Đề án Đánh giá mối quan hệ giữa thương mại quốc tế và đầu tư trực tiếp nước ngoài

tr­ëng mï mÞt. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ nÕu vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× kh¶ n¨ng nhËn vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cµng lín. Khi ®ã c¬ héi t¨ng tr­ëng nhanh v÷ng ch¾c cña quèc gia ®ã cµng trë nªn hiÖn thùc vµ n¨ng lùc thu hót sö dông vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cµng cao h¬n. b. C¸c yÕu tè kinh tÕ vÜ m«. Sù æn ®Þnh cña m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cña mäi ý ®Þnh vµ hµnh vi ®Çu t­. Sù æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« lµ sù æn ®Þnh c¸c yÕu tè kinh tÕ vÜ m« vµ g¾n liÒn víi n¨ng lùc t¨ng tr­ëng. Sù æn ®Þnh ®ã sÏ kiÓm so¸t nhÞp ®é t¨ng tr­ëng nhanh vµ l©u bÒn vµ sÏ kh«ng g©y ra mét tr¹ng th¸i "qu¸ nãng" trong ®Çu t­. Mét sè yÕu tè kinh tÕ vÜ m« liªn quan tíi vÊn ®Ò thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nh­ lµ: -YÕu tè l¹m ph¸t vµ æn ®Þnh tiÒn tÖ: YÕu tè nµy lµ tiªu chuÈn sè mét ®Ó cã thÓ æn ®Þnh m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m«. ViÖc æn ®Þnh l¹m ph¸t vµ gi¸ trÞ tiÒn tÖ sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ®ång vèn cña ®Çu t­ n­íc ngoµi. NÕu l¹m ph¸t cao, gi¸ trÞ tiÒn tÖ mÊt æn ®Þnh sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ®ång vèn cña ®Çu t­ n­íc ngoµi, lóc ®ã nhµ ®Çu t­ kh«ng nh÷ng kh«ng thu håi ®­îc vèn mµ cßn mÊt hÕt vèn. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë Ch©u ¸ võa qua lµ mét bµi häc thùc tiÔn cho vÊn ®Ò nµy. -L·i suÊt: VÒ lý thuyÕt møc l·i suÊt cña n­íc tiÕp nhËn vèn ®Çu t­ cao so víi l·i suÊt quèc tÕ th× søc hót ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cµng m¹nh. Víi l·i suÊt cao cßn cã t¸c dông c¨n b¶n lµ cho phÐp huy ®éng ®­îc nhiÒu vèn trong n­íc lín. §©y lµ nguån vèn ®èi øng trong n­íc cùc kú quan träng ®Ó thu hót vµ sö dông vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi hiÖu qu¶ h¬n. Víi l·i suÊt cao, æn ®Þnh kh«ng nh÷ng thu hót ®­îc nhiÒu vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mµ cßn lµ vò khÝ hiÖu nghiÖm ®Ó ng¨n chÆn ®­îc viÖc ®µo tho¸t vèn ra n­íc ngoµi. Tuy vËy nÕu t¨ng qu¸ cao l·i suÊt cã nghÜa lµ phÝ tæn trong ®Çu t­ cao vµ khi phÝ tæn cao sÏ lµm gi¶m lîi nhuËn thùc cña nhµ ®Çu t­. -Tû gi¸ hèi ®o¸i: Tû gi¸ hèi ®o¸i t¸c ®éng lín tíi søc hÊp dÉn vµ sö dông hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tû gi¸ hèi ®o¸i thÊp lµm t¨ng xuÊt khÈu, tõ ®ã lµm t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ng­îc l¹i. MÆt kh¸c tû gi¸ hèi ®o¸i thÊp tøc lµ gi¸ trÞ ®ång tiÒn trong n­íc gi¶m so víi ngo¹i tÖ, ®iÒu nµy lµm cho gi¸ hµng nhËp khÈu ®¾t vµ gi¸ hµng xuÊt khÈu rÎ. NÕu kÐo dµi t×nh tr¹ng nµy th× trong dµi h¹n nã lµm tæn h¹i ®Õn t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, do ®ã nã ¶nh h­ëng ®Õn thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Nh­ vËy mét tû gi¸ hèi ®o¸i phï hîp sÏ t¹o kh¶ n¨ng thóc ®Èy xuÊt khÈu, nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng v÷ng ch¾c vµ tõ ®ã nã cã vai trß trùc tiÕp to lín tíi huy ®éng vµ sö dông thËt sù cã hiÖu qu¶ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. -Nî n­íc ngoµi vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ: t×nh tr¹ng nî n­íc ngoµi vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ cña n­íc nhËn ®Çu t­ cã ¶nh h­ëng m¹nh ®Õn thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong dµi h¹n. ThËt vËy, nÕu mét nÒn kinh tÕ mµ nî n­íc ngoµi nhiÒu vµ c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ th­êng xuyªn bÞ th©m hôt th× kh¶ n¨ng tr¶ nî sÏ thÊp vµ hµng n¨m n­íc ®ã ph¶i trÝch ra nhiÒu nguån lùc ®Ó tr¶ nî, do ®ã phÇn thÆng d­ dµnh cho ®Çu t­ sÏ rÊt Ýt ái. ThËt sù, lµ kh«ng cã mét c«ng ty n­íc ngoµi nµo l¹i muèn ®Çu t­ vµo n¬i Ýt cã kh¶ n¨ng thu håi vèn. c. C¸c chÝnh s¸ch quèc tÕ. C¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ cña n­íc chñ nhµ cã t¸c ®éng rÊt lín ®èi víi viÖc thu hót vµ sö dông vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi v× c¸c chÝnh s¸ch nµy sÏ ®iÒu chØnh, quy ®Þnh quyÒn lîi, nghÜa vô cña c¸c nhµ ®Çu t­. Mét sè chÝnh s¸ch tiªu biÓu liªn quan trùc tiÕp ®Õn thu hót vµ sö dông vån ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ: -ChÝnh s¸ch thuÕ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn cña nhµ ®Çu t­. Do ®ã, ­u ®·i vÒ thuÕ cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. -ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã ¶nh h­ëng lín ®Õn huy ®éng nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Theo lý thuyÕt nÕu møc l·i suÊt trong n­íc cao th× kh¶ n¨ng hÊp dÉn nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cao vµ ng­îc l¹i. -ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i: ChÝnh s¸ch nµy ¶nh h­ëng rÊt lín tíi viÖc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nhÊt lµ chinh s¸ch ngo¹i th­¬ng. Møc thuÕ nhËp khÈu cao, Quota xuÊt khÈu thÊp sÏ c¶n trë rÊt m¹nh tíi lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. Tõ ®ã, sÏ c¶n trë tÝnh hÊp dÉn víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ s¶n xuÊt hµng ho¸ h­íng vÒ xuÊt khÈu. d. M«i tr­êng ph¸p lý. YÕu tè nµy cã thÓ lµm h¹n chÕ hay c¶n trë hoµn toµn ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty n­íc ngoµi trªn n­íc së t¹i. Mét ®iÒu tÊt nhiªn nÕu n­íc chñ nhµ kh«ng ®¶m b¶o vÒ quyÒn së h÷u tµi s¶n, m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh th× sÏ ch¼ng cã nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi nµo gi¸m vµo n­íc hä. DÔ nhËn thÊy r»ng, m«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi an toµn h¬n cho vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi th× kh¶ n¨ng thu hót vèn cµng cao. 2. T¸c ®éng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. 2.1. T¸c ®éng tÝch cùc. a. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹o nguån vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ mét nguån bæ sung vèn quan träng ®Ó c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Bï ®¾p cho sù thiÕu hôt cña nguån vèn trong n­íc. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ mät h×nh thøc huy ®éng vèn ®Ó hç trî cho nhu cÇu ®Çu t­ cña nÒn kinh tÕ, nã cã ­u thÕ h¬n h¼n so víi c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c nh­ viÖc vay vèn n­íc ngoµi lu«n ®i cïng víi mét møc l·i suÊt nhÊt ®Þnh vµ ®«i khi trë thµnh g¸nh nÆng cho nÒn kinh tÕ. Ngoµi ý nghÜa t¨ng tr­ëng vèn ®Çu t­ néi ®Þa, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn bæ sung ®¸ng kÓ nguån thu ng©n s¸ch cña chÝnh phñ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th«ng qua thuÕ tõ c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi. §©y lµ nguån thu quan träng cho vèn ng©n s¸ch vµ nguån ngo¹i tÖ ®Ó ®Çu t­ c¸c dù ¸n c«ng céng trong giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸. Vèn ®Çu t­ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn t¨ng vµ lµm t¨ng ®Çu t­, nhê ®ã c¸c nh©n tè nh­ lao ®éng ®­îc sö dông t¨ng lªn, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng lªn theo. Qua ®ã lµm t¨ng tr­ëng nÒn kinh tÕ cña ®Êt n­íc nµy. Qua ®©y, ta thÊy râ vai trß to lín cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ c¶ tiÕt kiÖm cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. b. T¹o