Đề án Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam và làm gì để đẩy mạnh cổ phần hóa ở Việt nam

Lời nói đầu Việt nam với một nền kinh tế còn non kém chưa thoát ra sự yếu kém và nghèo nàn, một nền kinh tế chiếm đa số là nông nghiệp lạc hậu, hệ thống kinh tế Nhà nước chưa năng động, không tận dụng hết các nguồn lực tiềm năng vốn có. Thời gian chuyển đổi cơ cấu kinh tế chưa lâu còn mang nặng tính tập trung bao cấp nặng sức ì, phó thác cho Nhà nước. Người lao động chưa có tinh thần làm chủ vì thực chất tài sản đó không phải của họ và cũng chẳng phải là của ai mà toàn dân. Chuyển sang nền kinh tế thị trường, sự tiếp thu chậm chạp và bảo thủ đã hạn chế rất đáng kể khả năng phát triển nền kinh tế. Nền kinh tế Nhà nước vẫn mang vai trò chủ đạo và được Nhà nước bảo hộ nhưng trong thực tế các doanh nghiệp Nhà nước hoạt động kinh doanh không hiệu quả trong thị trường thậm chí Nhà nước phải bù lỗ, kiến thúc kinh tế của các nhà quản lý này có thể là khiêm tốn cũng có thể là do sức ì cho Nhà nước giải quyết. Chủ trương của Đảng là phải đổi mới quản lý kịnh doanh, phương thức kinh doanh, tận dụng hết nguồn lực trí thức, tiếp cận và áp dụng kiến thức kinh tế phương tây vào nền kinh tế Việt Nam, buộc các nhà doanh nghiệp thực sự kinh doanh, đòi hỏi doanh nghiệp “sống” bằng chính khả năng của mình, gắn trách nhiệm sản xuất kinh doanh vào tất cả mọi thành viên trong doanh nghiệp. Bằng các văn bản pháp lý, nghị định, chỉ thị, cho phép phát triển các thành phần kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Một trong các biện pháp thúc đẩy phát triển kinh tế là cổ phần hoá một số doanh nghiệp Nhà nước. Triển khai thí điểm cho thấy cổ phần hoá là một biện pháp tích cực nhằm cải tổ lại khu vực các doanh nghiệp Nhà nước. Với đề tài “Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam và làm gì để đẩy mạnh CPHở Việt nam ” em xin được xây dựng một vốn ít hiểu biết của mình nói về cổ phần hoá một số doanh nghiệp Nhà nước ở nước ta. Cách nhìn nhận , giải quyết vấn đề và một số kiến nghị về chính sách của Nhà nước nhằm hoàn thiện hơn cho việc thúc đẩy cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước góp phần phát triển nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong đề án nghiên cứu này còn nhiều điều em chưa đề cập đến bởi chưa nghiên cứu được sâu sắc nên chưa được hoàn chỉnh kính mong được sự giúp đỡ, chỉ bảo của các thầy các cô để em được hiểu thêm và sâu hơn về vấn đề này. Em xin trân thành cảm ơn! SV: Vũ trung Hiếu Phần i: tính tất yếu và sự cần thiết phảI tiến hành cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước I.tổng quát về cổ phần hoá. 1. Cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước là gì ? Để thống nhất nhận thức và hành động đối với một chủ trương quan trọng liên quan đến vấn đề thuộc về quan hệ sản xuất quan hệ sở hữu trong quá trình phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa cần làm rõ nội dung của khái niệm cổ phần hoá ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Cổ phần hoá là một giải pháp quan trọng để cơ cấu lại (tổ chức lại ) hệ thống các doanh nghiệp hiện giữ 100% vốn thuộc sở hữu nhà nước tức là chuyển một bộ phận doanh nghiệp nhà nước thành doanh nghiệp (công ty) cổ phần. 2.Công ty cổ phần . 2.1 Công ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó: Vốn điều lệ chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần: Cổ đông chịu trách nhiệm về nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đẵ góp vào doanh nghiệp: Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 55 và khoản 1 điều 58 của luật này: d. Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân: số lượng cổ đông tối thiểu là3 và không hạn chế số lượng tối đa 2.2 Công ty cổ phần có quyền phát hành chứng khoán ra công chúng theo quy định của pháp luật về chứng khoán. 2.3 Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. 