Đề án Chính sách tiền tệ và tình hình thực hiện chính sách tiền tệ ở Việt Nam trong giai đoạn từ 1986 đến 2000

nh h×nh nµy b»ng c¸ch quy ®Þnh c¸c thÓ lÖ cho tõng Ng©n hµng mét tØ lÖ ®ã giíi h¹n c¸c ng©n hµng nµy cã thÓ ®­îc vay chiÕt khÊu th­êng xuyªn ®Õn møc nµo. Giíi h¹n ®ã gäi lµ cöa sæ chiÕt khÊu. NÕu mét ng©n hµng th­êng vay ®Õn cöa sæ chiÕt khÊu qu¸ nhiÒu, th× Ng©n hµng trung ­¬ng sau nµy sÏ kh«ng cÊp c¸c kho¶n vay ®ã n÷a. ViÖc c¸c ng©n hµng ®­îc ®Õn c¸c cöa sæ chiÕt khÊu lµ mét ®Æc ©n chø kh«ng ph¶i lµ mét quyÒn h¹n. Ng©n hµng ph¶i chÞu ba lo¹i phÝ khi ®Õn vay t¹i cöa sæ chiÕt khÊu: - PhÝ l·i biÓu thÞ b»ng l·i suÊt chiÕt khÊu. - PhÝ vÒ viÖc ph¶i lµm ®óng theo c¸c ®iÒu tra cña Ng©n hµng trung ­¬ng vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña Ng©n hµng khi ®Õn vay t¹i cöa sæ chiÕt khÊu. - PhÝ vÒ viÖc rÊt cã thÓ bÞ tõ chèi cho vay chiÕt khÊu bëi v× ®Õn cöa sæ chiÕt khÊu qu¸ th­êng xuyªn. II.2.2.3. ¦u vµ nh­îc ®iÓm cña chÝnh s¸ch chiÕt khÊu. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu lµ mét c«ng cô rÊt quan träng trong viÖc thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng trung ­¬ng. Nã kh«ng chØ ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng, mµ cßn thÓ hiÖn vai trß ng­êi cho vay cuèi cïng ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông vµ t¸c ®éng ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ ®èi víi nÒn kinh tÕ. BiÖn ph¸p nµy cã ­u ®iÓm lµ viÖc vay m­în ®­îc thùc hiÖn trªn nh÷ng giÊy tê cã gi¸ nªn thêi h¹n vay m­în t­¬ng ®èi râ rµng, viÖc hoµn tr¶ nî t­¬ng ®èi ch¾c ch¾n, tiÒn vay vËn ®éng phï hîp víi sù vËn ®éng cña qui luËt cung cÇu thÞ tr­êng. nã còng gióp NHTW thùc hiÖn vai trß lµ ng­êi vay cuèi cïng nh»m tr¸nh khái nh÷ng cuéc sôp ®æ tµi chÝnh. ChiÕt khÊu lµ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Æc biÖt ®Ó cung cÊp dù tr÷ cho hÖ thèng ng©n hµng trong qu¸ tr×nh x¶y ra mét cuéc khñng ho¶ng ng©n hµng bëi v× dù tr÷ lËp tøc ®­îc ®iÒu ®Õn c¸c ng©n hµng nµo cÇn thªm dù tr÷ h¬n c¶. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu cã t¸c dông th«ng b¸o ý ®Þnh cña NHTW vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong t­¬ng lai. ViÖc sö dông biÖn ph¸p nµy ®«i khi còng kh«ng ®¹t hiÖu qu¶ bëi v× nã cã hai nh­îc ®iÓm chÝnh sau: thø nhÊt, ë vµo nghiÖp vô nµy NHTW ë vµo thÕ bÞ ®éng, NHTW cã thÓ thay ®æi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nh­ng kh«ng thÓ b¾t c¸c NHTM ph¶i ®i vay; thø hai khi NHTW Ên ®Þnh møc l·i suÊt chiÕt khÊu t¹i mét møc ®Æc biÖt nµo ®Êy sÏ x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trong kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt thÞ tr­êng v× l·i suÊt vay thay ®æi, dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ngoµi ý ®Þnh trong khèi l­îng cho vay chiÕt khÊu vµ do ®ã trong cung øng tiÒn tÖ, NHTW khã cã thÓ ®¶o ng­îc nh÷ng thay ®æi trong l·i suÊt chiÕt khÊu. II.2.3.NghiÖp vô thÞ tr­êng më II.2.3.1. Kh¸i niÖm vµ néi dung: NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ viÖc Ng©n hµng trung ­¬ng mua vµ b¸n c¸c chøng kho¸n cã gi¸, mµ chñ yÕu lµ tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc, nh»m lµm thay ®æi l­îng tiÒn cung øng. Së dÜ Ng©n hµng trung ­¬ng tiÕn hµnh ®¹i bé phËn nghiÖp vô thÞ tr­êng më cña m×nh víi tÝn phiÕu kho b¹c lµ v×, thÞ tr­êng tÝn phiÕu kho b¹c cã dung l­îng lín, tÝnh láng cao, rñi ro thÊp. B»ng viÖc b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ cho c¸c NHTM víi l·i suÊt hÊp dÉn, NHTW thu håi tiÒn tõ l­u th«ng lµm gi¶m l­îng tiÒn cung øng, ®ång thêi kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM còng gi¶m vµ giµ trÞ tÝn dông t¨ng lªn. Ng­îc l¹i, B»ng viÖc mua c¸c giÊy tê cã gi¸, NHTW cung cÊp tiÒn cho c¸c NHTM ®Ó cho vay, lµm gia t¨ng l­îng tiÒn cung øng trªn thÞ tr­êng. §iÒu quan träng ë ®©y lµ thêi h¹n cu¶ c¸c giÊy tê cã gi¸. ViÖc mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n chñ yÕu nh»m môc ®Ých c©n b»ng giao ®éng cña tû lÖ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, trong khi ®ã mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ dµi h¹n cã ¶nh h­ëng râ rÖt tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM. II.2.3.2. ¦u vµ nh­îc ®iÓm: NghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña Ng©n hµng trung ­¬ng trong viÖc ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng, ®Æc biÖt lµ ë c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn cao, bëi ­u thÕ vèn cã cña nã: - NHNN hoµn toµn kiÓm so¸t ®­îc khèi l­îng giao dÞch trªn thÞ tr­êng më. -Lµ c«ng cô linh ho¹t vµ cã tÝnh chÝnh x¸c cao, cã thÓ sö dông ë bÊt cø møc ®é nµo, ®iÒu chØnh mét l­îng tiÒn cung øng lín hay nhá - Ng©n hµng trung ­¬ng víi c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më cã thÓ ®¶o ng­îc l¹i t×nh thÕ cña chÝnh m×nh. - NghiÖp vô thÞ tr­êng më cã thÓ tiÕn nhanh chãng kh«ng g©y nh÷ng chËm trÔ vÒ mÆt hµnh chÝnh vµ Ýt tèn kÐm vÒ mÆt chi phÝ. Tuy nhiªn, khi NHTW mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng th× vÉn ph¶i phô thuéc vµo ng­êi mua b¸n ( c¸c NHTM ). Vµ ®Ó sö dông ®­îc nghiÖp vô nµy th× ph¶i cã sù ph¸t triÓn kh¸ cao cña cña c¬ chÕ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tiÒn trong l­u th«ng phÇn lín n»m trong tµi kho¶n cña ng©n hµng, ®ßi hái thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¶i t­¬ng ®èi ph¸t triÓn.Hay nãi c¸ch kh¸c, nghiÖp vô thi tr­êng më chØ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn cã mét thÞ tr­êng chøng kho¸n thø cÊp s«i ®éng,mét thÞ tr­êng liªn NH, thÞ tr­êng tiÒn tÖ ho¹t ®éng s«i ®éng. II.3. Kinh nghiÖm vÒ c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trªn thÕ giíi Cã bèn lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ c¬ b¶n trªn thÕ giíi: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tû gi¸ hèi ®o¸i; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu lµ khèi l­îng tiÒn tÖ; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu l¹m ph¸t; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu ngÇm Èn chø kh«ng c«ng khai. - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tû gi¸ hèi ®o¸i ®· cã mét lÞch sö l©u dµi. §ã lµ viÖc Ên ®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi tÖ theo gi¸ vµng hoÆc g¾n vµo ®ång tiÒn cña mét quèc gia kh¸c. GÇn ®©y, ng­êi ta th­êng sö dông ph­¬ng ph¸p neo gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ theo gi¸ trÞ mét ngo¹i tÖ trong mét biªn ®é nhÊt ®Þnh. Ph­¬ng ph¸p nµy rÊt ®¬n gi¶n râ rµng vµ dÔ hiÓu vµ tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn sÏ ®­îc kiÓm so¸t th«ng qua ®ång ngo¹i tÖ ®­îc chän lµm neo. Mét sè quèc gia ®· sö dông thµnh c«ng chÝnh s¸ch nµy nh­ Anh, Ph¸p (sau khi g¾n ®ång tiÒn cña nã vµo ®ång Mark §øc. Tuy nhiªn nã cung cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ nh­ lµm mÊt ®i tÝnh ®éc lËp cña c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ; do cã sù æn ®Þnh cña ®ång tiÒn, c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng l­êng hÕt ®­îc mäi sù rñi ro vµ lµm luång vèn ®æ vµo t¨ng nhanh, khi vèn bÞ rót ra mét c¸ch bÊt ngê th× ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµm gia t¨ng møc ®é trÇm träng cña c¸c cuéc khñng ho¶ng; nã còng lo¹i bá ®i nh÷ng dÊu hiÖu quan träng cho thÊy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· qu¸ bµnh tr­íng nh­ng ®Õn