c«ng ¨n viÖc lµm vµ n©ng cao chÊt l­îng lao ®éng. C¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi còng thu hót mét l­îng lín lao ®éng, gãp phÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c¬ héi t¹o c«ng ¨n viÖc lµm th«ng qua viÖc cung cÊp viÖc lµm trong c¸c c«ng ty cã vèn trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ nã cßn t¹o ra c¬ héi viÖc lµm trong c¸c tæ chøc kh¸c cña n­íc së t¹i, khi mµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mua hµng ho¸ dÞch vô tõ c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n­íc, hoÆc thuª hä qua c¸c hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn. §Çu t­ n­íc ngoµi cßn gãp phÇn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc n©ng cao kü n¨ng qu¶n lý kinh doanh cho n­íc së t¹i. ChÝnh c¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi tæ chøc më c¸c líp ®µo t¹o vÒ qu¶n lý, kü n¨ng lµm viÖc ®· gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc båi d­ìng ®µo t¹o ®éi ngò lao ®éng ë c¸c n­íc së t¹i. §Ó c¸n bé vµ c«ng nh©n cña n­íc së t¹i cã kh¶ n¨ng qu¶n lý vµ sö dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ yªu cÇu cña c«ng viÖc. §ã chÝnh lµ ®éi ngò nßng cèt trong viÖc häc tËp, tiÕp thu kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi. MÆt kh¸c c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã yªu cÇu cao vÒ chÊt l­îng nguån lao ®éng ®· cè g¾ng n©ng cao chÊt l­îng ®Ó thÝch øng víi tr×nh ®é khoa häc, kü thuËt tiªn tiÕn. c. N©ng cao n¨ng lùc c«ng nghÖ. Song song víi viÖc t¹o nguån vèn bæ sung cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®Çu t­ ph¸t triÓn trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn lµ mét kªnh quan träng ®Ó ®­a kü thuËt míi, kü n¨ng s¶n xuÊt míi vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Th«ng qua ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, n­íc së t¹i cã thÓ tiÕp nhËn ®­îc c«ng nghÖ nµy. Qua ®ã ®Çu t­ ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ thóc ®Èy sù ®æi míi kü thuËt cña n­íc nhËn ®Çu t­, nh­ gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt thay ®æi cÊu thµnh s¶n phÈm vµ xuÊt khÈu, thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c nghÒ míi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nghÒ ®ßi hái c«ng nghÖ cao. Qua chuyÓn giao c«ng nghÖ, lµm tr×nh ®é c«ng nghÖ cña n­íc së t¹i ngµy mét cao h¬n, tõ ®ã n©ng cao dÇn n¨ng lùc cña n­íc së t¹i. d. Thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ më c¸c quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ t¹o ra ®éng lùc vµ ®iÒu kiÖn cho sù chuyÓn dÞch nhanh c¬ cÊu kinh tÕ cña c¸c quèc gia, trong ®ã ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ mét ®éng lùc m¹nh mÏ cã ý nghÜa to lín tíi sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, th«ng qua ®ã c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn sÏ tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, tham gia vµo qu¸ tr×nh liªn kÕt gi÷a c¸c n­íc ®ßi hái c¸c n­íc ph¸t triÓn ph¶i tù thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña n­íc m×nh cho phï hîp víi sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ë c¸c n­íc ph¸t triÓn sÏ ngµy cµng tiÕn bé h¬n phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña thÕ giíi. 2.2. T¸c ®éng tiªu cùc. a. VÒ kinh tÕ. Ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nhiÒu khi lµm lîi Ých cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi v­ît qua l¬Þ Ých cña n­íc së t¹i nhËn ®­îc. V× ®Ó thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, n­íc nhËn ®Çu t­ ph¶i ¸p dông mét sè ­u ®·i cho c¸c nhµ ®Çu t­ nh­: gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ trong mét thêi gian kh¸ dµi cho phÇn lín c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi hoÆc viÖc tr¶ tiÒn cña hä cho viÖc thuª ®Êt, nhµ x­ëng vµ mét sè dÞch vô trong n­íc thÊp h¬n so víi nhµ ®Çu t­ trong n­íc. Ngoµi ra cßn cã tr­êng hîp c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi th­êng tÝnh gi¸ cao cho nh÷ng nguyªn vËt liªô, b¸n thµnh phÈm, m¸y mãc thiÕt bÞ mµ hä nhËp vµo ®Ó thùc hiÖn ®Çu t­. ViÖc lµm nµy ®· mang l¹i nhiÒu lîi cho chñ ®Çu t­, ch¼ng h¹n chèn ®­îc thuÕ cña n­íc së t¹i ®¸nh vµo lîi nhuËn cña chñ ®Çu t­. NhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· lîi dông chç s¬ hë cña ph¸p luËt vµ thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lý cña n­íc së t¹i ®Ó chèn thuÕ gian lËn vµ vi ph¹m nh÷ng quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i vµ nh÷ng lîi Ých kh¸c cña n­íc së t¹i. b. VÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ Lµ mét mÆt t¸c ®éng lín cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, nh­ng cßn tån t¹i nhiÒu h¹n chÕ vµ tiªu cùc, kh«ng chuyÓn giao ®óng quy ®Þnh ( chuyÓn giao cßn nhá giät , tõng phÇn vµ th«ng th­êng lµ c«ng nghÖ l¹c hËu, g©y « nhiÔm víi gi¸ cao h¬n gi¸ mÆt b»ng quèc tÕ, v× rÊt khã tÝnh ®­îc gi¸ trÞ thùc cña m¸y mãc chuyÓn giao ®ã nªn hiÖu qu¶ bÞ thua thiÖt trong thu lîi nhuËn ). Tõ thùc tÕ trªn, viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ l¹c hËu ®· g©y ra nhiÒu thiÖt h¹i cho n­íc nhËn ®Çu t­. c. VÒ c¬ cÊu. C¸c nhµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nhiÒu khi s¶n xuÊt vµ b¸n nh÷ng hµng ho¸ kh«ng thÝch hîp cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn thËm chÝ ®«i khi cßn cã h¹i cho søc khoÎ con ng­êi vµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµm cho c¬ cÊu ®Çu t­ theo ngµnh vµ theo l·nh thæ cña n­íc chñ nhµ bÊt hîp lý g©y ra t×nh tr¹ng ®Çu t­ trµn lan kÐm hiÖu qu¶ vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn bÞ khai th¸c qóa møc. V× môc tiªu cña nhµ ®Çu t­ lµ kiÕm lîi nhuËn nªn hä ®Çu t­ vµo nh÷ng n¬i cã lîi nhÊt do vËy khi l­îng vèn n­íc ngoµi t¨ng thªm th× sÏ g©y ra sù mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c vïng sù mÊt c©n ®èi nµy cã thÓ g©y nªn bÊt æn vÒ chÝnh trÞ. Ch­¬ng II: T×m hiÓu mèi quan hÖ gi÷a TMQT vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. I. Mèi quan hÖ gi÷a TMQT vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. §øng trªn gãc ®é ph©n tÝch vÒ mÆt lý thuyÕt cã thÓ thÊy gi÷a TMQT vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã mèi quan hÖ t­¬ng hç lÉn nhau. ThËt vËy, nÕu xÐt trªn b×nh diÖn mét quèc gia ta cã thÓ vÝ ho¹t ®éng nh­ lµ kh©u nhËp c¸c yÕu tè ®Çu vµo (nguyªn vËt liÖu b¸n thµnh phÈm, m¸y mãc thiÕt bÞ...) phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - vÝ nh­ ho¹t ®éng ®Çu t­, cßn ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®­îc vÝ nh­ ho¹t ®éng b¸n hµng. Do ®ã nÕu nh­ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn, nghÜa lµ viÖc nhËp c¸c yÕu tè ®Çu vµo ®­îc æn ®Þnh vµ ho¹t ®éng b¸n hµng ®­îc xóc tiÕn tèt th× ®iÒu ®ã sÏ kÝch thÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt hay nãi kh¸c ®i lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc ®Èy m¹nh. MÆt kh¸c khi ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc ®Èy m¹nh ®ång nghÜa víi viÖc s¶n xuÊt n¨ng lùc cña n­íc së t¹i t¨ng lªn vµ hµng ho¸ s¶n xuÊt ra cã chÊt l­îng tèt h¬n, gi¸ thµnh rÎ h¬n do ®ã sÏ thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc coi lµ gi¶i ph¸p quan träng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ thóc ®Èy xuÊt khÈu nãi riªng. ViÖc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc thóc ®Èy xuÊt khÈu, biÓu hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh sau: -Khu vùc cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ vµo c¸c lÜnh vùc thay thÕ nhËp khÈu. -Khu vùc cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh cã hµm l­îng vèn vµ cã tr×nh ®é c«ng nghÖ cao. -Khu vùc cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh h­íng m¹nh ra xuÊt khÈu. II. T¸c ®éng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Õn xuÊt nhËp khÈu. Tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 70, chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vµo xuÊt khÈu víi sù tham gia s©u réng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi( FDI ) ®· dÉn ®Õn sù thay ®æi to lín trong c¬ cÊu hµng xuÊt nhËp khÈu vµ t¨ng nhanh xuÊt khÈu cu¶ Malaixia. Cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Malaixia phô thuéc chñ yÕu vµo xuÊt khÈu (Y.Okamoto, 1994 vµ L.W.Heng, 1996 ), trong ®ã cã sù gãp phÇn quan träng cña FDI. Nh­ng bªn c¹nh ®ã , mét sè ý kiÕn kh¸c l¹i ®¸nh gi¸ FDI kh«ng cã t¸c ®éng lín ®Õn xuÊt khÈu vµ gi÷a c¸c yÕu tè nµyvíi t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh«ng cã mèi quan hÖ phô thuéc râ rµng. (Dodado, 1993 vµ Ahmad, 1995). §Ó kiÓm tra quan ®iÓm vÒ vai trß cña FDI ®èi víi xuÊt khÈu vµ qua ®ã ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Malaixia, phÇn nµy sÏ ph©n tÝch cã tÝnh ®Þnh l­îng vÒ møc ®é t¸c ®éng cña FDI víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®· ®­îc tiÕn hµnh ë Malaixia trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. 1. T¸c ®éng cña FDI tíi xuÊt nhËp khÈu cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp. Trong c¶ hai giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ hµng nhËp khÈu vµ h­íng vµo xuÊt khÈu, FDI lu«n ®ãng vai trß tÝch cùc nh­ ®éng lùc thóc ®Èy kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Thêi kú ®Çu cña c«ng nghiÖp ho¸, kim ng¹ch xuÊt khÈu míi chØ ë møc 13.5% cña GDP (1965 ) , nh­ng ®Õn n¨m 1994 con sè ®ã ®· ®¹t tíi 82.9%. §ång thêi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu còng cã sù thay ®æi lín theo chiÒu h­íng tû träng hµng n«ng s¶n phÈm gi¶m dÇn so víi tèc ®é t¨ng nhanh tõ 25.3% n¨m 1965 lªn tíi 78.2% n¨m 1994 cña hµng c«ng nghiÖp trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc ( L.W.Heng vµ E.Devandason, 1996). C¸c nghiªn cøu thùc nghiÖm (Engle & Granger, 1987;Bahmani & Janardhanan, 1993; Rasiah, 1995 ) ®· tËp trung nghiªn cøu ¶nh h­ëng cña FDI ®èi víi xuÊt nhËp khÈu trong toµn ngµnh vµ tõng ngµnh c«ng nghiÖp cña Malaixia. Theo c¸c t¸c gi¶, c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®ãng vai trß lµ ®éng lùc t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ vµ thu hót chñ yÕu nguån FDI cña c¶ n­íc. V× vËy ®éng th¸i xuÊt nhËp khÈu cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp lµ ®èi t­îng ph©n tÝch cña c¸c nghiªn cøu thùc nghiÖm. §Ó lµm râ d­îc møc ®é t¸c ®éng cña FDI ®èi víi kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, c¸c nghiªn cøu thùc nghiÖm ®· ph©n lo¹i toµn ngµnh c«ng nghiÖp thµnh hai nhãm: Nh÷ng ngµnh cã së h÷u vèn n­íc ngoµi lín ( Foreign Dominated Branches- FDBs ) vµ nh÷ng ngµnh cã së h÷u vèn n­íc ngoµi nhá LDBs. H¬n n÷a, trong mçi nhãm l¹i ph©n lµm ba lo¹i: lín h¬n 60%, 50% vµ 40% tû lÖ së h÷u vèn cña n­íc ngoµi vµ ký hiÖu theo thø tù FDB1, FDB2, FDB3 hoÆc nhá h¬n c¸c tû lÖ t­¬ng tù ®èi víi LDBs ( LDB1, LDB2, LDB3 ). C¸c tû lÖ ph©n chia nµy ®­îc tÝnh ë møc trung b×nh trong giai ®o¹n 1968-1990 hoÆc Ýt nhÊt còng ph¶i ®¹t tõ 15 n¨m trë lªn trong giai ®o¹n nghiªn cøu. Môc ®Ých cña viÖc ph©n lo¹i c¸c ngµnh c«ng nghiÖp theo tû lÖ së h÷u vèn lµ ®Ó so s¸nh ®­îc ®éng th¸i xuÊt nhËp khÈu cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ë c¸c møc ®é phô thuéc kh¸c nhau vµo vèn n­íc ngoµi hoÆc trong n­íc. Trªn c¬ së ®ã thÊy râ ®­îc t¸c ®éng cña FDI ®èi víi xuÊt nhËp khÈu cña c¸c nhãm ngµnh nµy. NÕu FDBs cã tèc ®é t¨ng tr­ëng vµ tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cao h¬n LDBs th× cã thÓ ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß to lín cña FDI ®èi víi thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp vµ qua ®ã ¶nh h­ëng quan träng ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ. Theo sè liÖu ®iÒu tra cña c¬ quan ph¸t triÓn c«ng nghiÖp Malaixia-MIDA ®­îc tiÕn hµnh n¨m 1991, vèn n­íc ngoµi chiÕm trªn 60% trong hai ngµnh ®iÖn & ®iÖn tö vµ ®å uèng & thuèc l¸ (FDB1 ). TiÕp theo lµ ngµnh dÖt may ë møc trªn 50% ( FDB2 ) vµ con sè nµy còng ®¹t tíi trªn 40% ®èi víi hai ngµnh cao su vµ chÕ t¹o m¸y (FDB3 ). T­¬ng tù, nh÷ng ngµnh cã vèn n­íc ngoµi nhá h¬n 60% ( LDB1 ) lµ thùc phÈm, ®å gç, kho¸ng s¶n phi kim lo¹i, kim lo¹i , s¾t thÐp, ho¸ chÊt, thiÕt bÞ vËn t¶i, cao su, chÕ t¹o m¸y vµ dÖt may. LDB2 còng bao gåm hÇu hÕt c¸c ngµnh cña LDB1 ( ngo¹i trõ ngµnh dÖt may ). NÕu kh«ng tÝnh c¸c ngµnh cao su, thiÕt bÞ vËn t¶i vµ chÕ t¹o m¸y th× LDB3 bao gåm nh÷ng ngµnh cßn l¹i cña LDB2. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu thùc nghiÖm ®· tÝnh to¸n ®­îc c¸c hÖ sè quan träng vÒ mèi quan hÖ gi÷a tû lÖ gi÷a xuÊt khÈu ( Xi ) vµ nhËp khÈu( Mi) cña FDBs vµ LDBs trong tæng kim ng¹ch xuÊt vµ nhËp khÈu ( SXi, SMi ) cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp. Tû lÖ Xi/ SXi vµ Mi/SMi cña FDB3 vµ LDBs thay ®æi kh¸ râ nÐt theo chiÒu h­íng kh¸c nhau gi÷a c¸c n¨m 1968-1990. ThËt vËy, nÕu so s¸nh gi÷a ®¹i diÖn tiªu biÓu cña hai nhãm ngµnh ( FDB1 vµ LDB1 ) th× tû lÖ Xi /SXi cña FDB1 t¨ng nhanh tõ 0,005 n¨m 1968 ®· lªn 0,13131 n¨m 1979 vµ ®¹t tíi 0,288 n¨m 1990. Trong khi ®ã nh÷ng con sè t­¬ng tù l¹i gi¶m dÇn tõ 0,303 xuèng cßn 0,293 vµ 0,202 ®èi víi LDB1. Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn tíi t×nh tr¹ng nµy lµ do c¸c nhãm ngµnh FDBs chñ yÕu h­íng vµo xuÊt khÈu, trong khi ®ã phÇn lín c¸c s¶n phÈm cña c¸c nhãm ngµnh LDBs l¹i tiªu thô trong n­íc (thay thÕ hµng nhËp khÈu). VÒ tû lÖ Mi/SMi cña FDB1 vµ LDB1 còng diÔn biÕn theo h­íng ng­îc chiÒu nhau nh­ c¸c hÖ sè xuÊt khÈu. B¶ng1:HÖ sè Xi/SXi vµ Mi/SMi cña FDBs Malaixia(1968-1990). FDBsvµ LDBs 1968 1973 1979 1985 1990 Xi/SXi FDB1 0,005 0,018 0,131 0,154 0,288 FDB2 0,009 0,040 0,162 0,189 0,344 FDB3 0,020 0,060 0,184 0,209 0,397 LDB1 0,303 0,345 0,293 0,169 0,202 LDB2 0,296 0,323 0,263 0,155 0,192 LDB3 0.286 0,303 0,240 0,135 0,140 Mi/SMi FDB1 0,062 0,061 0,169 0,214 0,240 FDB2 0,152 0,126 0,211 0,249 0,281 FDB3 0,251 0,243 0,327 0,401 0,454 LDB1 O,664 0,622 0,575 0,554 0,559 LDB2 0,573 0,558 0,553 0,520 0,518 LDB3 0,475 0,440 0,417 0,368 0,344 Nguån: Foreign Capital and Industrialization in Malaixia- Rasiah,1995 Sè liÖu b¶ng 1 cho thÊy c¸c hÖ sè xuÊt nhËp khÈu biÕn ®éng theo xu h­íng ng­îc chiÒu nhau kh«ng chØ ®èi víi FDB1 vµ LDB1 mµ t×nh tr¹ng t­¬ng tù cã tÝnh phæ biÕn ë tÊt c¶ c¸c nhãm ngµnh cßn l¹i cña FDBs vµ LDBs. Mét ®Æc ®iÓm n÷a còng ®¸ng chó ý lµ tû lÖ chªnh lÖch gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu (Xi-Mi) trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu (Xi+Mi) cña c¸c nhãm FDBs còng ®­îc c¶i thiÖn nhanh h¬n so víi nhãm LDBs vµ ®Æc biÖt FDB1 vµ FDB2 ®· ®¹t chØ sè d­¬ng lµ 0,094 vµ 0,104 vµo n¨m 1990, trong khi ®ã c¸c tû lÖ cßn l¹i cña FDB3 vµ c¸c nhãm LDBs ®Òu ë t×nh tr¹ng ©m. HiÖn t­îng cïng víi c¸c hÖ sè