3. Mục tiêu của cổ phần hoá. Mục tiêu của cổ phần hoá một số doanh nghiệp nhà nước là nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp; có thể rút ra cổ phần hoá nhằm giải quyết tập hợp năm mục tiêu cơ bản sau đây. 3.1. Giải quyết vấn đề sở hữu đối với khu vực quốc doanh hiện nay. Chuyển một phần tài sản thuộc sở hữu của Nhà nước thành sở hữu của các cổ đông nhằm xác định người chủ sở hữu cụ thể đối với doanh nghiệp khắc phục tình trạng “vô chủ” của tư liệu sản xuất. Đồng thời cổ phần hoá tạo điều kiện thực hiện đa dạng hoá sở hữu, làm thay đổi mối tương quan giữa các hình thức và loại hình sở hữu, tức là điều chỉnh cơ cấu các sở hữu. 3.2. Cơ cấu lại khu vực kinh tế quốc doanh cổ phần hoá một bộ phận doanh nghiệp nhà nước sẽ thu hẹp khu vực kinh tế quốc doanh về mức cần thiết hợp lí. 3.3. Huy động được một khối lượng lớn vốn nhất định ở trong và ngoài nước để đầu tư cho sản xuất kinh doanh thông qua hinh thức phát hành cổ phiếu mà các doanh nghiệp huy động trực tiếp được vốn để sản xuất kinh doanh. 3.4. Hạn chế được sự can thiệp trực tiếp của các cơ quan nhà nước vào các hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp, tạo điều kiện để chung tự do hoạt động phát huy tính năng động của chung trước những biến đổi thường xuyên của thị trường, vì sau khi cổ phần hoá doanh nghiệp được tổ chức và hoạt động theo luật Doanh nghiệp. 3.5. Tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển thị trường chứng khoán 4.Tính tất yếu và sự cần thiết phải tiến hành cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước. 4.1. Thực trạng của các doanh nghiệp nhà nước trước khi cổ phần hoá. Do hình thành từ nhiều nguồn gốc khác nhau, nên các doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam có đẳc trưng khác biệt so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới biểu hiện. Quy mô doanh nghiệp phần lớn nhở bé, cơ cấu phân tán, biểu hiện ở số lượng lao động và mức độ tích luỹ vốn. Theo báo cáo của bộ chính trị về các chỉ tiêu chủ yếu năm 1992, thì cả nước có trên 2/3 tổng số doanh nghiệp có số lao động trên 100 người số lao động trong khu vực nhà nước chiếm một tỉ trọng khá nhỏ trong tổng số lao động xã hội khoảng 5-6% Trình độ kỹ thuật - công nghệ lạc hậu trừ một số rất ít (18%) số doanh nghiệp được đầu tư mới đây ( sau 1986) phần lớn các doanh nghiệp nhà nước đã được thành lập khá lâu có trình độ kĩ thuật thấp theo báo cáo điều tra của bộ khoa học công nghệ và môi trường thì trình độ công nghệ trong các doanh nghiệp nhà nước của Việt Nam kém các nước từ 3-4 thế hệ. Có doanh nghiệp vẫn còn sử dụng các trang bị kĩ thuật từ năm1939 và trước đó. Mặt khác , đại bộ phận doanh nghiệp nhà nước được xây dựng bằng kĩ thuật của nhiều nước khác nhau nên tính đồng bộ của các doanh nghiệp Nhà nước khó có khả năng cạnh tranh cả trong nước và quốc tế. Nhìn chung các doanh nghiệp Nhà nước vẫn rất khó khăn, hiệu quả kinh doanh còn thấp nhiều doanh nghiệp vẫn làm ăn thua lỗ thường xuyên, hoạt động cầm chừng sự đóng góp của doanh nghiệp Nhà nước cho ngân sách chưa tương ứng với phần đầu tư của Nhà nước cho nó, cũng như tiềm lực của doanh nghiệp Nhà nước tình trạng mất và thất thoát về vốn đang diễn ra hết sức nghiêm trọng việc quản lý đới với các doanh nghiệp Nhà nước còn quá yếu kém, quan trọng là tình trạng buông lỏng quản lý tài chính làm Nhà nước mất vai trò người chủ sở hữu thực sự. 4.2. Nguyên nhân. Thực trạng của doanh nghiệp Nhà nước ở Việt Nam như trên là do một số nguyên nhân chủ yếu sau. - Sự ảnh hưởng nặng nề của nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung cao độ trong điều kiện chiến tranh kéo dài, tư duy không đúng mô hình chủ nghĩa xã hội trước đây - Sự yếu kém của nền kinh tế chủ yếu là lực lượng sản xuất. Sự yếu kém của lực lượng sản xuất biểu hiện sự rõ nhất là sự thấp kém lạc hậu của kết cấu hạ tầng của toàn bộ nền kinh tế, cũng như mối doanh nghiệp. Sự yếu kém nền kinh tế còn thể hiện ở chỗ chưa có tích luỹ nội bộ, chưa có khả năng chi trả số nợ đến hạn và số nợ quá