ toµn bé nÒn kinh tÕ. §Æc ®iÓm sö dông c«ng cô l·i suÊt NHNN mang tÝnh trùc tiÕp theo yªu cÇu t¨ng c­êng kh¶ n¨ng ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch x· héi lµ mét gi¶i ph¸p tÊt yÕu khi nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nh÷ng tiÒn ®Ò cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ch­a s½n sµng ®Ó vËn dông nh÷ng chÝnh s¸ch l·i suÊt gi¸n tiÕp. Tuy nhiªn, cïng víi sù biÕn chuyÓn cña nÒn kinh tÕ, l·i suÊt cña NHNN tõng b­íc ®­îc ®iÒu chØnh theo h­íng gi¶m dÇn t¸c ®éng trùc tiÕp, t¨ng dÇn kh¶ n¨ng vËn dông linh ho¹t cña c¸c NHTM. N¨m 1997 LuËt NHNN vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông ra dêi ®· ®¸nh dÊu mét giai ®o¹n míi trong ho¹t ®éng tÝn dông - ng©n hµng ë n­íc ta. §iÒu 18 LuËt NHNN ghi: “ NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ”. §iÒu 9 LuËt nµy gi¶i thÝch: “L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHNN c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh” vµ “ L·i suÊt t¸i cÊp vèn lµ l·i suÊt do NHNN ¸p dông khi t¸i cÊp vèn” trong ®ã l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®­îc ¸p dông khi NHNN t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu vµ giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c do c¸c tæ chøc tÝn dông. Quy ®Þnh th× rÊt dÔ hiÓu nh­ng vËn dông vµo thùc tiÔn qu¶ lµ kh«ng ®¬n gi¶ndo vËy chóng ta nªn ph©n ®Þnh râ l·i suÊt c¬ b¶n lµ g×? Cã thÓ chän l·i suÊt lµ l·i suÊt c¬ b¶n vµ ®iÒu hµnh nã nh­ thÕ nµo? C¸c quan ®iÓm vÒ l·i suÊt c¬ b¶n: Quan ®iÓm thø nhÊt cho r»ng nªn lÊy l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN lµm l·i suÊt c¬ b¶n nÕu nh­ thÕ ch¼ng ho¸ ra néi dung cña ®iÒu 18 lµ kh«ng chuÈn bÞ t¸ch ra l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn. L·i suÊt t¸i cÊp vèn do NHNN quy ®Þnh ®èi víi c¸c kho¶n tÝn dôngmµ NHNN lµ ng­êi thùc hiÖn cho vay cuèi cïng trong 3 tr­êng hîp sau: + NHNN cho vay chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu ®èi víi c¸c th­¬ng phiÕu cña NHTM. + NHNN cho vay ®èi víi gi¸ trÞ c¸c hîp ®ång tÝn dông ch­a hÕt h¹n cña NHTM. + NHNN cho vay cÇm cè bÊt ®éng s¶n, thÕ chÊp c¸c chøng tõ cã gi¸ kh¸c nhau cña NHTM. L·i suÊt t¸i cÊp vèn cã thÓt thÊp h¬n, b»ng hoÆc cao h¬n l·i suÊt cho vay cña NHTM. §èi víi n­íc ta h×nh thøc cho vay chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu ch­a xuÊt hiÖn. Do vËy l·i suÊt t¸i cÊp vèn ch­a thÓ chi phèi l·i suÊt tÝn dông cña NHTM vµ kh«ng thÓ ®ång nhÊt víi l·i suÊt tÝn dông. Quan ®iÓm thø hai cho r»ng l·i suÊt c¬ b¶n lµ: + L·i suÊt cho vay do NHT¦ quyÕt ®Þnh cã thÓ lµ l·i suÊt cho vay tèi ®a hoÆc l·i suÊt cho vay tèi thiÓu. + L·i suÊt tiÒn göi do NHT¦quy ®Þnh cã thÓ lµ l·i suÊt tiÒn göi tèi thiÓu hoÆc