cña b¶ng 1, cã thÓ ®i ®Õn nhËn xÐt lµ c¸c nhãm ngµnh cã vèn n­íc ngoµi lín (FDB1vµFDB2) ®· ®¹t ®­îc tû träng s¶n phÈm xuÊt khÈu trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña ngµnh lín h¬n tû träng t­¬ng tù cña c¸c nhãm ngµnh cßn l¹i, trong ®ã nhÊt lµ so víi LDBs. VÒ tèc ®é t¨ng b×nh qu©n cña Xi vµ Mi trong giai ®o¹n 1973-1990 còng kh¸ chªnh lÖch gi÷a hai nhãm FDBs vµ LDBs. §èi víi kim ng¹ch xuÊt khÈu, FDBs ®· ®¹t con sè kh¸ cao lµ 27,8%(FDB1); 25,3%(FDB2) vµ 22%(FDB3) so víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n chØ ë møc 10,7%; 10,1% vµ 9,9% cña LDB1, LDB2 vµ LDB3. T×nh tr¹ng còng t­¬ng tù ®èi víi kim ng¹ch nhËp khÈu, møc t¨ng b×nh qu©n ®èi víi c¶ ba lo¹i cña FDBs ®· ®¹t tíi 16%; 14,6% vµ 11%, trong khi ®ã con sè nµy l¹i chØ ë møc d­íi 10%(7,1%;6,9% vµ7,2%) ®èi víi LDBs. Nh­ vËy, mét nhËn xÐt tiÕp theo lµ tèc ®é gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, trong ®ã ®Æc biÖt ®èi víi xuÊt khÈu cña nhãm ngµnh FDBs cao h¬n nhiÒu so víi tèc ®é t¨ng tr­ëng t­¬ng tù cña nhãm ngµnh LDBs vµ vµ râ rµng FDBs phô thuéc vµo xuÊt nhËp khÈu lín h¬n nhiÒu so víi LDBs. Ph©n tÝch t¸c ®éng cña FDI ®èi víi xuÊt nhËp khÈu dùa trªn so s¸nh møc së h÷u vèn gi÷a FDBs vµ LDBs ®· t×m ra nh÷ng c¨n cø cã tÝnh thuyÕt phôc ®Ó kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi thóc ®Èy xuÊt nhËp khÈu ë quy m« toµn ngµnh c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn nh÷ng kÕt qu¶ nµy ch­a ph¶n ¸nh ®­îc møc ®é t¸c ®éng nh­ thÕ nµo trong ph¹m vi tõng ngµnh. V× vËy viÖc t×m ra c©u tr¶ lêi cho vÊn ®Ò nµy lµ môc tiªu ph©n tÝch cña phÇn d­íi ®©y. 2. T¸c ®éng cña FDI ®Õn xuÊt khÈu cña tõng ngµnh c«ng nghiÖp. Néi dung nghiªn cøu cña phÇn nµy sÏ tËp trung chñ yÕu vµo ph©n tÝch c¸c hÖ sè t¨ng tr­ëng xuÊt nhËp khÈu ë ph¹m vi tõng ngµnh c«ng nghiÖp ®Ó t×m ra mèi quan hÖ gi÷a møc së h÷u vèn n­íc ngoµi vµ ®éng th¸i xuÊt nhËp khÈu cña tõng ngµnh trong giai ®o¹n 1968-1990. Nh÷ng ngµnh c«ng nghÖp ®­îc lùa chän bao gåm: thùc phÈm, ®å uèng vµ thuèc l¸, dÖt may ®å gç, ho¸ chÊt cao su, kho¸ng s¶n, phi kim lo¹i, s¾t thÐp chÕ t¹o m¸y vµ ®iÖn & ®iÖn tö. Qua c¸c n¨m, vèn n­íc ngoµi ®· chiÕm tû lÖ kh¸ cao trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ tû lÖ nµy lu«n ë møc h¬n 60% víi hai ngµnh ®å uèng vµ thuèc l¸ vµ ®iÖn & ®iÖn tö trong suèt giai ®o¹n 1968-1990. TiÕp theo ®ã, vèn n­íc ngoµi b×nh qu©n còng ë møc trªn 40% ®èi víi c¸c ngµnh dÖt may, cao su vµ chÕ t¹o m¸y. Tuy nhiªn tû lÖ vèn n­íc ngoµi gi¶m dÇn qua c¸c n¨m so víi tèc ®é t¨ng nhanh cña vèn néi ®Þa trong hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. NÕu so s¸nh møc biÕn ®éng vèn n­íc ngoµi gi÷a c¸c ngµnh th× n¨m ngµnh cã tû lÖ gi¶m nhanh lµ thùc phÈm, ho¸ chÊt, s¾t thÐp, chÕ t¹o m¸y vµ kho¸ng s¶n phi kim lo¹i. Nguyªn nh©n quan träng cña t×nh tr¹ng nµy lµ kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ho¸ trªn c¬ së ­u tiªn c«ng nghiÖp nÆng- giai ®o¹n 2 cña c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ hµng nhËp khÈu ®­îc thùc hiÖn tõ nh÷ng n¨m cña thËp kû 80 vµ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc cña chÝnh phñ Malaixia. C¸c ngµnh ®å uèng & thuèc l¸ dÖt may vµ ®å gç cã møc t¨ng gi¶m kh«ng lín ( kho¶ng 10% ). Ngµnh cao su cã tû lÖ t¨ng kh¸ cao tõ 14% n¨m 1968 lªn tíi 49,17% thêi kú 1985-1990. B¶ng 2: Tû lÖ vèn n­íc ngoµi trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp lùa chän cña Malaixia (1968-1990 ) - ®¬n vÞ : % C¸c ngµnh CN 1968 1968-1973 1973-1979 1979-1985 1985-1990 1. Thùc phÈm 74,00 70,16 51,57 30,14 27,5 2. §å uèng vµ thuèc l¸ 93,00 87,00 67,11 69,29 67,83 3.DÖt may 52,00 49,83 61,43 51,57 54,67 4. §å gç 15,00 11,67 11,00 12,29 12,50 5. Ho¸ chÊt 53,00 62,33 61,00 37,43 20,67 6. Cao su 14,00 19,50 36,71 45,00 49,17 7. Kho¸ng s¶n phi kim 57,00 59,33 44,86 30,43 32,67 8. S¾t thÐp 49,00 45,33 35,14 31,86 25,33 9. ChÕ t¹o m¸y 74,00 62,50 51,57 40,86 44,67 10§iÖn-®iÖn tö 70,00 74,17 72,14 77,14 80,50 Nguån : Sè liÖu cña MIDA, 1991 Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra lµ sù thay ®æi tû lÖ vèn n­íc ngoµi ®· ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn ®éng th¸i xuÊt khÈu cña tõng ngµnh? §Ó t×m ra mèi quan hÖ nµy chóng ta h·y ph©n tÝch hai hÖ sè th­¬ng m¹i quan träng cña tõng ngµnh: Møc chªch lÖch gi÷a gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu trªn tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu (Xi-Mi/ Xi+Mi ) vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n kim ng¹ch xuÊt, nhËp khÈu cña tõng ngµnh c«ng nghiÖp ( Xi, Mi ). Trong suèt giai ®o¹n 1968-1990, hÖ sè (Xi-Mi/ Xi+Mi) cña hÇu hÕt c¸c ngµnh ®Òu ë møc t¨ng tr­ëng ©m ( ngo¹i trõ ngµnh ®å gç ). HiÖn t­îng nµy ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng nhËp siªu phæ biÕn trong c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. Tuy nhiªn , c¸c hÖ sè (Xi-Mi/ Xi+Mi) ®­îc c¶i thiÖn dÇn qua c¸c n¨m vµ ®Õn n¨m 1990 c¸c ngµnh dÖt may, cao su ®iÖn & ®iÖn tö ®· ®¹t ®­îc hÖ sè d­¬ng lµ 0,159; 0,342 vµ 0,100 theo thø tù. §ång thêi nÕu so s¸nh gi÷a tû lÖ vèn n­íc ngoµi vµ hÖ sè (Xi-Mi/ Xi+Mi) cña tõng ngµnh th× nh×n chung chóng cã mèi quan hÖ t¨ng tr­ëng kh«ng cïng chiÒu víi nhau. Qua c¸c n¨m, tû lÖ vèn n­íc ngoµi cã xu h­íng gi¶m, trong khi hÖ sè(Xi-Mi/Xi+Mi) l¹i t¨ng lªn ë hÇu hÕt c¸c ngµnh. MÆt kh¸c tû lÖ vèn n­íc ngoµi kh«ng ¶nh h­ëng râ rµng cã tÝnh tû lÖ ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña hÖ sè (Xi-Mi/Xi+Mi) gi÷a c¸c ngµnh. Ch¼ng h¹n hai ngµnh ho¸ chÊt vµ s¾t thÐp cã tû lÖ vèn n­íc ngoµi gi¶m ®¸ng kÓ gi÷a c¸c n¨m 1968-1990 nh­ng hÖ sè (Xi-Mi/Xi+Mi) l¹i kh«ng biÕn ®éng nhiÒu vµ lu«n ë møc kho¶ng -0.7% trong khi ®ã t×nh h×nh l¹i kh¸c h¼n ®èi víi ngµnh thùc phÈm. Do vËy, mÆc dï cã thÓ t×m ra mèi quan hÖ gi÷a tû lÖ gãp vèn n­íc ngoµi vµ hÖ sè (Xi-Mi/ Xi+Mi) cña tõng ngµnh biÕn ®éng theo h­íng ng­îc chiÒu nhau nh­ng khã cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®­îc møc ®é t¸c ®éng cña nã ®èi víi tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt nhËp khÈu cña tõng ngµnh c«ng nghiÖp. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña Xi vµ Mi còng rÊt kh¸c nhau khi so s¸nh víi møc biÕn ®éng cña vèn n­íc ngoµi gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. Còng nh­ ®éng th¸i cña hÖ sè (Xi-Mi/ Xi+Mi), tèc ®é t¨ng tr­ëng cña Xi vµ Mi kh«ng cã quan hÖ tû lÖ râ rµng víi møc ®é biÕn ®éng cña tû lÖ vèn n­íc ngoµi gi÷a c¸c ngµnh. Chän hai ngµnh thùc phÈm vµ ®å uèng & thuèc l¸ lµm vÝ dô, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña Xi t¨ng tõ 6,3% thêi kú 1968-1973 lªn tíi 16,4% vµo c¸c n¨m tõ 1985-1990 vµ ®¹t tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 3,2% trong giai ®o¹n 1973-1990 ®èi víi ngµnh thùc phÈm, trong khi ®ã c¸c con sè nµy l¹i gi¶m ®¸ng kÓ tõ 44% xuèng cßn 31,2% vµ trung b×nh - 3,1% trong c¸c thêi ®iÓm t­¬ng tù ®èi víi ngµnh ®å uèng& thuèc l¸. 