hạn - Trình độ quản lý vĩ mô đối với nền kinh tế nói chung đối với doanh nghiệp nói riêng còn yếu kém Một số công tác đặc biệt quan trọng về quản lý đối với doanh nghiệp như quản lý tài chính, kế toán, kiểm toán, thanh tra, giám sát,... chưa chuyển biến kịp trong môi trường kinh doanh, nên Nhà nước không nắm được thực trạng tài chính hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp. - Trong quá trình chuyển sang cơ chế thị trường Nhà nước chậm và không cương quyết trong việc cải cách chế độ sở hữu trong các doanh nghiệp Nhà nước. Tóm lại các doanh nghiệp Nhà nước ở nước ta do yếu tố lịch sử để lại đã và đang đóng góp vai trò to lớn gần như quyết định đối trong nhiều lĩng vực của nền kinh tế quốc dân nhưng hoạt động kém hiệu quả và phát sinh nhiều tiêu cực. Quá trình chuyển đổi nền kinh tế tập trung sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần của Nhà nước tất yếu phải đổi mới doanh nghiệp Nhà nước. 4.3. Tính tất yếu và sự cần thiết phải tiến hành cổ phần hoá. Qua thực trạng của doanh nghiệp Nhà nước ta qua một thời gian dài như thế thì có một điều cần làm đó là cần tiến hành đổi mới doanh nghiệp Nhà nước. Đổi mới nhằm sắp xếp lại hệ thống doanh nghiệp Nhà nước pháp triển theo hướng giảm số lượng nâng cao chất lượng. Có rất nhiều con đường và phương pháp để đổi mới doanh nghiệp Nhà nước trong đó cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước là một phương pháp. Ta thấy cổ phần hoá là một trương cần thiết và đúng đắn để làm cho hệ thống doanh nghiệp Nhà nước hiện có mạnh lên, tăng sức cạnh tranh, tăng hiệu quả kinh tế và tăng được sức mạnh chi phối, nâng cao vai trò chủ đạo của hệ thống náy trong nền kinh tế thị trường tiến dẫn từng bước trên con đường công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa. II. NộI DUNG Cổ PHầN HOá. 1. Đối tượng của cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước. Theo nghị định số 44/1998/ND-CP ngày 26 tháng 6 năm 1998 "về chuyển một số doanh nghiệp nhà nước thành công ty cổ phần" có ban hành theo phụ lục danh sách các loại doanh nghiệp nhà nước để lựa chọn cổ phần hoá .Gồm 3 loại: a. Loại doanh nghiệp nhà nước hiện có, chưa tiến hành cổ phần hoá . Doanh nghiệp nhà nước hoạt động công ích quy định tại Điều 1- Nghị định số 56/CP ngày 02-10- 1996 của Chính phủ. Đây là doanh nghiệp nhà nước hoạt động sản xuất, cung ứng dịch vụ công cộng theo các chính sách của Nhà nước hoặc trực tiếp tham gia vào nhiệm vụ quốc phòng, an ninh. Trường hợp này có vốn nhà nước trên 10 tỷ đồng thì phải được Thủ tướng Chính phủ cho phép. Nếu có vốn nhà nước dưới 10 tỷ đồng thì do Bộ trưởng, Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung ương quyết định. Doanh nghiệp nhà nước sản xuất sản phẩm, cung ứng dịch vụ do Nhà nước độc quyền kinh doanh: vật liệu nổ, hoá chất độc hại, chất phóng xạ, in tiền và các chứng chỉ có giá, mạng trục thông tin quốc gia và quốc tế. b. Loại doanh nghiệp nhà nước hiện có,Nhà nước cần nắm giữ cổ phần chi phối, cổ phần đặc biệt khi tiến hành cổ phần hoá. c. Các loại hình doanh nghiệp nhà nước hiện có còn lại đều có thể cổ phần hoá và áp dụng các hình thức chuyển đổi sở hữu khác ( cho thuê, giao, bán khoán ) trong đó Nhà nước không cần nắm giữ cổ phần chi phối, cổ phần đặc biệt. Lựa chọn doanh nghiệp nhà nước để cổ phần hoá thuộc thẩm quyền và chức năng của nhà nước với tư cách là người chủ sở hữu chứ không tuỳ thuộc vào ý kiến của Giám đốc và người lao động trong doanh nghiệp. Đây là c sở cho các cơ quan chủ quản Nhà nước tiến hành phân loại các doanh nghiệp nhà nước do mình quản lý để thực hiện cổ phần hoá. 2.Các hình thức tiến hành cổ phần hoá. 1. Giữ nguyên giá trị hiện có của doanh nghiệp, phát hành cổ phiếu theo quy định nhằm thu hút thêm vốn để phát triển doanh nghiệp. 2. Bán một phần giá trị hiện có của doanh nghiệp. 