l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a. Quan ®iÓm thø ba cho r»ng l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt thÞ tr­êng vÝ dô nh­ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cña n­íc ta. Quan ®iÓm nµy kh«ng ®­îc chÊp nhËn v× l·i suÊt nµy chØ cã tÝnh chÊt cung cÊp th«ng tin tham kh¶o, kh«ng cã ý nghÜa lµ khung l·i suÊt ph¶i tu©n thñ. C¸c quan ®iÓm rÊt kh¸c nhau nªn viÖc thèng nhÊt mét c¸ch hiÓu vÒ l·i suÊt c¬ b¶n lµ rÊt khã, song chóng ta cÇn hiÓu râ b¶n chÊt, chøc n¨ng vµ ®Æc thï cña l·i suÊt c¬ b¶n ph¶i lµ: VÒ b¶n chÊt chøc n¨ng: L·i suÊt c¬ b¶n cã hai chøc n¨ng: + Lµ c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Qua l·i suÊt c¬ b¶n NHNN t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ, thóc ®Èy më réng hay thu hÑp tÝn dông vµ tæng c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, gi÷ møc t­¬ng quan cÇn thiÕt gi÷a tæng cung vµ tæng cÇu tiÒn tÖ , ®¶m b¶o æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ tiÒn tÖ. +Lµ gi¸ c¶ sö dông vèn trong ho¹t ®éng tÝn dông, lµ c¬ së ®Î h×nh thµnh l·i suÊt thÞ tr­êng tøc lµ l·i suÊt kinh doanh tiÒn tÖ. Nã lµ ®iÓm dung hoµ mét c¸ch tù nhiªn lîi Ých ng­êi göi tiÒn, ng­êi vay vèn vµ tæ chøc tÝn dông. VÒ ®Æc thï cña l·i suÊt c¬ b¶n: +L·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt ®­îc ®iÒu hµnh vµ t¸c ®éng trùc tiÕp lªn l·i suÊt thÞ tr­êng. +L·i suÊt c¬ b¶n do NHNN x¸c ®Þnh vµ c«ng bè, kh«ng ph¶i tù h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. +L·i suÊt c¬ b¶n cã ý nghÜa b¾t buéc c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i chÊp hµnh v« ®iÒu kiÖn. NHNN ViÖt Nam thêi gian qua ®· ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n thao hÖ thèng l·i suÊt tiÒn göi tèi thiÓu vµ l·i suÊt cho vay tèi ®a 2.2. §Þnh h­íng ®iÒu hµnh l·i suÊt: Theo luËt NHNN, ®Þnh h­íng ®iÒu hµnh l·i suÊt cÇn ®­îc hoµn thiÖn tõng b­íc, chuyÓn dÞch l·i suÊt tõ trùc tiÕp th«ng qua viÖc khèng chÕ kiÓu ¸p ®Æt hµnh chÝnh (l·i suÊt c¬ b¶n ) qua tù do ho¸ l·i suÊt cã ®iÒu tiÕt cña NHNN (l·i suÊt t¸i cÊp vèn ) Trong nh÷ng n¨m tíi vÉn cÇn duy tr× c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt trÇn (sµn) lµm l·i suÊt c¬ ®i ®«i víi l·i suÊt t¸i cÊp vèn mµ t¸c dông cßn h¹n chÕ. Khi cã ®iÒu kiÖn sÏ chuyÓn h¼n sang ph­¬ng ph¸p t¸c ®éng gi¸n tiÕp, tù do ho¸ dÇn l·i suÊt th«ng qua l·i suÊt t¸i cÊp vèn. Trong khi ®ang ®iÒu hµnh theo l·i suÊt c¬ b¶n còng cÇn hoµn thiÖn tõng b­íc l·i suÊt nµy, chuyÓn tõ l·i suÊt trÇn (khèng chÕ b»ng l·i suÊt cho vay) sang l·i suÊt sµn (khèng chÕ b¨ng l·i suÊt tiÒn göi) . Tr­íc m¾t nªn tiÕp tôc x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt trÇn cho vay tèi ®a lµm l·i suÊt c¬ b¶n võa phôc vô yªu cÇu ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ võa cã sù quan t©m ®Õn ng­êi vay tiÒn vµ ng­êi göi tiÒn. §Ó phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ cã m«t sù c¹nh tranh lµnh m¹nh vÇ an toµn trong hÖ thèng ng©n hµng chóng ta cÇn chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a lÇm l·i suÊt c¬ b¶n. L·i suÊt tiÒn göi tèi ®a = Møc l¹m ph¸t ®ù kiÕn + L·i suÊt thùc cña ng­êi göi tiÒn Tõ ®ã c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc tù x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay cô thÓ, tù do ho¸ l·i suÊt cho vay, viÖc ®iÒu hµnh vµ kiÓm so¸t l·i suÊt vay th«ng qua ®iÒu hµnh l·i suÊt tiÒn göi tèi ®a vµ c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. KÕt luËn §¸nh gi¸ vÒ l·i suÊt tÝn dông ë ViÖt Nam mét c¸ch kh¸ch quan chóng ta kh«ng thÓ phñ nhËn r»ng l·i suÊt ®· cã t¸c dông to lín trong viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t, æn ®Þnh kinh tÕ vµ x· héi khi nÒn kinh tÕ l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng trÇm träng, l¹m ph¸t lªn ®Õn ba con sè. Tuy nhiªn môc tiªu cña chóng ta kh«ng chØ dõng ë møc æn ®Þnh mµ lµ t¨ng tr­ëng ®Æc biÖt trong giai ®o¹n s¶n xuÊt – tiªu dïng tr× trÖ nh­ hiÖn nay th× t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã ý nghÜa rÊt tÝch cùc d­êng nh­ c«ng cô l·i suÊt l¹i kÐm hiÖu qu¶ kh«ng ph¸t huy ®­îc vai trß cña m×nh. NÒn kinh tÕ nãi chung vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng ®ang ®øng tr­íc mét nghÞch lý lµ trong khi vèn thùc sù lµ mét nguån lùc khan hiÕm bËc nhÊt th× mét l­îng kh«ng nhá tiÒn tiÕt kiÖm l¹i ø ®éng trong c¸c NHTM mµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cña nã lµ do nh÷ng bÊt cÈp trong hÖ thèng l·i suÊt vµ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt. Qua bµi viÕt nµy em mong muèn tham gia gãp ý kiÕn vÒ viÖc sö lý nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng l·i suÊt vµ ®iÒu hµnh hÖ thèng l·i suÊt ®Ó l·i suÊt thùc sù ph¸t huy vai trß cña m×nh, thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn. danh môc tµi liÖu tham kh¶o. Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt tiÒn tÖ Ng©n hµng – Bé m«n TiÒn TÖ Häc viÖn Ng©n hµng. TiÒn tÖ Ng©n hµng vµ ThÞ tr­êng Tµi chÝnh – FREDERICS. MISHKIN. C«ng nghÖ Ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ – NguyÔn C«ng NghiÖp. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông vµ Ng©n hµng trong b­íc ®Çu ®æi míi ë ViÖt Nam – Cao Sü Khiªm. §æi míi kinh tÕ ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ triÓn väng - §Æng §øc §¹m. B¸o: Thêi b¸o Ng©n hµng c¸c sè: 19, 20, 21, 78, 79, 80/ 1999. T¹p chÝ Ng©n hµng c¸c sè: 6, 7, 8, 13, 14/ 1999. T¹p chÝ tµi chÝnh sè: 7, 9, 10/ 1999. Tµi chÝnh Ng©n hµng vµ ThÞ tr­êng chøng kho¸n.