3. §¸nh gi¸ chung. C¨n cø vµo tõ c¸c nghiªn cøu thùc nghiÖm, kÕt qu¶ ph©n tÝch ®· t×m ra ®­îc mét sè c¬ së ®Þnh l­îng ®Ó kh¼ng ®Þnh FDI cã vai trß to lín ®èi víi xuÊt nhËp khÈu cña Malaixia. Nh×n chung FDI cã t¸c ®éng quan träng ®Õn ®éng th¸i xuÊt nhËp khÈu cña toµn ngµnh c«ng nghiÖp vµ ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua c¸c hÖ sè t¨ng tr­ëng (Xi-Mi/ Xi+Mi), Xi/SXi vµ Mi/ SMi cña FDBs cao h¬n nhiÒu so víi c¸c hÖ sè t­¬ng tù cña LDBs, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n l©u dµi. H¬n n÷a, møc ®é t¸c ®éng tÝch cùc cña FDI kh«ng chØ thóc ®Èy nhanh xuÊt nhËp khÈu mµ cßn t¹o ra nhiÒu ¶nh h­ëng tèt ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ-x· héi kh¸c th«ng qua c¸c t¸c ®éng ngo¹i øng tÝch cùc ®èi víi LDBs. Trong khi ®ã khã cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®­îc mét c¸ch râ rµng vÒ møc ®é t¸c ®éng tÝch cùc cña FDI ®èi víi xuÊt nhËp khÈu ë tõng ngµnh c«ng nghiÖp. Qua c¸c n¨m, mÆc dï tû lÖ vèn n­íc ngoµi gi¶m dÇn nh­ng c¸c hÖ sè (Xi-Mi/ Xi+Mi ), Xi vµ Mi l¹i cã xu h­íng t¨ng. H¬n n÷a, møc t¨ng còng kh«ng cã quan hÖ mang tÝnh tû lÖ râ rµng víi ®éng th¸i gi¶m cña tû lÖ vèn n­íc ngoµi ë hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. Tõ thùc tÕ cña Malaixia vµ qua c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch trªn, mét gîi ý ®­îc ®­a ra cho c¸c n­íc ph¸t triÓn lµ: sö dông FDI ®Ó thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸ h­íng vµo xuÊt khÈu sÏ t¹o ra ®éng lùc quan träng ®èi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi. Bëi v× xuÊt khÈu lµ yÕu tè quan träng ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy m« ®èi víi nh÷ng n­íc cã thÞ tr­êng néi ®Þa nhá vµ t¨ng c­êng tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ. Nhê ®ã kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp trong n­íc c¶i tiÕn c«ng nghÖ, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý ®Ó t¨ng chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. H¬n n÷a ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cån khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ so s¸nh trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ ®em l¹i nhiÒu ngo¹i tÖ ®Ó më réng nhËp khÈu ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc. III. T¸c ®éng cña xuÊt nhËp khÈu ®Õn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Tõ cuèi n¨m 1986, thùc hiÖn ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ do §¹i héi VI cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®Ò ra, kinh tÕ ®èi ngo¹i ®· ®­îc coi lµ “ mòi nhän” cña sù ®æi míi. Cïng víi viÖc “ bung ra” nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, lÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam c¸c thuËt ng÷ “më cöa nÒn kinh tÕ”, “®a d¹ng ho¸ kinh tÕ ®èi ngo¹i”, “®a ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng”...®· ®­îc ®Ò cËp trong c¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi ngo¹i. Quan ®iÓm cøng nh¾c coi “ ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng” lµ b¶n chÊt kinh tÕ cña nhµ n­íc x· héi chñ nghÜa ®· tõng b­íc ®­îc xem xÐt l¹i. §¸ng l­u ý lµ ngo¹i th­¬ng, ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh xuÊt khÈu ®· ®­îc ®Ò cao. LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc quèc héi n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam th«ng qua th¸ng 12-1987 vµ cã hiÖu lùc tõ th¸ng 1 n¨m 1988, lµ v¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn ®¸nh dÊu sù chuyÓn h­íng thùc sù sang chÝnh s¸ch më cöa theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, khu vùc quan träng cña c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n­íc trong nh÷ng n¨m qua ®· ph¸t triÓn nhanh vµ v÷ng ch¾c. Qua 12 n¨m, kÓ tõ n¨m ®Çu tiªn(1988) triÓn khai thùc hiÖn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ®· cã hµng ngµn dù ¸n ®Çu t­ víi hµng chôc tû USD vèn ®¨ng ký tõ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. TÝnh ®Õn ngµy 31 th¸ng 12 n¨m 2000 ®· cã 3123 dù ¸n ®Çu t­ ®­îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng vøi tæng sè vèn lµ 36,3 tû USD, trong ®ã trªn 23 tû USD ®· d­îc thùc hiÖn, ®¹t 60% tæng sè vèn ®¨ng ký. §¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ vËy, yÕu tè quyÕt ®Þnh lµ m«i tr­êng ®Çu t­. Trong nh÷ng n¨m qua m«i tr­êng ®Çu t­ cña n­íc ta ®· ngµy cµng th«ng tho¸ng, cëi më vµ æn ®Þnh h¬n víi sù gãp phÇn quan träng cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. PhÇn nµy sÏ ph©n tÝch mét c¸ch ®Þnh l­îng vÒ møc ®é t¸c ®éng cña xuÊt nhËp tíi ho¹t ®éng ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. §Ó ph©n tÝch chÝnh x¸c ®Þnh l­îng sù t¸c ®éng nµy ®ßi hái ph¶i cã sè liÖu th«ng kª chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ vÒ c¸c chØ tiªu kinh tÕ x· héi c¬ b¶n: xuÊt khÈu, nhËp khÈu, GDP, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Nh÷ng sè liÖu thèng kª ®ã sÏ cung cÊp cho chóng ta mét bøc tranh chung vÒ ®éng th¸i quy m«, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c chØ tiªu: kim ng¹ch xuÊt khÈu, nhËp khÈu, GDP, vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bøc tranh chung ®ã sÏ ®­îc ph¶n ¸nh trong b¶ng 3 vµ b¶ng 4 sau ®©y: B¶ng 3: §éng th¸i quy m« kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng, vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ViÖt Nam thêi kú 1988-2000. N¨m Kim ng¹ch xuÊt khÈu (triÖu R-USD 1988-1990; triÖu USD 1991-2000) Kim ng¹ch nhËp khÈu (triÖu R-USD 1988-1990; triÖu USD 1991-2000) Sè dù ¸n Sè vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (triÖu USD) 1988 1038,4 2756,7 37 356 1989 1946,0 2565,8 70 539 1990 2404,0 2752,4 111 596 1991 2087,1 2338,1 155 1388 1992 2580,7 2540,7 193 2271 1993 2985,2 3924,0 272 2987 1994 4054,0 5826,0 362 4071 1995 5499,0 8155,0 404 6616 1996 7256,0 11144,0 326 8538 1997 9269,3 11725,4 336 4450 1998 9356,0 122099,2 259 3979 1999 11540,6 12227,1 274 1477 2000 14308,5 15992,3 324 1972 Nguån: -Bé th­¬ng m¹i. -Vô qu¶n lý dù ¸n, Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­. CÇn l­u ý r»ng c¸c n¨m 1991-1994, trong thùc tÕ vÉn tÝnh gép c¶ R-USD song tû lÖ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu tÝnh b»ng ®ång Róp kh«ng ®¸ng kÓ trong tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, v× thÕ ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh­ng kh«ng ¶nh h­ëng lín ®Õn tÝnh chÝnh x¸c khoa häc nªn chØ tÝnh b»ng mét ®¬n vÞ thèng nhÊt lµ ®ång ®« la. B¶ng 4: §éng th¸i tèc ®é t¨ng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng, GDP vµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ViÖt Nam thêi kú 1988-2000 ( §¬n vÞ: %). N¨m Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch nhËp khÈu Tèc ®é t¨ng GDP Tèc ®é t¨ng vèn FDI 1988 21,7 12,3 4,6 _ 1989 87,5 -7,0 2,7 47,6 1990 23,5 7,3 2,3 10,6 1991 -13,3 15,0 6,0 132,9 1992 23,6 8,7 8,6 63,6 1993 15,7 54,4 8,1 31,5 1994 35,8 48,5 8,8 36,3 1995 35,6 39,9 9,5 62,5 1996 31,9 36,7 9,3 29,1 1997 27,7 5,3 8,8 -47,9 1998 0,9 2,9 5,8 -10,6 1999 23,3 1,1 4,8 -62,8 2000 24,1 30,8 6,7 33,5 . Nguån: -TÝnh tõ b¶ng 3 -Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m 1995 vµ 2000 §Ó thuËn lîi cho viÖc ph©n tÝch ta cã thÓ chia thêi kú nµy lµm 3 giai ®o¹n: Giai ®o¹n 1988-1991, trong giai ®o¹n nµy tuy c¶ xuÊt nhËp khÈu ®Òu t¨ng, c¸ biÖt cã n¨m 1989 ®· t¨ng rÊt cao xuÊt khÈu (87,5%), song møc t¨ng ®ã còng kh«ng æn ®Þnh ( b×nh qu©n t¨ng xuÊt khÈu hµng n¨m lµ 29,8%, cña nhËp khÈu lµ 6,8 % ,nh­ng n¨m xuÊt khÈu thÊp nhÊt lµ -13,3% (1991), vµ n¨m nhËp khÈu thÊp nhÊt lµ -7,0 % (1989 ). §©y lµ giai ®o¹n chóng ta míi më cöa nªn nÒn kinh tÕ cßn ch­a æn ®Þnh, tèc ®é t¨ng tr­ëng cßn thÊp (b×nh qu©n hµng n¨m cña GDP lµ 3,9%). Do ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Õn víi n­íc ta nh­ ®Õn víi mét miÒn ®Êt míi, võa xa l¹ võa hÊp dÉn, hä thËn träng kh«ng gi¸m m¹o hiÓm, míi thö lµm ®Ó th¨m dß c¬ héi, nªn sè dù ¸n trong thêi gian nµy ch­a nhiÒu, møc t¨ng tr­ëng vèn ®Çu t­ cßn chËm. Tuy nhiªn xu h­íng ®Çu t­ ngµy cµng t¨ng thÓ hiÖn râ rÖt, ®Æc biÖt riªng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký n¨m 1991 gÇn b»ng c¶ ba n¨m tr­íc ®ã céng l¹i ®iÒu nµy chøng tá nÒn kinh tÕ ®ang dÇn ®i vµo æn ®Þnh, lßng tin ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc t¨ng lªn. Giai ®o¹n 1992-1996, trong giai ®o¹n nµy kÓ c¶ GDP vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi hµng n¨m ®Òu t¨ng kh¸ nhanh, liªn tôc, æn ®Þnh vµ cao h¬n h¼n so víi giai ®o¹n 1988-1991(®¹t tèc ®é t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m cña GDP lµ 8,9% , cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ 32,1%). Thµnh tùu kh¶ quan nµy do nhiÒu nguyªn nh©n, song ch¾c ch¾n cã phÇn quan träng lµ do ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng giai ®o¹n nµy kÓ c¶ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô ®Òu ®¹t møc t¨ng tr­ëng n¨m sau cao h¬n nhiÒu n¨m tr­íc ( tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m cña xuÊt khÈu lµ 28,5%, cña nhËp khÈu lµ 37,64%). §Æc biÖt n¨m 1995 nÒn kinh tÕ ®¹t møc t¨ng tr­ëng 9,5%, cao nhÊt so víi c¸c n¨m tr­íc ®ã lµ cã phÇn ®ãng gãp tÝch cùc cña ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®· béi thu, xuÊt khÈu t¨ng rÊt m¹nh 35,6% nhËp khÈu còng t­¬ng tù 39,9%. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o niÒm tin rÊt lín ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kÝch thÝch hä ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, nªn n¨m 1996 sè vèn ®Çu t­ trùc tÕp n­íc ngoµi ®· ®¹t ®­îc møc kû lôc, cao nhÊt trong c¶ thêi kú lµ 8538 triÖu USD, quy m« cña c¸c dù ¸n còng lín nhÊt ( b×nh qu©n mçi dù ¸n lµ 26,2 triÖu USD). Giai ®o¹n 1997-2000, ®ay lµ giai ®o¹n nÒn kinh tÕ b¾t ®Çu ®i xuèng, tèc ®é t¨ng tr­ëng cña kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, GDP sôt gi¶m nghiªm träng, ®iÒu nµy khiÕn cho sè l­îng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi ba n¨m liªn tiÕp ®¹t møc t¨ng tr­ëng ©m. Nguyªn nh©n trùc tiÕp tiÕp dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy lµ do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ch©u ¸. Khñng ho¶ng tiÒn tÖ lµm cho gi¸ ®ång tiÒn cña c¸c n­íc bÞ gi¶m, ®ång nghÜa víi viÖc gi¸ b¸n cña hµng ho¸ rÎ ®i. §©y sÏ lµ lîi thÕ rÊt lín cña n­íc nµy nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu, ®Èy m¹nh viÖc b¸n hµng vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam; c¹nh tranh x©m chiÕm thÞ phÇn cña hµng ViÖt Nam trªn c¸c thÞ tr­êng kh¸c. Bªn c¹nh ®ã, c¸c nhµ ®Çu t­ vµo ViÖt Nam chñ yÕu lµ tõ c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸ nªn khi x¶y ra cuéc khñng ho¶ng nµy tÊt yÕu dÉn ®Õn sôt gi¶m vèn ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Tuy nhiªn, chóng ta còng nhËn thÊy r»ng n¨m 2000 tèc ®é t¨ng tr­ëng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ GDP b¾t ®Çu cã dÊu hiÖu t¨ng trë l¹i, lßng tin cña c¸c nhµ ®Çu t­ dÇn ®­îc lÊy l¹i nªn tèc ®é t¨ng tr­ëng vèn ®Çu t­ còng b¾t ®Çu cã møc t¨ng tr­ëng d­¬ng (33,5%). §©y lµ dÊu hiÖu ®¸ng mõng chøng tá nÒn kinh tÕ ®ang phôc håi. Nh­ vËy, tÝnh chung c¶ thêi kú cã thÓ thÊy r»ng gi÷a c¸c chØ tiªu t¨ng GDP, t¨ng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cã mèi quan hÖ tû lÖ thuËn víi nhau. §­¬ng nhiªn cÇn hiÓu r»ng sù t¨ng tr­ëng cña vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ GDP kh«ng chØ phô thuéc vµo ngo¹i th­¬ng mµ cßn phô thuéc vµo sù t¸c ®éng cña nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c n÷a. ViÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng t¸c nh÷ng t¸c ®éng cña ngo¹i th­¬ng ®èi víi t¨ng tr­ëng vèn vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn ®©y míi chØ lµ sù kh¸i qu¸t nh÷ng biÕn ®æi vÒ l­îng cña sù t­¬ng t¸c gi÷a c¸c chØ tiªu kinh tÕ-x· héi liªn quan, ch­a thÓ ph¶n ¸nh râ nguyªn nh©n kinh tÕ x· héi ®­a l¹i sù tiÕn triÓn ®Þnh l­îng cña nh÷ng con sè ®Þnh l­îng ®ã. Ch­¬ng III Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn TMQT nh»m ®Èy m¹nh thu hót FDI ë viÖt nam Qua nh÷ng ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ë phÇn trªn ta thÊy TMQT cã mèi quan hÖ t­¬ng t¸c chÆt chÏ víi ho¹t ®éng FDI. ViÖc t¨ng quy m« vµ hiÖu qña cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ nh÷ng nh©n tè trùc tiÕp lµm t¨ng xuÊt khÈu, tiÒn ®Ò cho t¨ng nhËp khÈu. MÆt kh¸c, khi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ nã sÏ cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ, gãp phÇn c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc tõ ®ã sÏ kÝch thÝch viÖc thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. V× vËy ®Ó cã mét nÒn ngo¹i th­¬ng më cöa ph¸t triÓn, gãp phÇn ®Èy m¹nh thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¹o ®µ “cÊt c¸nh” cho nÒn kinh tÕ trong nh÷ng thËp niªn tiÕp theo, ViÖt Nam cÇn cã sù lùa chän mét chiÕn l­îc ngo¹i th­¬ng ®óng ®¾n, n¨ng ®éng. §­¬ng nhiªn ®Ó ®¹t ®­îc nh­ vËy kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n. Tõ thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta trong 15 n¨m ®æi míi (1986-2001), kÕt hîp víi tham kh¶o kinh nghiÖm ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ cña c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸- Th¸i b×nh d­¬ng. T¸c gi¶ xin kiÕn nghÞ mét sè ®Þnh h­íng sau: I. TiÕp tôc ®æi míi hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch, c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i th­¬ng sao cho võa phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, võa nhÊt qu¸n theo ®Þnh h­íng XHCN Muèn vËy tr­íc hÕt cÇn thùc hiÖn mét yªu cÇu cã tÝnh nguyªn t¾c lµ ph¶i lu«n lu«n qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n chØ ®¹o ®æi míi vµ ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng trong c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. HiÖn nay, “tù do ho¸ th­¬ng m¹i” lµ xu thÕ ph¸t triÓn kh¸ch quan cña bÊt kú nÒn kinh tÕ më c­¶ nµo, nh­ng møc ®é tù do ho¸ ®Õn ®©u th× nhÊt thiÕt ph¶i phï hîp víi hoµn c¶nh thùc tiÔn ®Êt n­íc. Tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng nãi riªng, còng nh­ tù do ho¸ th­¬ng m¹i nãi chung cÇn ph¶i ®i ®«i víi æn ®Þnh chÝnh trÞ ®Êt n­íc. Do ®ã cÇn tr¸nh t×nh tr¹ng tuyÖt ®èi ho¸ ®Ò cao tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng dÉn ®Õn bu«ng láng c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý cã tÝnh ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña nhµ n­íc. Thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi ®· cho thÊy tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng cã ý nghÜa lµ tù do ho¸ c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, song chØ nh÷ng n­íc nµo cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn vµ cã tiÒm lùc xuÊt khÈu lín míi thùc sù cho tù do ho¸ nhËp khÈu, c¾t gi¶m tèi ®a c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan. C¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn hoÆc ch­a ph¸t triÓn ®Òu rÌ rÆt víi chÝnh s¸ch nµy. Tõ kinh nghiÖm thùc tiÔn ®ã, trong ®iÒu kiÖn tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng ë ViÖt