3. Tách một bộ phận của doanh nghiệp đủ điều kiện để cổ phần hoá. 3. Quy trình tiến hành cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước . Bước 1: Thành lập ban vận động cổ phần hoấ doanh nghiệp nhà nước Bước 2: Phân tích và tổ chức lại doanh nghiệp Bươc 3: Xác định giá trị của doanh nghiệp Bước 4: Dự tính số cổ phiếu đem bán và vận động người mua Bươc 5: Xác định giá bán thực tế cổ phiếu và tiến hành bán Bứơc 6: Họp đại hội cổ đông Phần II : tình hình thực hiện cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước trong những năm qua I. tình hình cổ phần hoá các doanh nghiệp nhà nước. Chủ trương cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước lần đầu tiên được nêu tại Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 Ban chấp hành Trung ương khoá VII(tháng 11/1991) được cụ thể hoá trong Nghị quyết Hội nghị đại biểu toán quốc giữ nhiệm kì khoá VII (1/1994), Nghị quyết 10/NQ-TW của Bộ Chính trị ngày 17 tháng 3 năm 1995; Thông báo ý kiến của Bộ Chính trị. Đặc biệt là từ khi có Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VIII và Nghị quyết Hội nghị lần 4 của Ban chấp hành Trung ương khoá VIII thì chủ trương cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước được khẳng định rõ hơn. Chính phủ đã triển khai thực hiện từng bước các Nghị quyết nói trên và điều chỉnh các chính sách cho phù hợp với tình hình thực tế. Quá trình thực hiện có thể chia làm 2 giai đoạn chính. 1.Thời kỳ thí điểm (1992-1996) Các doanh nghiệp nhà nước vừa và nhỏ, kinh doanh có hiệu quả và không thuộc diện Nhà nước càn nắm giữ 100% vốn, tập thể công nhân viên chức tự nguyện tham gia cổ phần hoá được xem xét cho thí điểm cổ phần hoá theo quyết định số 202/CT ngày 8 tháng 3 năm 1992 và chỉ thị số 84 TTg ngày 04-3-1993 của Thủ tướng Chính phủ. Thực hiện quyết định 202/CT các Bộ nghành đã hướng dẫn doanh nghiệp nhà nước đăng ký thực hiện thí điểm chuyển sang công ty cổ phần. Trên cơ sở số lượng doanh nghiệp nhà nước đẵ đăng ký. Chủ tịch HĐBT( nay là Thủ tướng Chính phủ) ra quyết định số 203/CT ngày 08 tháng 6 năm 1992 chọn 7 doanh nghiệp nhà nước do Chính phủ chỉ đạo chuyển thành công ty cổ phần. Sau một thời gian làm thử 07 doanh nghiệp này đều xin rút lui hoặc không đủ điều kiện để tiến hành cổ phần hoá.Trong 30 Doanh nghiệp nhà nước đẵ đăng ký với bộ tài chính để thực hiện cổ phần hoá và 3 doanh nghiệp nhà nước xin chuyển thành công ty TNHH theo chỉ thị số 84/TTg ngày 04-3-1993 thì sau 4 năm thực hiện quyết định số 202/CT, có 05 Doanh nghiệp nhà nước chuyển thành công ty cổ phần. 2. Thời kỳ mở rộng thí điểm và thực hiện bình thường (1996-2002) Trên cơ sở đánh giá các ưu điểm và tồn tại trong giai đoạn triển khai thí điểm cổ phần hoá một số doanh nghiệp nhà nước. Chính phủ đã ban hành Nghị định số 28/CP ngày 7 tháng 5 năm 1996 về chuyển một số doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần Nghị định này đã xác định rõ giá trị doanh nghiệp chế độ ưu đãi cho người lao động trong doanh nghiệp và tổ chức bộ máy giúp Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo công tác cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước,đồng thời giao nhiệm vụ cho các Bộ,các địa phương hướng dẫn và tổ chức thực hiện công tác này. Kể từ khi Nghị định số 28/CPđược ban hành đến tháng 12 năm 2002 đã có 989 doanh nghiệp Nhà nước chuyển thành công ty cổ phần. Như vậy từ năm 1992 đến hết năm 2002 cả nước đã có 989 doanh nghiệp nhà nước đã hoàn thành việc cổ phần hoá. Ngoài ra còn rất nhiều doanh nghiệp đang triển khai ở các bước khác nhau. Như vậy việc cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước mới chỉ thực sự bắt đầu vào cuối năm 1992 sau khi có quyết 202/CT ngày 8/6/1992 của Chủ tịch HĐBT (nay là Thủ tướng Chính phủ) trong Quyết định đó có sự lựa chọn một số doanh nghiệp cụ thể.Tiếp theo là một số văn bản pháp quy khác tạo khung pháp lý cho việc tiến hành cổ phần hoá một số doanh nghiệp nhà nước đặc biệt là phải kể đến Nghị định 28/CP ngày 7/5/1996 về chuyển một số doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần và Nghị định 25/CP ngày 