khi NHNN nhËn ra th× ®· muén. - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tiÒn tÖ: ChÝnh s¸ch nµy cho phÐp NHNN cã thÓ chän mét tû l¹m ph¸t kh«ng gièng c¸c quèc gia kh¸c tuú theo sù biÕn ®éng cña s¶n l­îng. ChÕ ®é tiÒn tÖ nµy cã thÓ göi tÝn hiÖu gÇn nh­ lËp tøc cho c¶ c«ng chóng vµ thÞ tr­êng vÒ t×nh tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng nh­ ý ®Þnh cña c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Mü, Anh, Canada ®· kh«ng thµnh c«ng trong viÖc kiÓm so¸t v× viÖc theo ®uæi chÝnh s¸ch nµy kh«ng ®­îc chÆt chÏ vµ mèi liªn hÖ kh«ng æn ®Þnh gi÷a khèi l­îng tiÒn tÖ vµ c¸c biÕn môc tiªu nh­ l¹m ph¸t. ThÕ nh­ng §øc vµ Thuþ SÜ l¹i thµnh c«ng khi ¸p dông vµ do ®ã hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu ý kiÕn ñng hé m¹nh mÏ vµ nã ®ang ®­îc xem xÐt nh­ lµ mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chÝnh cña NHTW c¸c n­íc Ch©u ¢u. - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu l¹m ph¸t: Niu Dil©n lµ quèc gia ®Çu tiªn thùc hiÖn theo chÝnh s¸ch nµy vµo n¨m 1990 tiÕp theo lµ Canada (1991) Anh (1992)...ChÝnh s¸ch nµy cã mét sè lîi ®iÓm quan träng. Nã cho phÐp sö dông chÝnh s¸ch trong viÖc ®èi phã víi c¸c có sèc trong néi ®Þa, ngoµi ra nã dÔ hiÓu vµ cã tÝnh minh b¹ch cao. NHTW cã tr¸ch nhiÖm c«ng khai vÒ con sè môc tiªu l¹m ph¸t, nã sÏ cung cÊp th«ng tin cho c«ng chóng vµ nh÷ng ng­êi tham gia thÞ tr­êng tµi chÝnh còng nh­ c¸c nhµ chÝnh trÞ, ®ång thêi nã lµm gi¶m bít tÝnh kh«ng ch¾c ch¾n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, l·i suÊt vµ l¹m ph¸t. Mét ®Æc tÝnh quan träng n÷a cña chÕ ®é tiÒn tÖ nµy lµ nã lµm t¨ng tÝnh tr¸ch nhiÖm cña NHTW. - ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu ngÇm chø kh«ng c«ng khai: Milton Friedman ®· nhÊn m¹nh t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã ®é trÔ kh¸ lín. Do ®ã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ mÊt thêi gian kh¸ dµi ®Ó cã thÓ t¸c ®éng tíi l¹m ph¸t. V× vËy ®Ó ng¨n chÆn l¹m ph¸t xuÊt hiÖn, NHNN cÇn ph¶i hµnh ®éng theo kiÓu dù b¸o ®ãn tr­íc nh»m ®­a ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp. LÝ do c¬ b¶n cho viÖc sö dông chiÕn l­îc nµy chÝnh lµ sù thµnh c«ng cña nã mµ ®iÓn h×nh lµ ë Mü trong vµi n¨m gÇn ®©y. Mét nh­îc ®iÓm quan träng cña chiÕn l­îc n¸y lµ nã thiÕu tÝnh minh b¹ch. Nh­ng nh­îc ®iÓm lín nhÊt lµ nã phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo së thÝch, n¨ng lùc vµ ®é tin cËy cña nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm trong NHNN. Nh÷ng bÊt lîi ®ã cã thÓ lµm cho chiÕn l­îc ho¹t ®«ng kh«ng tèt trong t­¬ng lai. Bèn lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc ®Ò cËp trªn ®©y ®Òu cã nh÷ng ­u vµ nh­îc ®iÓm riªng cña m×nh. C¸c kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy sù minh b¹ch vµ tÝnh cã tr¸ch nhiÖm lµ ®iÒu cèt yÕu ®Ó ®iÒu khiÓn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m mang l¹i mét kÕt qu¶ mong muèn trong dµi h¹n. viÖc sö dông lo¹i chÕ ®é nµo lµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ lÞch sö cña tõng quèc gia. PhÇn II: Thùc tr¹ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ 1986-2000. I. Tæng quan vÒ nÒn kinh tÕ viÖt nam( tõ 1986 – 2000) Sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø VI nÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn tõ chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc. Chóng ta ph¶i ®i nh÷ng b­íc ®Çu tiªn, võa x©y dùng vµ c¶i c¸ch tæ chøc ho¹t ®éng hÖ thèng ng©n hµng, võa ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Tõ n¨m 1990, sau khi hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®­îc ban hµnh( ph¸p lÖnh vÒ Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ ph¸p lÖnh Ng©n hµng – Hîp t¸c x· tÝn dông – C«ng ty tµi chÝnh ), hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam chuyÓn ®æi tõ mét cÊp sang hai cÊp, ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông, b­íc ®Çu thÝch øng dÇn víi hÖ thèng ng©n hµng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ: chÝnh s¸ch tÝn dông t¹o ra c¸c c«ng cô huy ®éng vèn, më réng cho vay ®Õn mäi thµnh phÇn kinh tÕ; chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc hiÖn th«ng qua xo¸ bá bao cÊp vèn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d­¬ng, ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay phï hîp víi sù biÕn ®éng cña l¹m ph¸t...; chÝnh s¸ch qu¶n lÝ ngo¹i hèi vµ mét sè c«ng cô hç trî kh¸c. Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu qu¶, thÓ hiÖn vai trß qu¶n lÝ th«ng qua: ban hµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch, ®iÒu hµnh c¸c chÝnh s¸ch Êy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶; ®æi míi hÖ thèng tæ chøc cña hÖ thèng ng©n hµng theo h­íng gän nhÑ cã khoa häc; cñng cè hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, më réng quan hÖ quèc tÕ; x©y dùng qui chÕ, cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ qu¶n lý hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông ®a thµnh phÇn; x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ngµy cµng hoµn thiÖn, cã hiÖu qu¶, gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t, tõng b­íc æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam. §Õn th¸ng 10 / 1998, hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®· ®­îc thay thÕ b»ng hai luËt ng©n hµng: LuËt ng©n hµng Nhµ n­íc vµ LuËt c¸c tæ chøc TÝn dông. Hai luËt nµy ®· gióp ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ®­îc tù do h¬n, th«ng tho¸ng h¬n, phï hîp víi nh÷ng thay ®æi lín lao trong lÜnh vùc ng©n hµng. II. C¸c giai ®o¹n thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN lµ tæng hoµ c¸c gi¶i ph¸p ®¶m b¶o æn ®Þnh ®ång tiÒn vµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ, gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. Chóng ta sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø 6. Thêi k× 1986 ®Õn 2000 cã thÓ chia lµm 4 giai ®o¹n II.1. Giai ®o¹n 1986 - 1988 §©y lµ giai ®o¹n ®Æc tr­ng cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tæng cÇu lu«n v­ît qu¸ tæng cung. T×nh tr¹ng thiÕu ng©n s¸ch x¶y ra th­êng xuyªn v× vËy Nhµ n­íc liªn tôc ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï thiÕu hôt khiÕn cho nÒn kinh tÕ lu«n trong tr¹ng th¸i b¸t æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®¹t kû lôc ba con sè (siªu l¹m ph¸t). XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ®ã, nhiÖm vô chèng l¹m ph¸t ®ù¬c ®Æt lªn hµng ®Çu. Do vËy ®· cã hai thay ®æi lín trong lÜnh vùc tiÒn tÖ: - §­a tû gi¸ hèi ®o¸i lªn ngang møc gi¸ thÞ tr­êng - Thi hµnh chÕ ®é l·i suÊt thùc d­¬ng. §iÒu nµy ®· lµm nªn nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ d¶o ng­îc t×nh h×nh. Víi môc tiªu trùc tiÕp lµ ®em l¹i gi¸ trÞ thùc cho ®ång tiÒn ViÖt Nam, nh÷ng thay ®æi trªn ®· gãp phÇn ®Èy lïi l¹m ph¸t vµ khñng ho¶ng, kh«i phôc lßng tin cña ng­êi d©n ®èi víi ®ång néi tÖ, c¸c quan hÖ thÞ tr­êng ®­îc h×nh thµnh, t¹o ra nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó biÕn t­ t­ëng ®æi míi trë thµnh xu h­íng thùc tiÔn. II.2. Giai ®o¹n 1989 - 1991 C¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ míi ®· cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh c¾t ®­îc c¬n sèt l¹m ph¸t cao. Nh­ng l¹m ph¸t ë møc trªn 66% n¨m 1990 –1991 lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái v× nhuån lùc cho nÒn kinh tÕ ®ang ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi thÝch nghi h­íng theo hÖ thèng kinh tÕ thÞ tr­êng. §i ®«i víi c¸c biÖn ph¸p th¾t chÆt chi tiªu tµi chÝnh, tiÕt kiÖm chi vµ gi¶m béi chi, viÖc t¨ng c­êng ®éng viªn tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng nh»m ®¶m b¶o nguån vèn cÇn thiÕt cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ còng ®­îc quan t©m thÝch ®¸ng. §Æc biÖt c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tõ n¨m 1990 ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc trong më réng vµ tËp trung kÞp thêi nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc. II.3. Giai ®o¹n 1992 - 1995 §©y lµ giai ®o¹n nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, sù æn ®Þnh ®· ®i vµo chÕ ®é dõng. ViÖc cung øng tiÒn tÖ cho béi chi ng©n s¸ch ®· chÊm døt, c¶i c¸ch thuÕ ®· thay ®æi c¬ b¶n thu chi ng©n s¸ch Nhµ n­íc, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®­a ra phó hîp vøi nÒn kinh tÕ ®· chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ tr­êng lµm c©n b»ng tæng cung vµ tæng cÇu hµng ho¸. ViÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý kinh tÕ tuy vËy vÉn ë d¹ng th«. Do vËy nÒn kinh tÕ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng giao ®éng vÒ l¹m ph¸t. L¹m ph¸t giai ®o¹n 1991-1995 Trong giai ®o¹n nµy cã nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh chiÕu h­íng thuËn lîi cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh phñ lu«n chó träng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gi÷ l¹m ph¸t ë møc thÊp. Ph¸p lÖnh ng©n hµng Nhµ n­íc, ph¸p lÖnh ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ hîp t¸c x· tÝn dông ®· qui ®Þnh c¬ së cho viÖc thµnh lËp hÖ thèng ngan hµng hai cÊp. Bªn c¹nh ®ã Nhµ n­íc ®· më réng quan hÖ ®èi ngo¹i vµ ®­îc sù trî gióp kÜ thuËt cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. c¸n c©n thanh to¸n ®· cã chiÒu h­íng thuËn lîi. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc nh­ kiÒm chÕ l¹m ph¸t, qu¶n lÝ ngo¹i hèi, chÝnh s¸ch l·i xuÊt... viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng béc lé nhiÒu mÆt h¹n chÕ. Cô thÓ: - C¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ch­a ®­îc hoµn thiÖn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng: l·i suÊt cßn cao vµ ch­a ®­îc ®iÒu chØnh khÐo lÐo, linh ho¹t phï hîp víi yªu cÇu ®Æt ra cña nÒn kinh tÕ; c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ch­a ph¸t huy hÕt t¸c dông; c¸n c©n thanh to¸n cßn bÞ th©m hôt lín; viÖc chi tiªu ng©n s¸ch cßn gÆp nhiÒu bÊt cËp, ®«i khi g©y ra nh÷ng ¶nh h­ëng xÊu tíi nÒn kinh tÕ. - Trªn thùc tÕ vÉn x¶y ra hiÖn t­îng ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p chi tiªu g©y ra hiÖn t­îng l¹m ph¸t ngoµi dù kiÕn. - C«ng cô h÷u hiÖu nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ ho¹t ®éng thÞ tr­êng më trong khi thÞ tr­êng tÝn phiÕu kho b¹c h×nh thµnh chËm lµm cho NHNN khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hµnh c«ng cô nµy. - Sù phèi hîp gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh nhiÒu khi ch­a ¨n khíp nhÞp nhµng. II.4. Giai ®äan 1996 - 2000. Trong giai ®o¹n nµy môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng cao cña nÒn kinh tÕ. Gia t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn lµ môc tiªu chÝnh trong giai ®o¹n nµy, môc tiªu kinh tÕ vÜ m« bao hµm nghÜa réng h¬n so víi môc tiªu kiÓm so¸t, æn ®Þnh kinh tÕ, tèc ®é t¨ng tr­ëng ®ång ®Òu trong c¸c n¨m, tû lÖ l¹m ph¸t giao ®éng kh«ng qu¸ m¹nh. Cè g¾ng ®¹t c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ tõ thiÕu hôt tíi c©n b»ng v¸ tiÕn tíi thÆng d­. §¶m b¶o tr¹ng th¸i c©n b»ng ng©n s¸ch, t¨ng thu gi¶m chi nhÊt lµ c¸c kho¶n chi ®iÒu hµnh ®Ó tËp trung cho ®¸u t­ c«ng céng. Mét sè néi dung chÝnh trong ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi k× nµy: - H¹n møc tÝn dông: viÖc ®­a ra h¹n møc tÝn dông sÏ t¹o ra nh÷ng nh©n tè khã kh¨n cho c¸c NHTM. MÆc dï c«ng cô nµy ®· ®­îc ¸p dông tõ n¨m 1994 vµ ®· cã nh÷ng t¸c ®äng hiÖu qu¶ nh­ng tõ quý II n¨m 1998 NHNN ®· kh«ng ¸p dông c«ng cô nµy nh­ lµ mét c«ng cô th­êng xuyªn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. - Dù tr÷ b¾t buéc: theo quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc ®­îc ban hµnh theoQuyÕt ®Þnh sè 1991/1999/QD-NHNN1 n¨m 1997, NHNN quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ¸p dông chung cho c¸c tæ chøc tÝn dông(6%_®èi víi tiÒn göi ng¾n h¹n vµ kh«ng kú h¹n;6% trung vµ dµi h¹n). §ång thêi còng qui ®Þnh tr¶ l·i cho dù tr÷ v­ît qu¸, møc ph¹t nÕu tæ chøc tÝn dông thiÕu kho¶n dù tr÷ b¾t buéc. Nh÷ng quy ®Þnh nµy khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông chñ ®äng trong ®iÒu hµnh nguån vèn kinh doanh vµ thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc ®óng nh­ quy ®Þnh phï hîp môc tiªu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. - T¸i cÊp vèn: th«ng qua h×nh thøc cho vay thÕ chÊp chøng tõ vµ cho vay thÕ chÊp b»ng tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM, NHNN thùc hiÖn t¸i cÊp vèn ng¾n h¹n nh»m bï ®¾p khã kh¨n t¹m thêi vÒ thanh to¸n cho c¸c NHTM. N¨m 1998 l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®­îc ®iÒu chØnh tõ 1% th¸ng lªn 1,1% th¸ng. N¨m 1999, cïng víi viÖc gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay l·i su¸t t¸i cÊp vèn còng ®­îc gi¶m xuèng møc 0,85% th¸ng. - L·i suÊt: thêi k× nµy ®¸nh dÊu sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ ®iÒu hµnh l·i suÊt thÝch øng víi nhÞp ®é c¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt nam. NHNN ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt th«ng qua møc l·i suÊt trÇn theo thêi h¹n cho vay vµ khèng chÐe theo tû lÖ chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng lµ 0,35% th¸ng. Trong ph¹m vi trÇn l·i suÊt vµ tû lÖ chªnh lÖch l·i suÊt ®­îc c«ng bè, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn phï hîp víi quan hÖ cung cÇuvÒ vèn vµ ®Æc ®iÓm kinh doanh riªng. - NghiÖp vô thÞ tr­êng më: ngµy 12/7/2000 nghiÖp vô thÞ tr­êng më do NHNN chñ tr× ®· më phiªn giao dÞch ®Çu tiªn. C«ng cô thÞ tr­êng më ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v× nã cã ­u ®iªmr h¬n h¼n c¸c c«ng cô kh¸c, cho phÐp NHNN chñ ®éng linh ho¹t ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Do vËy viÖc ¸p dông c«ng cô thÞ tr­ênt më ®¸nh dÊu b­íc ph¸t triÓn quan träng trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN tõ viÖc sö dông nh÷ng c«ng cô cøng nh¾c mang tÝnh hµnh chÝnh sang c«ng cô linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ h¬n. TØ lÖ t¨ng tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n (%) TØ lÖ t¨ng l­îng tiÒn cung øng (%) TØ lÖ t¨ng d­ nî tÝn dông (%) TØ lÖ t¨ng vèn huy ®éng (%) 1996 22,7 22,7 1997 26,1 26,1 22 25,7 1998 23,9 25,6 16,4 34 1999 39,25 39,3 19,2 34 2000 20 25 21 25 ( Nguån: T¹p chÝ Ng©n hµng,sè4 n¨m2001, trang14-19 ) §Ó triÓn khai vµ thùc hiÖn th¾ng lîi CSTT trong giai ®o¹n tiÕp theo, giai ®o¹n 2001-2005,2005-2010 gãp phÇn thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi tõ n¨m 2001 ®Õn 2010. Muèn vËy, chóng ta cÇn cã c¸ch nh×n nhËn, ph©n tÝch,®¸nh gi¸ nh÷ng bµi häc thùc thi CSTT ë n­íc ta trong thêi gian qua Tõ qu¸ tr×nh thùc hiÖn CSTT ë n­íc ta chóng ta cÇn rót ra ®­îc c¸c bµi häc kinh nghiÖm,thÊy ®­îc thµnh c«ng còng nh­ h¹n chÕ cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn CSTT ë ViÖt nam ®Ó tõ ®ã cã mét CSTT ®ñ søc v­ît qua c¸c th¸ch thøc vµ trë ng¹i. III. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc do viÖc x©y dùng vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®óng h­íng phï hîp víi diÔn biÕn cña nÒn kinh tÕ. Cho ®Õn nay, CSTT ë n­íc ta ch­a ®¹t ®Õn ®é hoµn thiÖn vµ t­¬ng xøng víi nh÷ng ®ßi hái mµ nÒn kinh tÕ ®¹t ra. Nh­ng mét c¸ch kh¸ch quan vµ c«ng b»ng mµ nãi th× chóng ta ®· cã ®ñ c¬ së ®Ó thõa nhËn sù ®ãng gãp to lín cña CSTT vµo thµnh tùu to lín cña nh÷ng n¨m ®Çu trong c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc cña §¶ng vµ nh©n d©n ta. III.1. VÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt. Trong suèt thêi gian qua, l·i suÊt ®· thùc sù lµ mét c«ng cô ®iÒu hµnh CSTT rÊt ®¾c lùc. §Æc ®iÓm sö dông l·i suÊt NHNN mang tÝnh trùc tiÕp theo yªu cÇu t¨ng c­êng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn KT vµ thùc hiÖn mét sè chÝnh s¸ch XH.Cho ®Õn nay, ta ®· thùc thi vµ hoµn thiÖn dÇn dÇn c¬ chÕ l·i suÊt d­¬ng vµ ®ang trªn con ®­êng tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt. NHNN ®· c«ng bè cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc tù do Ên ®Þnh l·i suÊt trong kinh doanh theo mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh,vµo 1/1/1996. LuËt ng©n hµng nhµ n­íc (10/1998) quy ®Þnh t¹i diÒu 18: ”NHNN c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn”& t¹i ®iÒu 19 quy ®Þnh: “l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do NHNN c«ng bè ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh”. Nh÷ng thµnh c«ng trªn lµ kªt qu¶ cña c¶ mét qu¸ tr×nh tõ diÒu chØnh l·i suÊt mét c¸ch t×nh thÕ sang mét c¸ch chiÕn l­îc cã tÝnh l©u dµi cho c¬ chÕ l·i suÊt. ViÖc vËn dông c¸c c«ng cô trùc tiªp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vÉn rÊt cÇn thiÕt vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña n­íc ta. ViÖc x©y dùng nÒn mãng vµ tiÕn tíi sö dông c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp còng ®­îc chó träng vµ ®¹t nhiÒu thµnh tÝch ®¸ng kÓ. III.2. VÒ chÝnh s¸ch tû gi¸. Trong nh÷ng n¨m dÇu cña thêi k× ®æi míi, Nhµ n­íc vÉn duy tr× chÝnh s¸ch hai tû gi¸:tû gi¸ do NHNN quy ®Þnh& tû gi¸ do thÞ tr­êng quy ®Þnh.Cïng víi nã l¹n khan hiÕm ngo¹i tÖ m¹nh lµm cho n¹n ®Çu c¬ xuÊt hiÖn lµm tû gi¸ t¨ng m¹nh. Nhµ n­íc võa kh«ng ®iÒu hµnh ®­îc tû gi¸ võa kh«ng dù tr÷ ®­îc ngo¹i tÖ m¹nh.V× vËy, viÖc Ên ®Þnh tû gi¸ gÇn v¬i tû gi¸ trªn thÞ tr­êng cã ý nghÜa quan träng vµ mang tÝnh chiÕn l­îc vÒ kinh tÕ. Ngµy 25/2/1999 NHNN ra quyÕt ®Þnh 64/Q§ NHNN “NHNN c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n hµng ngµy trªn c¬ së tû gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n h×nh thµnh ë thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng cña ngµy giao dÞch gÇn nhÊt”. Nh­ vËy C¬ së ph¸p lý cho viÖc ®iÒu hµnh tû gi¸ cña NHNN trªn c¬ së thÞ tr­êng ®· ®­îc x¸c lËp, gãp phÇn t¹o thÕ æn ®Þnh cho s¶n suÊt trong n­íc vµ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu.Sù æn ®Þnh cña tû gi¸ sau khi ®iÒu chØnh c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ phÇn nµo ph¶n ¸nh sù thµnh c«ng cña ho¹t ®éng qu¶n lý tiÒn tÖ _ng©n hµng. III.3. VÒ thÞ tr­êng tÝn dông. M«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng ng©n hµng ®· ®­îc c¶i thiÖn, song ho¹t ®éng tÝn dông vÉn ch­a ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong muèn. Víi quy chÕ 324, c¬ chÕ c¶i thiÖn tõng b­íc: tÝnh hiÖu qu¶ ®­îc ®Ò cao trong c¸c quyÕt ®Þnh tÝn dông, thêi h¹n tÝn dông ®­îc ®iÒu chØnh theo chu kú s¶n xuÊt kinh doanh, ®èi t­îng cho vay ®­îc më réng,thñ tôc níi láng...®· lµm cho hiÖu qu¶ tÝn dông t¨ng lªn ®¸ng kÓ. III.4. VÒ thÞ tr­êng tµi chÝnh thø cÊp. QuyÕt ®Þnh sè 140/Q§ NHNN ra ngµy 19/4/1999( cã hiÖu lùc sau 15 ngµy) vÒ mua b¸n nî gi÷a c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông còng lµ mét t­ t­ëng hoµn toµn míi trong viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng tiÒn tÖ ng©n hµng. Thùc chÊt cña quy chÕ nµy lµ t¹o m«i tr­êng ph¸p lý cho viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng thø cÊp c¸c tµi s¶n cña hÖ thèng tµi chÝnh tÝn dông. MÆc dï thêi gian ho¹t ®éng ch­a nhiÒu ®Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc ho¹t ®éng mua b¸n nî gi÷a c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông, nh­ng cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®­îc sù tån t¹i còng nh­ t¸c dông tÝch cùc cña c¬ chÕ nµy. Thø nhÊt,®èi víi thÞ tr­êng tµi chÝnh, Sù ra ®êi cña thÞ tr­êng thø cÊp lµ mét tÊt yÕu v·e cã t¸c dông tÝch cùc ®èi víi thÞ tr­êng s¬ cÊp. Thø hai, trong ®iÒu kiÖn t¹o c¸c nguån vèn trung vµ dµi h¹n trong nÒn kinh tÕ t­¬ng ®èi h¹n chÕ, th× viÖc h×nh thµnh thÞ tr­êng thø cÊp lµm c¸c tµi s¶n cã cña hÖ thèng TCTD sÏ cã t¸c dông tÝch cùc trong viÖc chuyÓn ®æi thêi h¹n gi÷a c¸c nguån vèn ng¾n h¹n sang c¸c kho¶n tÝn dông trung vµ dµi h¹n. H¬n thÕ n÷a, ViÖc thiÕt lËp m«i tr­êng ph¸p lý cho thÞ tr­êng thø cÊp c¸c tµi s¶n cã cña hÖ thèng trung gian TC, cßn cã t¸c dông ®èi víi viÖc tèi ®a ho¸ hiÖu qu¶ sö dông vèn qua ®ã gãp phÇn gi¶m l·i suÊt tÝn dông vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho NHNN thùc hiÖn lµm ng­êi cho vay cuèi cïng hiÖu qu¶ h¬n. III.5. VÒviÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh søc mua ®ång VN§. Kh«ng mét ai cã thÓ phñ nhËn vai trß ®Æc biÖt quan träng cña CSTT trong viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t cña chÝnh phñ ViÖt Nam trong thêi gian qua. Tõ khi ®æi míi ®Õn nay, nhê CSTT vµ ho¹t ®éng NH ®­îc c¶i thiÖn ®æi míi mµ l¹m ph¸t ®· gi¶m thÊp vµ ®­îc kiÒm chÕ( N¨m 1994 tû lÖ l¹m ph¸t lµ 14,4%; n¨m 1995 lµ 12,7%; n¨m 1996 lµ 4,5%; n¨m 1997 lµ 3,6%..).trong khi tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vÉn kh¸ æn ®Þnh vµ ë møc cao. Ngoµi c¸c thµnh c«ng ®· nªu trªn, CSTT cßn ®ãng gãp rÊt nhiÒu vµo c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­: t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo.. Tuy vËy, chóng ta cÇn lµm râ cèt lâi cña tÊt c¶ c¸c thµnh tù­ ®· ®¹t ®­îc. §iÓm mÊu chèt n»m trong sù phï hîp cña h­íng tiÕp cËn ®Õn CSTTvíi l«gic cña tiÕn tr×nh ®æi míi. Cã 3 ®Æc tr­ng chinh thÓ hiÖn sù phï hîp ®ã: Mét lµ, CSTT qu¸n triÖt ®i theo ®­êng lèi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng. Hai lµ, Nç lùc ®Ó CSTT thùc sù trë thµnh c«ng cô ®iÒu hµnh KT vÜ m« h÷u hiÖu trong tay nhµ n­íc. Ba lµ, Sù ®ång nhÊt vµ phï hîp cña CSTT víi tÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c ®­îc ¸p dông trong qu¸ tr×nh ®æi míi. T¹i c¸c møc ®é kh¸c nhau, c¶ 3 ®Æc tr­ng trªn ®Òu chøa ®ùng trong tõng gi¶i ph¸p tiÒn tÖ ®· nãi ë trªn. Tæ hîp chung l¹i lµ lêi gi¶i thÝch ®Çy ®ñ h¬n c¶ vÒ thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong toµn bé qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ nh×n tõ gãc ®é CSTT. Víi c¸ch tiÕp cËn ®ã, CSTT ®· gãp phÇn to lín vµo viÖc thùc hiÖn hai môc tiªu kh«i phôc æn ®Þnh& thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh thùc thi CSTT thêi gian qua, chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, nh­ng mÆc dï vËy còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng béc lé yÕu kÐm. IV. Nh÷ng tån t¹i trong sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam vµ nguyªn nh©n ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN thêi gian qua ®· gãp phÇn quan träng thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, tuy nhiªn trong viÖc vËn hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ang béc lé nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. HiÖn t­îng thiÕu lµnh m¹nh trong hÖ thèng tµi chÝnh – tiÒn tÖ nãi chung vµ sù thiÕu nhÊt qu¸n vÒ mét sè mÆt chÝnh s¸ch vÜ m« trong ®ã cã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®e do¹ sù æn ®Þnh kinh tÕ vÒ trung vµ dµi h¹n. T×nh h×nh xÊu ®i cµng béc lé râ nh÷ng khã kh¨n vµ tån t¹i trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Cã thÓ nªu mét sè ®iÓm chñ yÕu sau ®©y: Thø nhÊt, ViÖc x©y dùng vµ ®iÒu hµnh CSTT cña ViÖt Nam míi dõng ë diÓm “s¬ khai”,”xuÊt ph¸t”. Th«ng th­êng NHNN dùa vµo c¸c tÝn hiÖu cña nÒn kinh tÕ ®Ó x¸c ®Þnh l­îng tiÒn cung øng tr×nh CP phª duyÖt, bæ sung, diÒu chØnh; VÉn mang nÆng tÝnh ®èi phã tr­íc m¾t mµ cßn ch­a cã tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi nªn dÔ bÞ ®éng, hiÖu qu¶ vµ ®é tin cËy thÊp. Thø hai, kinh doanh cña hÇu hÕt c¸c NHTM cßn gß bã, thiÕu chñ ®éng, tù chñ. PhÇn lín c¸c NHTM cæ phÇn hiÖn nay ®Òu trong t×nh tr¹ng thua lç. Nguån vèn tÝn dông cßn h¹n hÑp, mÊt c©n ®èi c¬ cÊu víi viÖc sö dông, cho vay cßn ph©n t¸n, hiÖu qu¶ thÊp. Rñi ro tÝn dông ng©n hµng lµ ®¸ng lo ng¹i vµ lu«n lu«n th­êng trùc. Thø ba, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ch­a ph¸t triÓn, ch­a cã nh÷ng ®iÒu kiÖn c¨n b¶n ®Ó tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt vµ th¶ næi tû gi¸ hèi ®o¸i. ThÞ tr­êng vèn míi ë d¹ng “manh nha” nªn kh¶ n¨ng cung cÊp vèn ®Çu t­ trung dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ cßn rÊt yÕu kÐm. ViÖc t¹o lËp c¸c c«ng cô vµ thÓ chÕ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ng¾n h¹n vµ thÞ tr­êng vèn da× h¹n nãi chung míi b¾t ®Çu vµ cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. §ã lµ nh÷ng trë ng¹i lín cho NHNN tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô trªn thÞ tr­êng nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Thø t­, sù th©m hôt lín cña c¸n c©n v·ng lai do nhËp siªu triÒn miªn vµ g¸nh nÆng tõ nî n­íc ngoµi còng nh­ g¸nh nÆng cña béi chi ng©n s¸ch t¹o nªn nh÷ng ¸p lùc tõ nhiÒu phÝa ®e do¹ tÝnh æn ®Þnh, ®éc lËp t­¬ng ®èi cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ b­íc ®Çu ®· t¹o dùng ®­îc ë giai ®o¹n chèng l¹m ph¸t tr­íc ®©y. Th©m hôt c¸n c©n v·ng lai chñ yÕu ph¶i bï ®¾p b»ng nhËp khÈu vèn lµ nguyªn chÝnh khiÕn ®ång tiÒn ViÖt Nam bÞ qu¸ cao, kÝch thÝch t©m lÝ tÝch tr÷ d­íi d¹ng ngo¹i tÖ. Trong khi ®ã sù n«n nãng uèn n¾n mét c¸ch cøng nh¾c ho¹t ®éng tiÒn tÖ tÝn dông vµ ng©n hµng sau mét sè vô ®æ vì tµi chÝnh lµm t¸i ph¸t xu h­íng bao cÊp trµn lan qua h¹n møc tÝn dông, qua l·i suÊt ­u ®·i, qua ¸p lùc chØ ®Þnh cho vay... Chóng ta h·y xem xÐt nh÷ng bÊt cËp ®ã th«ng qua c¸c khÝa c¹nh sau: IV.1. Nh÷ng tån t¹i trong c¬ chÕ l·i suÊt hiÖn hµnh. Th¸ng 6/1992 lµ mét mèc quan träng, ®¸nh gi¸ sù chuyÓn giai ®o¹n tõ chÝnh s¸ch l·i suÊt ©m sang CSLS thùc d­¬ng, chÊm døt kh©u cuèi cïng cña sù bao cÊp tÝn dông, b¾t ®Çu CSLS tÝn dông ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nh­ng thùc tÕ ho¹t ®éng l¹i ch­a ®­îc nh­ mong muèn. NHNN cßn can thiÖp qu¸ s©u vµo viÖc Ên ®Þnh c¸c møc l·i suÊt cña c¸c NHTM, vÉn cßn quy ®Þnh nhiÒu møc l·i suÊt khèng chÕ kh¸c nhau. B¾t ®Çu lµ khung l·i suÊt rêi b©y giê lµ trÇn l·i suÊt vµ chªnh lÖch l·i suÊt. Cho ®Õn nay, hÇu nh­ NHTM ë n­íc ta ch­a t¹o ®­îc nhiÒu nguån vèn dµi h¹n, thÓ hiÖn ë l·i suÊt ng©n hµng cßn mang nÆng t­ duy kinh tÕ thêi bao cÊp, ng­êi göi tiÒn dµi h¹n muèn l·i suÊt cao, ng­êi vay vèn ng¾n h¹n ®ßi l·i suÊt thÊp.Møc l·i suÊt quy ®Þnh trong c¶ n­íc ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.HiÖn nay, viÖc quy ®Þnh møc l·i suÊt th«ng nhÊt ch­a t¹o ®­îc sù mÒn dÎo linh ho¹t theo yªu cÇu tõng vïng tõng khu vùc. Còng nh­ thÞ tr­êng hµng ho¸,thÞ tr­êng vèn, møc cung cÇu vÒ vèn ë tõng vïng, khu vùc kh¸c nhau ®ßi hái gi¸ c¶ cña vèn còng kh¸c nhau.V× vËy mµ quy ®Þnh mét møc l·i suÊt nhÊt ®Þnh sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kÐm linh ho¹t cña c«ng cô l·i suÊt. ViÖc nhµ n­íc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu CP, tÝn phiÕu kho b¹c..víi l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt ng©n hµng còng g©y ra khã kh¨n cho viÖc huy ®éng vèn cña ng©n hµng,¶nh h­ëng ®Õn quy m« tÝn dông. ViÖc t¨ng nhÑ dÇn l·i suÊt cho vay b»ng VN§ vµ ®iÒu chØnh l·i suÊt tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ tuy gãp phÇn ®iÒu hoµ thÞ tr­êng néi, h¹n chÕ chuyÓn ®æi VN§ sang ngo¹i tÖ, nh­ng nã còng phÇn nµo g©y kho kh¨n cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Ngµy 2/8/2000 NHNN ViÖt Nam c«ng bè møc l·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,75%/th¸ng ®èi víi cho vay b»ng VN§ víi biªn ®é kh«ng v­ît qu¸ 0,3%/th¸ng ®èi víi vay ng¾n h¹n& 0,5% ®èi víi vay trung vµ dµi h¹n. IV.2. Nh÷ng tån t¹i trong t¸i cÊp vèn vµ kiÓm so¸t l­îng tiÒn cung øng. Thùc hiÖn môc tiªu cña CSTT, NHNN ®· södông nghiÖp vô t¸i cÊp vèn nh­ lµ c«ng cô ®Ó ®iÒu tiÕt viÖc më réng hay thu hÑp tæng khèi l­îng tiÒn hay tæng ph­¬ng tiªn thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. Tõ tæng khèi l­îng tiÒn cung øng ®­îc phÐp t¨ng lªn hµng n¨m NHNN kiÓm so¸t chÆt chÏ khèi l­îng tÝn dông t­ong øng cho c¸c NHTM qua nghiÖp vô t¸i cÊp vèn. Tuy nhiªn, do trong nÒn kinh tÕch­a l­u th«ng hèi phiÕu vµ th­¬ng phiÕu nªn NHNN ch­a cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn t¸i cÊp vèn qua t¸i chiÕt khÊu c¸c kú phiÕu th­¬ng m¹i, còng nh­ ch­a t¸i cÊp vèn qua thÕ chÊp b»ng nh÷ng giÊy tê cã gi¸. Trªn tÇm vÜ m«, NHNN vÉn ch­a kiÓm so¸t ®­îc toµn bé c¸c kªnh tÝn dông n»m ngoµi ng©n hµng, nh­ khèi l­îng tÝn dông cña Tæng côc ®Çu t­ vµ hÖ thèng kho b¹c. §©y lµ mét m¶ng cña tæng ph­ên tiÖn thanh to¸n cÇn n»m trong sù kiÓm so¸t cña NHNN. IV.3. Nh÷ng tån t¹i trong quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc. Tõ n¨m 1991, dù tr÷ b¾t buéc ®­îc ¸p dông nh­ mét c«ng cô chñ yÕu ®Ó ®iÒu hµnh CSTT theo ph¸p lÖnh ng©n hµng.Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ ë møc 10_35% tæng nguån vèn huy ®éng cña c¸c NHTM. Song xÐt trªn hoµn c¶nh thùc tÕ, tiÒm lùc cña c¸c NHTM ViÖt Nam cßn nhá bÐ vµ tuy NHNN quy ®Þnh møc dù tr÷ cña c¸c NHTM lµ 7_5% trong tæng sè tiÒn göi cã kú h¹n d­íi 12 th¸ng, nh­ng c¸c NHTM chÊp hµnh ch­a nghiªm vµ do c¸c ®iÒu kiÖn chñ quan kh¸c mµ t¸c dông cña c«ng cô nµy kÐm hiÖu qu¶. PhÇn III: Gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë viÖt nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· tr¶i qua bao nhiªu giai ®o¹n th¨ng trÇm nh­ng cho ®Õn nay ®· ®¹t d­îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng mõng. ViÖc ®¸nh gi¸ trùc tr¹ng nÒn KT tõ ®ã suy ®o¸n sù vËn ®éng cña nã trong t­¬ng lai lµ hÕt søc cÇn thiÕt cho viÖc ho¹ch ®Þnh bÊt cø mét chÝnh s¸ch kinh tÕ nµo. Nh×n chung, cã thÓ thÊy nÒn KT ViÖt Nam hiÖn nay vÉn cßn ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu khã kh¨n bÊt cËp. H¬n n÷a, C¬ chÕ thÞ tr­êng vÉn cßn ®ang trong qu¸ tr×nh thiÕt lËp, qu¶n lý nhµ n­íc cßn kÐm hiÖu lùc, ho¹t ®éng cña khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc ch­a ®¹t hiÖu qu¶ cao... Trong nh÷ng n¨m tíi, C¸c c©n ®èi vÜ m« cã nhiÒu khã kh¨n h¬n, ®Æc biÖt lµ c©n ®èi ng©n s¸ch, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, l¹m ph¸t, ¸p lùc vÒ viÖc lµm vµ lao ®éng lín, cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc, ¶nh h­ëng cña thiªn tai lò lôt...Tuy nhiªn, nh÷ng thuËn lîi cã thÓ nh×n thÊy tr­íc lµ sù æn ®Þnh chÝnh trÞ XH, sù lín m¹nh cña thÕ vµ lùc nÒn kinh tÕ ViÖt Nam qua nhiÒu n¨m ®æi míi, Quan hÖ KT ®èi ngo¹i cßn nhiÒu c¬ héi ®Ó t¨ng thªm tiÒm lùc KT th«ng qua ho¹t ®éng th­¬ng m¹i ®Çu t­, gãp phÇn hç trî c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, ®ång thêi c¸c chÝnh s¸ch ®· triÓn khai trong nh÷ng n¨m tr­íc sÏ phÊt huy t¸c dông tèt. Nh­ vËy, giai ®o¹n tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn ph¶i ®­¬ng ®Çu víi rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ viÖc gi÷ v÷ng møc t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn lµ rÊt khã, ®ßi hái sù hoµn thiÖn dÇn cña tÊt c¶ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, trong ®ã cã CSTT, mét c«ng cô h÷u hiÖu nhÊt gãp phÇn t¹o nªn nh÷ng thµnh c«ng trong thêi gian qua vµ tiÕp tôc ®ãng gãp trong thêi gian tíi. Vµ ®Ó CSTT tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß quan träng cña m×nh trong c«ng cuéc ®æi míi th× tr­íc tiªn b¶n th©n CSTT cÇn ph¶i cã sù ®æi míi nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ trong c¸c c«ng cô mµ CSTT sö dông. ë nh÷ng n­íc cã nÒn tµi chÝnh s¬ khai, kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh nh­ ViÖt Nam, c¸c c«ng cô trùc tiÕp ®­îc lùa chän t¹m thêi khi khung thÓ chÕ cho c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp ch­a ®­äc ph¸t triÓn. C¸c céng cô trùc tiÕp ®­îc thõa nhËn lµ ®¸ng tin c¹y trong viÖc kiÓm so¸t tæng khèi l­îng tÝn dông, chóng t­¬ng ®èi dÔ ¸p dông vµ lý gi¶i, ®ång thêi chi phÝ thùc hiÖn thÊp. Trong thùc tÕ c¬ chÕ ®iÒu chØnh trùc tiÕp ®· ®em l¹i sù thµnh c«ng ®¸ng kÓ cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thËp niªn 90 vµ ®· ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ tèi ®a cña nã víi tû lÖ l¹m ph¸t mét ch÷ sè cïng tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n 8,6% trong gÇn 10 n¨m. Song c¸c c«ng cô trùc tiÕp l¹i cã nhiÒu nh­îc ®iÓm. §Æc biÖt trong thêi gian gÇn ®©y, b¾t ®Çu tá ra lóng tóng vµ thiÕu chñ ®éng, mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ: - C¸c c«ng cô trôc tiÕp kh«ng cho phÐp NHNN cã thÓ ®iÒu chØnh linh ho¹t l­îng vèn kh¶ dông trong ®iÒu kiÖn ø thõa - C«ng cô trôc tiÕp ngµy cµng tá ra tiÕu chñ ®éng trong viÖc ®iÒu chØnh l­îng tiÒn cung øng vµ do ®ã lµm gi¶m hiÖu lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. - HiÖu lùc t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bÞ h¹n chÕ v× kh«ng lîi dông ®­îc c¸c kªnh dÉn truyÒn ®a d¹ng qua l·i suÊt, tÝn dông vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh víi nh÷ng ¶nh h­ëng qua gi¸ tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ gi¸ ngo¹i tÖ. ViÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp vµ c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh nh­ hiÖn nay chØ cho phÐp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®äng ®Ðn c¸c khÝa c¹nh vÜ m« th«ng qua c¸c kªnh truyÒn dÉn trùc tiÕp. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta phñ nhËn vai trß cña c«ng cô trùc tiÕp ®èi víi nÒn kinh tÕ. ViÖc chuyÓn ®æi tõ c«ng cô trùc tiÕp sang c«ng cô gi¸n tiÕp chØ nh»m ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ vµ linh ho¹t trong sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NÒn kinh tÕ ®ang ®øng tr­íc nhu cÇu héi nhËp vµ më cöa, mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cøng nh¾c vµ kÐm hiÖu qu¶ sÏ kh«ng ®¶m b¶o cho nã tr¸nh ®­îc nh÷ng ¶nh h­ëng tõ thÞ tr­êng bªn ngoµi I. C¶i c¸ch quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc sao cho phï hîp víi m«i tr­êng vµ môc ®Ých kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Muèn c«ng cô nµy trë nªn cã hiÖu qu¶ h¬n th× tr­íc m¾t cÇn hoµn thiÖn tõng b­íc c¸c v¨n b¶n ph¸p lý trong lÜnh vùc nµy, linh ho¹t ®iÒu chØnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ, cÇn ph¶i ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc vµ mäi lo¹i tµi s¶n nî. Ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t nghiªm kh¾c thÓ hiÖn b»ng l·i suÊt ph¹t ¸p dông trªn sè thiÕu hôt b×nh qu©n cña c¶ k× vµ l·i suÊt ph¹t nµy ph¶i cao h¬n so víi c¸c møc l·i suÊt kh¸c. NHNN ph¶i cã quyÒn quy ®Þnh c¸ch thøc tÝnh to¸n vµ lo¹i tµi s¶n nî còng nh­ lo¹i h×nh tæ chøc ¸p dông. II. Ph¸t triÓn nghiÖp vô thÞ tr­êng mëphï hîp víi quy m« nÒn kinh tÕ: Theo kinh nghiÖm c¸c n­íc cã nÒn KTTT ph¸t triÓn trªn thÕ giíi th× NghiÖp vô thÞ tr­êng më,lµ mét c«ng cô gi¸n tiÕp, ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng bËc nhÊt trong ®iÒu hµnh chinh s¸ch tiÒn tÖ. Nh­ng ë ViÖt Nam th× c«ng cô nµy míi ®­îc vËn dông vµ vÉn cßn ë tr¹ng th¸i s¬ khai. §Ó nghiÖp vô thÞ tr­êng më sím ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ mong muèn th× tr­íc hÕt chóng ta ph¶i d­a ra c¸c gi¶i ®Ó ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña nã: Chóng ta cÇn hoµn thiÖn c¬ chÕ tæ chøc, ®iÒu kiÖn c«ng nghÖ,cô thÓ NHNN cÇn cã bé m¸y chuyªn gia giái cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×nh h×nh diÔn biÕn cña thÞ tr­êng TC_TT. Ban hµnh quy chÕ vÒ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më vµ h×nh thµnh c¬ chÕ can thiÖp linh ho¹t, kÞp thêi cña NHNN trªn thÞ tr­êng më. NHNN cÇn quy ®Þnh c¸c c«ng cô ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng më, nghÜa lµ ph¶i quy ®Þnh râ c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc l­u hµnh. Nhµ n­íc còng cÇn quy ®Þnh cô thÓ ph¹m vi ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng më.Ngoµi ra NHNN cÇn thùc hiÖn linh ho¹t c¬ chÕ mua b¸n t¹i thÞ tr­êng më. Ban thÞ tr­êng më ph¶i nghiªn cøu, x¸c ®Þnh l·i suÊt ph¸t hµnh vµ l·i suÊt ®ã sÏ lµ l·i suÊt thÊp t¹i thÞ tr­êng tiÒn tÖ nh»m gi¶m l·i suÊt thÞ tr­êng theo môc tiªu ®· ®Þnh. Ng­îc l¹i, khi cÇn t¨ng l·i suÊt thÞ tr­êng hoÆc khèng chÕ l­îng tiÒn trong l­u th«ng,NHNN mua l¹i c¸c tÝn phiÕu trªn thÞ tr­êng víi l·i suÊt cao,t¹i møc l·i suÊt®ã sÏ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt thÞ tr­êng gióp NHNN nhanh chãng thu hÑp khèi tiÒn tÖ ngoµi l­u th«ng nh­ dù ®Þnh. Ngoµi ra cßn c¸c gi¶i ph¸p liªn quan kh¸c nh­: tËp trung viÖc ph¸t hµnh tÝn phiÕu,tr¸i phiÕu kho b¹c vµo tay NHNN, ph¸t hµnh tÝn phiÕu NHNN vµ cho phªp c¸c NHTM ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng chØ tiÒn göi gãp phÇn ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm cña thÞ tr­êng, cñng cè & hoµn thiÖn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng... III. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ ®iÒu hµnh cung øng tiÒn tÖ mét c¸ch hîp lý: §iÒu kiÖn cÇn thiÕt lµ ph¶i cã thÞ tr­êng liªn ng©n hµng hoÆc thÞ tr­êng tiÒn tÖ ho¹t ®éng tèt ®Ó ch¾p nèi, c©n ®èi cung cÇu gi÷a c¸c tæ chøc trong hÖ thèng. Ph¶i thiÕt lËp thÞ tr­êng cã kh¶ n¨ng t¹o ra l·i suÊt tõ chÝnh nhu cÇu cña thÞ tr­êng, cho phÐp NHNN can thiÖp mét c¸ch h¹n chÕ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c NHTM cã thÓ ho¹t ®éng ®éc lËp. Ph¶i thõa nhËn mét ®iÒu r»ng, ®èi víi mçi quèc gia kh¸c nhau th× viÖc ph¸t triÒn thÞ tr­êng tiÒn tÖ còng theo nh÷ng xu h­íng kh¸c nhau, nã c¨n cø vµo hoµn c¶nh vµ kh¶ n¨ng cô thÓ cña tõng n­íc nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. Mçi n­íc cã thÓ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn cho mét thÞ tr­¬ng liªn ng©n hµng c¬ së vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng ®èi víi mét sè lo¹i tÝn phiÕu nhÊt ®Þnh. Nh×n chung ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ chóng ta cÇn quan t©m ®Õn mét sè yÕu tè: - Sù æn ®Þnh hîp lý cña l·i suÊt, tÝnh thanh kho¶n cao rñi ro thÊp vµ khu«n khæ ph¸p lý thÝch hîp. Sù æn ®Þnh l·i suÊt kh«ng cã nghÜa lµ ®i ng­îc l¹i víi c¬ chÕ ®Þnh gi¸ cña thÞ tr­êng. Nh­ng NHNN cÇn khèng chÕ biªn ®é giao ®éng cña l·i suÊt th«ng qua x¸c ®Þnh l·i suÊt trÇn trong ®Êu thÇu. ®iÒu nµy lu«n lµ mét sù c©n b»ng tinh tÕ vµ c¸c quyÕt ®Þnh cÇn ®­a ra trªn c¬ së c¸c chØ tiªu chÝnh s¸ch. §Ó t¹o ra kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao khi thÞ tr­êng thø cÊp ch­a ph¸t triÓn, NHNN cÇn ph¶i thiÕt lËp thÓ thøc t¸i chiÕt khÊu ®­îc thiÕt kÕ thÝch hîp vµ khuyÕn khÝch mét sè NHTM ®ãng vai trß t¹o lËp thÞ tr­êng. - §èi víi ng©n s¸ch nhµ n­íc th× viÖc tµi trî cho ng©n s¸ch cÇn ®­îc thùc hiÖn ngµy cµng nhiÒu th«ng qua thÞ tr­êng vµ c¨n cø theo l·i suÊt thÞ tr­êng. ChÝnh phñ cµn x©y dùng chÝnh s¸ch vay nî trong n­íc ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ t×m c¸ch thiÐet kkÕ c¸c c«ng cô ®­îc thÞ tr­êng chÊp nhËn. - C¸c quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ vÒ vay nî trong n­íc vµ sè d­ tiÒn göi cña kho b¹c cã t¸c ®éng tíi c¸c ho¹t ®éng thÞ tr­êng më. §«i khi c¸c yÕu tè ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng thÞ tr­êng më, nh­ng ®«i khi còng lµm cho nhiÖm vô trë nªn phøc t¹p h¬n. Do ®ã chÝnh phñ cÇn cã c¸c ho¹t ®éng phèi hîp víi c¸c nghµnh, lÜnh vùc chuyªn m«n kh¸c ®Ó ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, phï hîp. Nh­ng dï thÕ nµo th× NHNN vÉn ph¶i cã kh¶ n¨ng g©y ¶nh h­ëng hoÆc kiÓm so¸t c¸c yÕu ttè t¸c ®éng tíi tiÒn dù tr÷ cña hÖ thèng ng©n hµng vµ sè d­ tµi kho¶n cña kho b¹c më t¹i ng©n hµng. - Khu«n mÉu gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt cÇn ®­îc cñng cè. C¸c n­íc cÇn x©y dùng nh÷ng hµnh lang an toµn d­íi h×nh thøc c¸c tiªu chuÈn vÒ vèn tèi thiÓu, lËp quü phßng ngõa rñi ro, c¸c yªu cÇu vÒ b¶o l·nh, cÇm cè, thÕ chÊp vµ c¸c c¬ chÕ kh¸c nh»m khuyÕn khÝch hµnh vi thËn träng trong kinh doanh tiÒn tÖ. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i qua kiÓm to¸n vµ ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai ®Ó cho thÞ tr­êng vµ c¸c nhµ chøc tr¸ch cã thÓ thùc hiÖn h÷u hiÖu vai trß cña hä trong ®¶m b¶o kØ c­¬ng tµi chÝnh. -X©y dùng m¹ng l­íi th«ng tin hoµn chØnh vµ ®Çy ®ñ. §èi víi hÖ thèng ng©n hµng ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ mét c¸ch æn ®Þnh cÇn ph¶i cã nh÷ng c¶i c¸ch hîp lý phï hîp víi t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng, kÓ c¶ ng©n hµng nhµ n­íc vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng cµn thùc hiÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ. ë ®©y chóng ta chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p cã mèi quan hÖ vµ t¸c ®éng tíi hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô chÝnh s¸c tiÒn tÖ. III.1. C¶i c¸ch ®èi víi ng©n hµng trung ­¬ng: N¨ng lùc kÜ thuËt cña NHNN cÇn ®­îc cñng cè. Víi viÖc sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Ó can thiÖp, NHNN cÇn ph¶i cã ®­îc th«ng tin cËp nhËt vµ tiÕp xóc th­êng xuyªn víi thÞ tr­êng. NHNN ph¶i dù tÝnh ®­îc cÇu, cung tiÒn tÖ vµ dù tr÷ cña ng©n hµng, t×nh h×nh thanh kho¶n vµ tr¹ng th¸i hèi ®o¸i cña mét NHTM, ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña chóng ®Õn khèi l­îng tiÒn vµ tÝn dông ë diÖn réng. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã sù thay ®æi trong ph­¬ng thøc ho¹t ®éng cña NHNN, chuyÓn tõ viÖc theo dâi thô ®éng vµ ®Þnh k× viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh b¾t buéc sang tham gia mét c¸ch tÝch cùc vµ th­êng xuyªn. ViÖc theo dâi nh÷ng diÔn biÕn hµng ngµy trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ sÏ gióp NHNN biÕt thêi ®iÓm vµ muøc ®é can thiÖp (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp). §iÒu nµy kÐo theo sù thay ®æi trong viÖc ra quyÕt ®Þnh, tæ chøc hÖ thèng th«ng tin, bè trÝ nh©n lùc... Sau ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò cô thÓ Thø nhÊt, NHNN cÇn ®­îc ph¸t triÓn thµnh mét ®Þnh chÕ cã quyÒn h×nh thµnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch ®éc lËp. NHNN cµng ®éc lËp (trong ®ã cã quyÒn ®Æt ra møc l·i suÊt mµ kh«ng chÞu sù can thiÖp cña chÝnh phñ) th× viÖc sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ cµng nhanh vµ hiÖu qña h¬n. CÇn cã nh÷ng thñ tôc râ rµng nh»m gi¶m sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo c¸c quyÕt ®Þnh cho vay, qu¶n lý tµi s¶n vµ chÝnh s¸ch nh©n sù. Thø hai, ®¶m b¶o NHNN lµ ng­êi cho vay cuèi cïng nh»m ®iÒu hoµ khèi l­îng tiÒn tÖ, kiÓm so¸t s¸t sao ho¹t ®éng cña NHTM. Thø ba, cÇn quan t©m ®óng møc tíi vÊn ®Ò c¸n bé, ph¶i cã sù ®µo t¹o l¹i c¸n bé trªn quy m« lín ®Ó ®¸p øng ®­îc víi nhu cÇu ®æi míi. ViÖc thiÕu c¸n bé cã n¨ng lùc cã thÓ trë thµnh trë ng¹i lín cho viÖc c¶i c¸nh qu¶n lý tiÒn tÖ vµ c¶i c¸nh thÞ tr­êng tµi chÝnh nãi chung. NHNN còng ph¶i chó träng ®µo t¹o c¸n bé chuyªn m«n vµ cã nh÷ng h×nh thøc khuyÕn khÝch thÝch hîp. §ång thêi, NHNN ph¶i ®Çu t­ cho c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh­ m¸y vi tÝnh vµ c¸c ph­¬ng tiÖn viÔn th«ng, th«ng tin toµn cÇu... §Ó hç trî cho c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ®¹t hiÖu qu¶. Thø t­, hîp lý ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng kÕ to¸n nh»m cung cÊp th«ng tin cËp nhËt, cÇn thiÕt ®Ó qu¶n lý ng¾n h¹n c¸c môc tiªu chñ yÕu trong b¶ng c©n ®èi cña ng©n hµng trung ­¬ng. III.2. C¶i c¸ch ®èi víi NHTM HÖ thèng NHTM cÇn ®­îc c¬ cÊu l¹i nh»m x©y dùng nh÷ng NHTM m¹nh vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Khu vùc ng©n hµng hiÖn nay ®ang ®øng tr­íc mét ¸p lùc m¹nh mÏ tõ sù t¨ng tr­ëng chËm l¹i cña nÒn kinh tÕ vµ ®iÒu kiÖn tµi chÝnh ngµy mét xÊu ®i cña mét bé phËn lín doanh nghiÖp Nhµ n­íc. HiÖn nay tû lÖ nî bao gåm nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi vµ nî chê xö lý cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· lªn tíi 12,7 % cao h¬n nhiÒu so víi th«ng lÖ quèc tÕ cho phÐp lµ 5%. ChÝnh v× vËy, ®Ó chÊn chØnh ho¹t ®éng NH nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña hÖ thèng NHTM cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p sau: Tr­íc hÕt cÇn tËp trung xö lý nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi nh»m lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña hÖ thèng NHTM.Tæ chøc tÝn dông cÇn ®¸nh gi¸,ph©n lo¹i, ph©n tÝch nî qu¸ h¹n ®ång thêi ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ tõng mãn vay vµ t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng,trªn c¬ së ®ã ®Ò ra biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó thu håi vèn. Tæ chøc ®¸nh gi¸ l¹i gi¸ trÞ tµi s¶n cña c¸c NHTM, c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao vèn tù cã (hiÖn nay NHTMQD vèn ®iÒu lÖ:1100tû, ®­îc tèi ®a 15%=165tû),nghiªm chØnh thùc hiÖn tiªu chÝ tû lÖ an toµn vèn tèi thiÓu. §Èy m¹nh h¬n n÷a