Nam, t¸c gi¶ cã mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ: CÇn nhanh chãng tù do ho¸ tÊt c¶ nh÷ng lo¹i hµng kh«ng ph¶i lµ quèc cÊm. Muèn vËy, ph¶i ph¸ bá c¸c c¶n trë bëi chÝnh s¸ch, thÓ chÕ, c¬ chÕ thñ tôc ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu. ChØ tù do ho¸ nhËp khÈu ®èi víi c¸c mÆt hµng trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc, hoÆc s¶n xuÊt ®­îc nh­ng ch­a hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp. ¦u tiªn nhËp nh÷ng lo¹i hµng cã t¸c dông ®Èy nhanh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §èi víi nh÷ng mÆt hµng tiªu dïng cao cÊp, xa xØ phÈm kh«ng phï hîp víi thùc lùc kinh tÕ cña ta th× ph¶i h¹n chÕ nhËp khÈu b»ng ®¸nh thuÕ cao. §èi víi mÆt hµng cã h¹i ®Õn m«i tr­êng sèng, søc khoÎ con ng­êi, truyÒn thèng v¨n ho¸, ®¹o lý d©n téc cÇn kiªn quyÕt cÊm nhËp vµ xö lý b»ng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh, kinh tÕ tíi møc cao nhÊt. Th­êng xuyªn ®iÒu chØnh hîp lý c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ th­¬ng m¹i vÒ chØ sè hèi ®o¸i, gi¸ c¶ tÝn dông xuÊt khÈu, trî cÊp xuÊt khÈu, hÖ thèng c¸c lo¹i thuÕ vµ thuÕ quan... theo h­íng khuyÕn khÝch ­u tiªn tèi ®a víi xuÊt khÈu, nh­ng kh«ng ®­îc c¶n trë nhËp khÈu hîp lý. C¶i tiÕn c¸c thñ tôc hµnh chÝnh cÊp ph¸t giÊy phÐp kinh doanh, dù ¸n ®Çu t­, h¹n ng¹ch (Quata) xuÊt nhËp khÈu theo h­íng c¸i g× ®· cÊm lµ cÊm h¼n, cho phÐp lµ cho phÐp thËt sù; tuyÖt ®èi kh«ng ®Ó xãt nh÷ng khe hë “hîp ph¸p ho¸” trong c¬ chÕ qu¶n lý, t¹o ra nh÷ng phiÒn to¸i, phøc t¹p cña c¸i gäi lµ c¬ chÕ “ xin-cho” mµ thùc chÊt lµ c¬ chÕ “mua-b¸n”, nguyªn nh©n trùc tiÕp cña tÖ tham nhòng, s¸ch nhiÔu, g©y khã kh¨n cho s¶n xuÊt-kinh doanh, nh­ng l¹i lµ b¹n ®ång hµnh cña tÖ n¹n bu«n lËu trèn thuÕ... M«i tr­êng ph¸p lý cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t­ cña c¸c nhµ ®Çu t­. ChÝnh v× vËy ®Ó t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh hÊp dÉn, thu hót ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ th× cÇn ph¶i x©y dùng ®­îc mét hµnh lang ph¸p lý lµnh m¹nh, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch trong ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. II. TiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®a ph­¬ng ho¸ thÞ tr­êng vµ n¨ng ®éng t×m kiÕm b¹n hµng. Nh­ng tr­íc hÕt chó ý tíi c¸c thÞ t­êng träng ®iÓm, b¹n hµng lín, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng, b¹n hµng c¸c n­íc khu vùc Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng. Trong ®ã, víi thÞ tr­êng ASEAN (APTA) víi tõng b­íc vµ tiÕn tíi sÏ thùc hiÖn hoµn toµn hiÖp ®Þnh vÒ ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (CEPT). TËn dông tèt c¸c c¬ héi cã ®­îc tõ hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü. Xóc tiÕn nhanh qu¸ tr×nh tham gia vµo tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ c¸c tæ chíc kinh tÕ tµi chÝnh, ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc tÕ kh¸c, v× ®ã lµ mét ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ më cöa, nhanh chãng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §­¬ng nhiªn, muèn hoµ nhËp vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc trªn ®©y, ViÖt Nam ph¶i ®æi míi c¬ chÕ, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ngo¹i th­¬ng cho phï hîp. VÝ dô nh­ víi WTO, ViÖt Nam ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cã tÝnh th«ng lÖ quèc tÕ, trong ®ã tù do ho¸ ngo¹i th­¬ng vÉn lµ mét yªu cÇu cã tÝnh nguyªn t¾c. TÊt c¶ nh÷ng quy ®Þnh cña WTO ®· trë thµnh “luËt ch¬i chung” trong mËu dÞch quèc tÕ vµ ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn WTO c«ng nhËn. §ã lµ mét thö th¸ch lín víi ViÖt Nam, ®ßi hái chóng ta ph¶i cã sù chuÈn bÞ rÊt chu ®¸o vÒ thÓ chÕ, tæ chøc c¸n bé... míi cã thÓ khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng ­u ®·i cña WTO , ®ång thêi h¹n chÕ nh÷ng mÆt kkh«ng phï hîp , thËm chÝ bÊt lîi víi ta .Tuy dù do ho¸ ngo¹i th­¬ng lµ mét th¸ch thøc lín víi chóng ta khi ph¶i c¹nh tranh víi hµng ngo¹i nhËp nh­ng hµng ho¸ cña chóng ta còng sÏ ®­îc h­ëng thuÕ quan ­u ®·i khi xuÊt khÈu v× vËy c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi sÏ t¨ng c­êng ®Çu t­ vµo ViÖt nam ®Ó võa tËn dông ®­îc nguån lao ®éng , tµi nguyªn thiªn nhiªn cña viÖt nam mµ vÉn kh«ng ph¶i chÞu møc thuÕ suÊt cao khi xuÊt khÈu hµng ho¸ .Nh­ vËy viÖc ký kÕt hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng kh«ng nh÷ng thóc ®Èy ho¹t ®éng xnk mµ cßn lµ tiÒn ®Ò thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi , III Lùa chän ­u tiªn ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh mòi nhän cã t¸c ®éng hç trî tÝch cùc cho viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu chñ lùc Tõ kinh nghiÖm c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ cña nhËt b¶n , NIes ch©u ¸ vµ ASEAN ( vÝ dô : ®µi loan ®i lªn tõ c«ng nghiÖp nhùa , ®iÖn sau ®ã lµ ®ãng tµu luyÖn kim ®iÖn tö cao cÊp ,tin häc ... .Hµn quèc cÊt c¸nh tõ c«ng nghiÖp dÖt , ®iÖn tö sau ®ã còng lµ ®ãng tµu , luyÖn kim , «to , ®iÖn tö cao cÊp , tin häc... . Hång k«ng ®i lªn tõ c«ng nghiÖp chÕ biÕn thùc phÈm , ®å ch¬i , dÞch vô c¶ng biÓn vµ dÞch vô tµi chÝnh do cã lîi thÕ vÒ c¶ng biÓn vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n Hång K«ng vaß lo¹i lín nhÊt thÕ giíi ... . Singapo cÊt c¸nh tõ c«ng nghiÖp läc dÇu t¸i xuÊt , dÞch vô c¶ng biÓn , dÞch vô tµi chÝnh do còng cã lîi vÒ c¶ng biÓn vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n singapo vµo lo¹i lín nhÊt thÕ giíi ... ) , trong hoµn c¶nh thùc tiÔn viÖt nam chóng ta cÇn giùa vµo lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc ®Ó lùa chän nh÷ng ngµnh xuÊt khÈu mòi nhän vµ s¶nh phÈm xuÊt khÈu chñ lùc t¹o ra tiÒn ®Ó vËt chÊt cho nÒn kinh tÕ “cÊt c¸nh” trong 2 –3 thËp niªn tíi .Cô thÓ trong chiÕn l­îc ngo¹ith­¬ng hay bao qu¸t trong chiÕn l­îc c«ng nghiÖp ho¸ hiÑn ®¹i ho¸ cña viÖt nam cÇn cã nh÷ng ®Þnh h­íng ­u tiªn ph¸t triÓn mét sè nhãm ngµnh nghÒ s¶n phÈm sau : ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ nhÊt c¸c lîi thÕ so s¸nh hiÖn cã cña viÖt nam vÒ nguån lao ®éng ,vÞ trÝ ®Þa lý c¸c nguån tµi nguån tµi nguyªn tù nhiªn, m«i tr­êng sinh th¸i thuËn lîi cho c¸c kh¶ n¨ng phat triÓn n«ng l©m ng­ nghiÖp vµ khai th¸c tµi nguyªn kho¸ng s¶n ngoµi viÖc ph¸t triÓn mét sè nganhf c«ng nghiÖp hç trî nh­ c¬ khÝ chÕ t¹o vµ söa ch÷a m¸y mãc, c«ng cô lao ®éng, ph©n bãn ho¸ häc, thuèc trõ s©u.... .CÇn tËp trung ph¸t triÓn m¹nh c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng-l©m-thuû s¶n, ®Æc biÖt lµ c¸c s¶n phÈm chñ lùc nh­: g¹o, thÞt, mùc, t«m, chÌ, l¹c, cµ phª, cao su, gç; c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp truyÒn thèng sö dông nhiÒu lao ®éng, vèn ®Çu t­ Ýt l¹i dÔ t¹o vèn ban ®Çu nh­: dÖt, may mÆc, giµy da, ®å mü nghÖ chÕ t¹o tõ gèm sø, thuû tinh, m©y, tre, gç...; c¸c s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp khai th¸c vµ s¬ chÕ tµi nguyªn kho¸ng s¶n( víi c¸c s¶n phÈm chñ lùc lµ dÇu má, khÝ ®èt, than ®¸...). Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ ph¸t triÓn c¸c ngµnh mòi nhän nµy, chóng ta kh«ng thÓ dµn tr¶i vµ còng kh«ng thÓ chØ tËp trung vèn ®Çu t­ vµo mét ngµnh. Tr­íc hÕt, chóng ta nªn tËp trung vµo c¸c ngµng võa tËn dông ®­îc c¸c lîi thÕ vÒ nh©n c«ng, võa phï hîp víi kh¶ n¨ng ®Çu t­ cña chóng ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. Khi chóng ta ­u tiªn ph¸t triÓn c¸c ngµnh mòi nhän, tËn dông ®­îc lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc th× cã thÓ thu hót ®­îc mét l­îng vèn lín tõ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo nh÷ng ngµnh nµy. Tuy vËy theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc, vèn ®Çu t­ liªn quan trùc tiÕp tíi lîi Ých cña bªn bá vèn, nªn hä th­êng chØ chän nh÷ng lÜnh vùc dÔ lµm, nhanh thu håi vèn, mµ kh«ng thÝch ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc ch­a ch¾c ¨n hoÆc chËm thu håi vèn. Do ®ã cã thÓ x¶y ra tr­êng hîp, c¬ cÊu vèn ®Çu t­ kh«ng phï hîp víi môc tiªu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Þnh h­íng tíi. VÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ViÖt Nam lµ cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch riªng biÖt ®Ó tõng b­íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ theo h­íng ®· ®Þnh. Ph¶i võa t¹o ra nhiÒu viÖc lµm nhiÒu thu nhËp võa t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh xuÊt kh©­ cña hµng ho¸ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Kh¶ n¨ng nµy lµ hiÖn thùc, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c n­íc trong khu vùc Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång víi Viªt Nam vÒ c¸c ®Æc ®iÓm tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi. C¸c n­íc nµy ®ang thõa vèn vµ còng ®ang cã nhu cÇu ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng gi¶m bít c¸c ngµnh c«ng nghiÖp dïng nhiÒu lao ®éng vµ kü thuËt bËc thÊp, bËc trung ë tr­íc hä. Tuy nhiªn còng cÇn xem xÐt kü ®Ó lùa chän ®Þnh h­íng ®Çu t­ cho hîp lý, tr¸nh v× lîi Ých tr­íc m¾t mµ ®Ó mÊt lîi Ých l©u dµi. Sù tr¶ gi¸ ®¾t cho viÖc ®Çu t­ kh«ng hîp lý còng nh­ cho viÖc nhËp khÈu c¸c thiÕt bÞ kü thuËt, quy tr×nh c«ng nghÖ l¹c hËu sÏ cµng kÐo dµi nguy c¬ tôt hËu vÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn so víi thÕ giíi vµ khu vùc. Do ®ã ®©y lu«n lµ bµi häc bæ Ých cho ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh më cöa, héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ViÖc c©n nh¾c tÇm quan träng cña c¸c ngµnh trªn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i bµn thªm, song kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cho thÊy: ®Þnh h­íng t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu ë c¸c nÒn kinh tÕ trong khu vùc §«ng vµ §«ng Nam ¸ cã néi dung lµ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp, cô thÓ lµ t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu hµng chÕ t¹o. H¬n n÷a cã sù chuyÓn dÞch theo kiÓu lµn sãng c«ng nghÖ cho c¸c n­íc ®i sau, ®ång thêi t¹o ra kÏ hë thÞ tr­êng. BiÓu hiÖn lµ c¸c n­íc ®i sau sÏ thÕ ch©n c¸c n­íc ®i tr­íc trong viÖc s¶n xuÊt mÆt hµng mµ c¸c n­íc nµy kh«ng s¶n xuÊt n÷a. §©y lµ kinh nghiÖm mµ ViÖt Nam cÇn ph¶i chó ý bëi v× c¸c ­u thÕ vÒ lao ®éng rÎ, ViÖt Nam lµ mét ®èi thñ c¹nh tranh tiÒm tµng cña Th¸i Lan vµ Trung Quèc trong thu hót c¸c hîp ®ång gia c«ng hµng dÖt-may xuÊt khÈu. Quy luËt chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong c¸c n­íc §«ng-§«ng Nam ¸ ®i tõ s¶n phÈm cã hµm l­îng cao vÒ lao ®éng vµ nguyªn liÖu sang s¶n phÈm cã hµm l­îng vèn vµ c«ng nghÖ cao. KÕt luËn Toµn bé sù nghiªn cøu trªn ®©y cho phÐp rót ra mét sè kÕt luËn nh­ sau: Më cöa lµ xu thÕ ph¸t triÓn kh¸ch quan cña thêi ®¹i ngµy nay. Thùc chÊt cña viÖc ph¸t triÓn m¹nh nÒn kinh tÕ më cöa chÝnh lµ viÖc ph¸t triÓn m¹nh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i, trong ®ã xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã vai trß rÊt quan träng. Lµ ®éng lùc trùc tiÕp cho sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. §©y lµ tÝnh quy luËt chung ®èi víi c¸c quèc gia vµ khu vùc l·nh thæ ë nhiÒu tr×nh ®é ph¸t triÓn kh¸c nhau. TÝnh quy luËt chung ®ã ®­îc lý gi¶i bëi lîi Ých to lín cña ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong mèi quan hÖ t­¬ng hç gi÷a chóng mµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vÒ sù trao ®æi c¸c lîi thÕ so s¸nh lµ c¬ së lý luËn khoa häc cña viÖc h×nh thµnh nÒn kinh tÕ më, nh­ng ®ång thêi lµ c¬ së lý luËn khoa häc cña mèi quan hÖ ®ã. Bèi c¶nh thêi ®¹i ngµy nay víi nhiÒu biÕn ®æi nhanh chãng, khã l­êng ®· khiÕn cho ®éng th¸i TMQT vµ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mÆc dï lu«n phô thuéc vµo ph©n c«ng lao ®éng vÒ sù trao ®æi c¸c lîi thÕ so s¸nh, song vÉn diÔn ra theo c¸c ®Æc ®iÓm vµ xu thÕ ph¸t triÓn phøc t¹p.Nã võa cã lîi, võa kh«ng cã lîi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc nghÌo trong qu¸ tr×nh më cöa héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc. Kinh nghiÖm ph¸t triÓn th­¬ng m¹i quèc tÕ ®· cho thÊy, tuy cã nhiÒu m« h×nh chiÕn l­îc ngo¹i th­¬ng kh¸c nhau, nh­ng kh«ng cã m« h×nh nµo mang l¹i hiÖu qu¶ tèi ­u hoµn toµn vµ còng kh«ng cã m« h×nh nµo lµ hoµn toµn phi hiÖu qu¶. Do ®ã cÇn tr¸nh t­ t­ëng tuyÖt ®èi ho¸ dÉn ®Õn ph¸t triÓn thiªn lÖch, m¸y mãc, dËp khu«n vÒ mét m« h×nh nµo ®ã, mµ l·ng quªn hoÆc kh«ng ¸p dông c¸c yÕu tè cã hiÖu qu¶ cã thÓ khai th¸c ph¸t huy tõ c¸c m« h×nh kh¸c. Ph­¬ng ph¸p luËn khoa häc chØ ®¹o sù lùa chän chiÕn l­îc ngo¹i th­¬ng, ph¸t huy cã hiÖu qu¶ cao nhÊt c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc trong qu¸ tr×nh më cöa, hîp t¸c ph©n c«ng lao ®éng vµ ph¸t triÓn TMQT. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®æi míi theo ®­êng lèi më cöa kinh tÕ tõ sau n¨m 1986, nh­ng b¾t ®Çu cã sù chuyÓn biÕn vÒ c¶ l­îng vµ chÊt cña sù ph¸t triÓn lµ tõ n¨m1992. Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ®· cã nh÷ng tiÕn triÓn v­ît bËc gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc thóc ®Èy thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. Trong mèi quan hÖ t­¬ng hç: nh÷ng kÕt qu¶ thµnh tùu cña t¨ng c­êng thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· t¸c ®éng tÝch cùc trë l¹i, khiÕn cho ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn h¬n trong c«ng cuéc ®æi míi. Môc lôc Tµi liÖu tham kh¶o 1. T.S. Ph¹m ThÞ ThÞ Vµi nÐt vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam.- Ch©u Mü ngµy nay, sè 2-1997 2. Ph¹m ThÞ Hång §iÖp ¶nh h­ëng cña ngo¹i th­¬ng ®èi víi c¬ cÊu t¸i s¶n xuÊt më réng ë ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ . Kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng , sè 2-2000 3. GS.TS T« Xu©n D©n. Gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu ë ViÖt Namn hiÖn nay, - Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè 18 Phïng Xu©n Nh¹. §¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Õn s¶n l­îng cña Malaixia. Kinh tÕ vµ dù b¸o, sè 3-1997 5. Träng Hå. T¸c ®éng khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu n­íc ta Th­¬ng m¹i , Sè 14-1998 6. Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2000. 7. TrÇn Anh Ph­¬ng Quan hÖ gi÷a ngo¹i th­¬ng víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ më. NXB Khoa häc kü thuËt, 1996 8. TrÇn NguyÔn Ngäc Anh Th­. FDI-Mét bé phËn h÷u c¬ cña kinh tÕ ViÖt Nam. Ph¸t triÓn kinh tÕ , sè 5-1998 9. Thanh Hïng. 10 n¨m ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. Con sè sù kiÖn, sè 8-1998. 10. Th.S TrÇn V¨n Nam.ThÓ chÕ ph¸p lý nh»m t¨ng c­êng xuÊt khÈu vµ thóc ®Èy FDI t¹i ViÖt Nam. - Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn, sè 7-1998