26/3/1997 sửa đổi một số điều của Nghị định 28/CP kể trên.Nhờ việc thực hiện tốt những văn bản nêu trên,công tác cổ phần hoá đạt được những kết quả khá cao trong 2 năm 1996-1997.Số doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá trong 2 năm đó tăng gấp 5 lần những năm trước đó,đưa tổng số doanh nghiệp Nhà nước hoàn thành việc chuyển thành công ty cổ phần,hoạt động theo luật Doanh nghiệp lên 30 doanh nghiệp. Hầu hết 30 doanh nghiệp này sau khi chuyển sang công ty cổ phần đều phát triển tốt với một số chỉ tiêu tăng trưởng hàng năm cao. Đó thực sự là tín hiệu tốt,khích lệ cán bộ công nhân viên trong các doanh nghiệp nhà nước chuẩn bị chuyển sang công ty cổ phần tiếp tục ủng hộ chủ trương cổ phần hoá của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên ròng rã hơn 5 năm mà các nghành các địa phương trong cả nước mới chỉ cổ phần xong có 30 doanh nghiệp còn quá ít và chậm. Các nguyên nhân của sự chậm chạp đã được chỉ ra và khắc phục từng bước, tạo nên một sự chuyển biến ngày một mạnh mẽ cả về sự bổ sung,sửa đổi,hoàn chỉnh hệ thống văn bản pháp luật,quy trình,thủ tục và việc thực hiện cổ phần hoá. Bước chuyển biến lớn và rất quan trọng có thể nói bắt đầu từ đầu năm 1998, nhất là sau khi Thủ tướng Chính phủ có chỉ thị 20/1998/CT- TTg về đẩy mạnh sắp xếp và đổi mới doanh nghiệp Nhà nước và Chính phủ ban hành Nghị định 44/1998/NĐ-CP ngày 29/6/1998 về chuyển một số doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần. Trong năm 1998 có tới 86 doanh nghiệp Nhà nước hoàn thành việc cổ phần hoá. Nếu cộng dồn đến hết năm 1998 thì cả nước đã có 116 doanh nghiệp nhà nước chuyển thành công ty cổ phần.Bên cạnh đó còn hơn 90 doanh nghiệp đang triển khai cổ phần hoá ở những bước khác nhau,trong đó có nhiều đơn vị sắp hoàn thành,ngoài ra còn vài chục doanh nghiệp nhà nước đã và đang đăng ký tiến hành cổ phần hoá.Năm 1999 có 249 Doanh nghiệp nhà nước đã tiến hành song việc cổ phần hoá. Phần lớn các công ty cổ phần ra đời từ sự chuyển đổi này đều tiếp tục phát triển sản xuất kinh doanh, đủ việc làm cho người lao động, bảo toàn và phát triển vốn, có lợi nhuận khá và vốn cổ phần tăng …Đáng tiếc rằng giai đoạn sau đó tiến trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước năm 2000 giảm xuống còn 212 Doanh nghiệp ,trrong năm 2001 giảm tiếp còn 198 Doanh nghiệp nhà nước tiến hành song cổ phần hoá và 6 tháng đâù năm nay chỉ còn 53 Doanh nghiệp tiến hành song cổ phần hoá. Như vậy từ khi cổ phần hoá đến nay cả nước đã tiến hành cổ phần hoá được 989 Doanh nghiệp nhà nước. Tốc độ cổ phần hoá như vậy là quá chậm, vậy mà Nhà nước đề ra từ năm nay đến năm 2005 số doanh nghiệp nhà nước cổ phần hoá phải đạt hơn 1319 Doanh nghiệp. Đó thật sự là một thách thức đối với các Bộ, Ngành, Địa phương và các Doanh nghiệp nhà nước. Theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị trung ương Đảng lần thứ ba ( khóa IX ) về “ Tiếp tục sắp xếp , đổi mới phát triển và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp Nhà nước ” ngày 24-8- 2001 ngày 15-6- 2002 , Chính phủ ra Nghị định số 64 /2002/ ND – CP về chuyển doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần để thay thế Nghị định 44/1998/ND – CP ngày 29-6-1998 Nghị định 64 ra đời nhằm khắc phục một số điểm chưa hợp lý cần phải bổ sung sửa đổi cho phù hợp với tình hình thực tế , để thúc đẩy quá trình cổ phần hóa trong giai đoạn mới . II. những kết quả bước đầu và hạn chế trong quá trình cổ phần hoá. 1.Những kết quả đạt được. Hình thành một mô hình doanh nghiệp mới , gắn bó chặt chẽ quyền lợi và trách nhiệm. Với việc thay đổi phương thức quản lý chế độ bình bầu chọn Giám đốc, Hội đồng quản trị và lãnh đạo doanh nghiệp đã làm đội ngũ này có trách nhiệm cao hơn do quyền lợi và nghĩa vụ trách nhiệm gắn chặt với nhau không còn những giám đốc “Há miệng chờ sung”mà thay vào đó là những Giám đốc, xông xáo, năng động, bám sắt thị trường, luôn tìm tòi, sáng tạo trong lập phương án kinh doanh, tìm kiếm đối