viÖc s¾p xÕp l¹i hÖ thèng NHTM,kiÖn toµn vµ cñng cè l¹i,tËp trung ë c¸c khu vùc KT ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng cña NH vÒ vai trß chñ ®¹o cña NHQD, cÇn thiÕt ph¶i cã thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ NHTMQD. §¶m b¶o lîi Ých cña kh¸ch hµng vµ b¶n th©n tæ chøc tÝn dông.Gi¶m c«ng cô qu¶n lý hµnh chÝnh,t¨ng biÖn ph¸p qu¶n lý thÞ tr­êng. C«ng khai ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông.C¸c NH kiÓm tra kiÓm so¸t néi bé, chÊn chØnh bé m¸y tæ chøc vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng,t¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p ng¨n ngõa rñi ro. KhÈn tr­¬ng hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p quy ®Ó ®ñ khu«n khæ ph¸p lý cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn luËt NH, ®¶m b¶o cho hÖ th«ng NH ho¹t ®éng hiÖu qu¶ n¨ng ®éng an toµn. Thùc hiÖn HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ NH mµ träng t©m lµ nghiÖp vô thanh to¸n,ph¸t triÓn m¹nh c¸c c«ng cô vµ dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Tham gia ho¹t ®éng thÞ tr­êng chøng kho¸n.t¹o lËp kªnh huy ®éng t«t nhÊt cho nÒn king tÕ. C¶i tiÕn chÝnh s¸ch kh¸ch hµng,lùa chon kh¸ch hµng, lùa chän ®Çu t­ sao cho hiÖu qu¶ ®Çu t­ lµ cao nhÊt. §µo t¹o vµ chän lùa c¸n bé NH ®Çy ®ñ c¶ vÒ chuyªn m«n & phÈm chÊt, cã ®ñ n¨ng lùc vµ b¶n lÜnh phï hîp víi m«i tr­êng kinh tÕ. Cã vËy th× ho¹t ®éng cña NH míi d­îc c¶i thiÖn,®ñ søc ®Ó thùc hiªn tèt c¸c môc tiªu cña nÒn kinh tÕ,tr­íc hÕtlµ cña CSTT IV. Phèi hîp ®ång bé gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« kh¸c: IV.1. Ng©n s¸ch nhµ n­íc: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ®­îc c¸ch ly víi nh÷ng søc Ðp tõ nh÷ng yªu cÇu cña chÝnh phñ nh»m tµi trî th©m hôt tµi chÝnh. ChÝnh phñ ph¶i thanh to¸n c¸c kho¶n nî theo laÜ suÊt thÞ tr­êng vµ kiÒm chÕ viÖc g©y ¸p lùc lªn NHNN ®Ó duy tr× nh÷ng møc l·i suÊt thÊp. T¨ng c­êng tÝnh ®éc lËp cña NHNN cã thÓ gióp cho ®¹t ®­îc môc tiªu nµy. ChÝnh phñ cÇn x©y dùng mét ch­¬ng tr×nh toµn diÖn nh»m ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý c«ng nî vµ th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i kho¸n chÝnh phñ, tøc lµ th«ng qua thÞ tr­êng ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh ng©n s¸ch cÇn ph¶i tiÕt kiÖm triÖt ®Ó phÇn chi cho bé m¸y hµnh chÝnh, thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ c¶i c¸ch thuÕ. IV.2. Hoµn thiÖn quy chÕ ph¸p lý: CÇn tiÕp tôc ban hµnh nh÷ng c¬ chÕ thÓ lÖ hîp thøc h¬n, mang ®Çy ®ñ hiÖu lùc ph¸p lý h¬n. Tr­íc hÕt, cÇn ph¶i tiÕp tôchoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý ng©n hµng nh»m t¹o ra mét hµnh lang ph¸p luËt t­¬ng ®èi an toµn cho ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng. Tr­íc hÕt lµ c¸c c¬ chÕ: c¬ chÕ ph¸t hµnh tÝn phiÕu cña c«ng ty tµi chÝnh, c¬ chÕ ph¸t h¸nh tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi cña NHTM, c¬ chÕ gãp vèn cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng n­íc ngoµi vµo c¸c tæ chøc kinh doanh tÝn dông ViÖt Nam, coe chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña lo¹i h×nh c«ng ty tµi trî thuª mua...§i ®«i víi nh÷ng biÖn ph¸p nh­ vËy lµ më rémg ph©n c«ng, ph©n cÊp, ph©n quyÒn cña c¸c tæ chøc thanh tra, gi¸m s¸t tµi chÝnh, ng©n hµng, ®¶m b¶o sù minh b¹ch trong chÕ ®é th«ng tin, b¸o c¸o tµi chÝnh kÕ to¸n. IV.3. Phèi hîp ®ång bé CSTT víi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã th­êng cã sù ®an xen phøc t¹p víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c( nh­ chÝnh s¸ch ta× chÝnh, chÝnh s¸ch ®Çu t­, chÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu.. ). V× vËy, viÖc x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ph¶i ®­îc ®Æt trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ trong sù hµi hoµ víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c.Mäi s­ khËp khiÔng, kh«ng ®ång bé tõ kh©u so¹n th¶o, ban hµnh chÝnh s¸ch..®Òu cã thÓ lµm h¹n chÕ hay triÖt tiªu t¸c dông cña c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. Do ®ã, hoµn thiÖn CSTT cã nghÜa lµ hoµn thiÖn c¬ chÕ ®iªï hµnh,c«ng cô diÒu hµnh cña CSTT ®Ó chÝnh c¸ch nµy trë nªn cã hiÖu qu¶ h¬n, cã nghÜa lµ x©y dùng CSTT trong mét thÓ thèng nhÊt,thùc hiÖn môc tiªu chung cña nÒn kinh tÕhîp lý vµ hç trî lÉn nhau. §èi víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh, CSTT cã mèi quan hÖ ®Æc biÖt víi nhau, bëi hai chÝnh s¸ch nµy võa cã tÝnh ®ång nhÊt võa cã sù kh¸c biÖt víi t­ c¸ch lµ hai chÝnh s¸ch ®éc lËp nh­ng bæ sung vµ hç trî cho nhau. Tãm l¹i viÖc phèi hîp ®ång bé gi÷a CSTT víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c lµ rÊt quan träng vµ cã ý nghÜa to lín trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ,TiÕn tíi x©y dùng mét ®Êt n­íc ViÖt Nam giµu m¹nh trong thiªn niªn kû míi. KÕt luËn Nh­ vËy, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng cô cña nã cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi riªng. ViÖc sö dông c¸c c«ng cô ®ã nh­ thÕ nµo sÏ cã ¶nh h­ëng rÊt lín tíi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ë tõng thêi ®iÓm cô thÓ. ë ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× viÖc ¸p dông c¸c c«ng cô cña CSTT lu«n ®ßi hái ph¶i cã sù phï hîp, hiÖu qu¶. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi viÖc ¸p dông c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt trùc tiÕp cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Tuy vËy thêi gian gÇn ®©y chóng ®· béc lé râ nh÷ng h¹n chÕ khi nÒn kinh tÕ b­íc sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. Trong khi ®ã c¸c c«ng cô ®iÒu chØnh gi¸n tiÕp míi ®­îc ®­a vµo sö dông vµ ch­a thùc sù ph¸t huy hÕt, hoÆc ch­a thÓ hiÖn râ vai trß cña nã do nhiÒu nguyªn nh©n g¾n víi thùc lùc cña nÒn kinh tÕ. Tõ ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i cã nh÷ng ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ®óng trong viÖc hoµn thiÖn c¸c c«ng cô ®ã. §Ó cã ®­îc ®iÒu nµy, bªn c¹nh sù ®Þnh h­íng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, cÇn ph¶i cã sù ph¸t triÓn ®ång bé vÒ n¨ng lùc NHNN, hÖ thèng NHTM ... vµ nhiÒu sù phèi hîp ®ång bé kh¸c. MÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ nh­ng ®Ò tµi ®· mang l¹i mét c¸i nh×n tæng quan vÒ qu¸ tr×nh vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam. Hy väng nh÷ng gi¶i ph¸p nªu ra trªn ®©y sÏ gãp phÇn thóc ®Èy vµ hoµn thiÖn viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ tÝch cùc cho t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, gióp ViÖt Nam nhanh chãng thùc hiÖn tèt môc tiªu C«ng nghiÖp hãa - HiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh LT tµi chÝnh tiÒn tÖ _tr­êng §H Kinh tÕ quèc d©n. 2. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ - Tr­êng §H Tµi chÝnh kÕ to¸n Hµ Néi 3. §æi míi CSTT vµ kiÓm so¸t ë ViÖt Nam. 4. C¸c c«ng cô TC trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng_NguyÔn ThÕ Thä NXB Thèng kª_1993 5. C«ng nghÖ NH & thÞ tr­êng tµi chÝnh_NguyÔnC«ng NghiÖp NXB Thèng kª_1993 6. NH ViÖt Nam qu¸ tr×nh XD vµ PT_NXB ChÝnh trÞ quèc gia/1996 7. TiÒn tÖ, Ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - F.S. Mishkin 8. C¸c t¹p chÝ: T¹p chÝ NH c¸c sè:12,18,19/1998; 7,8,10/1999; 4,6/2000. T¹p chÝ tµi chÝnh sè 8,9,10/1999; 1/2000. ThÞ tr­êng TC_TT 7/2000. môc lôc lêi c¶m ¬n