tác, bạn hàng, mở mang thị trường. Đội ngũ công nhân viên chức do được sàng lọc, tinh gọn lại là các cổ đông của chính công ty nên chất lượng cũng ý thức làm chủ, tự giác, tiết kiệm được nâng lên rõ rệt. Tại công ty cổ phần Phú Gia (Hà Nội) sau CPH, hàng tháng tiết kiệm được hơn 50% tiền điện và 30% chi phí hành chính khác. Chuyển biến tích cực này cũng diễn ra ở nhiều doanh nghiệp được CPH khác. Hiệu quả kinh doanh được nâng cao lợi ích Nhà nước, Doanh nghiệp, cá nhân đều được đáp ứng. Theo dõi hoạt động của các Doanh nghiệp nhà nước được CPH đều dễ nhận thấy hiệu quả sản xuất kinh doanh được nâng lên rõ rệt. Các chỉ tiêu vốn, lợi nhuận, nộp ngân sách, việc làm, thu nhập bình quân đều tăng đáng kể. Tại DNNN đầu tiên được CPH là Đại lý liên hiệp vận chuyển thuộc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam, năm 1993, ở thời điểm CPH chỉ có số vốn là 6,2 tỷ đồng, sau 5 năm hoạt động số vốn tăng gấp 6 lần (đạt 37,8 tỷ đồng) lợi tức so với vốn tăng 150%. Xí nghiệp cơ đIện lạnh thành phố Hồ Chí Minh, sau 3 năm hoạt động tăng vốn gấp lên 10 lần, doanh thu tăng 10 lần, lao động tăng 4 lần, thu nhập của người lao động cũng tăng 4 lần. Tại 22 doanh nghiệp được CPH thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hiệu quả này phản ánh qua chỉ tiêu vốn năm 1999 tăng lên 359,5 tỷ đồng so với 280,1 tỷ đồng của năm 1998 (tức đã huy động thêm được 79 tỷ). Những đơn vị có thời gian CPH từ 1 năm trở lên đều có những bước tiến lạc quan: Doanh thu tăng 30% lợi nhuận thực hiện tăng hơn 30% nộp ngân sach tăng 15- 18%, thu nhập của người lao động tăng từ 1,2 lần lên 1,5 lần so với trước CPH Nhờ hiệu quả sản xuất kinh doanh tốt, các doanh nghiệp được CPH thực sự trở thành mô hình”ba trong một” vừa cứu vẵn được nguy cơ đổ vỡ của nhiều doanh nghiệp, vừa tăng phần nộp ngân sách nhà nước, vừa tăng thu nhập cho người lao động. Xét dưới góc độ lợi ích nhà nước thì không chỉ có nguồn thu nhập tăng nhờ các doanh nghiệp trích nộp ngân sách nhiều hơn mà còn không phải làm bà đỡ, không tốn chi phí bao cấp, ưu đãi tài chính cho doanh nghiệp và ngay cả khi bán cổ phần, nhà nước cũng thu về một lượng vốn đáng kể. 2.Hạn chế 2.1. Những hạn chế. Kể từ thời điểm tiến hành cổ phần hoá doanh nghiệp đầu tiên (7/1993), tiến độ cổ phần hoá hầu như không năm nào đạt chỉ tiêu kế hoạch.Ví dụ như năm 1998: chỉ tiêu là159 doanh nghiệp;1999: 400 doanh nghiệp. Như vậy, nếu giữ được tiến độ theo đúng kế hoạch thì đến hết năm 1999 ta có khoảng gần 600 doanh nghiệp được cổ phần hóa. Trên thực tế tính đến hết năm 1999 mới chỉ CPH được 355 doanh nghiệp và mãi đến cuối tháng 11năm 2002 mới chỉ cổ phần hoá được 989 Doanh nghiệp . Tốc độ CPH không đáp ứng yêu cầu sắp xếp lại doanh nghiệp nhà nước là do nhiều nguyên nhân. 2.2. Nguyên nhân. Một là: cơ chế chính sách cổ phần hoá chậm được ban hành đồng bộ, thiếu cụ thể, quy trình xác định giá trị doanh nghiệp quá phức tạp, còn nhiều mặt chưa được phù hợp. Trong thời gian dài chập quy định phạm vi doanh nghiệp nhà nước được phép CPH, chưa đề ra mục tiêu hoàn thành CPH hàng năm để phấn đấu thực hiện. Hai là: trước yêu cầu mới, các doanh nghiệp đều bỡ ngỡ, lúng túng nhưng phần lớn cán bộ trong ban chỉ đạo công tác này đều kiêm nhiệm nên có ít điều kiện để thường xuyên đôn đốc hướng dẫn, tháo gỡ kịp thời những vướng mắc cho doanh nghiệp. Ba là: số Bộ và địa phương, Tổng công ty Nhà nước chưa nhận thức đầy đủ ý nghĩa chủ trương CPH một bộ phận doanh nghiệp nhà nước là nhằm huy động vốn toàn xã hội để tạo thêm việc làm, phát triển sản xuất nâng cao sức cạnh tranh, đổi mới cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước đồng thời tạo điều kiện để người lao động trong doanh nghiệp có cổ phần và những người góp vốn được làm chủ thực sự, thay đổi phương thức quản lý tạo động lực thúc đẩy doanh nghiệp kinh doanh có hiểu qủa, tăng tài sản của Nhà nước, nâng cao thu nhập của người lao động và góp phần tăng trưởng toàn nền kinh tế quốc dân. Do đó thiếu chủ động và chưa kiên quyết tổ chức triển khai. Bốn là: công tác tuyên truyền giáo dục từ trong Đảng, trong bộ máy Nhà nước từ Trung ương đến địa phương chưa được đẩy mạnh. Việc thực hiện các quy định công khai tài chính của doanh nghiệp Nhà nước chưa thành nề nếp thường xuyên. Các thông tin về kết quả của những doanh nghiệp đã CPH chưa được phổ biến sau rộng trong nhân dân và người lao động trong các doanh nghiệp Nhà nước. Mặt khác các tư tưởng ỷ lại, bao cấp chưa được phê phán triệt để nên còn có hiện tượng chần chừ, do dự hoặc né tránh không muốn triển khai CPH. Năm là: môi trường kinh tế chưa thực sự bình đẳng, chưa tạo được mặt bằng thống nhất về cơ chế chính sách cho các thành phần kinh tế cùng cạnh tranh phát triển. Trong những năm gần đây Chính phủ đã có nhiều chính sách và biện pháp cải cách doanh nghiệp nhà nước theo hướng nâng cao quyền chủ động kinh doanh, tự chủ và tự chịu trách nhiệm về tài chính. Tuy nhiên vẫn còn một số ưu đãi: mức vay và lãi suất cho vay, khoản nợ và xoá nợ tại các ngân hàng thưong mại quốc doanh, chưa phải nộp tiền thuê đất…còn một số cán bộ coi doanh nghiệp CPH như loại hình doanh nghiệp phi xã hội chủ nghĩa làm cho một số doanh nghiệp Nhà nước e ngại khi chuyển thành công ty cổ phần sẽ bị thiệt thòi, giảm khả năng cạnh tranh so với doanh nghiệp Nhà nước. Sáu là: thị trường chứng khoán chưa phát triển và từ đó chưa tạo thuận lợi cho việc thúc đẩy cổ phần hoá. Phần III: một số giảI pháp chủ yếu nhằm đẩy nhanh tốc độ cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước. Để khắc phục những khó khăn và tồn tại nêu trên nhằm đẩy mạnh tiến trình CPH, em đưa ra một số giải pháp như sau: Làm cho các cấp, các nghành, các Doanh nghiệp nhà nước quán triệt sâu sắc và có nhận thức đúng đắn về chủ trương, chính sách và các giải pháp đổi mới và phát triển Doanh nghiệp nhà nước. Cần tuyên truyền sâu rộng hơn nữa về công tác cổ phần và thị trường chứng khoán cho đại chúng, nhằm giúp nhân dân hiểu được hình thức đầu tư mới. Mặt khác phải cung cấp thông tin cần thiết về các doanh nghiệp trước và sau khi CPH, thông tin phải đảm bảo chính xác thường xuyên liên tục. Cần có quan điểm thoáng trong việc định giá doanh nghiệp, không sợ Nhà nước bị thiệt giá thấp. Mạnh dạn thực hiện phương trâm”lọt sàng xuống nia:”. Nếu giá có thấp thì công nhân, Nhân dân được hưởng. Mặt khác ai cũng hiểu rằng giá bán doanh nghiệp và giá trị doanh nghiệp không phải lúc nào cũng bằng nhau. Bởi vì giá bán doanh nghiệp phụ thuộc vào giá trị doanh nghiệp vào quan hệ cung cầu. Lúc này chúng ta đang cần đẩy nhanh tiến trình CPH thì ắt hẳn cung phải lớn hơn cầu do đó giá bán phải thấp hơn giá trị. Việc xác định mệnh giá cổ phiếu không nên căn cứ vào ý muốn chủ quan của một số người có quyền, mà cần phải căn cứ vào sức mua của dân chúng, vào chi phí phát hành…Trong giai đoạn hiện nay ở nước ta thu nhập của dân cư chưa cao, người dân chưa có thói quen đầu tư vào cổ phiếu, vì vậy mệnh giá cổ phiếu nên quy định trong khoản từ 10 nghìn đồng đến 50 nghìn đồng tuỳ theo từng loại hình doanh nghiệp cũng như mực tiêu và yêu cầu CPH doanh nghiệp đó. Thị trường mua bán cổ phiếu. Một mặt phải hoàn thiện thị trường chứng khoán nhằm kích thích các công ty cổ phần mạnh dạn niêm yết cổ phiếu. Mặt khác, sớm ban hành quy chế để thị trường chứng khoán phi tập trung có thể hoạt động. Đẩy nhanh tiến độ cải cách thủ tực hành chính theo hướng đơn giản mà có hiệu quả. Thực hiện tốt cơ chế một cửa một dấu theo một quy trình cụ thể đã được quy định sẵn về các bước đi về thời gian hoàn thành. Ban cổ phần hoá doanh nghiệp phải có thực quyền, có đủ thẩm quyền để giải quyết các vướng mắc trong và sau quá trình CPH. Có chính sách bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Các chính sách này, phải được thể hiện trong các quy định luật pháp và phải được mọi người nhất là các công chức Nhà nước tôn trọng. Dần tiến tới thống nhất một luật cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. 8. Cần giải quyết và sử lý kịp thời các vướng mắc ở doanh nghiệp đã cổ phần hó theo sự phân cấp . Những doanh nghiệp nào mà giám đốc hay cán bộ quản lý thực hiện hoặc thực hiện cổ phần hóa mang tính đối phó theo thẩm quyền của các bộ , ngành , địa phương cần có biện pháp sử lý thích hợp để thực hiện tốt nhiệm vụ cổ phần hóa . 9. Tranh thủ tối đa các nguồn tài trợ thông qua các dự án để hỗ trợ các Bộ , ngành , địa phương , Tổng công ty 91 tích cực thực hiện chủ trương cổ phần hóa và bổ sung vào quỹ hỗ trợ sắp xếp và cổ phần hóa để giải quyết kịp thời những yêu cầu về chính sách đối với doanh nghiệp . Kết luận Từ thực tiễn phát triển nền kinh tế đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa và những kinh nghiệm thu được qua quá trình chỉ đạo và điều hành sản xuất kinh doanh, chúng ta đã xác định rõ ràng rằng cải cách doanh nghiệp nhà nước một cách triệt để là yêu cầu có tính quyết định về tăng cường phát triển động lực sản xuất, thúc đẩy doanh nghiệp nhà nước hoạt động có hiệu quả. Cổ phần hoá chính là biện pháp cải cách doanh nghiệp nhà nước đem lại hiệu quả sử dụng đồng vốn được tốt nhất. Cổ phần doanh nghiệp nhà nước thu hút ngày càng nhiều nền sản xuất kinh doanh có hiệu qủa, nhất là khi đã hình thành thị trường chứng khoán. Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước là một công cuộc đổi mới khá phức tạp và nhạy cảm, vì vậy đòi hỏi khả năng lãnh đạo và kiến thức về kinh tế của các chủ doanh nghiệp. Tạo điều kiện để các nhà kinh tế thể hiện tài năng của mình trên thương trương cả trong và ngoài nước. Tiến hành cổ phần hoá, đối với các doanh nghiệp nhà nước. Lựa chọn những doanh nghiệp nào để Cổ phần hoá là thuộc thẩm quyền và chức năng của nhà nước. Cần có những chính sách phát triển và hoàn thiện điều kiện kinh tế vĩ mô cần thiết. Cần có những giải pháp để thúc đẩy cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước trong thời gian tới. Cần quán triệt những quan điểm cơ bản cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước, nhìn những mặt nào mình đã được và chưa được để từ đó có những giải pháp và định hướng nhằm đẩy nhanh tốc độ cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước. Tài liệu tham khảo 1. Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước GS.TS Phạm Ngọc Côn 2. Thông báo của bộ chính trị về cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước( Tạp trí Tài chính tháng 6 năm 97) 3. Nghị định 44/CP của Chính phủ về việc chuyển doanh nghiệp nhiệp nước thành công ty cổ phần 4. Cổ phần hoá nhìn lại và hướng tới.(Tạp trí giao thông vận tải tháng 8 năm 98) 5. Cổ phần hoá là con đường tất yếu để doanh nghiệp phát triển (Báo lao động tháng 8 năm 98) 6. Một số giải pháp đẩy nhanh tiến trình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước (thông tin Tài chính số 4 tháng 2 năm 2001) 7.Tạp trí kế toán Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII Mục lục Trang Lời nói đầu 1 Phần I: Tính tất yếu và sự cần thiết phải tiến hành cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước 2 I. Tổng quát về cổ phần hoá 2 1. Cổ phần hoá doanh nghiệp là gì? 2 2. Công ty cổ phần 2 3. Mục tiêu cổ phần hoá 2 4. Tính tất yếu và sự cần thiết phải tiến hành cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước 4 II. Nội dung cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước 6 1. Đối tượng cổ phần hoá 6 2. Các hình thức tiến hành cổ phần hoá 6 3.Quy trình tiến hành cổ phần hoá 7 Phần II: Tình hình tiến hành cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước trong những năm qua 8 I. Tình hình cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước 8 1. Thời kỳ thí điểm (1992-1996) 8 2. Thời kỳ mở rộng thí điểm và thực hiên bình thường 9 II. Những kết quả bước đầu và hạn chế trong tiến trình cổ phần hoá 11 1. Những kết quả đạt được 11 2. Hạn chế 12 Phần III: Một số giải pháp nhằm đẩy nhânh tốc độ phần hoá 15 Tài liệu tham khảo 18